Projecten 2013-2014 Initiatiefnemers Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo
Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid Themaprogramma voor ouderenprojecten 2013-2014 Vitale senioren zijn als vrijwilliger belangrijk voor kwetsbare ouderen. De ontmoeting tussen beide groepen kan de kwaliteit van leven voor hen beiden versterken. Dát is de kern van het programma Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid. Fonds Sluyterman van Loo en Stichting RCOAK ondersteunen projecten die de kwaliteit van leven van kwetsbare ouderen verbeteren. Voor Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid stellen de fondsen samen 1.4 miljoen euro beschikbaar. Waarom? Nog nooit werden zoveel mensen - met behoud van hun gezondheid en met behoud van kwaliteit van leven - zo oud als in deze tijd. Pensioen en derde levensfase zijn niet langer een afsluiting, maar een waardevol onderdeel van het leven. Veel ouderen zijn actief, zelfstandig, en tot op hoge leeftijd maatschappelijk betrokken. Zij hebben de tijd, de vitaliteit en de ruimte om hun leven inhoud en zin te geven en dat doen zij ook. Tegelijkertijd telt Nederland op dit moment bijna zevenhonderdduizend kwetsbare ouderen, in 2030 zullen dat er meer dan 1 miljoen zijn. Stichting RCOAK en Fonds Sluyterman van Loo zien de versobering van de formele zorg en ondersteuning, als gevolg van bezuinigingen en stelselwijzigingen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, de Wet maatschappelijke ondersteuning en het Persoonsgebonden budget. Dat is voor beide fondsen reden geweest om geld vrij te maken voor het programma Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid, een broodnodige aanvulling op de andere goede particuliere initiatieven waaruit de zorg voor elkaar spreekt. De projecten In februari 2013 zijn veertig projecten geselecteerd om deel te nemen aan Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid. In deze brochure vindt u een overzicht van de projecten en per project een samenvatting. De projecten hebben tot doel vitale senioren en kwetsbare ouderen met elkaar in contact te brengen, zodat de kwaliteit van leven verbetert, voor beide groepen. Dit gebeurt op verschillende gebieden, zoals alledaagse hulp, hobby en cultuur, gezondheid en bewegen, sociaal netwerk, wonen & klussen en techniek & ICT. De uitvoerders van de projecten zijn vrijwilligersorganisaties, ouderenorganisaties, zorg- en welzijnsorganisaties, thuiszorgorganisaties, verenigingen en stichtingen gericht op het welzijn van ouderen. Zij gaan op zoek naar antwoord op vragen als: Wie zijn die kwetsbare ouderen en welke hulp of ondersteuning hebben zij nodig? Hoe kunnen we hen over de drempel helpen om dit te vragen of te aanvaarden? Wat hebben vitale senioren nodig om van betekenis te kunnen zijn voor kwetsbare ouderen? Hoe zorgen we dat er sprake is van een ontmoeting en hoe wordt het contact betekenisvol voor beide partijen? Hoe kunnen we bereiken dat succesvol gebleken initiatieven worden voortgezet en/of overgenomen? Het programma Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid omvat ook kennisuitwisseling tussen de projectleiders evenals gestructureerde evaluatie en monitoring voor de afzonderlijke projecten en het programma als geheel. Meer informatie Op onze website www.vitok.nl vindt u actuele informatie over het themaprogramma Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid en de projecten. Ook kunt u ons volgen op Facebook www.facebook.com/vitaliteitontmoetkwetsbaarheid. Levensdomeinen De projecten zijn gerangschikt naar de volgende levensdomeinen: Alledaagse hulp Gezondheid / bewegen Hobby / cultuur Sociaal netwerk Techniek & ICT Vervoer Wonen & klussen Zingeving 2
St. Vivaan Senioren voor senioren, Burenhulpservice 2.0 Kilimajarowonen Zorgzame buurten St. Samen Berkum Berkumer Noaber, ouderen voor ouderen Nivel Dementievriendelijke buurt Via een combiconsult bij de praktijkondersteuner van de huisartsenpraktijk en de beroepsouderenadviseur wordt de ondersteuningsbehoefte van kwetsbare ouderen in kaart gebracht. Op de goedbezochte wijkwebsites in Veghel komt een digitale burenhulpmodule SamSam. Via deze module kunnen vraag en aanbod van bewoners worden gekoppeld. Het uitgangspunt is: iedereen kan wat vragen en iedereen heeft wat te bieden! Per jaar worden tweehonderd kwetsbare ouderen uitgenodigd voor een combiconsult bij de praktijkondersteuner van de huisartsenpraktijk en de beroepsouderenadviseur. Lijkt goed te kunnen via huidige interactieve wijkwebsites. Bovendien maakt dit project ook gebruik van de vitaliteit van kwetsbare ouderen. Kwetsbare ouderen worden aangesproken op hun kracht, waardoor de kans op gelijkwaardigheid groter is. Als vervolg op een succesvolle pilot in Eindhoven worden vier buurten in, of dorpen rond Eindhoven omgevormd tot Zorgzame buurten. Het initiatief moet uitgaan van buurtbewoners, van onderaf; de aanvrager helpt het dan op poten te zetten. Kennen en gekend worden, dat is de basis. Een groep dagmakelaars is bij toerbeurt telefonisch bereikbaar om vraag en aanbod te koppelen. In bijeenkomsten wordt op ludieke wijze gezocht naar een oplossing voor het probleem van vraagverlegenheid. Het initiatief om met het project mee te doen moet van vitale senioren zelf uitgaan (losse