Voorwoord 2. I. Een omroep met een missie 3. II. Bestuur en bestel 4. III. Televisie, radio en nieuwe media 7. IV. Uitgeverij 14

JAARVERSLAG 2011

INHOUDSOPGAVE Voorwoord 2 I. Een omroep met een missie 3 II. Bestuur en bestel 4 III. Televisie, radio en nieuwe media 7 IV. Uitgeverij 14 V. Vereniging, ledenwerving en -binding 19 VI. Raad van Toezicht 25 Jaarrekening Uitsluitend de pagina s 28 tot en met 41 zijn gecontroleerd door de accountant. Die heeft daarbij zijn goedkeurende verklaring gegeven; deze vindt u op pagina 42/43 van dit verslag. 28 Bijlagen: 1. Realisatie doelstellingen 2. Televisieprogrammering 2011 3. Radio en internet 2011 4. Prijzen VARA 2011 5. Overzicht producten Sales 6. Richtlijnen Goed Bestuur en Integriteit 7. Gelieerde stichtingen 8. Bedrijfsvoeringsverklaring 1

VOORWOORD 2011 was het jaar waarin we de eerste stappen hebben gezet om uitvoering te geven aan de kabinetsplannen voor de publieke omroep. Van 22 terug naar 8 omroepen én grootscheepse bezuinigingen liepen als rode draad door het jaar. Het jaar waarin wij aankondigden te zullen fuseren met BNN. Een grote stap in de geschiedenis van een vereniging die al meer dan 85 jaar bestaat. 2011 is ook het jaar waarin wij meer inhoud en vorm hebben gegeven aan de maatschappelijke verankering van de vereniging. Mede opgelegd door het kabinetsbeleid omdat ledenaantallen bepalend zullen zijn voor het budget waarop wij als omroep in de toekomst kunnen rekenen, maar vooral ook omdat we als omroep meer in de samenleving willen staan, daar onderdeel van willen zijn om zo het progressieve geluid te kunnen laten klinken. Maatschappelijke verankering die wij overigens niet kunnen realiseren zonder de inzet van onze vereniging en daarmee onze Verenigingsraad. In 2011 heeft onze Verenigingsraad zich meer dan ooit en met hart en ziel ingezet voor de VARA. Een jaar waarin de Verenigingsraad instemde met de herinrichting van het publieke bestel en daarmee met de fusie met BNN. De Verenigingsraad benoemde een nieuwe voorzitter om de toekomstige positie van de VARA in goede banen te leiden. Ook komende jaren zullen wij een beroep blijven doen op de Verenigingsraad om ons te adviseren over de koers van de VARA. Zowel in programmatisch als financieel opzicht hebben we wederom een goed en solide jaar weten neer te zetten. We zijn er in geslaagd op hoogwaardige journalistieke en creatieve wijze de wereld en Nederland te belichten in onze dagelijkse programma s én daarnaast sterk geprofileerd aanbod te maken. We hebben media-aanbod en programma s gemaakt die op grote belangstelling konden rekenen, op radio, televisie én internet en we wisten wederom met onze programma s meerdere prijzen in de wacht te slepen. In dit verband willen we de Zilveren Nipkowschijf die we mochten ontvangen voor DWDD niet onvermeld laten. Het is immers slechts één keer eerder voorgekomen dat een programma zowel de Televizierring (een publieksprijs), als de Zilveren Nipkowschijf (een prijs van de vakjury) in ontvangst mocht nemen. Er werken mensen bij de VARA met grote kwaliteiten en duidelijke maatschappelijke opvattingen, van programmamakers tot de ondersteunende diensten. De politieke druk op en ook de bemoeizucht vanuit politiek Den Haag met de publieke omroep en zelfs de programmering gaat soms (te) ver, maar als VARA hebben we daarop een duidelijk antwoord: het maken van journalistiek onafhankelijke en kwalitatief sterke programma s! 2011 heeft ons daarom alle vertrouwen voor de toekomst gegeven. Het bestuur, Hans Andersson Mark Minkman Frans Klein 2

I. EEN OMROEP MET EEN MISSIE De VARA wil als onafhankelijke en progressieve omroep bijdragen aan een samenleving waarin zoveel mogelijk mensen goed geïnformeerd zijn, aan het publieke debat deelnemen en participeren in cultuur en maatschappij. Daarbij wil de VARA aandacht besteden aan nieuwe ontwikkelingen en grenzen verkennen. De VARA laat zich inspireren door beginselen en waarden uit de sociaaldemocratie en het humanisme. De gelijke behandeling van mensen, het belang van sociale rechtvaardigheid, de bescherming van de menselijke waardigheid en de internationale verbondenheid van mensen staan daarbij centraal. Als journalistieke organisatie stelt de VARA geen mening voorop, maar laat ze mensen zelf nadenken. Dat neemt niet weg dat de VARA soms ook stelling neemt. Het programma-aanbod van de VARA onderscheidt zich door een progressieve inhoud, professionele kwaliteit, originaliteit, toegankelijkheid, betrokkenheid, kritisch vermogen, humor én lef. Op basis van haar missie, haar identiteit en haar specifieke expertise richt de VARA zich op de volgende speerpunten: - maatschappelijke/politieke/culturele informatie en debat - consumenteninformatie - natuur en milieu - cabaret/satire en daarmee samenhangend amusement - kennisquizzen - drama en cultuur. 3

