Salamanders en de wet in Nederland Sergé Bogaerts (tekst is samengevat en afkomstig uit: F. Pasmans, S. Bogaerts, H. Wallays en H. Janssen, 2008. Salamanders Verzorging - huisvesting kweek. 64 pag. ISBN 978-90- 5864-000-0). Positieflijsten Economische Zaken. Met onderstaande link kun je zeven brieven lezen die in het kader van de Werkgroep "Samen Ster Brieven Positieflijsten EZ (1Mb, zip bevat PDF bestanden) Let op, onderstaand artikel is alleen nog van toepassing op Nederland, Belgische salamanderhouders kunnen beter even op deze link klikken. Het houden van salamanders is niet vrij van wettelijke regelingen. In Nederland en België zijn alle inheemse soorten beschermd en daarnaast zijn een groot aantal soorten door Europese wetgeving, de Habitatrichtlijn (1992), beschermd. Ook zijn enkele soorten beschermd door het handelsverdrag CITES. Nederland en België hebben een iets verschillende wetgeving, maar in de praktijk komen ze op hetzelfde neer. Hier wordt uitgelegd welke soorten beschermd zijn en onder welke voorwaarden je ze mag houden. Onder de bescherming vallen overigens alle stadia van een salamander: eitjes en larven zijn dus ook beschermd! 1 / 7
1. CITES De handel in en het bezit van beschermde dieren en planten, of producten die ervan zijn gemaakt, is aan strikte regels gebonden. CITES staat voor: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora. In het Nederlands betekent dit: overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde wilde dieren en planten. CITES is de uitvoeringsregeling van het Verdrag van Washington; een internationaal verdrag inzake de handel in bedreigde en beschermde dier- en plantensoorten. Het gaat hierbij om op wereldschaal bedreigde soorten zoals olifanten, tijgers, krokodillen, maar ook een paar soorten salamanders. Dit verdrag is als EG verordening inzake de bescherming van in het wild levende dier- en plantensoorten door controle op het desbetreffende handelsverkeer omgezet in Europees recht (PbEG 1997, L61 ofwel verordening nr. 338/97). Alle Europese landen moeten zich hieraan houden, dus ook Nederland en België. Overigens gaat het hier slechts om een paar salamanders; namelijk de Chinese reuzensalamander, Andrias davidianus en de Japanse reuzensalamander, Andrias japonicus en twee axolotl soorten, Ambystoma dumerilii en Ambystoma mexicanum. De beide axolotls staan op bijlage II van het CITES vergunningsstelsel voor grensover-schrijdend handelsverkeer. Dit is voor de Europese Unie uitgewerkt in B van de EG-CITES basisverordening. Ze zijn van belang bij verkeer tussen EU en niet-eu landen. Voor de axolotls gelden CITES papieren alleen voor wildvang dieren, gekweekte dieren mogen vrij worden gehouden. Tabel 1. Salamanders die onder CITES regelingen vallen. Wetenschappelijke naam Nederlandse naam Cryptobranchidae Reuzensalamanders Andrias davidianus Chinese reuzensalamander Andrias japonicus Japanse reuzensalamander Ambystomatidae Molsalamanders Ambystoma dumerilii Achaque Ambystoma mexicanum Axolotl Beide soorten reuzensalamanders staan op CITES bijlage I en EG-CITES bijlage A. Nakweek mag alleen onder zeer strikte voorwaarden gehouden worden. Het houden van reuzensalamanders is eigenlijk alleen voor experts met veel ruimte en kennis mogelijk, zoals in dierentuinen. 2. Habitatrichtlijn (Richtlijn 92/43/EEG) 2 / 7
De Habitatrichtlijn is een Europese richtlijn die als doel heeft gebieden (habitats) en soorten (planten en dieren) te beschermen. Alle landen behorende tot de Europese Unie moeten deze richtlijnen omzetten in nationale wetgeving. Voor de houder van salamanders is het belangrijk te weten dat bijna alle Europese soorten salamanders (en ook hun ondersoorten) op bijlage IV van de Habitatrichtlijn staan. Voor wildvangdieren moet je vergunningen of ontheffingen uit het land van herkomst kunnen voorleggen, of aantonen dat je ze al legaal had voor inwerkingtreding van de Habitatrichtlijn. Voor gekweekte dieren geldt dat een administratie moet worden bijgehouden waarmee je moet kunnen aantonen waar je dieren vandaan komen. Daarvoor gelden de volgende voorwaarden: 1) Je moet kunnen aantonen, dat het dier op een legale manier verkregen is, en/of afkomstig is van nakweek. Dit kun je doen door overdrachtsbewijzen te overleggen. Ze moeten aantoonbaar in Nederland of België zijn gefokt of legaal in een lidstaat (van de EU) zijn verkregen. Vraag dus altijd om een overdrachtsbewijs als je een Europese salamandersoort koopt. Aantoonbaar gekweekt is natuurlijk een lastig begrip, maar je moet wel kunnen laten zien hoe ze dan gekweekt zijn (maak bijvoorbeeld af en toe eens een foto van een bakje larven of eieren) en hou precies bij van wie je de eerste dieren hebt gekregen. 