buurtbewoners of buurtvereniging), zodat er vanaf het begin draagvlak is. Vooral rond praktische alledaagse hulp. Doordat het in een wijk of dorp is geconcentreerd, is de kans op duurzaam contact groter. Het oude Noaberschap wordt nieuw leven ingeblazen, op eigentijdse wijze. De talenten van vitale senioren worden gekoppeld aan de behoefte van kwetsbare ouderen. Zowel om de televisie aan te sluiten (praktische hulp) als om er samen op uit te gaan (sociaal). Binnen het ontmoetingscentrum in de wijk komt alles samen; dit biedt talloze mogelijkheden voor ontmoeting en activiteiten. Het dorpse van de wijk en het al aanwezige netwerk maken de kans op succes groter. Idem Naast het kortlopend contact voor praktische klussen wordt er gekeken of er behoefte is aan ontmoeting. Dit biedt kansen voor langduriger contact. Dit project wil buurten creëren waarin mensen met dementie en hun mantelzorgers er niet alleen voor staan. Dit via een pilot in de wijk Overvecht in Utrecht. De methode wordt goed geëvalueerd en daardoor overdraagbaar naar andere wijken. Aan een dementerende oudere worden steeds drie vitale senioren gekoppeld, waarop hij/zij een beroep kan doen voor geplande èn ongeplande hulpvragen. Casemanagers informeren alle bekende dementerende ouderen en hun mantelzorgers uit de wijk, wilt u hiervan gebruik maken? Zo ja, dan volgt een kennismaking met de drie vitale senioren. Met name vitale senioren die al bekend zijn met burenhulp worden gevraagd; zij werken in teams van drie. Eens per zes weken worden zij begeleid door professionele hulpverleners. De drie vitale senioren worden voor langere tijd gekoppeld aan een dementerende oudere en zijn/haar mantelzorger. ZIVA Goud Waark! In drie dorpen in Groningen wordt met vereende krachten een structuur opgezet waarbij ouderen zich inzetten voor elkaar. Dit ter versterking van onderlinge burenhulp en welzijnsactiviteiten. Het meeste gebeurt door de groep zelf; gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen sluiten zich aan. In elk dorp neemt een ankergroep van zeven vitale senioren het initiatief, zij worden bijgestaan door de aanvrager. Deze methodiek wordt overdraagbaar. De ankergroep van vitale senioren heeft de lead in het werven van kwetsbare ouderen. De instellingen die meedoen hebben veel contacten. De ankergroepen van zeven vitale senioren vormen de basis. Zij willen vitale senioren en kwetsbare ouderen (loopt door elkaar) op hun kracht aanspreken; dat is de basis voor ontmoeting in concrete activiteiten. Mantelzorgsteunpunt (OsiraAmstelring), Amstelveen SamSam Als vitale senior samen met je reismaatje, vriendin, golfpartner of andere relatie iets voor een kwetsbare oudere betekenen. Dat is de kracht van SamSam; want zo past dit in het drukke leven van veel vitale senioren. Eens per week is er contact tussen de kwetsbare oudere en één van beide vitale senioren. Kwetsbare ouderen zijn deels al bekend bij het Mantelzorg Steunpunt en bij ouderenadviseurs. Via het netwerk, bijvoorbeeld via thuiszorgmedewerkers, worden anderen benaderd. Bij hen thuis wordt een kennismakingsgesprek gevoerd. De vitale senioren werken in koppels; dat maakt het ondersteunen van een kwetsbare oudere voor hen leuk en haalbaar. De professionele vrijwilligerscoördinatoren hebben ruim tijd voor het werven van en intervisie met de vrijwilligers. Na het kennismakingsgesprek wordt gekeken of er van beide kanten een klik is. Er wordt in principe eens per week afgesproken tussen de kwetsbare ouderen en één van het koppel. Louis Bolk Instituut Traditionele geneeswijzen en ontmoeting In de succesvolle Bruistuin in Arnhem wordt een groep kwetsbare en deels geïsoleerde allochtone ouderen in contact gebracht met vitale senioren. In een gezamenlijke lunch worden deze ouderen bevraagd op hun kennis over gezonde voeding en kruiden vanuit hun land van herkomst. Dit vormt de basis voor een traditionele bruistuin die met elkaar wordt ingericht en onderhouden. De Bruistuin blijkt al goed in staat om allochtone buurtbewoners te trekken. Zij vormen de brug naar de kwetsbare ouderen in hun netwerk. De Bruistuin heeft al diverse vitale senioren aan zich weten te binden! Samen eten en samen tuinieren. Het zijn uitstekende manieren om goed contact met elkaar op te bouwen. Amphia Ziekenhuis Het GOW vrijwilligersteam Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis in Breda worden begeleid door vitale senioren. Dit met als doel het cognitief en fysiek functioneren van de kwetsbare oudere zoveel mogelijk op peil te houden, hen te begeleiden in praktische zaken rond het verblijf in het ziekenhuis en om het ontslag en de overgang naar thuis goed te laten verlopen. Een helpende hand in een spannende periode. Dit gebeurt kort na de ziekenhuisopname als onderdeel van de screening. Er wordt gestart op de afdelingen chirurgie en interne geneeskunde. Werving onder huidige populatie vrijwilligers. Zo nodig daarna werving via internet. Scholing en begeleiding worden verzorgd. Wederkerigheid is beperkt. Menselijk contact in de context van het ziekenhuis wel heel waardevol. Levensdomein Gezondheid / Bewegen
