Afdeling: Onderwerp: Orthopedie Collumfractuur (gebroken heup) Kop-hals prothese
Hartelijk welkom op afdeling 5A Om tijdens uw opname alles goed te laten verlopen, willen wij u middels deze folder van een aantal zaken op de hoogte brengen. Als u opgenomen bent kunt u de verpleegkundige vragen hoe laat uw contactpersoon na de operatie wordt gebeld voor informatie. Heeft u zelf een vraag of behoefte aan informatie dan kunt u contact opnemen met afdeling 5A. Het rechtstreekse nummer van de afdeling is: 010 297 52 51 De bezoektijden zijn: Dagelijks tussen 15.00 19.30 uur Wij wensen u een goed verblijf op onze afdeling! Personeel afdeling 5A De maatschap Orthopedie: M.M. Campo Dr. C.H. Geerdink W. Kuis B.B.A.M. Niers www.ikazia.nl 1
Inleiding U bent opgenomen met een gebroken heup. Een gebroken heup komt vaak voor bij ouderen door een val of ongeval. De orthopedisch chirurg zal u operatief behandelen. Deze folder geeft u informatie over de gang van zaken gedurende uw ziekenhuisopname. Een collumfractuur (gebroken heup) Een collumfractuur is een breuk in de dijbeenhals, vlakbij het heupgewricht. U heeft een breuk in de dijbeenhals, waardoor het kopje van het dijbeen is afgebroken. Dit wordt operatief behandeld met een kophalsprothese. Deze prothese bestaat uit een kop en steel van metaal. De steel wordt in de schacht van het dijbeen aangebracht. Complicaties In de meeste gevallen verloopt een operatie zonder problemen. Toch is het van belang dat u weet welke complicaties voor kunnen komen. Infectie; ter voorkoming hiervan wordt u behandeld met antibiotica. Luxatie van de prothese; hierbij schiet de kop van de prothese uit de kom. Trombose, eventueel longembolie; ter voorkoming hiervan krijgt u anti-stollingsmiddelen die u volgens voorschrift moet gebruiken. Zenuwletsel; dit kan zich uiten in het been of de voet. 2
In de bijlage is zeer belangrijke informatie opgenomen over infectiegevaar bij een (heup)prothese. Als u in de toekomst ergens in uw lichaam een infectie krijgt, meld u dan aan uw huisarts, tandarts of medisch specialist dat u een prothese heeft gekregen. U kunt dan, zonodig, starten met antibiotica om de prothese te beschermen. Thuiszorg Als u na ontslag uit het ziekenhuis thuiszorg nodig heeft zal de transferverpleegkundige tijdens de opname bij u langs komen om uw thuissituatie te bespreken. Zij zal dan de nodige thuiszorg voor u aanvragen en contact leggen met de desbetreffende thuiszorgorganisatie. De thuiszorg kan u helpen bij uw persoonlijke verzorging, zoals wassen, aankleden en steunkousen aan- en uittrekken. Ook kan verpleegkundige zorg aangevraagd worden, zoals bijvoorbeeld hulp bij de wondverzorging. Thuiszorg valt onder de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). U heeft een indicatie van het Centraal Indicatie Zorg (CIZ) nodig om thuiszorg te krijgen. Ook wordt van u een eigen bijdrage gevraagd voor de geleverde zorg; de hoogte van deze bijdrage is inkomensafhankelijk. Huishoudelijke hulp moet u aanvragen bij de gemeente waar u woont. Onderzoek voor de operatie De anesthesioloog (narcotiseur) komt bij u langs. Hij/zij bespreekt met u uw algehele gezondheid en uw medicijngebruik. Verder overlegt hij met u over de verdoving tijdens de operatie en de pijnstilling na de operatie. De operatie vindt plaats of onder algehele narcose, of via een ruggenprik (regionale anesthesie). Een ruggenprik kan gecombineerd worden met een slaapmiddel, zodat u slaapt en weinig of niets merkt van de operatie. Er wordt bloedonderzoek gedaan en er wordt een hartfilmpje (ECG) gemaakt. Dit is nodig om uw lichamelijke conditie te bepalen en om de kans op problemen tijdens of na de operatie zo klein mogelijk te maken. De verpleegkundige geeft u aanvullende informatie over de operatie en noteert gegevens die van belang zijn voor uw behandeling in het ziekenhuis. 3