2) Je dient een administratie bij te houden. Aan te raden is om bij de administratie alle documenten te bewaren die betrekking hebben op het bezit, het verkrijgen of afleveren van de dieren, zoals in - en uitvoerdocumenten, overdrachtsbewijzen, nota s en andere hulpmiddelen die dienen om de herkomst te achterhalen. De registratie in Nederland is gebonden aan regels en moet gebeuren overeenkomstig artikel 2, eerste lid, onder e, van de Regeling administratie bezit en handel in beschermde dier- en plantensoorten (31 maart 2002). Dat betekent dat de administratie voor deze soorten de volgende gegevens moet bevatten: wetenschappelijke soortnaam en aantal; datum en plaats van verkrijging; naam, adres en land van de leverancier (de kweker); naam, adres en land van de afnemer (de 'koper'); datum van geboorte van de nakomelingen; per dier de datum en plaats van sterfte. In België mag je zelf bepalen hoe je het wilt aantonen, maar het verdient aanbeveling om de Nederlandse werkwijze te hanteren. De gegevens moeten met onuitwisbare inkt worden neergeschreven en de originele registraties en aantekeningen moeten ten minste drie jaren na de datum van de laatste aangebrachte wijziging in het register worden bewaard. Daarnaast kunnen bijbehorende nummers van vergunningen of ontheffingen worden vermeld als die er zijn. Ook is aan te raden zoveel mogelijk bewijzen te bewaren (aankoopbonnetjes, kweekverslagen e.d.). Indien aan deze voorwaarden voldaan is mag je deze dieren dus houden. Ook mag je deze dieren bij een dierenwinkel of op een beurs te koop aanbieden. Wel moet je dan in tweevoud een overdrachtsbewijs invullen en daarvan één exemplaar aan de koper geven en het andere voor je eigen administratie bewaren. Deze administratie moet aan de controlerende ambtenaar worden getoond indien dat gevraagd wordt. Het handigste is per salamandersoort een lijst bij te houden waarop je bovenstaande zaken aangeeft. Als je dus een soort van bijlage IV, zoals gekweekte Italiaanse kamsalamanders, Triturus carnifex, van Nederland naar België of Duitsland brengt, dan hoef je daar geen uitvoerpapieren meer voor te hebben vanuit Nederland. Het andere land stelt mogelijk andere eisen; vraag dat altijd na. In Duitsland geldt dat als een Duitser dieren weg wil doen of wil overnemen dat met Duitse papieren moet worden geregeld. Vul echter ook altijd je Nederlandse 3 / 7
overdrachtsformulieren in! Vlaamse lezers wordt aangeraden ook een dergelijke administratie bij te houden. Tabel 2. Salamandersoorten van de Habitatrichtlijn bijlage IV (en ook alle ondersoorten zijn beschermd). Wetenschappelijke naam Nederlandse naam Salamandridae Echte salamanders Chioglossa lusitanica Calotriton (Euproctus) asper Goudstreepsalamander Pyreneeën beeksalamander Calotriton (Euproctus) arnoldii Montseny beeksalamander Euproctus montanus Euproctus platycephalus Lyciasalamandra (Mertensiella) luschani Corsicaanse beeksalamander Sardijnse beeksalamander Lyciasalamandra (Mertensiella) helverseni Lyciasalamandra (Mertensiella) flavimembris Lyciasalamandra (Mertensiella) fazilae Lyciasalamandra (Mertensiella) billae Lyciasalamandra (Mertensiella) antalyana Lyciasalamandra (Mertensiella) atifi Salamandra atra Salamandra lanzai Alpenlandsalamander Lanza's alpenlandsalamander Salamandrina perspicillata Noordelijke brilsalamander Salamandrina terdigitata Triturus carnifex Zuidelijke brilsalamander Italiaanse kamsalamander Triturus dobrogicus Donau kamsalamander Triturus karelinii Zuidelijke kamsalamander 4 / 7