Welzijn Lelystad (afdeling informele zorg) Co-patiënt Lelystad Steeds dezelfde vitale senior begeleidt een kwetsbare oudere bij zijn of haar regelmatig terugkerende bezoek aan een arts of specialist. Zo hoeft de kwetsbare oudere er minder tegenop te zien. De verwachting is dat de meerwaarde van het consult groter is omdat zij het gesprek samen voorbereiden (wat wil je vragen?) en nabespreken. In de loop van de tijd groeit de vertrouwensband. Via advertenties en free publicity. Via de welzijnsorganisatie en via het Rode Kruis (spoort niet-zelfredzame ouderen op). Wellicht ook via het ziekenhuis. Free publicity, eigen website, posters en via preventief huisbezoek van Welzijn Lelystad. Vrijwilligers worden getraind. Er wordt qua koppeling gekeken naar de wensen van de kwetsbare oudere. De proefperiode om te kijken of er een klik is vergroot de kans van slagen. Levensdomein Gezondheid / Bewegen St. Kunstwerf Op hoop van zegen Samen kunst maken die aansluit bij de persoonlijke herinneringen en beleving. Dat is de kern van dit project dat plaatsvindt in de gemeente Oost-Stellingwerf en omgeving. Vitale senioren en kwetsbare ouderen gaan met elkaar aan de slag met theater (geïnspireerd op filmbeelden), een gluurmuur met inkijkjes (bestaande uit schoenendozen met inhoud) en het levenslied. Een cd en een festival vormen de slagroom op de taart. Via woonzorgcentra, ouderenbonden, mantelzorgorganisaties, de gemeente en de lokale radio. Activiteiten vinden dichtbij huis plaats. Er is al een aantal vitale senioren betrokken. Daarnaast via ouderenbonden, kerken en historische verenigingen. Plezier maken met elkaar is heel belangrijk in dit project. Zo ontstaat het contact heel natuurlijk. St. Young Designers & Industry Zorg Met Elkaar: 4 mooie initiatieven In de regio Rotterdam hebben mantelzorgers (vitale senioren) samen met social designers vier ideeën ontwikkeld die het leven van kwetsbare ouderen mooier maken. Die worden nu uitgevoerd: GEMOEDSWANDELINGEN brengt mensen al wandelend in gesprek over thema s rond geluk & welbevinden; de INFORMELE WEGWIJZER helpt kwetsbare ouderen op weg in zorg- en welzijnsland; ALS WOORDEN BLOEMEN WORDEN biedt kwetsbare ouderen het plezier om in groepjes bloemen te tekenen en zo kleur te geven aan hun gevoel en in HET ZAL WERKEN bedenkt een uitvindersbrigade een oplossing voor de praktische problemen waar kwetsbare ouderen tegenaan lopen. Via vrijwilligers en de ontmoetingsruimte in verzorgingshuizen, via netwerken in de wijk, via paramedische verzorgers en door free publicity. Via de formele vrijwilligersorganisaties, de verzorgingshuizen en door workshops en presentaties bij publieke evenementen. Door regelmatige ontmoeting kan aan een vertrouwensband worden gewerkt. St. Kunst in de zorg De Tafel Van Vier De Tafel van Vier brengt in de regio Amsterdam vier partijen bij elkaar: kwetsbare ouderen, vitale senioren, kunst en zorg/welzijn. Aan hun gesprekstafel wordt allereerst goed geluisterd naar de kwetsbare oudere: wat brengt hem of haar geluk? Dit wordt vertaald in gezamenlijke kunstprojecten; bijvoorbeeld door met elkaar het verhaal van een kwetsbare oudere uit te beelden of iets moois te maken uit schijnbaar waardeloos materiaal in het leven of huis van de kwetsbare oudere. Vitale senioren worden uitgedaagd en geïnspireerd om zelf creatieve/kunstzinnige ontmoetingsvormen en activiteiten met kwetsbare ouderen te ontwikkkelen. Via zorgpersoneel en activiteitenbegeleiders in de instellingen. Wellicht ook thuiswonende ouderen via woonservicewijkoverleg. Via bestaande netwerken en door op speelse wijze vacatures uit te zetten: gezocht spelleider, goudzoeker, etc. Vitale senioren worden door een kernteam van kunstenaars intensief begeleid. via kunst en door met elkaar in gesprek te gaan. City Proms (St. Muz Thinc) Maak het Mee met City Proms St. Roda JC Kerkrade Het Jaar Van St. FC Twente Scoren met senioren ArteKino Museum voor 1 dag de provincie in In zes gemeenten in Friesland maken kwetsbare ouderen en vitale senioren in creatieve muziekworkshops samen een muzikaal product dat is gebaseerd op hun eigen leefomgeving en levenservaring. Dit wordt gepresenteerd in een openbare uitvoering. Een mooie manier om je verhaal te vertellen en je (muzikaal) te uiten. Een nevendoel is om de methodiek van creatieve muziekworkshops voor ouderen verder te ontwikkelen, samen met het Prins Claus Conservatorium. Kwetsbare ouderen in verzorgingshuizen: zij worden gevraagd via de activiteitenbegeleiding. Daarnaast posters en flyers in het huis. Via de lokale netwerken in de amateurkunst: muziekschool, muziekkorpsen en koren. Daarnaast wordt een provinciale stichting die amateurkunst ondersteunt nauw betrokken. Elkaar ontmoeten door het ontwikkelen van een muzikale productie. Gelijkwaardige rol. In principe niet duurzaam. Vitale senioren en kwetsbare ouderen van stadsregio Parkstad Limburg wekken samen een periode uit de historie tot leven: van hun club Roda JC, van de wijk of de streek. De bijeenkomsten vinden bij voorkeur plaats in het stadion, een geliefde plek vol herinneringen. Oud-spelers trekken de kwetsbare ouderen over de streep. Het vervoer is geen belemmering; dit is geregeld met een busbedrijf. Na de bijeenkomst worden de kwetsbare ouderen uitgenodigd een thuiswedstrijd bij te wonen. Het netwerk van Roda JC (bijvoorbeeld oudseizoenkaarthouders), maar ook via zorg en welzijn en de gemeente. Dagelijks komen er twintig vitale senioren op de club om met elkaar