Artsenvisite De orthopeden lopen iedere dag rond 8.00 uur visite op de afdeling. Ze komen langs om te zien en te bespreken hoe uw herstel verloopt. Als u vragen heeft aan de orthopeed kunt u die stellen. Verwardheid Bij de oudere patiënt bestaat de mogelijkheid dat er verwardheid optreedt. Dit komt omdat alle gebeurtenissen zo snel achter elkaar komen dat de patiënt dit niet kan verwerken. Ook kan het zijn dat voor het vallen of het ongeval al sprake was van verwardheid. Gedurende de opname en met name vlak na de operatie kan deze verwardheid tijdelijk toenemen. Men spreekt dan van een acuut delier. Om te proberen dit delier te voorkomen en/of te behandelen zijn de verpleegkundigen extra alert op de eerste verschijnselen hiervan en zullen zij hierop actie ondernemen. Wanneer het mogelijk is u op een zo rustig mogelijke kamer verplegen; U zo snel mogelijk mobiliseren (uit bed en weer lopen); In overleg met de psychiater zo nodig medicatie toedienen; Uw familie / kennissen inschakelen, zodat u een bekend iemand bij u in de buurt heeft. De mogelijkheid bestaat dat u ten gevolge van de verwardheid onrustig bent. Soms is het nodig een patiënt voor eigen veiligheid en om ongelukken te voorkomen, tijdelijk te fixeren. Dit gebeurt alleen in uiterste noodzaak. Uitgebreide informatie hierover staat in de brochure: Acute verwardheid of delier. U kunt de verpleegkundige een exemplaar vragen. De operatiedag Vandaag wordt u geopereerd. U wordt voorbereid op de operatie. U krijgt een operatiejas aan, hier mag u verder niets onder aan. Make-up en nagellak moet u verwijderen. Bril en gebitsprothese moeten af/uit, een eventueel gehoorapparaat mag u inhouden. De verpleegkundigen van de afdeling brengen u naar de operatieafdeling. Hier krijgt u een infuus en de narcose of ruggenprik voor de operatie, zoals afgesproken met de anesthesist. Ook krijgt u een blaaskatheter. De operatie duurt ongeveer anderhalf uur. 4
Daarna blijft u op de uitslaapkamer waar uw ademhaling, bloeddruk, pols en wond worden gecontroleerd. Er is een drain aanwezig in het wondgebied om het bloed af te voeren. De eerste uren na de operatie kan dit per infuus worden teruggegeven aan u, om het totale bloedverlies te beperken. Na ongeveer twee uur gaat u terug naar de afdeling. U heeft de tijd om rustig bij te komen. Van onderstaand revalidatieschema kan, al naar gelang uw persoonlijke situatie, afgeweken worden. De eerste dag na de operatie Vandaag gaat de revalidatie van start. U wordt door de verpleegkundige geholpen met wassen en aankleden. Om te voorkomen dat het been dik wordt, krijgt u een steunkous. Deze kous moet s morgens aangetrokken worden en s avonds voor het slapen gaan weer uit. U moet de kous gedurende zes weken dragen. In verband met luxatiegevaar (uit de kom schieten) van de heup, mag u niet zelf de kous aan- of uittrekken. De blaaskatheter wordt vandaag verwijderd en er wordt wat bloed afgenomen ter controle van het ijzergehalte in het bloed. De wond wordt door de verpleegkundige verbonden en het infuus wordt verwijderd. De fysiotherapeut leert u s morgens op bed spieraanspanningsoefeningen die u vandaag zelf gaat herhalen. s Middags komt de fysiotherapeut bij u terug om samen met u te lopen met behulp van een rollator. U mag het geopereerde been volledig belasten. De tweede dag na de operatie Vandaag wordt de wonddrain verwijderd. De fysiotherapeut leert u lopen met krukken en instrueert u oefeningen in stand. Alle oefeningen staan achter in dit boekje beschreven. Let u goed op de leefregels na een heupprothese en lees ze nog eens door! Als u vragen heeft kunt u die natuurlijk stellen aan de verpleegkundige of fysiotherapeut.. 5
De derde dag na de operatie De fysiotherapeut leert u lopen met wandelstokken. U neemt alle oefeningen nog eens door. Het is belangrijk de oefeningen ook te blijven doen als u weer thuis bent. Zo zorgt u dat uw spieren weer sterk worden. Vandaag wordt ook gekeken wanneer uw ontslag haalbaar is. Om het ontslag door te laten gaan mag u geen koorts hebben en de wond mag niet meer lekken. Er wordt een controle foto van de prothese gemaakt en het bloed wordt nogmaals gecontroleerd. De vierde dag na de operatie De fysiotherapeut leert u traplopen, hoe u op een veilige manier kunt bukken en het lopen met één wandelstok. U leert de laatste dingen die belangrijk zijn voor het naar huis gaan. Ontslag U krijgt een afspraak