Dorpshuizen in Noord-Holland

Dorpshuizen in Noord-Holland een stand van zaken 2012 Een uitgave van: februari 2013 1

Colofon Dit rapport is tot stand gekomen uit een gezamenlijk initiatief van Platform Dorpshuizen Noord-Holland, 2013 Internet: pdnh.nl E-mail: secretariaat@pdnh.nl Overname of openbaarmaking van (gedeelten) van deze uitgave is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van PDNH Financier Dit onderzoek en deze publicatie zijn mogelijk gemaakt door de Provincie Noord-Holland Auteur Anita Blijdorp Schrijfwerk! www.anitablijdorpschrijfwerk.nl Onderzoek Anita Blijdorp Schrijfwerk!, onderzoek en rapport I & O Research Enschede, online enquête en databewerking Afbeeldingen omslag (v.l.n.r.) Dorpshuis te Obdam, Hippolytushoef, Kolhorn, Stroet, Jisp, Oosterend 2

Dorpshuizen in Noord-Holland een stand van zaken - 2012 3

Inhoudsopgave 1 Introductie... 7 1.1. Tien jaar Platform Dorpshuizen Noord-Holland... 7 1.2. Actualisatie gewenst... 7 2 Doelstelling, probleemstelling en methode... 11 2.1. Doelstelling, afbakening en definitie dorpshuis... 11 2.2. Onderwerpen in de vragenlijst... 12 2.3. Methode... 13 3 Samenvatting... 15 3.1. Groepsportret... 15 3.2. Het gebouw... 15 3.3. De organisatie... 16 3.4. Functies en activiteiten... 16 3.5. Activiteiten gaan en komen... 16 3.6. Communicatie... 17 3.7. Exploitatie en beoordeling financiële positie... 17 3.8. Concurrentie en paracommercie... 17 3.9. Onderhoud van het gebouw... 17 3.10. Relatie met de gemeente... 18 3.11. Perspectieven... 19 3.12. Over de dienstverlening van PDNH... 19 4 Resultaten schriftelijke enquête... 21 4.1. Welke besturen hebben de vragenlijst ingevuld?... 21 4.2. Over de respons... 22 4.3. Waarin onderscheiden de dorpshuizen zich van elkaar?... 25 4.4. De exploitatie en financiële positie van het dorpshuis... 35 4.5. Onderhoud van het gebouw... 39 4.6. Relatie met de gemeente... 41 4.7. Perspectieven... 46 5 Platform Dorpshuizen Noord-Holland... 49 5.1. Bekendheid met en dienstverlening door PDNH... 49 6 Conclusies en aanbevelingen... 53 Geraadpleegde documenten en websites... 56 Bijlage 1 Dorpshuizen in Noord-Holland per regio... 57 Bijlage 2 Webadressen dorpshuizen... 61 4

Voorwoord Als bestuur van het Platform Dorpshuizen Noord-Holland zijn wij blij dat dit onderzoek heeft plaatsgevonden. Het onderzoek geeft duidelijk aan welke belangrijke posities de verschillende dorpshuizen hebben in de kernen van Noord-Holland. Dorpshuizen zijn vaak de spil in de gemeenschap en het belang hiervan neemt alleen maar toe. De vrijwilliger, daar valt of staat het mee. Duidelijk is dat zonder betrokken vrijwilligers veel dorpshuizen wel kunnen sluiten. Contacten met gemeentebesturen moeten in veel gevallen worden aangehaald, met daarbij de wens dat de aanbevelingen uit dit rapport worden overgenomen. Voor het PDNH zijn die signalen belangrijk, die door de dorpshuizen zijn afgegeven over wat zij in de toekomst van ons verwachten en waardoor de positie van de dorpshuizen in de kernen kan worden versterkt. Wij bedanken het bestuur van de provincie Noord-Holland voor het financieel mogelijk maken van dit onderzoek. En tot slot bedanken wij alle dorpshuisbesturen die tijd hebben vrijgemaakt om de enquête in te vullen. Ik spreek de wens uit dat ook zij met de uitkomsten van dit onderzoek hun voordeel zullen doen. Samen staan we sterker. Nico Bijman Voorzitter PDNH >Dorpshuis t Centrum, Venhuizen (Drechterland) <mfa Kreileroord (Hollands Kroon) 5

> Cultureel Centrum Pancratius Oosterblokker (Hoorn) < De Waldhoorn, Den Hoorn (Texel) > De Stek, Grootebroek (Stede Broec) < De Blaercom, Blaricum 6

1 Introductie 1.1. Tien jaar Platform Dorpshuizen Noord-Holland Stichting Platform Dorpshuizen Noord-Holland (PDNH) is het steunpunt voor de ruim 120 dorps- en gemeenschapshuizen in Noord-Holland. In 2013 bestaat het PDNH tien jaar. Het Platform heeft als doel om onderlinge samenwerking, ondersteuning, belangenbehartiging en pleitbezorging van en voor dorpshuizen te realiseren. Individuele dorpshuizen kunnen zich aansluiten bij dit Platform, eind 2012 waren dit 70 dorpshuizen. Een van de aanleidingen voor de oprichting in 2003 van het PDNH was een twee jaar eerder verschenen publicatie: Het dorpshuis, huis van het dorp? Het gebruik en de functies van dorpshuizen in Noord-Holland 1. Aan de basis van deze publicatie lag een inventariserend onderzoek dat in het jaar 2000 was uitgevoerd onder een groep van 125 Noord-Hollandse dorpshuizen. In dit rapport kwamen allerlei onderwerpen aan bod: de dorpen met een dorpshuis, de organisatie, het gebruik van de ruimten, de exploitatie en ook de staat van onderhoud van de gebouwen. Verder was er aandacht voor de vraag hoe dorpshuizen van elkaar kunnen leren; en wat een passende vorm van ondersteuning van alle dorpshuizen in Noord-Holland zou kunnen zijn. Direct volgend op dit onderzoek is door de voorlopers van het advies- en kenniscentrum PRIMO nh 2 een voorzet gegeven voor een Noord-Hollands platform van en voor dorpshuizen. In 2003 was de oprichting van het PDNH een feit. In de beginjaren gaf het rapport uit 2001 richting aan het beleid van het PDNH. Een voorbeeld is het onderwerp groot onderhoud. Uit het onderzoek was gebleken dat bij nogal wat dorpshuizen sprake was van achterstallig groot onderhoud. Geld om dit probleem lokaal op te lossen was er veelal niet. Gesteund door de onderzoeksgegevens pleitte het PDNH daarom voor tijdelijke steun door de provinciale overheid. Die steun kwam er. De uitvoeringsregeling Groot onderhoud en verbouw van dorpshuizen, 2006 2009 was een succesvolle subsidieregeling van de Provincie Noord-Holland. In totaal hebben 49 dorpshuizen (40 procent van alle dorpshuizen) van deze regeling gebruik gemaakt. 1.2. Actualisatie gewenst Na de eerste inventarisatieronde uit het jaar 2000 zijn twaalf jaar verstreken. Het PDNH is uitgegroeid tot een zelfstandig 3, klein maar gerespecteerd advies- en ondersteuningsorgaan dat 1 Ellen van Baar, Het dorpshuis, huis van de dorp? Het gebruik en de functies van dorpshuizen in Noord-Holland, afstudeerscriptie Universiteit van Utrecht, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, 2001. Dit onderzoek bestond uit drie onderdelen: een schriftelijke enquête, uitgezet onder 125 dorpshuizen; acht open interviews met direct betrokkenen (bestuursleden, beheerders, wethouders); en een discussieavond voor 50 bestuurders namens 19 dorpshuizen. 2 PRIMO nh is in 2005 ontstaan uit een fusie van twee Noord-Hollandse provinciale steunfuncties: IMCO en NPI. 3 Het PDNH voert per 1-1-2011 zelfstandig het ondersteuningsprogramma voor dorpshuizen uit. De Provincie Noord-Holland maakt dit werk mede mogelijk. 7