over voetbal te praten en naar de training van de mannen te kijken. Zij zijn bereid dit te doen. Ook oud-spelers hebben hun medewerking toegezegd. Begint met één bijeenkomst per groep en het bijwonen van een wedstrijd, maar het plan is om dit een duurzaam vervolg te geven. De clubliefde voor FC Twente wordt door vitale senioren gedeeld met kwetsbare ouderen. Voor vijf groepen vinden vijf bijeenkomsten plaats. Een mobiel museum brengt de club dichtbij en ook het samen bezoeken van een wedstrijd is mogelijk. De komst van een prominente oud-speler maakt het helemaal af. De methodiek wordt overdraagbaar voor andere clubs. Werven van kwetsbare ouderen via instellingen en de begeleiders die daar werken. Zij weten of vragen wie het hart vol heeft van voetbal en/of de club. Relatief weinig vitale senioren betrokken. FC Twente werft deze vrijwilligers en is hier altijd succesvol in. In het stadion is een aantal oudere rondleiders die ook voor deze taak geschikt is. Vijf bijeenkomsten geven de mogelijkheid elkaar te leren kennen. De gedeelde clubliefde verbindt. Museum voor 1 dag is precies wat de naam zegt: een deel van de collectie van een museum wordt voor één dag binnen een verpleeg- of verzorgingshuis tentoongesteld. Een vitale senior vertelt de verhalen achter de met zorg geselecteerde kunstvoorwerpen en brengt deze tot leven. Dit voor kwetsbare ouderen in diverse gemeenten in de provincie Utrecht die niet meer in staat zijn om naar een museum te gaan. Via de coördinatoren van de verpleeg- en verzorgingshuizen die mee willen doen. Via onder andere de musea, culturele instellingen, bibliotheken, open universiteit etc. Vrijwilligers worden uitgebreid opgeleid rond de collecties en krijgen ruimte om te oefenen; indien wenselijk werken zij in tweetallen. In principe kortlopend, maar de ambitie is om vrijwilligers te koppelen aan een zorginstelling zodat een relatie wordt opgebouwd.
St. Delta Cultureel Reminiscentieproject Schotse Huizen Dementerende ouderen kunnen in het eerste stadium van hun ziekte nog redelijk tot goed vertellen over vroeger. Het ophalen van positieve herinneringen aan hun jeugd (reminiscentie) geeft hen plezier en voldoening. Vitale senioren gaan hiervoor met hen in gesprek. In hun bagage hebben zij een unieke koffer die de conservators van tien Zeeuwse musea samenstellen rond verschillende historische thema s (klederdracht, dagelijks leven, bevrijding 45). Netwerk van activiteitenbegeleidster van Veere, folder aan regionale zorginstellingen en persoonlijke follow up, persberichten, netwerk van musea zelf. Vrijwilligers van zorginstellingen, vrijwilligers van musea, heemkundige kringen. In principe kortlopend. Wel wezenlijk contact omdat het het eigen leven van de kwetsbare ouderen raakt. De Zellingen namens Academische Werkplaats Dementie: buddy voor kwetsbaren In Capelle en Krimpen aan de IJssel worden twintig vitale senioren worden als buddy gekoppeld aan twintig kwetsbare ouderen met dementie. Zij zien elkaar tweewekelijks en geven het leven kleur door activiteiten te ondernemen die hen plezier geven. Via de lokale casemanagers dementie, het lokale scentrum Dementie, het Alzheimercafé, thuiszorg en intramurale afdelingen. Werving o.a. onder oud-medewerkers van zorgorganisaties. Buddy s worden begeleid om met, de bij dementie voorkomende veranderprocessen om te gaan. Koppeling gebeurt op basis van een intakegesprek waarin ook naar interesses wordt gekeken. Doel is duurzaam contact. ATOsborne (en partners) Nieuwe Oude Dag Vitale senioren starten buurtondernemingen rond zorg, wonen en welzijn in enkele wijken in Utrecht. Dit in het belang van en voor zover mogelijk in contact met kwetsbare ouderen. Een spannend innovatief project dat zijn (financiële) haalbaarheid nog moet bewijzen maar opvalt door het ondernemerschap en daarmee past in deze tijd. Er wordt samengewerkt met diverse zakelijke en maatschappelijke partners. De methodiek wordt ontwikkeld, nieuwe initiatieven worden geholpen bij een vliegende start en daarna stap voor stap losgelaten. Via vertrouwensrelaties in de wijk (mantelzorgers etc.) en vertrouwensrelaties van de netwerkpartners (coöperaties van PGGM, Rabobank en Actiz) in de betreffende wijken. Daarnaast via wijkkranten. Sleutelfiguren worden gezocht via lokale professionals, ZZP-ers, vrijwilligers, mantelzorgers en maatschappelijke organisaties. Het project sluit voor de werving aan bij bestaande initiatieven. Het initiatief ligt meer bij vitale senioren (het zijn vooral hun ondernemingen). Kwetsbare ouderen worden intensief betrokken als afnemer en medeontwikkelaar. Zonnehuisgroep Noord Natuurlijk: een netwerkcoach In dit project in Groningen wordt de methodiek van Mezzo Natuurlijk, een netwerkcoach gevolgd: vitale senioren worden getraind tot netwerkcoach en daarna aan een kwetsbare oudere met een beperkt sociaal netwerk gekoppeld. Via de genoemde methodiek brengen zij samen de interesses van de kwetsbare oudere in kaart. Heel gericht gaan zij nu aan de slag voor het uitbreiden van dit sociale netwerk. Via de zorgmanagers. Er worden met hen verkennende gesprekken gevoerd. Eerst gericht op eigen locaties, daarna ook in de lokale gemeenschappen. Via advertenties en eigen vrijwilligers. Daarnaast met lokale vrijwilligersorganisaties. De vrijwilligers