II. BESTUUR EN BESTEL Het jaar 2011 stond in het teken van het begin van de hervormingen van de publieke omroep. Waar in 2010 al een begin was gemaakt met het nadenken over hoe het publieke bestel er in de toekomst uit moest komen te zien, bleek 2011 het jaar waarin de besluiten over de herinrichting van het publieke bestel, van 22 naar 8 omroepen én de financieringscondities, zijn genomen. Daarmee was 2011 ook het jaar waarin de VARA zelf de eerste stappen heeft gezet naar een nieuwe toekomst. In november 2011 ging de Verenigingsraad van de VARA akkoord met de inrichting van het publieke bestel met 8 omroepen (het zogenaamde 3-3-2 model). VARA en BNN gaan met ingang van 2014 samen een nieuwe omroeporganisatie vormen. Een groot deel van het jaar heeft in het teken gestaan van deze besluitvorming. II.I Komst Hans Andersson als voorzitter Begin 2011 kondigde voormalig voorzitter Cees Korvinus zijn vertrek aan. Wat hem betreft was voor de VARA andere expertise nodig om de aankomende fusie met BNN in goede banen te leiden. Hij werd in het voorjaar van 2011 opgevolgd door Hans Andersson, allereerst op interim basis en per 1 november 2011 als definitief voorzitter. Hans Andersson heeft veel ervaring met strategische veranderingsprocessen en fusies. Expertise die aansluit bij hetgeen de VARA thans nodig heeft. Met de komst van Hans Andersson als voorzitter veranderde voor een deel ook de bestuursstructuur van de VARA. Het bestuur bestaat sinds 2011 uit drie leden: Hans Andersson, Mark Minkman en Frans Klein. De voorzitter heeft specifiek tot taak de fusie met BNN te begeleiden en de VARA daarmee klaar te stomen voor de toekomst. Lopende dit proces gaan de operationele zaken echter ook gewoon door. Dit vereist dat de mediaportefeuille, naast de financiële portefeuille, goed verankerd is in het bestuur. Deze bestuurswijziging is in 2011 gerealiseerd. II.II De nieuwe inrichting van de publieke omroep In mei 2011 kwamen de publieke omroepen met een gezamenlijk plan tot vereenvoudiging van het publieke bestel. Dit om het bestel bestuurbaar en efficiënt te houden. Het plan behelst het volgende. Het bestel zal in de toekomst bestaan uit maximaal 8 omroepen: twee taakomroepen (NOS en NTR), drie gefuseerde brede omroepen (VARA/BNN, TROS/AVRO en KRO/NCRV) en drie specifieke omroepen (VPRO, EO, MAX). Dit plan staat sindsdien bekend als het 3-3-2 model. Het voorstel gaat uit van brede versus specifieke omroepen (met dus een brede taakopdracht en een specifieke taakopdracht) en van de aanname dat de brede omroepen substantieel groter zouden zijn dan de specifieke omroepen die niet hoeven te fuseren. Er zijn afspraken gemaakt over de onderlinge verhoudingen tussen de brede en specifieke omroepen en de omroepen hebben dit plan voorgelegd aan de minister van OCW in de veronderstelling dat dit plan overgenomen zou worden. De beste garantie voor succes is immers een plan waarin alle partijen zich kunnen vinden en dat voldeed aan de eisen die er vanuit de politiek werden opgelegd met betrekking tot bezuinigingen en bestuurbaarheid. Helaas blijkt de politieke realiteit onvoorspelbaar. De minister van OCW presenteerde in juni 2011 haar plannen. Hoewel ze aangaf uit te gaan van het plan van de gezamenlijke omroepen, bleek de (her)introductie van het ledenaantal als enig criterium voor verdeling van budgetten zodanig van invloed te zijn op de gemaakte onderlinge afspraken dat die voor de VARA niet langer houdbaar bleken. Wij zouden immers met BNN als partner van de brede omroepen op dat moment de kleinste omroep zijn en liepen daarbij ook nog het risico dat de specifieke omroepen, die dus niet hoefden te fuseren, beter in staat zouden zijn nieuwe leden aan zich te binden. Daarom besloot de VARA, in goed overleg met BNN overigens, eind juni 2011 de 4