zowel door dorpshuizen als gemeenten geraadpleegd wordt. De belangrijkste co-financier is de Provincie Noord-Holland. Als organisatie van en voor de dorpshuizen wil het PDNH alert en adequaat kunnen reageren op ontwikkelingen en veranderingen. Goede advisering begint bij het kunnen beschikken over actuele gegevens: cijfers, meningen, trends. Sinds de start van het PDNH in 2003 staan de ontwikkelingen niet stil. De omgeving waarin dorpshuizen opereren is een dynamische. Er zijn allerlei maatschappelijke, economische, beleidsmatige en bestuurlijke ontwikkelingen waar dorpshuizen mee te maken hebben. Een aantal noemen we hier. [ --- ] Na afloop van de regeling Groot onderhoud dorpshuizen heeft de provincie Noord-Holland de verantwoordelijkheid voor het onderhoud teruggelegd waar die hoort: bij de dorpshuisbesturen en bij de lokale overheid, de gemeenten. Omdat financiering van groot onderhoud voor ieder dorpshuis een steeds terugkerend onderwerp is, rijst de vraag hoe de dorpshuisbesturen anno 2012 dit onderwerp agenderen en aanpakken. Met welke partijen zijn zij hierover in gesprek? Is dit de gemeente? Welke andere partijen zijn eventueel in beeld? [ --- ] In het afgelopen decennium is multifunctioneel gebruik van gemeenschapsgebouwen door overheden extra gestimuleerd. Onder andere dorpsservicepunten, wijksteunpunten en (para)medische diensten kregen als vaste huurder een plek in dorpshuizen. Maar in recente jaren hebben gemeenten minder geld en bezuinigen. Met als gevolg dat (voorheen) gesubsidieerde diensten het dorpshuis verlaten of inkrimpen, bijvoorbeeld peuterspeelzalen en bibliotheken. Door het vertrek van vaste huurders lopen sommige dorpshuizen huuropbrengsten mis. Hoe gaan bestuurders om met de financiële risico s die zij lopen? [ --- ] In het afgelopen decennium zijn meerdere woningbouwverenigingen als eigenaar van het dorpshuispand aangetreden. Een nieuw fenomeen, voortvloeiend uit het verruimen van de missie en taakopvatting. Bijdragen aan de leefbaarheid van dorp of kern werd voor veel corporaties vanaf circa 2002 een thema. Met in sommige dorpen de aankoop van vastgoed (bijvoorbeeld een dorpswinkel, een dorpshuis) als uitvloeisel van dat beleid. Het is van belang om te peilen bij hoeveel dorpshuizen het gebouw inmiddels in eigendom is van een woningcorporatie. [ --- ] In 2006 is de wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) ingevoerd. Gemeenten krijgen geld van het Rijk om deze wet uit te voeren. Kort gezegd is de intentie van deze wet dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen en kunnen meedoen aan de samenleving. Gemeenten zetten daarop in. Vanuit hun hoofddoelstelling het op een laagdrempelige manier aanbieden van ruimten aan allerlei maatschappelijke en vooral aan sociaal-culturele initiatieven van het dorp zijn dorpshuizen in theorie een ideale partij om de bedoelingen van de WMO concreet in praktijk te brengen 4. Zes jaar na invoering van deze wet rijst de vraag wat er in praktijk zichtbaar is van deze in theorie ideale match. Zoeken gemeenten de dorpshuizen op? Wat merken dorpshuizen van het WMO-beleid? Zijn er dorpshuisbesturen die concreet afspraken maken met de gemeente over hun rol in de uitvoering van deze wet? [ --- ] Een periode van twaalf jaar brengt ook allerlei veranderingen in het lokaal bestuur met zich mee. Tal van gemeentelijke herindelingen zijn in deze periode gepasseerd of gaande. Tientallen dorpshuizen hebben te maken gehad met een reorganiserende gemeente. En alle dorpshuizen 4 In het woordgebruik van de WMO: dorpshuizen kunnen prima een rol vervullen als concretisering van prestatieveld 1 en 5. Prestatieveld 1: het bevorderen van de sociale samenhang en leefbaarheid in dorp, wijk en buurt. Prestatieveld 5: het bevorderen van deelname aan het maatschappelijk verkeer van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem of psychisch-sociaal probleem. Voor een toelichting op alle negen WMO-prestatievelden: zie www.invoeringwmo.nl 8

hebben voortdurend te maken met nieuw of veranderend beleid. Sommige dorpshuizen zien de rechtstreekse subsidie slinken of verdwijnen, de overheidsfinanciën staan immers onder druk. In een aantal gevallen, daar waar de gemeente eigenaar van het gebouw was, is er sprake van het afstoten van de gebouwen. Wat betekent de privatisering van het dorpshuis voor de relatie met de gemeente? [ --- ] Het aantal dorpshuizen dat qua horeca of in zijn geheel verpacht wordt lijkt de afgelopen jaren gegroeid te zijn. Maar is dit ook zo? Om hoeveel gevallen gaat het? Gezien de reeks van ontwikkelingen rijst de vraag: Hoe staan de dorpshuizen in Noord-Holland er anno 2012 voor? Wat is het effect van deze en andere ontwikkelingen op het functioneren van dorpshuizen anno 2012? En wat betekent dit voor de advies-, ondersteunings- en belangenbehartigingstaak van het PDNH? Deze en andere vragen zijn verwerkt in een kort onderzoek gericht op alle dorpshuizen in Noord- Holland en dat in het najaar van 2012 is uitgevoerd. In het volgende hoofdstuk leest u meer over doel, aanpak en afbakening. 9

>De Kern, Castricum (Castricum) <De Kastanjeboom, Dirkshorn (Harenkarspel) >Dorpshuis Oost-Knollendam (Wormerland) <Dorpshuis Landsmeer (Landsmeer) 10