krijgen een uitgebreide training. De wederkerigheid is beperkt maar de ontmoeting is wel betekenisvol. De coach verdiept zich in het leven en de interesses van de kwetsbare oudere om hem of haar te helpen bij een gerichte uitbreiding van het netwerk. BrabantZorg De ontmoeting Extra De ontmoeting Extra richt zich op die kwetsbare ouderen die afhaken bij reguliere ontmoetingsactiviteiten van het ontmoetingscentrum in Oss. De oorzaak van dit afhaken is bijvoorbeeld omdat zij meer structuur nodig hebben dan in het reguliere aanbod aanwezig is; of vanwege andere (praktische) drempels. Vitale senioren zullen hen als coach begeleiden om de stap weer te zetten. Zij komen het liefst al in actie als iemand dreigt af te haken. Het gaat om kwetsbare ouderen die afhaken bij het reguliere aanbod; deze zijn bekend. En om nieuwe kwetsbare ouderen die een steun in de rug nodig hebben op het spoor te komen, o.a. met hulp van de ouderenadviseur, huisartsen, De Zonnebloem. Er worden vrijwilligers voor dit initiatief geworven onder de al aanwezige vrijwilligers van het ontmoetingscentrum. De vrijwilligers (vitale senioren) worden één op één gekoppeld aan een kwetsbare oudere. Uiteindelijk is het primair gericht op ontmoeting. St. Dialoog in Actie Dialoog in Actie voor en door ouderen De methodiek van de Socratische dialoog wordt in Amsterdam ingezet in ontmoetingen tussen kwetsbare allochtone ouderen en vitale allochtone en autochtone senioren. Het doel is tolerantie te vergroten. Eén van de onderwerpen daarbij is de afschaffing van de slavernij, in 2013 is dit 150 jaar geleden. Er bestaan diverse contacten met groepen migrantenouderen. Die worden hiervoor benaderd. De contacten met zorgcentra worden uitgebreid. Er wordt vervoer geregeld zodat de drempel niet te hoog is. Er zitten al twintig vitale senioren in het vrijwilligersbestand. Dit wordt uitgebreid. De trainingen blijken een goed wervingsmiddel te zijn. Het Socratische gesprek levert een menselijke ontmoeting over wezenlijke zaken op. Scoop Welzijn splein 55+ In een stadswijk van Almelo worden kwetsbare ouderen actief benaderd, bijvoorbeeld via huisbezoek door een vitale senior. In laagdrempelige, gezellige ontmoetingsmomenten wordt de behoefte aan ondersteuning bij kwetsbare ouderen bekeken. Dit wordt waar mogelijk gerealiseerd, met een centrale rol voor vitale senioren. Via een actieve benadering van het lokale netwerk: huisartsen, woningbouwverenigingen. De Zonnebloem, kerken, maar ook kappers etc. en via huisbezoek. Via bestaande netwerken: Scoop welzijn, HOVO etc. Duurzaam door het creëren van een blijvend, zelfregulerend sociaal netwerk. Welzijnshuis Schouwen-Duiveland Thuis in de kern: locale hulp- en activiteitenteams In een aantal dorpskernen op Schouwen-Duiveland worden vrijwilligersteams opgezet van vitale senioren, die activiteiten voor hun kwetsbare, oudere, dorpsgenoten organiseren. Het gaat ook om klusjes en praktische hulp. Zodat kwetsbare ouderen zich thuis in de kern blijven voelen. Dit op basis van succesvolle ervaringen met het Klepuurtje in Sirjansland. De wooncorporatie en de thuiszorgorganisatie gaan hun signalen doorgeven. Daarnaast kennen de actieve senioren in deze kleine kernen bijna al hun dorpsgenoten. Het Welzijnshuis heeft een stevig netwerk van vrijwilligers en goede contacten met vrijwilligersorganisaties. tussen dorpsgenoten staat centraal.
St. Vughterstede De Rode Rik St. Cubiss Brabant gaat VOORlezen! WeAct Dagritmeprogramma SWOVE Veldhopper Tablets bieden de mogelijkheid voor dagelijks contact tussen kwetsbare ouderen en vitale senioren in een flatwijk in Vught. Dat maakt het lijntje kort en geeft snelle interactie. Dit contact is onder andere gericht op het maken van reallife afspraken: samen eten in de wijkaccommodatie of iets ondernemen op basis van gezamenlijke interesses. Aan het begin van het traject wordt uitgebreid kennis gemaakt en leren de vitale senioren de kwetsbare ouderen (zo nodig!) werken met de tablet. Via signalen van huisartsen en door huis-aan-huis brieven. De kwetsbare ouderen worden eerst thuis bezocht. Ter introductie worden ze daarna uitgenodigd voor een gratis diner waarin informatie wordt verstrekt. De vrijwilligers zijn al geworven. Bijzonder is dat ook drie personeelsleden van de zorgorganisatie die aanvrager is als vrijwilliger mee gaan doen. De ontmoeting staat centraal, zowel online als real-life. Het gaat in principe om duurzaam contact. Hoe kunnen kwetsbare ouderen blijven genieten van het aanbod van bibliotheken, ook als het gewone papieren boek voor hen niet meer werkt? Dit project - dat plaatsvindt in diverse gemeenten in Brabant - zoekt hier creatieve oplossingen voor, met gebruikmaking van ICT. Om dit te realiseren wordt eerst de mediawijsheid van de vitale senioren die vrijwilliger zijn bij de bieb versterkt. Vervolgens worden zij begeleider bij interactieve verhalen- en voorleesactiviteiten (één-op-één!) voor kwetsbare ouderen. Er wordt gebruik gemaakt van de bestaande contacten tussen domeinspecialisten van de bibliotheken en activiteitencoördinatoren van zorgcentra. Daarnaast via het lokale netwerk van zorg- en welzijnsinstellingen etc. Vooral via het al bestaande vrijwilligersnetwerk van de bibliotheken. Ook via andere lokale vrijwilligersnetwerken. Tot slot een