stekker uit de fusiebesprekingen te trekken. De minister had in de Tweede Kamer aangegeven, dat zij, mocht er geen uitvoering gegeven worden aan het plan van de omroepen, alle omroepen zou dwingen te fuseren. Hoewel dit voor de VARA ook geen garantie was voor de toekomstige positie, leidde dat er wel toe dat iedereen gelijk aan de start zou staan bij de nieuwe erkenningsperiode. Na deze politieke keuze door de minister zijn we gesprekken gaan voeren met de KRO. Als immers iedereen zou moeten fuseren zou elke combinatie van omroepen wat ons betreft weer mogelijk zijn. Tegelijkertijd zijn de omroepen, onder leiding van de NPO, gestart met nieuwe gesprekken om het zogenaamde 3-3-2 model alsnog mogelijk te maken. Dit zou echter, gelet op de gewijzigde spelregels van de minister, betekenen dat er onderling afspraken gemaakt moesten worden over hoe de gefuseerde en stand alone omroepen zich tot elkaar zouden verhouden en hoe de programmagelden, die naast de garantiebudgetten bestaan, zouden worden verdeeld. Vanwege de inzet van de NPO en de bereidheid van alle omroepen lag er in oktober 2011 een nieuw voorstel op tafel. Dit model impliceerde dat naast de verdeling van de basisbudgetten gebaseerd op leden, een verdeling werd afgesproken over de verschillende compartimenten (brede omroep, specifieke omroep en taakomroep), met als uitgangspunt dat de brede omroepen 2,8 keer zo groot zouden zijn als de specifieke omroepen. Daarnaast zouden de omroepen met het kleinste aantal leden voor een deel financieel gecompenseerd worden. Niet omdat wij als publieke omroepen leden niet belangrijk zouden vinden. Integendeel, zeker voor de VARA zijn leden de basis voor het publieke omroepbestel. De publieke omroep moet echter een afspiegeling zijn van de samenleving. Doordat het ledental het enige criterium wordt voor toekenning van budget, loopt de publieke omroep als geheel het risico de samenleving als zodanig niet langer te representeren. De huidige ledentallen geven immers niet dezelfde verhouding weer als de verhouding tussen de verschillende maatschappelijke stromingen in de samenleving. Als VARA vinden wij de kwaliteit van de programmering én de binding van de leden met de vereniging het hart van de publieke omroep. Daarom zijn wij in 2011 gestart met een heroriëntatie op ons beleid ten aanzien van ledenwerving en -behoud. In hoofdstuk VI gaan wij hier nader op in. II.III Besluitvorming Verenigingsraad Alle omroepverenigingen hebben de nieuwe inrichting van de publieke omroep aan hun achterban voorgelegd. De onderscheiden ledenraden/verenigingsraden hebben unaniem ingestemd met dit model. De VARA heeft daarom in oktober 2011 diverse bijeenkomsten georganiseerd, uiteindelijk resulterend in een bijzondere vergadering van de Verenigingsraad op 11 november 2011, in de Pauw & Witteman-studio, met als uitkomst instemming met het 3-3-2 model en daarmee met BNN als fusiepartner. Wij zijn er trots op dat wij een Verenigingsraad hebben die zich met hart en ziel inzet voor de VARA. 2011 betekende immers niet alleen voor het omroepbedrijf, maar ook voor de Vereniging het begin van een grote verandering. Wij hebben gemerkt dat ook voor de Vereniging het 5

toekomstig belang van de VARA voorop staat. Dit betekent niet dat er in het afgelopen jaar geen kritische gesprekken hebben plaatsgevonden tussen bestuur en de Verenigingsraad. Wij hebben de Vereniging duidelijk kunnen maken dat de missie van de VARA ook in de toekomst gerealiseerd zal worden, dat de identiteit van de VARA ook bij een fusie met BNN behouden zal blijven en dat de VARA als maatschappelijke organisatie er toe zal blijven doen. Over de precieze invulling van de fusie, de positie van de vereniging(en) daarbinnen en de opdracht van de minister van OCW in deze, zal in 2012 meer duidelijk moeten worden. II.IV Bezuinigingen In 2011 zijn de in het regeerakkoord aangekondigde bezuinigingen van 200 miljoen in kaart gebracht door de Boston Consulting Group (BCG). BCG heeft zich begin 2011 gebogen over de besparingsmogelijkheden van de publieke omroep. Dit heeft begin juni 2011 geresulteerd in een voorlopige rapportage van BCG aan de minister van OCW waarin is opgenomen dat de bezuinigingen zoals aangekondigd te realiseren zijn zonder dat de programmering verschraalt. Een deel van de bezuinigingen wordt gerealiseerd door de herinrichting van de publieke omroep en door fusies van verschillende omroeporganisaties. In augustus 2011 leverde BCG per omroep de eindrapportage op waarin de besparingsmogelijkheden zijn uitgesplitst. Behalve bezuinigingen op de overhead, stelt BCG ook bezuinigingen voor die consequenties hebben voor de programmering. Zo worden maatregelen voorgesteld als verlenging van series (minder korte programmaseries) en meer buitenlandse aankoop. Maatregelen die wij als VARA de komende tijd zullen moeten verwerken. Hoe dit van invloed zal zijn op de programmering van de VARA zal in 2012 en de jaren daarna meer duidelijk worden. Bron: BCG Efficiencyonderzoek Landelijke Publieke Omroep Eindrapportage, p. 3 6