2 Doelstelling, probleemstelling en methode 2.1 Doelstelling, afbakening en definitie dorpshuis Dit onderzoek is gericht op dorpshuisbestuurders in Noord-Holland. Het doel laat zich samenvatten als het verzamelen van actuele informatie onder besturen van dorpshuizen in Noord-Holland. Vijf onderwerpen hebben de speciale belangstelling van het PDNH: - De gebruiksfuncties van dorpshuizen op dit moment en verwachtingen daarover voor de nabije toekomst; - De exploitatie en financiële positie van dorpshuizen; - De relatie tussen dorpshuizen en de gemeente; - De onderhoudssituatie van dorpshuizen en de verwachtingen over de financiering van groot onderhoud, verbouwing of renovatie op korte en langere termijn; - Hoe beoordelen dorpshuisbesturen het dienstenaanbod van het PDNH? Via een geactualiseerde vragenlijst brengen we de stand van zaken bij de Noord-Hollandse dorpshuizen in kaart. Onderwerpen zoals de functies en het gebruik van ruimtes in het dorpshuis, de organisatie, de exploitatie, financiële positie, onderhoud van het gebouw en financiering van groot onderhoud zijn overgenomen van de vragenlijst uit 2000 5 en waar nodig aangepast. Actuele onderwerpen zijn toegevoegd, zoals vragen over het dienstenaanbod van het PDNH, de relatie met de gemeente en perspectieven voor de toekomst. Om de gewenste informatie boven tafel te krijgen is een online enquête uitgezet onder 120 dorpshuizen van de adreslijst Dorpshuizen oktober 2012. Op deze lijst staan accommodaties in Noord-Holland die een rol en functie als openbare ontmoetingsplaats voor dorpsbewoners hebben. Definitie dorpshuis Namen als ontmoetingscentrum, cultureel centrum, verenigingsgebouw, dorpshuis en multifunctionele accommodatie (MFA) zijn de benamingen die in de praktijk veel voorkomen. Gemeenschappelijke noemers zijn: Dorpshuizen hebben een sociaal-culturele functie voor iedereen in het dorp. Het zijn openbare ontmoetingsplaatsen, bieden in de eerste plaats onderdak aan het verenigingsleven en verder aan allerlei initiatieven en groepen uit de dorpssamenleving. De verscheidenheid aan soorten activiteiten en voorzieningen die je in dorpshuizen kunt aantreffen is groot: vergaderingen, cursussen, uitvoeringen, sportbeoefening, muziek, theater, enzovoort. Sommige dorpshuizen leveren daarnaast ook onderdak aan bedrijven en dienstverlenende organisaties. Geen twee dorpshuizen zijn gelijk. Toch hebben dorpshuizen wel een aantal kenmerken met elkaar gemeen. 5 Zie Ellen van Baar, 2000. 11

Definitie (vervolg) In dit onderzoek verstaan we onder een dorpshuis een gebouw in een dorpskern met de volgende kenmerken 6 : - het gebouw is een openbare gelegenheid, in beginsel toegankelijk voor iedereen; - met een of meer ruimten die multifunctioneel inzetbaar zijn; - de nadruk ligt op het aanbieden van ruimte(n); - de rechtsvorm is er een zonder winstoogmerk ; - het besturen van een dorpshuis is een taak van vrijwilligers. 2.2. Onderwerpen in de vragenlijst De vragenlijst is opgebouwd rond een zestal onderwerpen Dorpen en kleine kernen In de vragenlijst zijn vragen opgenomen over het verzorgingsgebied van het dorpshuis: inwoneraantal, naam van de dorpskern en de gemeente waartoe het dorp behoort. De meeste dorpshuizen op de adreslijst van het PDNH staan in de kleinere bevolkingskernen van Noord-Holland. Hiertoe rekenen we kernen en dorpen tot 5000 inwoners. Er staan ook dorpshuizen in dorpen met meer dan 5000 inwoners. Vaak zijn het dorpen die in de recente geschiedenis zijn gegroeid in inwoneraantal, maar nog zeker het dorpse karakter koesteren. Kenmerken van dorpshuizen Dorpshuizen zijn er in verschillende soorten en maten. Aan de hand van een zestal kenmerken zijn vragen opgenomen die iets duidelijk maken over (de leeftijd van) het gebouw; het eigendom; de organisatie: wie neemt er deel aan het bestuur, hoeveel vrijwilligers zijn betrokken bij het beheer, organiseert het dorpshuis ook eigen activiteiten? Verder zijn er vragen opgenomen over het gebruik van de ruimtes in het dorpshuis, veranderingen in de functie van het dorpshuis, bezoekersaantallen en de manier waarop het dorpshuis contacten onderhoudt met de inwoners van het dorp. Exploitatie en onderhoud Dorpshuizen bieden onderdak aan uiteenlopende organisaties en initiatieven. Het beheren en onderhouden van een aantrekkelijk gebouw is tegelijkertijd de belangrijkste troef en een zorg. Het verhuren van ruimten en de omzet van de bar zijn het fundament voor de exploitatie. De draagkracht van de primaire doelgroepen (verenigingen, ouderen, jongeren) maakt een puur commerciële uitbating onmogelijk. In de enquête zijn vragen opgenomen over de exploitatie, de financiële positie en de financiering van het groot onderhoud. Welke inkomstenbronnen heeft het dorpshuis? Hoe beoordelen de besturen de financiële positie op dit moment? Hoe zit het met de financiering van het groot onderhoud? Relatie dorpshuis en gemeente Dorpshuizen hebben op heel verschillende manieren te maken met de gemeente. De gemeente is soms de eigenaar van het gebouw. De gemeente is ook de instantie die vergunningen afgeeft. De gemeente ziet idealiter het dorpshuis juist vanwege de belangrijke functies die dorpshuizen hebben als een partner bij het realiseren van maatschappelijke doelen. De relatie die dorpshuizen hebben 6 Een dorpshuis is niet hetzelfde als een wijkcentrum of een buurthuis in de stad. Van oudsher lag het accent bij een dorpshuis op het faciliteren van plaatselijke verenigingen door het beschikbaar stellen van ruimten. In buurthuizen, later ook in wijkcentra in de steden, was er veel aandacht voor het organiseren van activiteiten door daarvoor aangestelde beroepskrachten. Zie verder Van Baar, 2000. 12

met de lokale overheid is per gemeente verschillend. In de enquête zijn vragen opgenomen over gemeentelijk beleid. Heeft de gemeente beleid gemaakt voor dorpshuizen? Hoe zit het met de rol van dorpshuizen in de uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)? Hoe tevreden zijn dorpshuisbesturen over het contact en de communicatie met de gemeente? Perspectieven Hoe kijken dorpshuisbestuurders naar de toekomst? Zien zij die toekomst als positief, neutraal of verschijnen er donkere wolken aan de horizon? In de enquête zijn hierover drie open vragen gesteld. Platform Dorpshuizen Noord-Holland Tot slot komt stichting PDNH en haar programma aan bod. Sinds de oprichting in 2003 biedt het Platform verschillende diensten: advies, ondersteuning en belangenbehartiging. De enquête is een goede gelegenheid om alle dorpshuisbesturen, aangesloten en niet-aangesloten bij het Platform, om een beoordeling van de dienstverlening te geven. In de enquête zijn vragen opgenomen over het aanbod. Hoe waarderen de respondenten het aanbod en op welke onderwerpen denken dorpshuizen in de komende jaren advies nodig te hebben? 2.3. Methode Bovengenoemde zes onderwerpen zijn opgenomen in een schriftelijke enquête met 46 vragen. We hebben gewerkt met een combinatie van: * gesloten vragen * de mogelijkheid aanvullende informatie te geven (op een aantal gesloten vragen). * open vragen bij een drietal onderwerpen. Eind oktober 2012 is de vragenlijst naar 120 adressen gestuurd. Iedere geadresseerde ontving een unieke inlogcode en kon tot eind november de vragenlijst invullen. Met behulp van een statistisch programma 7 zijn de gegevens verwerkt. De analyse is verder aangevuld met materiaal uit de open vragen. Leeswijzer In hoofdstuk 3 presenteren we eerst de samenvatting. In de hoofstukken 4 en 5 volgen de enquêteuitslagen. En in hoofdstuk 6 presenteren we conclusies en aanbevelingen. 7 Met behulp van het programma SPSS, Statistical Program for Social Sciences. 13