gerichte wervingscampagne waarbij wordt aangehaakt op het Jaar van het Voorlezen (2013). De ontmoeting ontstaat vanuit de interactie. Op basis van het verhaal deelt de kwetsbare oudere weer zijn of haar herinneringen en verhalen. In principe zes activiteiten per groep. Anne, een virtuele persoonlijke assistente volgt kwetsbare ouderen in hun dagritme en ondersteunt hen bij allerlei praktische activiteiten. Zij zien haar op hun tv en kunnen haar via spraakopdrachten aansturen. Wat Anne voor hen kan betekenen? Denk aan domotica, afspraken bijhouden, voorlezen van een boek, bestellen geneesmiddelen en surfen op het internet. Een spannend experiment: wordt Anne een onmisbare huisgenoot? In de gemeente Deventer gaan vitale senioren samen met de kwetsbare ouderen op digitale ontdekkingstocht en zoeken uit welke toepassingen gewenst zijn. Kwetsbare ouderen in een wooneenheid. Onder andere onder de huidige gebruikers van een serious game (bewegen). Er zijn al tien vitale senioren geselecteerd die Anne goed willen leren kennen en die kwetsbare ouderen willlen leren kennen om met haar te werken. In de startperiode van acht maanden is er veelvuldig contact om met elkaar met Anne te leren werken. Bijzonder aan deze particuliere vervoersdienst in Veldhoven is dat de chauffeurs de kwetsbare ouderen steeds beter leren kennen omdat zij zo mogelijk een vaste chauffeur krijgen. Een ander opvallend punt is dat de dienstverlening niet stopt bij de voordeur. De vrijwillige senior biedt extra service die hoort bij het op pad gaan en thuiskomen: is het gas uit, heeft u alles bij zich, bent u voorbereid op uw afspraak, zal ik de lampen aandoen? Als eerste worden mensen uit het eigen klantenbestand van de welzijnsorganisatie betrokken. Ook bij het activerend huisbezoek gaat dit aanbod in de tas. Tot slot via media en flyers.. Werving allereerst bij eigen vrijwilligers en andere lokale vrijwilligersorganisaties. De lokale verenigingen krijgen een stimuleringsbonus als hun vrijwilligers voor de meeste ritten en de hoogste tevredenheidscore zorgen. De kwetsbare oudere krijgt zoveel mogelijk een vaste chauffeur. Zeker omdat het contact verder gaat dan in de auto leren beide partijen elkaar steeds beter kennen. Levensdomein Vervoer Studio 232: Vraagelkaar verbindt vitaliteit en kwetsbare senioren St. ZuidOostZorg Kontakten! St. Modus Vrijwilligersvervoer Heusden St. Welzijn Innovatiegroep NL Ontwikkeling Particuliere Vervoersdienst Vraag elkaar is een netwerksite en app voor bekenden waarmee kwetsbare ouderen een ondersteuningsvraag in hun eigen netwerk kunnen neerleggen. Is er een lampje kapot? Wie weet kan een handige neef het even oplossen op weg van school naar huis, nu hij het heeft gelezen op zijn smartphone. Het is via Vraagelkaar daarnaast (tweede cirkel) mogelijk om vraagcategorieën aan te maken die aan groepen worden gehangen. Via zo n groep (kerk, bridgeclub) kan hulp worden geboden door bekende vitale senioren. Via verzorgingshuizen, welzijnsinstellingen, kerken, opa s en oma s van scholieren (die ook worden betrokken!). Via de WMO-desk en de mantelzorgdesk van de gemeente. Idem, maar ook via sportscholen voor ouderen. Het biedt een stimulans voor vitale senioren om via Vraagelkaar behalve eigen vrienden ook andere kwetsbare ouderen te helpen en te ontmoeten via voor hen bekende groepen (vereniging, sportclub ). Kontakten! wordt een sociaal netwerk voor kwetsbare ouderen en vitale senioren in Drachten en omgeving. Allen maken een profielpagina aan met verhalen, foto s, interesses + een vraag of aanbod: waar heb ik behoefte aan en/of wat heb ik te bieden. De vitale senioren kunnen zo heel gericht ingaan op de (vaak kleine maar o zo belangrijke!) verzoeken van kwetsbare ouderen. Scholieren en studenten helpen bij het maken van een profielpagina en om handig te worden met de netwerksite; dat is immers dagelijkse kost voor hen. Als deze pilot slaagt wordt het breder uitgezet binnen ZuidOostZorg. Pilot onder bewoners van één centrum en cliënten van de thuiszorg; zij worden gevraagd door hun begeleiders. In eerste instantie worden vrijwilligers benaderd die al voor de organisatie actief zijn in de regio van de pilot. De vrijwilligers worden professioneel begeleid en door scholieren en studenten geholpen. De berichten op de app geven aanleiding voor ontmoetingen van mens-tot-mens. Het doel is dat binnen het netwerk duurzame contacten ontstaan. Deze particuliere vervoersdienst in Heusden breidt zijn zorgcentrale uit om de vervoersdienst als nieuwe activiteit te coördineren. Beiden worden voornamelijk door vitale senioren (vrijwilligers) bemenst. Zij worden benaderd via het netwerk van wonen, zorg en welzijn. Daarnaast via de lokale media en internet. Via de lokale media, internet en lokale organisaties. Er zijn al zeventien geïnteresseerde vrijwilligers gevonden. Soms eenmalig, vaak duurzaam, omdat de kwetsbare oudere wekelijks naar een bepaalde activiteit wordt gereden. Levensdomein Vervoer De Particuliere Vervoersdienst heeft als doel mobiliteit, veiligheid en contactmogelijkheden van kwetsbare ouderen te vergroten. Dit door buurtbewoners, met name vitale senioren, te activeren om hun tijd en privé auto beschikbaar te stellen; hiermee worden ouderen van vervoer en begeleiding voorzien. Het format van de goed werkende vervoersdienst in Scheveningen wordt gebruikt om in zes andere gemeenten in de provincie Zuid-Holland ook zo n voorziening de weg op te krijgen. Het gaat om hulpbehoevende ouderen die zelfstandig wonen met een beperkt sociaal netwerk in de buurt. De ervaring leert dat de doelgroep niet hoeft te worden geactiveerd, bekendheid geven aan dit aanbod is voldoende! Via de media en flyers. De vrijblijvendheid wordt geaccentueerd: u zet zich in wanneer het u schikt. Een kwetsbare oudere wordt zoveel mogelijk aan dezelfde vitale senior gekoppeld zodat zij elkaar leren kennen. De vervoersdienst zorgt dat kwetsbare ouderen veel meer onder de mensen komen. Levensdomein Vervoer