Triturus macedonicus Macedonische kamsalamander Triturus marmoratus Noordelijke Marmersalamander Triturus pygmaeus Zuidelijke Marmersalamander Triturus (Lissotriton) italicus Triturus (Lissotriton) montandoni Plethodontidae Hydromantes ambrosii Hydromantes flavus Hydromantes genei Hydromantes imperialis Hydromantes italicus Hydromantes strinatii Hydromantes supramontis Italiaanse watersalamander Karpaten watersalamander Longloze salamanders Ambrosi grottensalamander Monte Albo grottensalamander Sardijnse grottensalamander Geurende grottensalamander Italiaanse grottensalamander Ligurische grottensalamander Supramonte grottensalamander Hydromantes sarrabusensis Sarrabus grottensalamander Proteidae Proteus anguinus Olmen Grottenolm 3. Inheemse salamanders van Nederland en België Alle 5 inheemse salamanders (kleine watersalamander, Triturus (Lissotriton) vulgaris, de noordelijke kamsalamander, Triturus cristatus, de Alpenwatersalamander, Triturus (Mesotriton) alpestris, de vinpootsalamander, Triturus (Lissotriton) helveticus en de (gewone) vuursalamander, Salamandra salamandra zijn strikt beschermd. In Nederland onder artikel 13 van de Flora- en faunawet en in België onder het KB van 22 september 1980.Daaronder vallen technisch gezien ook alle ondersoorten van deze soorten, zelfs als deze niet in Nederland of 5 / 7
België voorkomen. Voor het houden van deze soorten worden in de praktijk nooit ontheffingen afgegeven om deze dieren te mogen houden als hobbyist, ook geen aantoonbaar gekweekte dieren. Ook legale nakweek uit Duitsland of Engeland waar men deze soorten soms wel mag houden, is in Nederland en België niet mogelijk. Het houden van deze vijf salamandersoorten, en hun ondersoorten, is dus in Nederland en België voor hobbyisten niet mogelijk. Tabel 3. Inheemse soorten salamanders Wetenschappelijke naam Nederlandse naam Salamandridae Echte salamanders Salamandra salamandra Triturus (Mesotriton) alpestris Triturus cristatus Triturus (Lissotriton) helveticus Triturus (Lissotriton) vulgaris Vuursalamander Alpenwatersalamander Kamsalamander Vinpootsalamander Kleine watersalamander 4. Conventie van Bern In de landen van de Europese Unie wordt de Habitatrichtlijn gezien als de Europese uitwerking van de Conventie van Bern (1979). Echter, nader beschouwd staan er op bijlage II van de Conventie van Bern drie soorten die op bijlage IV (strikt beschermde soorten) van de Habitatrichtlijn ontbreken: de Anatolische beeksalamander, Neurergus strauchii en de Irakese beeksalamander, Neurergus crocatus. Landen zoals Turkije die de Conventie van Bern hebben ondertekend, hebben als het goed is gezorgd dat deze soorten in hun landen strikt zijn beschermd. Daarnaast staan een aantal Europese soorten niet op de Habitatrichtlijn, maar ze zijn zonder uitzondering in de landen van herkomst beschermd. Eigenlijk kun je deze alleen via nakweek verkrijgen of met een ontheffing in het land zelf vangen (maar dit laatste is voor particulieren vaak onmogelijk). Het gaat dan om bijvoorbeeld de Spaanse watersalamander, Triturus (Lissotriton) boscai, de Spaanse ribbensalamander, Pleurodeles waltl, en de Corsicaanse vuursalamander, Salamandra corsica. Je zult dus in ieder geval aannemelijk moeten kunnen maken dat je de dieren legaal hebt verkregen als je deze soort wilt houden. Voor soorten als de bandsalamander, Triturus (Ommatotriton) vittatus of de Kaukasussalamander (Mertensiella caucasica) is geen administratie nodig, en zolang de landen waarin zij voorkomen niet toetreden tot de Europese Unie vallen zij dus niet onder Europese regelgeving. Het verdiend toch dringende aanbeveling om voor deze soorten altijd overdrachtsbewijzen te 6 / 7
vragen en een administratie bij te houden. Wildvang dieren zijn vaak illegaal in de landen van herkomst verkregen en alleen nakweek kan legaal zijn. Slotadvies Eigenlijk is het het allerbeste om voor al je salamanders aan te leren dat je een administratie bijhoudt. Bewaar altijd nota s en aankoopbonnen voor al je salamanders zodat je altijd de legaliteit van je dieren kan aantonen. Vraag een geschreven of ondertekend bewijs van degene van wie je ze overneemt. Is het een handelaar, vraag dan een uitgeschreven bon, met de naam van de soort, datum van aankoop en het aantal aangeschafte exemplaren. Indien het een particulier betreft dan kun je volstaan met een vergelijkbaar formulier waarop beiden een handtekening zetten bij de overdracht. Indien soorten opeens worden beschermd kun je in ieder geval aantonen dat je je dieren legaal hebt verworven en kun je dus vrijstelling krijgen omdat je kunt aantonen dat je de dieren al had voordat de wet wijzigde. 7 / 7