mee voor controle op de polikliniek door de orthopeed. Deze controle afspraak is ongeveer zes weken na de operatie. Ook wordt een afspraak voor u gemaakt met de huisarts om de hechtingen te verwijderen. Dit wordt bij u thuis gedaan. Van de fysiotherapeut krijgt u een overdracht mee voor de fysiotherapie bij u in de buurt. U moet zelf een afspraak maken bij de therapeut waar u graag naar toe wil. Houd u er rekening mee dat het nog drie tot zes maanden kan duren voordat u helemaal hersteld bent! Leefregels na een heupoperatie De eerste drie maanden is de kans op het uit de kom schieten van de heup het grootst. Om te voorkomen dat de heup uit de kom schiet (= luxeren) volgen hieronder een aantal adviezen: Niet de benen over elkaar leggen; Niet het geopereerde been naar binnen/buiten draaien; Niet anders bukken dan geleerd (dus met het geopereerde been gestrekt naar achteren); Niet voorover buigen (of het geopereerde been naar u toe trekken) als u in de stoel zit of op het toilet; Niet zelf de kousen/sokken aantrekken, omdat u dan te diep bukt; Niet draaien terwijl u op het geopereerde been staat. 6
Lopen Lopen met krukken en stokken gaat als volgt: U zet beide stokken naar voor, dan het geopereerde been ertussen en het niet-geopereerde been er voorbij. Let erop dat u tijdens het lopen uw passen links en rechts even groot maakt en dat u even lang steunt op de linker als op de rechtervoet. U blijft tot de eerste polikliniekcontrole buiten lopen met twee wandelstokken. Binnenshuis mag u met één wandelstok lopen die u vasthoudt aan de niet geopereerde kant. Na de polikliniekcontrole mag u buitenshuis met één stok lopen en binnenshuis zonder stokken. U mag zelf het gebruik van de stok afbouwen. Traplopen Trap op: eerst het gezonde been, dan het geopereerde been samen met de stok bijzetten. Trap af: eerst het geopereerde been, samen met de stok, daarna het gezonde been bijzetten. De eerste vier weken doet u dit door middel van bijzetten. Na deze vier weken mag u de trap op en af lopen door middel van doorstappen. Slaaphouding De eerste zes weken slaapt u met een kussen tussen de benen, wanneer u op de niet-geopereerde zij ligt. Op de rug slapen is geen probleem. Liggen op de geopereerde zij mag weer vanaf zes weken na de operatie. Fietsen en zwemmen Drie maanden na de operatie mag u weer fietsen en zwemmen. U kunt wel eerder fietsen op een hometrainer als u het zadel goed hoog zet zodat de heup niet te ver buigt. In en uit de auto stappen Zorg dat de stoel zover mogelijk achteruit staat, zet de rugleuning iets achterover. U houdt het geopereerde been naar voren, gaat zitten en zorgt ervoor de de heup niet te ver buigt. Zet de handen op de zitting achter u en draai nu beide benen tegelijkertijd de auto in. Dit is te vergelijken met in en uit bed gaan. 7
Autorijden Zes weken na de operatie mag u weer autorijden. Wanneer u eerder wilt beginnen met autorijden, overleg dit dan eerst met uw verzekering. Douchen Als de hechtingen verwijderd zijn mag u weer onder de douche. De kous Zodra het geopereerde been niet meer dik wordt, hoeft u de kous niet meer te dragen. Belangrijke telefoonnummers in geval van vragen of onduidelijkheden: Afdeling 5A Orthopedie 010 297 52 51 Orthopedisch verpleegkundigen 010 297 52 07 Polikliniek Orthopedie 010 297 54 20 Afdeling Fysiotherapie 010 297 54 80 www.ikazia.nl 8
Oefenprogramma 1 Voeten bewegen Voet op en neer bewegen Het been blijft gestrekt liggen en beweegt niet mee. Tenminste ieder uur 10 x 2 Bovenbeenspieren aanspannen Ieder uur, 10 x 10 seconden Uw been gestrekt neerleggen, waarbij u de bovenbeenspieren aanspant, door de knieholte naar beneden te drukken. 3 Bilspieren aanspannen Ieder uur, 10 x 10 seconden Zo veel mogelijk gestrekt liggen. Nu de bilspieren samenknijpen. 4 Rekken van de lies & plat liggen 2 x daags 30 minuten plat, 5 x 10 sec rekken Zorg dat u zo plat mogelijk in de stoel ligt. Trek het niet-geopereerde been naar u toe en houdt dit 10 sec vast. 9