St. DOCK Charlois DOCK werkers, burenhulp in nieuw jasje Unie KBO Ouderen en verlies De Zorggroep plus partners De Levens Bron DOCK Haarlem Verhalen Atelier Dit project richt zich op vitale kwetsbaren in de Rotterdamse wijk Charlois; senioren die lichamelijk vitaal zijn maar kwetsbaar op andere levensgebieden (taalproblemen, analfabetisme, psychische problemen, armoede). Zij hebben geen behoefte aan een maatje of ondersteuning maar willen liever zelf hun handen uit de mouwen steken. Dit doen zij door kwetsbare ouderen te helpen in en om het huis. De vitale kwetsbaren krijgen gerichte ondersteuning. De methodiek wordt beschreven voor toepassing elders. De ervaring is dat de kwetsbare ouderen zichzelf melden met klusjes in en om het huis. Dit loopt via thuiszorg, zichtbare schakels en sociale raadslieden. Van de kwetsbare ouderen wordt ook iets teruggevraagd, zodat de vraagverlegenheid vermindert. Zij worden actief benaderd, vaak via het maatschappelijk werk. Het aanbod is een cursus waar zij behoefte aan hebben (computercursus, taalles). In ruil voor dit aanbod wordt hen gevraagd aan de slag te gaan als DOCK-werker. Er is veel begeleiding. Beide partijen worden aangesproken op hun vitaliteit en kwetsbaarheid. De wederkerigheid is groot. Levensdomein Wonen & Klussen Kwetsbare (alleenstaande) ouderen worden door vitale senioren van een ouderenorganisatie geïnformeerd, geadviseerd en begeleid in het vormgeven aan afscheid, het verwerken van verlies (het rouwen) en het opnieuw aangaan van contacten. Dit gebeurt vooral in groepsvorm: eerst een lokale interactieve voorlichtingsbijeenkomst Omgaan met verlies en vervolgens vijf ontmoetingsbijeenkomsten om in kleine kring het verlies te delen en nieuwe moed te verzamelen. Het betreft een landelijk project, de pilot start in Limburg. Via het regionaal kader van de ouderenorganisatie wordt het lokaal kader gemobiliseerd. Zij weten voor welke kwetsbare ouderen dit meerwaarde kan hebben. Ook de lokale ouderenadviseurs en lief-en-leed groepen worden ingezet. Zij worden geworven via en binnen het netwerk van de bond en door artikelen in het landelijke blad. Er is uitgebreid aandacht voor training van de vrijwilligers die de groepen begeleiden. De bijeenkomsten en groepen gaan de diepte in; zo ontstaat er intensief menselijk contact. In principe houdt het na de vijf ontmoetingsbijeenkomsten op, maar de context biedt ruimte voor vervolg. In de gemeente Peel & Maas en de regio Weert-Helden bindt de Levens Bron een groep vitale senioren aan de locaties van een regionale zorggroep. De vitale senioren worden gevraagd iets aan te bieden vanuit hun eigen interesse of passie: een kookclub maakt met de bewoners een toetje van toen, een (voormalig) hovenier werkt met bewoners in de gemeenschappelijke tuin, een gepensioneerde kunstenaar geeft een schilderworkshop. Kwetsbare bewoners van de verschillende locaties van de aanvragende organisatie worden hiervoor uitgenodigd. In dit project staan de vitale senioren centraal; het uitgangspunt is dat zij goede aansluiting vinden bij de bewoners. Ook de participatie van familieleden wordt bevorderd. Werving ook via Pal4 (online senioren community). De vitale senior ontvangt een training over het ziektebeeld en de juiste benadering. De ontmoeting vindt plaats tussen de vitale senior en de kwetsbare oudere rond de activiteiten. Maar ook met de familie, de mantelzorgers en de bewoners onderling. Je laten zien en gezien worden, daar gaat het om bij Verhalen Atelier. Vitale senioren met een creatieve achtergrond gaan levensverhalen van kwetsbare ouderen vormgeven in poëzie, schilderen, beeldhouwen of theater. De kwetsbare ouderen ontdekken zo hoe bijzonder hun persoonlijke verhaal eigenlijk is; creativiteit leidt zo tot zingeving. De methodiek wordt overdraagbaar gemaakt. De kwetsbare ouderen worden bereikt via het grote netwerk van zorg, welzijn en buurtcontacten van de aanvrager. De ouderenwerkers kunnen vanuit een vertrouwensband mensen meenemen. Persoonlijke benadering van het cursusbureau en ouderwerk van DOCK. De vitale senioren worden getraind met speciaal aandacht voor wederkerigheid. Tijdens de uitvoering worden zij gecoacht. De ontmoeting rond het persoonlijke verhaal van de kwetsbare oudere staat centraal. St. Nieuw Veste De Salon Bibliotheek St. Mind at work In dialoog Universiteit Twente, vakgroep PGT Dierbare herinneringen ANBO Leven naast de dood De Salonbibliotheek in Breda stimuleert hoger opgeleide kwetsbare ouderen om uit hun isolement te komen. Vitale senioren organiseren met en voor hen activiteiten die aansluiten op hun (intellectuele) behoefte. De verplaatsbare bibliotheek helpt hen daarbij via een cultureel-literair arrangement met oog voor actuele maatschappelijke onderwerpen en het gebruik van digitale media. Zo ontstaan er betekenisvolle ontmoetingen die worden gekenmerkt door diepgang en reflectie. De hoger opgeleide kwetsbare ouderen worden geworven binnen de woonzorgcentrales waar de lokale bibliotheek mee is verbonden. Ook de gebruikers van de dienst bibliotheek aan huis worden benaderd. De bibliotheek werft hiervoor vrijwilligers bij een organisatie waar al succesvol mee wordt samengewerkt. Daarnaast via de lokale vacaturebank en de eigen website. Dit project leidt tot ontmoetingen tussen gelijkgestemden. Het wordt opgezet als terugkerende activiteit. In de provincies Gelderland, Flevoland en Noord-Holland ontmoeten vitale senioren en kwetsbare ouderen elkaar in een training die is gericht op zingeving en empowerment van beide groepen. Centraal thema is: betekenis en waarde geven aan het leven en vormgeven aan het mens-zijn. De kwetsbare ouderen in de vierde levensfase worden in deze training gevitaliseerd en gaan zichzelf op een meer positieve manier in hun levensfase bezien. De vitale senioren in de derde levensfase worden voorbereid op de volgende levensfase. Qua methodiek wordt gewerkt met Theory U van Scharmer waarin de innovatieve dialoog centraal staat, met storytelling en mindfulness. Werving van kwetsbare ouderen via kerkelijke gemeenschappen, de vereniging van Ethiopiërs in Amsterdam, De Zonnebloem en zorginstanties. Ook staan zij open voor aansluiting bij andere Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid-projecten. Via het bedrijfsleven: oud-medewerkers, cursus voor bijna gepensioneerden en via een zingevingsbijeenkomst die als kerstcadeau aan bedrijven wordt aangeboden. Rotary, mond-totmondreclame. In de dialoog is sprake van gelijkwaardigheid tussen alle deelnemers. in dialoog is de kern van de training. Dierbare herinneringen zijn belangrijk voor persoonlijke zingeving. In dit project - dat plaatsvindt in diverse gemeenten in Overijssel - ondersteunen vitale senioren kwetsbare ouderen (met lichte of matige depressieve klachten) in het ophalen van levendige positieve herinneringen. Zij doen dit via een specifiek hierop gerichte cursus. Er wordt door de betrokken universiteit veel aan methodiekontwikkeling gedaan zodat geïnteresseerde zorginstellingen hier ook zelfstandig mee aan de slag kunnen. Deze kwetsbare ouderen ontvangen zorg van een zorginstelling, namelijk thuiszorg, dagopvang, verzorgingshuis- of verpleeghuiszorg. Zij worden benaderd door intermediairs. Potentiële deelnemers krijgen een persoonlijk kennismakingsgesprek aangeboden. Werving van vitale senioren door de vrijwilligerscoördinator binnen de deelnemende zorginstellingen, onder supervisie van een psycholoog. Ook werving buiten de instelling. Voor de werving wordt nauw samengewerkt met een stichting die uitgebreide ervaring heeft met het matchen van vrijwilligers en organisaties. De cursus is één-op-één bij de kwetsbare oudere thuis. Dat biedt een prima context voor een daadwerkelijke ontmoeting. Het contact is in beginsel kortlopend (duur van de cursus). Vijftien vitale senioren binnen een ouderenbond worden opgeleid als nazorgconsulenten. Zij begeleiden nabestaanden (kwetsbare ouderen) na een overlijden. Dit voor langere tijd, in ieder geval tot diegene zijn of haar plek weer heeft gevonden in de maatschappij. Het gaat zowel om praktische hulp als om emotionele steun. De nazorgconsulenten brengen weer leven naast de dood voor de achterblijvende kwetsbare oudere. Een website met een digitaal platform ondersteunt het werk. Dit is een landelijk project. Vooral via de lokale afdelingen van de ANBO. Zij kennen hun leden en weten wie er net een geliefde heeft verloren. Daarnaast via lokale media. Via de eigen kanalen en vooral via de ledenwerving. Zij bieden daarbij mogelijkheden voor zinvol vrijwilligerswerk aan. De ANBO Academie traint de vrijwilligers samen met deskundige docenten van Monuta. Er ontstaat een persoonlijk en langdurig contact tussen de kwetsbare ouderen en de consulent.
De initiatiefnemers Fonds SLuyterman van Loo (1916) is een vermogensfonds, van oudsher gevestigd op de buitenplaats Akerendam in Beverwijk. Het fonds ondersteunt jaarlijks enkele honderden initiatieven en projecten die de kwaliteit van leven van ouderen proberen te verbeteren. Bij veel van deze initiatieven spelen vrijwilligers een belangrijke rol. Het fonds is actief in Nederland en in het Caribisch deel van het Koninkrijk. www.fondssluytermanvanloo.nl Foto: Roel van Norel Stichting RCOAK (Roomsch Catholijk Oude Armen Kantoor) is een Amsterdams charitatief vermogensfonds, gevestigd in hofje Liefde is het Fondament aan de Keizersgracht te Amsterdam. De stichting kent een rijke geschiedenis van meer dan 400 jaar en behoort hiermee tot de oudste charitatieve vermogensfondsen in Nederland. Vandaag de dag geeft de stichting de oude caritas modern gestalte en ondersteunt uit de opbrengst van haar vermogen initiatieven en projecten die de kwaliteit van leven van ouderen en kwetsbare groepen bevorderen. www.rcoak.nl
Contact E info@vitok.nl Stichting RCOAK T 020-623 22 88 Fonds Sluyterman van Loo T 0251-260 650 W www.vitok.nl Maart 2013