III. III.I TELEVISIE, RADIO EN NIEUWE MEDIA Inleiding 2011 was een jaar met veel nieuws. Van de Arabische lente tot de schietpartij in Alphen aan den Rijn, van de dood van Osama Bin Laden tot de aanslagen in Noorwegen. Soms nauwelijks voorstelbaar, vaak schokkend of tragisch. Een enkele keer hoopgevend. In onze programma s werd daar ruim aandacht aan besteed op een letterlijk spraakmakende manier. De VARA zit boven op het nieuws en de actualiteiten met dagelijkse talkshows op tv en op de radio en met een bijna (vol)continu internetaanbod. Hierdoor zijn wij (nog steeds) in de luxe omstandigheid dat we alle wereldgebeurtenissen actueel kunnen bespreken, deze vanuit zeer diverse invalshoeken van commentaar te voorzien en daar op een hoogwaardig journalistieke en creatieve wijze vorm aan te geven. De in de programma s besproken onderwerpen of gasten waren regelmatig het gesprek van de dag en werden ook veel besproken in andere media. Reden dus voor tevredenheid. Maar tegelijkertijd geen reden om niet kritisch naar het eigen programma-aanbod te blijven kijken en daar ook levendig over te discussiëren. Dat kan moeilijk anders bij een omroep die bereid is anderen de maat te nemen of te laten nemen in een programma als De waan van de dag. Gaan onze rubrieken niet teveel mee in een hype? Wordt niet herhaald wat kijkers ook al in andere programma s zagen? Besteden we op een relevante manier aandacht aan de belangrijkste gebeurtenissen en slagen wij erin ze te voorzien van (voldoende) progressieve duiding en/of invalshoeken? Het voert natuurlijk te ver om in dit jaarverslag op allerlei voorbeelden in te gaan. Maar soms is de worsteling van onze makers duidelijk zichtbaar. Hun opdracht is om voor grote groepen nieuwe aantrekkelijke, interessante en urgente programma s te maken. Soms gaat dat ten koste van de degelijkheid, soms van de noodzakelijke afstand en soms zelfs van het progressieve profiel. In de dagelijkse praktijk is daarom maatvoering essentieel. De dagelijkse prestatiedruk is groot en dat geldt ook voor de verleiding om te (blijven) scoren. In dat opzicht zullen wij altijd het gesprek met elkaar en de samenleving blijven voeren over de wijze waarop we onze missie vertalen in concrete programmering. In 2011 hebben wij duidelijk ons profiel getoond met de wekelijkse televisieprogramma s Uitgesproken en De Waan van de Dag en met de documentaire serie Veerboot naar Holland, het drieluik 9/1: De dag die de wereld veranderde en de documentaire De magie van Mandela. Hoewel niet alle genoemde programma s even succesvol waren, hebben juist deze geprofileerde programma s veel (overwegend positieve) reacties losgemaakt en ons daarmee gesterkt in onze mening dat wij ons dagelijks moeten blijven inzetten om juist ook deze sterk geprofileerde producties te blijven maken. III.II Het media-aanbod in 2011 De VARA is een brede omroep die een goede spreiding van haar aanbod realiseert onder alle leefstijlgroepen en andere, demografische, groepsindelingen (man/vrouw, hoog/laag opgeleid etc.). Ons (journalistieke) aanbod is overtuigend op de inhoud, maar de kans op daadwerkelijke impact wordt vergroot door toegankelijk en soms laagdrempelig te zijn en daarmee alle bevolkingsgroepen te bereiken. In 2011 hebben we dit gerealiseerd door evenwichtig op alle zenders/netten/platforms aanwezig te zijn, door de uitstekende kijk- en luistercijfers van 2010 te evenaren en door op internet nog steeds de grootste ledenomroep te zijn. 7