>Dorpshuis De Nieuwe Haven, Abbekerk (Medemblik) < Dorpshuis De Nesse, Nes aan de Amstel (Amstelveen) > Dorpshuis De Klimop, Sint Maarten (Harenkarspel) < Dorpshuis De Nuûwe Skool, Twisk (Medemblik) 14

3 Samenvatting 3.1. Groepsportret Het fenomeen dorpshuis is in Noord-Holland al bijna een eeuw bekend. In veel dorpen en kleine kernen op het platteland is het dorpshuis sinds jaar en dag een belangrijke, soms zelfs dé belangrijkste openbare voorziening die onderdak biedt aan het verenigingsleven en andere dorpsactiviteiten. Dorpshuizen zijn er in soorten en maten, de diversiteit is groot. Geen twee dorpshuizen zijn gelijk. Gemeenschappelijke kenmerken zijn het openbare karakter, multifunctioneel gebruik van de beschikbare ruimtes en het besturen van een dorpshuis gebeurt door vrijwilligers. Behoefte aan actuele gegevens over de Noord-Hollandse dorpshuizen was de aanleiding voor dit onderzoek. Hoe staat het met de dorpshuizen in Noord-Holland anno 2012? is kortgezegd het onderwerp van dit rapport. De antwoorden zijn afkomstig uit een schriftelijk enquête die is uitgezet onder de besturen van 120 Noord-Hollandse dorpshuizen. Van 58 dorpshuizen is de informatie verwerkt in dit rapport. Respons en representativiteit De uitslagen van de online enquête zijn in beperkte mate representatief voor de totale categorie van 120 dorpshuizen. Althans als we afgaan op de aantallen en op wat statistisch gezien nodig is om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Met enige voorzichtigheid kunnen we wel zeggen dat de verscheidenheid aan inhoudelijke aspecten onder alle dorpshuizen voldoende aanwezig is in de responsgroep. Kleine en grote dorpen Dorpskernen tot 2500 inwoners zijn met twee derde vertegenwoordigd in deze enquête. Tellen we de dorpen tot maximaal 4000 inwoners ook mee, dan vertegenwoordigen zij samen ruim driekwart van alle dorpen uit de respons. De 58 dorpshuizen staan in 56 dorpen; deze dorpen hoorden in 2012 bij 24 gemeenten. Daarbij zitten typische plattelandsgemeenten met veel dorpen en kleine kernen op hun grondgebied: Haarlemmermeer, Harenkarspel, Hollands Kroon, Koggenland, Medemblik, Stede Broec, Texel, Waterland en Wormerland. 3.2. Het gebouw Drie dorpshuizen zijn sinds de vroege jaren vijftig van de twintigste eeuw gehuisvest in hetzelfde gebouw. 33 dorpshuizen zijn nog altijd gehuisvest in het oorspronkelijke gebouw waar de dorpshuisfunctie sinds de jaren zestig en zeventig begon; sommige van deze dorpshuizen zijn sindsdien wel uitgebreid en vernieuwd een enkele zelfs spectaculair! exacte aantallen uitbreidingen en vernieuwingen bij deze groep zijn niet bekend. Acht dorpshuizen zijn sinds de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw gehuisvest in hetzelfde gebouw. En nog eens negen dorpshuizen vinden sinds de millenniumwisseling onderdak op hun huidige adres. 15

3.3. De organisatie 45 gebouwen zijn in eigendom van een stichting of vereniging, 7 gebouwen zijn in eigendom van een gemeente en 6 zijn van een woningbouwvereniging. De stichting is de meest populaire rechtsvorm (97%) voor het dorpshuisbestuur. Doelstelling - Iets minder dan een derde van de besturen ziet het verhuren van ruimtes als het hoofddoel. Twee derde van de besturen noemt de combinatie van én de verhuur van ruimtes én het organiseren van activiteiten als doelstelling. Samenstelling bestuur - Iets minder dan de helft van de besturen vraagt kandidaten om op persoonlijke titel deel te nemen in het bestuur. Voor 40% van de besturen is bij de samenstelling van het dorpshuisbestuur de combinatie van kandidaten uit de groep gebruikers én kandidaten op persoonlijke titel de praktijk. Werven bestuursleden - Meer dan de helft van de dorpshuizen heeft moeite met het werven van bestuursleden. Verpachte dorpshuizen - bij 14 dorpshuizen is er sprake van verpachting van de horeca; voor een onbekend aantal van deze 14 geldt dat het dorpshuis in zijn geheel is verpacht. Uitvoering dagelijks beheer - In 15 dorpshuizen doen uitsluitend vrijwilligers alle voorkomende taken in het dagelijks beheer, denk hierbij aan barwerkzaamheden, schoonmaken, klein onderhoud, agendabeheer, inkoop; hoe kleiner het dorp, hoe vaker uitsluitend vrijwilligers het dagelijks beheer doen. In 18 dorpshuizen verdelen een beheerder in loondienst en vrijwilligers de taken. In 9 dorpshuizen is dagelijks beheer uitsluitend een taak voor de beheerder. Met het werven van vrijwilligers voor taken in het dagelijks beheer heeft een derde van de besturen moeite. Bij de helft van de dorpshuizen gaat het om maximaal 10 vrijwilligers die het dagelijks beheer uitvoeren. 3.4. Functies en activiteiten De sociaal-culturele functie van dorpshuizen staat fier overeind: alle dorpshuizen verhuren ruimtes aan verenigingen en groepen uit het dorp. Verder verhuurt 90% aan een of meer maatschappelijke organisaties ruimte(s). Ruim twee derde rekent een aangepast (lees: lager) huurtarief voor gebruik van de zalen door niet-commerciële verenigingen en organisaties. Activiteiten organiseren - Twee derde van de dorpshuisbesturen organiseert zelf ook activiteiten, naast de verhuur van ruimten. Sport en bewegen - De helft van alle dorpshuizen heeft een of meer ruimtes voor sport of andere bewegingsactiviteiten die door verenigingen worden georganiseerd. Er zijn geen gegevens over de precieze inrichting van de ruimtes, uitspraken over het aantal volwaardige sporthallen kunnen we niet doen. Gymnastiekles - Het basisonderwijs kan in ruim twee derde van de dorpshuizen terecht voor de gymnastiekles. (Para)medische dienstverleners - In iets minder dan een derde van de dorpshuizen wordt ruimte verhuurd aan een of meer (para)medische voorzieningen. 3.5. Activiteiten gaan en komen Verdwenen activiteiten 23 respondenten geven aan dat er geen activiteiten verdwenen zijn in de afgelopen vijf jaar en bij in 35 dorpshuizen is dit wel het geval. Gym of een andere sportieve activiteit, voorzieningen voor jonge kinderen en culturele verenigingen worden het meest genoemd als verdwenen activiteit. 16