5 Knieën naar buiten in zit 5 x daags 10 herhalingen Ga iets onderuitgezakt zitten. Til nu de voeten op van de grond en zet ze iets uit elkaar en weer terug. 6 Staand knie heffen tot 90 5 x daags 10 herhalingen U heft de knie van het geopereerde been, voorwaarts tot 90. Probeer alleen het been te bewegen. De rug blijft recht. 7 Staand been zijwaarts heffen 5 x daags 10 herhalingen U heft het geopereerde been, zo ver mogelijk zijwaarts. Probeer alleen het been te bewegen. Houdt het bovenlichaam stil. 8 Staand been naar achter strekken 5 x daags 10 herhalingen U strekt het geopereerde been zo ver mogelijk naar achter. De knie blijft gestrekt. Probeer alleen het been te bewegen. 10
Bijlage Bij de operatie die u hebt ondergaan is een prothese geplaatst. Ter voorkoming van infectie van dat kunstgewricht is het van belang dat u onder bepaalde omstandigheden tijdelijk beschermd wordt met penicilline of een daarmee vergelijkbaar antibioticum. A tot deze omstandigheden wordt gerekend: 1 ingrepen aan uw gebit, zoals sommige zenuwbehandelingen, het verwijderen van tandsteen en het trekken van tanden en kiezen; 2 operaties of inwendige ingrepen; 3 verwondingen; 4 etterende wonden, steenpuisten of bloedvergiftiging; 5 andere ontstekingen. Het is raadzaam om in bovenstaande gevallen uw behandelend arts of tandarts zo nodig aan uw heup- of knieoperatie (prothese) te herinneren. B C Verder moet u, wanneer u langer dan enkele dagen koorts heeft, uw huisarts raadplegen en deze brochure overhandigen. bij opname in een ziekenhuis moet u steeds vermelden dat bij u een kunstgewricht (prothese) is geplaatst. Orthopeden Ikazia Ziekenhuis M.M. Campo Dr. C.H. Geerdink W. Kuis B.B.A.M. Niers Ikazia Ziekenhuis Montessoriweg 1 3083 AN Rotterdam afdeling Orthopedie 010 297 52 51 11
Deze tekst is bedoeld voor uw behandelend arts. Geachte collega, Preventie van infecties bij heup- of knieprothese. Bij patiënten met een totale heup- of knieprothese is het mogelijk dat, ook na een jarenlang ongecompliceerd verloop, een infectie van de prothese kan ontstaan. Er is een grote kans dat deze infectie ontstaat via een bacteriaemie. Het is dus van belang deze patiënten profylaxe te geven bij bepaalde ingrepen: 1 a ingrepen in de mondholte en aan de bovenste luchtwegen. b arthrogram van gewricht (bij eventuele kweekafname direct na punctie geven). Augmentin 3x625 mg in één dosis per os, 1 uur voor de ingreep, of Bicilline 1.2 miljoen eenheden i.m. (dit is 300.000 E Na-penicilline + 900.000 E procaïne) te geven 30 60 minuten voor de ingreep. c arthrogram van een prothese. Augmentin 2x 625 mg direct na de punctie en vervolgens 3x 625 mg om de 6 uur. Bij overgevoeligheid voor penicilline of behandeling met penicilline in de 7 dagen voor de ingreep: Clindamycine 600 mg per os, 1 uur voor de ingreep. 11 a operatieve ingrepen aan de tractus digestivus en de tractus urogenitalis. b diagnostische en instrumentele ingrepen aan de tractus urogenitalis, wanneer deze geïnfecteerd is. (profylaxe zonodig aanpassen aan de gevoeligheid van het gekweekte micro-organisme). 12
c diagnostische ingrepen met biopsie in de tractus digestivus. Amoxicilline 1 gram i.m. of i.v. plus gentamycine 3 mg/kg i.m. of i.v. 30-60 minuten voor de ingreep en amoxixilline 1 9 i.v. 6 uur na de ingreep. Bij overgevoeligheid voor penicilline: Vancomycine 1 gram als infuus in 1 à 2 uur, 1-2 uur voor de ingreep plus gentamycine 3 mg/kg i.m. of i.v., 30-60 minuten voor de ingreep. 111 ingrepen in geïnfecteerd weefsel, zoals incisie van een huidabces en ontlasten van een furunkel. Flucloxacilline 2 gram per os 30-60 minuten voor de ingreep en flucloxacilline 1 gram per os 6 uur na de ingreep. Deze profylaxe kan zonodig ook i.v. of i.m. gegeven worden. Bij overgevoeligheid voor penicilline: Clindamycine 600 mg per os, 1 uur voor de ingreep. 1V infecties Patiënten met infectie, zoals bijvoorbeeld huidinfectie, otitis, of orgaaninfectie (pneumonie, pyelonefritis, cholecystitis en dergelijke) dienen vroegtijdig en met extra zorg met antibiotica behandeld te worden. De keuze van antibiotica en de duur van hun toepassing wordt bepaald door de aard van de vermoedelijke verwekker. Ikazia Ziekenhuis M.M. Campo Dr. C.H. Geerdink W. Kuis B.B.A.M. Niers Orthopedisch chirurgen 13