Wanneer we kijken naar het media-aanbod van 2011 vallen de hiernavolgende zaken op. Informatie en debat Informatie en debat stond in 2011 in het teken van consistentie én vernieuwing. Kassa is een programma waarin beide elementen samenkomen: het vertrek van zowel Felix Meurders als de eindredacteur is uitstekend opgevangen. Kassa heeft zijn positie als best bekeken wekelijks VARA-programma ook met Brecht van Hulten als boegbeeld geconsolideerd. Pauw & Witteman maakte opnieuw een sterke periode door qua impact en bereik. Het programma heeft bovendien met de door het publiek samengestelde Oudejaarsconference van cabaretier Dolf Jansen en de troonrede van het publiek laten zien hoe je met een bestaand sterk merk nog kunt innoveren. Naast de reguliere programmering sprongen drie projecten in 2011 extra in het oog: de documentaireserie Veerboot naar Holland, het drieluik 9/11: De dag die de wereld veranderde en De magie van Mandela. Het zijn uitzendingen waarmee de VARA heeft laten zien tot de top in Hilversum te behoren als het gaat om onderzoeksjournalistiek, maatschappelijke betrokkenheid en diversiteit. Na het stopzetten van de geprofileerde maar minder succesvolle actualiteitenrubriek Uitgesproken VARA, hebben we in 2011 de eerste stappen gezet om nieuwe informatieve programmering neer te zetten. Clairy Polak is teruggekeerd bij de VARA met het mediaprogramma De Waan van de Dag. Samen met ZEMBLA en De Ombudsman hebben we in 2011 geprobeerd de vrijdagavond met Nederland 2, ondanks het commerciële geweld, meer naar de publieke omroep te trekken. Drama De VARA hecht aan een divers drama-aanbod van zowel laagdrempelige comedyseries als dramaseries die wat meer van de kijker vergen. Niet alleen wil de VARA een breed spectrum van dramagenres bespelen, bovendien wil zij hiermee een ruime blik bieden op de complexe hedendaagse maatschappij. Ook in 2011 lukt het aan deze ambitie vorm te geven. In de psychologische 12-delige thrillerserie Overspel begint de advocaat van een vastgoedmagnaat een verhouding met de vrouw van de officier van justitie die de dubieuze handel van diens werkgever onderzoekt. De serie wordt zeer goed bekeken en hoog gewaardeerd door publiek en pers. De Volkskrant bekroont de serie met de titel Beste Nederlandse dramaserie van het jaar. Om dit succes van een kwaliteitsserie voor een breed publiek, waarin de VARA een traditie heeft hoog te houden, te continueren, wordt besloten tot de productie van een tweede serie. De VARA presenteerde ook, samen met de VPRO, de 8-delige serie A DAM - E.V.A. die de kijker meeneemt in een Zeeuws-Amsterdamse liefdesgeschiedenis, waarin ook de liefde voor de stad gevierd wordt in een caleidoscoop aan verhalen. Dit auteursdrama wordt uitstekend ontvangen. De waarderingscijfers zijn hoog en ook de pers is vol lof. Bovendien wint de serie verschillende prijzen. Er wordt begonnen met de ontwikkeling van een tweede seizoen van de serie. 8

Amusement De VARA is er in geslaagd haar ambitie met betrekking tot satire en cabaret op de zaterdagavond te realiseren met het nieuwe programma van Paul de Leeuw, Pau!l. Paul de Leeuw heeft, ondanks kritiek van buitenaf, bewezen nog steeds een succesvol programma neer te kunnen zetten. Een programma, met cabaret, satire en amusement, dat past in de traditie van de VARA op de zaterdagavond. Naast het serieuzere Kassa en De Ombudsman zijn we in 2011 ook gestart met het satirische programma Kanniewaarzijn. Centrale presentator Astrid Joosten stelt ondersteund door een team van gerenommeerde cabaretiers en andere prominenten absurde situaties aan de orde die voortkomen uit de regelgeving en het gedrag van overheden, instanties, bedrijven en burgers. Een programma dat goed is ontvangen en ook in 2012 een vervolg krijgt. Trots zijn we ook op onze Oudejaarsavond met maar liefst drie programma s op Nederland 1. Paul de Leeuw, Matthijs van Nieuwkerk én Youp van t Hek vulden de avond met een combinatie van amusement, satire en cabaret. Een avond die we groot hebben gepromoot met een unieke TV-promo en een advertentie met Paul, Matthijs en Youp gezamenlijk aan tafel. Programma-ontwikkeling Programma-ontwikkeling en vernieuwing vormen de levenslijn van de VARA als omroep. Daarom hebben we ook in 2011 middelen vrijgemaakt om de concurrentie voor te kunnen blijven. Noemenswaardig zijn de spin offs die vanuit DWDD zijn ontstaan en waarvan eind 2011 is besloten hier extra op in te zetten. Zo is DWDD met succes de DWDD recordings gestart, een van de voorbeelden van permanente vernieuwing. Bij Pauw & Witteman was er het experiment met Dolf Jansen die de conference van het volk bracht op basis van input van de kijkers. En programma-ontwikkeling vond plaats in het TVLab (een experimenteerweek op Nederland 3) met onder andere programma s als RAMBAM (een rebelse vorm van journalistiek) en Carribean Combo (door vier cabaretiers met een heel divers publiek). RAMBAM heeft inmiddels een succesvol vervolg gekregen in 2012. In dit kader willen we ook de actie Op zoek naar de Nederlandse Birdy van Giel Beelen noemen. Deze actie startte in november in de uitzending van GIEL en kreeg een vervolg op 24 november in DWDD toen Giel met acht Birdy's verscheen. Ook wat betreft de ontwikkeling van nieuwe series staat de VARA niet stil: in de traditie van actueel drama over belangwekkende personen en ingrijpende gebeurtenissen wordt de miniserie De Prooi ontwikkeld, gebaseerd op het gelijknamige boek van Jeroen Smit over de ondergang van ABN-AMRO. Ook wordt een nieuwe comedy ontwikkeld, speciaal voor de doelgroep van Nederland 3, Lieve Lisa, over een man die een column in een vrouwenblad moet zien te vullen. Nieuwe media Naast een veel bezochte VARA website, succesvolle progammasites en diverse interactieve diensten, zijn ook de hiernavolgende ontwikkelingen het vermelden waard. In 2011 zijn we gestart met de ontwikkeling van de Social Video Player: VARA's online live videoplayer, bestaande uit een interactieve laag (waarbij men terwijl men naar bijvoorbeeld DWDD kijkt direct met vrienden middels Facebook en Twitter reacties kunt plaatsen en lezen) en een informatie laag (waarbij men tijdens een live-uitzending direct informatie kan opvragen over zaken die besproken worden). We verwachten deze player in 2012 te kunnen lanceren. 9