Nieuwe activiteiten - In driekwart van de dorpshuizen zijn in de afgelopen vijf jaar een of meer nieuwe activiteiten gestart. Opvallende trends in nieuwe vormen van gebruik zijn niet aan te geven, de voorbeelden zijn heel divers en de aantallen te klein om uitspraken voor de totale groep te kunnen doen. 3.6. Communicatie Website - Bijna driekwart van de dorpshuizen heeft een eigen website in de lucht waarop zij de organisatie en de activiteiten bekend maakt. Peiling wensen en behoeften - 86% peilt bij de vaste gebruikers naar wensen en verwachtingen. En nog eens twee derde heeft aanvullend contact via een periodiek gebruikersoverleg. Het informele contact is de meest gebruikte methode om bewoners te vragen naar hun mening over het dorpshuis. Regelmatig overleg met de dorpsraad is geen vanzelfsprekendheid. In een kwart van de dorpen uit de respons bestaat deze vorm van bewonersoverleg helemaal niet. In dorpen met een dorpsraad overlegt een derde wel één of meer keer per jaar. Twee derde van de dorpshuisbesturen overlegt nooit of alleen ad hoc met de dorpsraad. 3.7. Exploitatie en beoordeling financiële positie De meest genoemde soorten inkomstenbronnen in de afgelopen drie jaar zijn inkomsten uit verhuur van ruimtes, barinkomsten, subsidie van de gemeente en geld van fondsen. Een derde van de dorpshuisbesturen heeft in de afgelopen twee jaar nieuwe inkomstenbronnen gevonden: meer zaalverhuur en meer eigen activiteiten organiseren zijn het meest genoemd. Beoordeling financiële positie op dit moment 31 besturen beoordelen de exploitatie op dit moment als voldoende tot goed. 26 besturen beoordelen de financiële situatie op dit moment als matig tot slecht. 6 dorpshuizen noemen de lagere financiële bijdrage van de gemeente op dit moment als een groot probleem; het voortbestaan van het dorpshuis staat op het spel. Voor nog eens 11 andere dorpshuizen is de lagere financiële bijdrage van de gemeente een op te lossen probleem. Verwachtingen over de financiële positie: een ruime meerderheid 36 besturen heeft hierover geen informatie gegeven. Ons vermoeden is dat dit vooral te maken heeft met een beperkt inzicht van de respondent in de finesses van de financiële situatie. 10 besturen verwachten verbetering in de financiële situatie op termijn van een jaar en 13 verwachten op deze termijn geen verbetering. 3.8. Concurrentie en paracommercie Concurrentie - In 12 dorpen is het dorpshuis de enige openbare accommodatie en ontbreekt om die reden concurrentie. Bij twee derde van de dorpshuizen speelt concurrentie in potentie wel een rol, omdat er een of meer andere zaalverhuurders in het dorp aanwezig zijn. Het vaakst genoemd zijn: een horecagelegenheid, een verenigingsgebouw, een sportaccommodatie, of meerdere van dit type zaalverhuurders tegelijkertijd. De helft van de dorpshuisbesturen die te maken heeft met andere zaalverhuurders, ziet deze als een concurrent van het dorpshuis. De andere helft geeft aan van niet. Paracommercie Twee derde van de dorpshuisbesturen en in dorpen waar ook horecabedrijven aanwezig zijn, zegt dat zij geen afspraken maken met de horeca in het dorp. Een derde doet dit wel. 3.9 Onderhoud van het gebouw Op dit moment - Driekwart van de dorpshuizen beoordeelt de onderhoudssituatie van het gebouw op dit moment als goed. Volgens een kwart is er sprake van achterstallig onderhoud. 17

Noodzaak tot onderhoud op termijn - Bij een derde van de dorpshuizen is verbouwing, renovatie of groot onderhoud binnen vijf jaar nodig. Een derde schat dit in op een termijn van vijf jaar of langer. En nog eens een derde plant groot onderhoud op een termijn van meer dan tien jaar. Financiering groot onderhoud - Slechts 40 respondenten hebben informatie gegeven. 20 dorpshuizen zien de financiering van groot onderhoud als een beperkt probleem en 9 zien dit als een groot probleem. 11 dorpshuizen beoordelen de financiering als geen probleem. Bronnen voor financiering groot onderhoud - 18 dorpshuizen menen dat uit de huidige exploitatie voldoende kan worden gereserveerd. 9 dorpshuizen noemen de gemeente als participant in de financiering van groot onderhoud. En nog eens 5 dorpshuizen hebben andere, aanvullende financiële bronnen. 3.10. Relatie met de gemeente Contact met ambtenaren en bestuur - Een grote meerderheid, 48 besturen, kent het ambtelijk aanspreekpunt. 51 besturen zeggen minimaal een keer per jaar contact te hebben met het gemeentebestuur. Financiële relatie - Ruim een derde (22 dorpshuizen) heeft helemaal geen financiële relatie met de gemeente. Bijna twee derde (35 dorpshuizen) heeft dat wel. Financiële bijdrage van de gemeente - Voor 17 dorpshuizen viel de financiële bijdrage in 2012 lager uit dan die in 2011. Bij 16 dorpshuizen bleef in 2012 de bijdrage gelijk. Hoe goed kennen de respondenten het gemeentelijk beleid? De uitslagen geven aan wat bekend is bij de respondenten over welk beleid de gemeente voert richting de dorpshuizen. Er zijn in een aantal gevallen zowel feitelijke als interpretatieverschillen over welk beleid de gemeente voert tussen dorpshuizen uit een zelfde gemeente. De verschillen zijn goed te verklaren: na een gemeentelijke herindeling is er tijdelijk sprake van een overgangsperiode, de nieuwe gemeente gaat aan de slag met opnieuw afspraken maken en vaststellen van beleid. Geen beleid - Een kwart van de respondenten meent dat er geen gemeentelijk beleid is voor dorpshuizen, er is volgens deze groep alleen sprake van incidenteel overleg. Accommodatiebeleid - Voor nog een kwart is er sprake van een algemeen accommodatiebeleid waar ook de dorpshuizen onder vallen. Subsidieverordening voor dorpshuizen - Nog eens een kwart meent dat er alleen een subsidieverordening voor dorpshuizen is. Een rol voor dorpshuizen in de uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning? Bijna de helft van de dorpshuisbestuurders weet niet of in het gemeentelijk WMO-beleid een rol voor het dorpshuis staat omschreven. Een andere helft zegt dat dit niet het geval is. Slechts één dorpshuis weet te melden dat zijn rol in het WMO-beleid concreet is vastgelegd. De tevredenheid over het contact met de gemeente is ongeveer fiftyfifty, de helft is tevreden en de andere helft is dat niet. Deze score geldt zowel voor de contacten met het ambtelijk aanspreekpunt als voor de contacten met het gemeentebestuur. Als verbetering in het contact en de relatie met de gemeente noemen dorpshuisbesturen: 1. Erkenning en waardering voor de rol van het dorpshuis in de gemeenschap en het vrijwilligerswerk waarmee dit tot stand komt; 18