Een ander voorbeeld van wat we hebben gerealiseerd is de Twittergrafiek voor De Waan van de Dag die in een zogenaamde pulse laat zien hoeveel tweets er geweest zijn tijdens de uitzending en die daarnaast per minuut ook de specifieke onderliggende twitterberichten kan tonen. Deze applicatie is zo ontwikkeld dat we hem nu voor andere programma s kunnen gaan gebruiken. Vanuit Facebook zijn meerdere activaties bedacht die veel reacties opleveren. De vragen die online bezoekers bijvoorbeeld aan medewerkers van Vroege Vogels mochten stellen zijn daarvan een goed voorbeeld. In 2012 zal Vroege Vogels online compleet worden aangepakt waarbij de ontwikkeling van de natuurkaart Nederland op Google Maps centraal staat. III.III Het jaar in cijfers Kijkcijfers De belangstelling voor de VARA tv-programma s was in 2011 wederom groot en voldeed aan het beleidsvoornemen om het bereik op televisie te bestendigen. Wanneer gekeken wordt naar kijkdichtheid in het tijdvak 18.00 tot 24.00 uur scoort de VARA goed zoals uit Tabel 1 blijkt. Belangrijk hierbij is te vermelden dat de VARA deze kijkdichtheid realiseert met een groot aandeel informatieve programma s, daar waar de KRO en de TROS dit vooral realiseren met amuserende programma s en met series. Tabel 1: kijkdichtheid (18.00-24.00 uur) Omroep 2010 2011 TROS 6,1 5,5 KRO 5 5,2 VARA 4,8 5 AVRO 4,1 4,2 MAX 3,5 3,3 NCRV 3,4 3,3 EO 3,3 3,2 WNL 3,2 3,2 BNN 2,3 2,1 NPS/NTR 1,9 2 POWNED 2,1 1,9 VPRO 1,8 1,8 DWDD was ook in 2011 het meest bekeken programma van Nederland 3 (exclusief voetbal en overige sport). Het is ook het programma waaraan veruit de meeste zendtijd van Nederland 3 wordt besteed; 14% tijdens het seizoen. DWDD is daarnaast nog steeds verantwoordelijk voor een kwart van de belangstelling voor Nederland 3 (=nu 26,4). Het kijktijdaandeel bleef in de loop der jaren toenemen en lijkt zich in 2011 te stabiliseren zoals uit de grafiek in Figuur 1 blijkt. 10

Figuur 1: Kijktijdaandeel DWDD 1200 1000 800 600 400 DWDD; aantal kijkers * 1000 200 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 aantal *1000 320 583 790 970 1023 1036 1076 Ook voor Pauw & Witteman geldt dat er in 2011 weer veel mensen hebben gekeken. Het kijktijdaandeel stabiliseert zich de laatste jaren zoals blijkt uit de grafiek in Figuur 2. Figuur 2: Kijktijdaandeel Pauw & Witteman Pauw en Witteman; aantal kijkers *1000 1200 1000 800 600 400 200 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2006 2007 2008 2009 2010 2011 aantal *1000 760 886 1019 1114 1127 1053 11