2. Een duidelijk visie op en een consistent beleid richting dorpshuizen, inclusief duidelijkheid over de gemeentelijke subsidie; 3. Het functioneren van het gemeentelijk apparaat: zaakdeskundigheid bij ambtenaren, snellere besluitvorming, een betere bereikbaarheid van het college en het nakomen van afspraken; 4. In de communicatie: kom met eenduidige en betrouwbare informatie. 3.11. Perspectieven Planmatig werken - 22 dorpshuizen geven aan dat het bestuur in een beleidsplan of ondernemingsplan aandacht heeft voor de toekomst. Gesprekken voeren met de huidige gebruikers is voor twee derde van de besturen een belangrijke informatiebron. Een derde doet dat ook met potentiële gebruikers. 12 respondenten zagen de vraag over hoe men bezig is met de toekomst van het dorpshuis als niet van toepassing op de eigen situatie. Bedreigingen - Bijna de helft van de dorpshuizen ziet een verslechterende financiële positie als een bedreiging voor het voortbestaan. De vergrijzing en daaraan gekoppeld een terugloop van vrijwilligers wordt ook vaker genoemd als een bedreiging. Kansen - Een aantal dorpshuisbesturen ziet ook kansen. Bijvoorbeeld via verbetering van de interne organisatie en via het zelf actiever zijn in het organiseren of het binnenhalen van meer en andersoortige activiteiten en evenementen. Ook in het aantrekken van nieuwe huurders - verenigingen en commerciële dienstverleners - zien een aantal dorpshuizen tot nu toe onbenutte mogelijkheden. 3.12. Over de dienstverlening van PDNH Van de 58 dorpshuizen in deze enquête zijn er 42 aangesloten bij het Platform. Maar ook daarbuiten kennen respondenten het PDNH goed. Twee derde is tevreden over het huidige dienstenaanbod. Men is ook positief over de verschillende soorten diensten: 4 van de 6 aangeboden diensten worden beoordeeld als relevant voor de eigen praktijk. Als onderwerpen voor advies op maat scoren het hoogst: de exploitatie; en daarna de ontwikkeling van een toekomstvisie of beleidsplan; bijna de helft van de dorpshuizen denkt in de komende twee jaar advies op maat nodig te hebben. Uitwisseling met andere dorpshuizen - Driekwart van de dorpshuisbesturen heeft behoefte aan uitwisseling met collega s. De twee meest genoemde onderwerpen voor uitwisseling zijn: de relatie met de gemeente; en financiële zaken. Leeswijzer vervolg In hoofdstuk 4 en 5 zijn de details van de enquête-uitslagen weergegeven. Wie direct door wil naar de conclusies en aanbevelingen kan terecht in hoofdstuk 6. 19

>De Nieuwe Horn, Kolhorn (Hollands Kroon) < het Rijperhuis, De Rijp (Graft De Rijp) >De Brink, Obdam (Koggenland) <Dorpshuis Podium, Kudelstaart (Aalsmeer) 20

4 Resultaten schriftelijke enquête In dit hoofdstuk geven we resultaten van de enquête weer op zes onderdelen. In hoofdstuk 5 presenteren we de uitslagen over het dienstenaanbod van het PDNH. Hier presenteren we de volgende resultaten: 1. De dorpshuizen die hebben meegedaan aan de enquête 2. Een typering van deze dorpshuizen aan de hand van kenmerken als het inwoneraantal van het verzorgingsgebied, de organisatie, de gebruiksfuncties en de communicatie 3. De exploitatie en financiële positie van het dorpshuis 4. Onderhoud van het gebouw en financiering groot onderhoud 5. Relatie dorpshuis en gemeente 6. Perspectieven voor de toekomst 4.1 Welke besturen hebben de vragenlijst ingevuld? De enquête is digitaal verstuurd naar 120 dorpshuisbesturen. Van 58 besturen zijn de antwoorden op de vragenlijst verwerkt (zie verderop bij respons). Dit zijn de respondenten, op alfabetische volgorde (naam dorpskern gevolgd door naam dorpshuis): Abbekerk De Nieuwe Haven; Abbenes t Praatpunt; Andijk Cultura; Andijk Centrum; Andijk Sarto; Beinsdorp - Het Eiland; Benningbroek - De Vang; Berkhout - De Ridder Sint Joris; Blaricum dorpshuis Blaercom; Buitenkaag De ontmoeting; Callantsoog Kolfweid; Castricum De Kern; Cruquius Stichting Dorpshuis; De Rijp Het Rijperhuis; Den Hoorn (Texel) De Waldhoorn; Dirkshorn De Kastanjeboom; Egmond aan den Hoef De Hanswyk; Grootebroek De Stek; Haringhuizen De Oude Stal; Hauwert De Werf; Hippolytushoef Hippo; Hobrede De Zwaan; Ilpendam Dorpshuis Ilpendam; Jisp De lepelaar; Katwoude Dorpshuis Katwoude; Kolhorn De Nieuwe Horn; Kreileroord multifunctionele accommodatie; Krommeniedijk De Horn; Kudelstaart Podium; Landsmeer Dorpshuis Landsmeer; Lutjebroek - Verenigingingsgebouw De Wurf; Marken - t Trefpunt; Midwoud Sport en Cultuur; Nes aan de Amstel De Nesse; Obdam De Brink; Onderdijk De Onderdijk; Oosterblokker Cultureel Centrum Pancratius; Oosterend (Texel) Gemeenschapscentrum; Oost-Knollendam Dorpshuis Oost-Knollendam; Opperdoes De Torenschouw; Oude Niedorp Dorpshuis Oude Niedorp; Oudendijk dorpshuis in Historische kerk Oudendijk; Rijsenhout De Reede; Sint Maarten De Klimop; Sint Maarten/Stroet Verenigingsgebouw t Centrum; Spaarndam Dorpscentrum; Twisk De nuuwe Skoôl; Uitdam Onder de Pannen; Uitgeest Dorpshuis De Zwaan; Venhuizen Dorpshuis t Centrum; Vogelenzang Dorpshuis Vogelenzang; Waarland Waarlands Dorpshuis; Warmenhuizen Het Dorpshuis; Westwoud De Schalm; Westzaan De Kwaker; Wijdewormer t Posthuis; Zwaagdijk-Oost Over de Leek; Zwaanshoek De Oase. 21

4.2. Over de respons Totale en bruikbare respons Aan 120 dorpshuizen is per mail een uitnodiging gestuurd. In totaal 73 dorpshuizen hebben ingelogd op de online vragenlijst. 15 vragenlijsten waren niet of te onvolledig ingevuld en vielen daarom af voor verwerking. Het aantal bruikbare enquêtes bedroeg 58 (dit is 48% van het totaal aantal aangeschreven dorpshuizen). De hoogte van de respons is een mooie score. Het online invullen van de schriftelijke enquête was de enige mogelijkheid om mee te doen. Aangeschreven dorpshuisbesturen deden op vrijwillige basis mee. Dan is 48% een goed resultaat en kunnen we zeggen dat de actie om een schriftelijke, online enquête uit te zetten geslaagd is. Tabel 1 RESPONSOVERZICHT ONLINE ENQUETE * % Geldige respons 58 48 Ongeldige respons 15 13 Non respons 47 39 Totaal aantal aangeschreven dorpshuizen 120 100 Niet aangeschreven op eigen verzoek 7 *referentiedatum oktober 2012 Beperkt representatief Wat zegt deze respons over de betrouwheid van de uitslagen voor de totale categorie van dorpshuizen? Daarvoor zou een geldige respons van 80% nodig zijn geweest (minimaal 96 geldige vragenlijsten). Die respons is niet gehaald en daarom kunnen we de uitslagen van deze enquête alleen duiden als in beperkte mate representatief voor de totale categorie van 120 dorpshuizen. In kwalitatieve zin is het beeld iets gunstiger. De 58 dorpshuizen in de geldige respons vertegenwoordigen wel in redelijke mate de variatie in kenmerken die voorkomt onder alle 120 aangeschreven dorpshuizen. Oorzaken van non respons Er is wel iets te zeggen over mogelijke oorzaken van non respons. De volledige lijst met dorpshuizen van het PDNH omvat 127 adressen. Zeven dorpshuizen hebben aangegeven geen digitale post te willen ontvangen. Aan deze groep is de uitnodiging voor deelname aan de online enquête dan ook niet verstuurd. Van de 120 verstuurde uitnodigingen hebben er 62 niet geleid tot een (geldige) respons (52%). 15 respondenten hebben wel met de unieke inlogcode de digitale vragenlijst geopend, maar hebben deze vervolgens niet of onvoldoende ingevuld. Mogelijk is de vorm, een digitale vragenlijst, een drempel geweest. Een andere verklaring voor non respons kan zijn dat een aantal accommodaties op de adreslijst zich onvoldoende herkennen in de titel dorpshuis. Voor de overige non respons kunnen diverse redenen zijn, van gebrek aan tijd, of geen prioriteit, tot vergeten hebben de vragenlijst in te vullen. 22