Luistercijfers In 2011 werd wederom een goed resultaat gerealiseerd. De in Tabel 2 genoemde VARAprogramma s overstijgen alle de gemiddelde luisterdichtheid van de zenders waarop ze worden uitgezonden en dragen daarmee in sterke mate bij aan het realiseren van de kwantitatieve doelstellingen van de zenders. Tabel 2: Luistercijfers Absoluut 2010 Absoluut 2011 Radio 1 Vroege Vogels 325.500 340.000 Radio 2 De Heer Ontwaakt! 253.333 273.333 Spijkers met Koppen 408.000 395.000 3FM GIEL 376.750 377.500 Het gaat hierbij om gemiddelde luistercijfers. Zo scoort Giel tussen 8.00 9.00 uur gemiddeld 490.000 luisteraars. Naar De Heer Ontwaakt! luisteren in dat tijdvak gemiddeld 420.000 luisteraars. Dit betekent dat wij in de ochtend met onze radioprogramma s ruim 900.000 mensen weten te bereiken. GIEL is daarbij het best beluisterde ochtendprogramma van de publieke omroep. Bereikcijfers internet In 2010 realiseerde de VARA in november een recordbereik van meer dan 7,5 miljoen unieke bezoekers. Dit resultaat werd in 2011 niet geëvenaard. Gemiddeld wordt de VARA via internet maandelijks door bijna 5 miljoen mensen bezocht. Een nuancering bij deze cijfers: in 2010 werd de tellerstructuur van de nieuwsbrieven aangepast (voorheen telde het openen van de nieuwsbrief al mee, nu moet er meer interactie plaatsvinden) en daarnaast zien we een structurele toename van kanalen als YouTube, die niet meetellen bij het internetbezoek aan de VARA terwijl het wel om VARA-content gaat. Het aantal internetbezoekers per maand is ten opzichte van 2010 wat afgenomen, maar de VARA is op internet qua bereik nog steeds de best presterende omroepvereniging. Figuur 3: Aantal internetbezoekers per maand 9000000 8000000 7000000 6000000 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 aantal bezoekers per maand jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec 2010 2011 12

Wanneer we de GIEL-site er uit lichten blijkt deze ook in 2011 van groot belang voor het bereiken van een jongere doelgroep op internet. De site wordt niet alleen goed bezocht, maar brengt ook een groot deel tot stand van de interactie met deze voor de publieke omroep zo belangrijke doelgroep.. GIEL heeft al twee jaar lang een online bereik van gemiddeld 3,5 procent (bron: STIR, 13+). Maandelijks komen er tussen de 500.000 en 800.000 unieke bezoekers (bron: ComScore). Ook op social media-vlak is GIEL enorm gegroeid in 2011. Beelen is bovendien veruit de populairste radio-dj op Twitter. Ter illustratie: het aantal volgers van Giel via Twitter is in de periode januari 2011 februari 2012 verdrievoudigd (van 51.000 naar 186.000 volgers) en zijn Facebook-fans zijn in diezelfde periode verviervoudigd (van 2.500 naar 11.000 fans). 13

IV. UITGEVERIJ IV.I Inleiding De politieke ontwikkelingen het afgelopen jaar rond de publieke omroep hebben ook hun weerslag op de activiteiten van de uitgeverij. Twee zaken springen daarbij in het oog: het ledenaantal wordt leidend bij de verdeling van het programmabudget de vrijgave van de programmagegevens die naar verwachting uiterlijk in 2014 van kracht wordt. Op dit moment is ca. 80% van de VARAgids-abonnees ook lid van de VARA. Het toegenomen belang van de ledenaantallen vraagt daarom om een heroriëntatie op de strategie voor de VARAgids. In het verleden is vooral gestuurd op het zoveel mogelijk in stand houden van het resultaat van de VARAgids, ondanks de dalende markt en de beperkte ruimte voor prijsverhogingen. Dit heeft geleid tot een lager marketingbudget dan de concurrentie en daarmee ook een sterkere oplagedaling dan het marktsegment. Eind 2010 is een start gemaakt met het intensiveren van de werfactiviteiten, hetgeen meteen een positief resultaat heeft opgeleverd. De VARAgids laat nu (bijna) een marktconforme ontwikkeling in de abonnee-oplage zien, waarmee we het verlies in abonnees en daarmee aan VARA-leden beperken. De toekomstige vrijgave van de programmagegevens vraagt daarnaast om een heroriëntatie op de positionering van de gids, waarbij we de relevantie van het merk op een nieuwe manier moeten invullen. Een plan hiervoor is in ontwikkeling en zal in 2012 gereed zijn. De nieuwe Wet stilzwijgende verlenging abonnementen is vanaf eind 2011 van kracht. Hierbij geldt dat iedere abonnee het abonnement op de programmagids met een maand opzegtermijn kan opzeggen. Het effect hiervan op de VARAgids is nog niet vast te stellen, maar heeft onze aandacht. In de praktijk gaan we overigens al jarenlang soepel om met abonnees die tussentijds hun abonnement opzeggen. Om die reden verwachten wij geen grote effecten van de invoering van genoemde wet. IV.II Algemeen VARAgids Dit jaar heeft een extra investering van 250.000 euro in het marketingbudget (deels gefinancierd uit het productontwikkelingsbudget) positief uitgewerkt op de abonnementenoplage in vergelijking met de concurrerende omroepbladen. Waar we de afgelopen jaren steeds ca. 3% onder het marktgemiddelde scoorden, was dit de eerste drie kwartalen van 2011 nog maar 1%. Dit is gerealiseerd met een nog niet marktconform marketingbudget. Dit toont aan dat er in termen van abonnees (en dus VARA-leden!) nog kansen liggen voor de VARA. Wel gaat dit op korte termijn iets ten koste van de winstbijdrage. 14