Verdeling respons over gemeenten In dit onderzoek is een van de aandachtspunten hoe besturen aankijken tegen hun relatie met de gemeente. We laten in twee tabellen per gemeente de respons en de non respons zien voor de totale groep van 120 dorpshuizen. Tabel 2 geeft aan dat de totale respons (58 bruikbare enquêtes) afkomstig is uit 24 gemeenten. Ook is per gemeente aangegeven hoeveel dorpshuizen er in totaal bekend zijn bij het PDNH. Samen hebben deze 24 gemeenten 106 dorpshuizen op hun grondgebied. De gemeenten uit tabel 2 die bestaan uit meerdere dorpskernen en een (groot) buitengebied zijn: Drechterland, Graft de Rijp, Haarlemmerliede, Harenkarspel, Hollands Kroon, Koggenland, Medemblik, Stede Broec, Texel, Waterland, Wormerland, Zeevang, Zijpe. Haarlemmermeer is met enkele zeer grote kernen, vele kleine kernen en buitengebied een combinatie van een verstedelijkte en een plattelandsgemeente. Tabel 2 RESPONS UIT 24 GEMEENTEN EN 56* DORPEN Gemeente Aantal Dorp met dorpshuis waarvan vragenlijst is ontvangen Aalsmeer 1 van 1 Kudelstaart Amstelveen 1 van 1 Nes aan de Amstel Bergen 1 van 3 Egmond aan den Hoef Blaricum 1 van 1 Blaricum Bloemendaal 1 van 2 Vogelenzang Castricum 1 van 3 Castricum Drechterland 2 van 4 Venhuizen, Westwoud Graft - de Rijp 1 van 2 De Rijp Haarlemmerliede 1 van 1 Spaarndam Haarlemmermeer 6 van 14 Abbenes, Beinsdorp, Buitenkaag, Cruquius, Rijsenhout, Zwaanshoek Harenkarspel 5 van 6 Dirkshorn, Sint Maarten, Sint Maarten/Stroet, Waarland, Warmenhuizen Hollands Kroon 5 van 12 Haringhuizen, Hippolytushoef, Kolhorn, Kreileroord, Oude Niedorp Hoorn 1 van 2 Oosterblokker Koggenland 3 van 6 Berkhout, Obdam, Oudendijk Landsmeer 1 van 3 Landsmeer Medemblik 11 van 14 Abbekerk, Andijk (3x), Benningbroek, Hauwert, Midwoud, Onderdijk, Opperdoes, Twisk, Zwaagdijk-Oost Stede Broec 2 van 3 Grootebroek, Lutjebroek Texel 2 van 6 Den Hoorn, Oosterend Uitgeest 1 van 1 Uitgeest Waterland 4 van 7 Ilpendam, Katwoude, Marken, Uitdam Wormerland 3 van 4 Jisp, Oost-Knollendam, Wijdewormer Zaanstad 2 van 3 Krommeniedijk, Westzaan Zeevang 1 van 3 Hobrede Zijpe 1 van 3 Callantsoog Totaal 58 van 104 dorpshuizen hebben vragenlijst ingevuld n = 104 * In Andijk staan drie dorpshuizen, de totale respons is afkomstig uit 56 dorpen 23

Non respons Tabel 3 geeft de non respons weer van dorpshuizen uit de overige 16 Noord-Hollandse gemeenten op de adreslijst van PDNH (referentie oktober 2012). Dit betekent: in genoemde gemeenten en dorpen is wel een dorpshuis gevestigd, maar er is geen (geldige) respons van deze dorpshuizen ontvangen. Plattelandsgemeenten uit deze lijst - en die ontbreken in de respons - zijn: Beemster, Opmeer, Schermer, Wijdemeren. Dat is jammer, de uitslagen van zeven dorpshuisbesturen uit deze vier gemeenten leveren in potentie een belangrijke bijdrage aan de vraag hoe dorpshuizen op het platteland van Noord-Holland er voor staan. Tabel 3 NON RESPONS EN ONGELDIGE RESPONS UIT 22 DORPEN EN 16 GEMEENTEN non respons van dorpshuis in dorp(en)* Naam gemeente Koedijk Alkmaar Sloten Amsterdam Sloten Driemond Amsterdam Zuid-Oost Westbeemster, Zuidoostbeemster Beemster Wijk aan Zee Beverwijk Huisduinen Den Helder Enkhuizen Enkhuizen De Noord, Veenhuizen Heerhugowaard Oudkarspel, Sint Pancras Langedijk Muiderberg Muiden Hoogwoud Opmeer Duivendrecht Ouder Amstel Grootschermer, Oterleek, Zuidschermer Schermer De Kwakel, Uithoorn Uithoorn Driehuis Velsen Kortenhoef Wijdemeren *n = 22 24

4.3. Waarin onderscheiden de dorpshuizen zich van elkaar? Het ene dorpshuis is het andere niet. Aan de hand van enkele kenmerken proberen we een beeld te schetsen van de verscheidenheid. Overeenkomsten zijn er ook. Gekeken is naar kenmerken als: Inwoneraantal van de dorpskern (of verzorgingsgebied) Vanaf welk jaar is het huidige gebouw in gebruik als dorpshuis Organisatie: eigendom gebouw, rechtspersoon, bestuur en vrijwilligers Functies en gebruik van de ruimtes in het dorpshuis Inwoneraantal Dorpen zijn er in soorten en maten. Het aantal inwoners van de dorpskern en bijbehorend buitengebied is een belangrijk kenmerk voor het typeren van de dorpshuizen in de respons. De kleinere dorpen (< 1500 inwoners) zijn met ruim een derde vertegenwoordigd in de uitslagen. Daarna de dorpen tussen 1500 en 2500 inwoners met ruim een kwart. 6 dorpen tellen tussen de 4000 6000 inwoners. Grote dorpen (meer dan 6000 inwoners) doen met 7 respondenten mee in de uitslagen. Tabel 4 INWONERAANTAL DORPSKERN PLUS BUITENGEBIED Aantal dorpen % minder dan 500 6 501 tot 1500 16 38 1501 tot 2500 16 28 2501 tot 4000 7 12 4001 tot 6000 6 meer dan 6000 7 22 n = 58 100 Het gebouw De dorpshuisfunctie is in ieder dorp weer anders onderdak gebracht. Soms is een oud schoolgebouw in gebruik genomen, in een ander dorp is het een historisch kerkgebouw, een café, of voormalige sporthal. Ook zijn er voorbeelden bekend van nieuwbouw of een ingrijpende verbouwing. En er zijn in enkele dorpen multifunctionele gebouwen verrezen, waarin de dorpshuisfunctie gehuisvest, samen met bijvoorbeeld een basisschool en (para)medische dienstverleners. Tabel 4 geeft weer vanaf welk jaar de huidige functie van dorpshuis is ondergebracht in het gebouw. Dit zegt niets over een eventueel eerder gebruik van het gebouw als onderdak voor verenigingen of als gemeenschapsvoorziening. Door overname, verbouw of renovatie kunnen bestaande gebouwen in de loop van de tijd de status van voor iedereen openbaar toegankelijk dorpshuis verkregen hebben. 25

Tabel 5 HET HUIDIGE GEBOUW IN GEBRUIK ALS DORPSHUIS NAAR JAARTAL Naam dorpshuis Gebouw in gebruik als dorpshuis sinds Dorpshuis Sarto (Andijk) 1950 Dorpshuis Cultura (Andijk) 1951 Podium (Kudelstaart) 1952 Dorpshuis Centrum (Andijk) 1960 Dorpshuis Oost-Knollendam 1961 De Schalm (Westwoud), De Horn (Krommeniedijk) 1962 Verenigingsgebouw Stroet 1963 t Rijperhuis (de Rijp), Dorpshuis Landsmeer, De Nesse (Nes a/d Amstel) 1965 De Nuuwe Skoôl (Twisk), dorpshuis Warmenhuizen 1966 Kolfweid (Callantsoog) 1968 De Ridder Sint Joris (Berkhout), De Hanswyk (Egmond aan de Hoef), De Werf (Hauwert), De Lepelaar (Jisp), De Nieuwe Horn (Kolhorn), dorpshuis Waarland, 1970 De Vang (Benningbroek), De Torenschouw (Opperdoes), De Reede (Rijsenhout) 1971 De Brink (Obdam) 1972 De Kastanjeboom (Dirkshorn), De Klimop (Sint Maarten) 1973 t Praatpunt (Abbenes), Blaercom (Blaricum), 1974 t Post-Huijs (Wijdewormer)*, De Oase (Zwaanshoek) 1975 De Ontmoeting (Buitenkaag), De Oude Stal (Haringhuizen) 1977 Dorpshuis Oude Niedorp, dorpshuis Spaarndam, Onder de Pannen (Uitdam) 1978 Dorpshuis Katwoude 1979 Verenigingsgebouw Lutjebroek 1980 Dorpshuis Ilpendam 1981 De Kwaker (Westzaan) 1984 De Kern (Castricum) 1985 De Zwaan (Hobrede) 1991 Dorpshuis Hippolytushoef 1996 Dorpshuis Vogelenzang, Sport en Cultuur Midwoud 1997 Pancratius (Oosterblokker) 2004 t Centrum (Andijk) 2005 De Zwaan (Uitgeest), mfa Kreileroord 2006 Dorpshuis Cruquis 2007 De Stek (Grootebroek) 2009 t Trefpunt (Marken), Dorpshuis De Onderdijk 2010 Mfa Over de Leek (Zwaagdijk-Oost) 2011 Overig (3 respondenten) n = 58 Weet jaartal niet *) t Post-Huijs te Neck, Wijdewormer wordt medio 2013 gehuisvest in een multifunctionele accommodatie, deze mfa vervangt het oude gebouw uit 1975. 26

Samenvattend: twee derde van de dorpshuizen is 30 jaar of langer gehuisvest in hetzelfde gebouw. 10 dorpshuizen zijn in de afgelopen tien jaar (opnieuw) gehuisvest in een nieuw of (gedeeltelijk) vernieuwd gebouw. De organisatie Eigenaar van het gebouw Bijna driekwart (74%) van de dorpshuizen is in eigendom van een stichting of vereniging (43 keer). 7 dorpshuizen zijn eigendom van een gemeente (14% van de respons). En 6 dorpshuizen zijn eigendom van een woningbouwvereniging. Tabel 6 EIGENAAR VAN HET GEBOUW Aantal % dorpshuizen Stichting dorpshuis/verenigingsgebouw 41 74 Dorpscommissie of Veren. Dorpsbelang 2 Gemeente 7 12 Woningbouwvereniging 6 11 Anders, wel stichtingsvorm 2 3 n = 58 100 Gebouwen die eigendom zijn van de gemeente staan in: Abbenes, Beinsdorp, Rijsenhout, Zwaanshoek (Haarlemmermeer); Kreileroord (Hollands Kroon); Vogelenzang (Bloemendaal); Grootebroek (Stede Broec). nb. In Neck (dorpskern in Wijdewormer, Wormerland) zal medio 2013 de dorpshuisfunctie worden ondergebracht in een nieuw te bouwen multifunctionele accommodatie. Gebouwen eigendom van een woningbouwvereniging staan in: Marken (Waterland); Onderdijk (Medemblik); Uitdam (Waterland); Venhuizen (Drechterland); Westzaan (Zaanstad); Zwaagdijk-Oost (Medemblik). Historische kerken In Oosterblokker(Hoorn) en in Oudendijk (Koggenland) is de dorpshuisfunctie ondergebracht in een historisch kerkgebouw. In beide dorpen is een aparte stichting eigenaar van het gebouw. Rechtsvorm bestuur Bijna alle dorpshuisbesturen hebben de stichting als rechtsvorm (97%). Tabel 7 RECHTSPERSOON BESTUUR DORPSHUIS % Stichting 56 97 Vereniging 0 0 Anders 2 3 n = 58 100 Statutaire doelstelling Iets minder dan een derde (29%) van de besturen geeft aan dat de verhuur van ruimte(s) aan derden 27

de hoofddoelstelling is. Ruim een derde geeft aan dat zowel verhuur van ruimte als het aanbieden van activiteiten samen de belangrijkste doelstellingen zijn. 28% van de besturen legt de volgorde net andersom: het aanbieden van activiteiten staat voorop, daarna komt de verhuur van ruimtes. Voor een minderheid (5%) is het aanbieden van activiteiten de hoofddoelstelling. Tabel 8 STATUTAIRE DOELSTELLING % Alleen verhuur van ruimte(s) aan derden 17 29 Verhuur van ruimtes plus aanbieden activiteiten 22 38 Aanbieden van activiteiten plus verhuur ruimtes 16 28 Aanbieden van activiteiten is hoofddoelstelling 3 5 n = 58 100 Aanstelling van bestuursleden Bij de aanstelling van bestuursleden geldt dat bijna de helft (45%) van de dorpshuizen vraagt aan mensen om op persoonlijke titel plaats te nemen in het bestuur. Voor 40% geldt een combinatie: bestuursleden worden gevraagd uit de groep gebruikers én op persoonlijke titel. Slechts voor 3 dorpshuizen is vertegenwoordiging namens gebruikers de hoofdregel. Tabel 9 AANSTELLING BESTUURSLEDEN % Op persoonlijke titel 26 45 Combinatie van vertegenwoordiging en op persoonlijke titel 23 40 Vertegenwoordiging namens gebruikers 3 5 Anders 6 10 N = 58 100 Werven bestuursleden Bijna de helft (45%) van de besturen zegt veel moeite te moeten doen voor het werven van nieuwe bestuursleden. Bij een derde kost de werving wel moeite, maar niet al te veel. Nog eens 12% moet bijzonder veel moeite doen om bestuursleden te werven. Voor de overige 12% kost het werven weinig of geen enkele moeite. Tabel 10 WERVEN BESTUURSLEDEN % Veel moeite 26 45 Niet veel, maar ook niet weinig moeite 18 31 Bijzonder veel moeite 7 12 Weinig moeite 6 10 Geen enkele moeite 1 2 n = 58 100 28