Tabel 3: Abonnementsoplage derde kwartaal 2011 Abonnementen Titel regulier actie totaal 2010 index KRO Magazine 123.398 2.018 125.416 122.736 102 TVFilm 52.814 2.010 54.824 54.637 100 NCRV-gids 210.125 6.866 216.991 223.828 97 TotaalTV 34.650 3.201 37.851 38.889 97 Visie 126.736 181 126.917 132.674 96 TeleVizier 100.781 9.861 110.642 116.987 95 Veronica Magazine 685.038 52.357 737.395 774.186 95 Troskompas 323.195 12 323.207 344.785 94 VARAgids 256.914 6.527 263.441 278.954 94 AVRObode 177.753 9.474 187.227 200.751 93 Mikro Gids 299.393 12.311 311.704 334.412 93 TV Krant 134.583 10 134.593 146.711 92 VPRO Gids 194.734 2.984 197.718 214.576 92 totaal 2.720.114 107.812 2.827.926 2.984.126 95 Doelstellingen Voor de realisatie van de doelstellingen verwijzen we naar de bijlage maar we lichten er hier alvast een paar zaken uit: Extensies VARAgids In 2011 zijn twee extensies van de gids gelanceerd, de VARAgids cultuuragenda en het Sonja Barend-boek De beste tv-interviews. Het boek was tevens de aanleiding voor een eenmalige terugkeer van Sonja Barend op de televisie. Een groot succes met 1,3 miljoen kijkers en veel publiciteit. Marktconforme oplage (afhankelijk van het beschikbare marketingbudget) De doelstellingen met betrekking tot de oplage zijn allemaal gerealiseerd. Er was een doelstelling voor de abonnee-oplage van maximaal 2,5% onder het marktgemiddelde, terwijl 1% is gerealiseerd! Ook de doelstelling voor de losse verkoopoplage (gemiddeld 19.700 exemplaren) is gerealiseerd. Uitbouw van de digitale extensies van de VARAgids De uitbouw is niet gerealiseerd, met name door de vertraging van de lancering van de digitale versie van de VARAgids voor de ipad (vanwege overname van de belangrijkste softwareleverancier Woodwing door Adobe). Deze lancering moet als aanjager van dit proces fungeren. Inmiddels is er een redacteur aangesteld voor alle digitale extensies van de VARAgids en is er gestart met diverse testen op het gebied van social media. Stabiele advertentieomzet We zijn met de advertentieomzet 50.000 euro lager geëindigd dan in 2010. Positief was de hogere opbrengst per verkochte pagina in vergelijking met vorig jaar. We hebben verschillende themanummers ingezet, waarbij vooral de edities over digitale televisie succesvol waren met een opbrengst van 40.000 euro. Helaas is door wisselingen op de afdeling het aantal gerealiseerde contacten met adverteerders en bureaus te laag geweest. Dat verklaart waarom we licht achter zijn gebleven op de begroting. 15

IV.III Kassa Magazine Kassa Magazine rapporteerde een betaalde oplage van 31.000 exemplaren en een totaal verspreide oplage van 50.504 exemplaren (bron: HOI cijfers derde kwartaal 2011). De betaalde oplage blijft daarmee iets onder de doelstelling van 35.000 exemplaren. De abonnementenoplage is in 2011 sterk gestegen van gemiddeld 13.533 in 2010 naar gemiddeld 21.805 exemplaren in 2011. De formule is inmiddels uitgekristalliseerd maar de vraag of het blad in voldoende mate aan blijft sluiten op de behoefte is permanent onder de aandacht. Ook zoeken we naar manieren om de interactie met tv en internet verder te verbeteren en werken we een plan uit om Kassa Magazine een grotere rol te laten spelen in het programma voor ledenwerving en behoud. IV.IV Productontwikkeling Productontwikkeling is voor de uitgeverij van belang om het afnemende resultaat van de VARAgids te compenseren en de marktpotentie van nieuwe producten te onderzoeken. Daarnaast is het in het kader van ledenwerving- en behoud van belang dat er nieuwe proposities worden ontwikkeld om specifieke groepen aan te spreken. Er wordt hierbij niet uitsluitend gekeken naar mogelijke tijdschriften, maar ook naar bijvoorbeeld boeken, apps en andere producten die de afdeling Sales kan exploiteren. We hebben in 2011 gekeken naar de haalbaarheid van een VARAgids special-reeks. Uit consumentenonderzoek naar de DWDD special blijkt dat hier vooral kansen liggen bij de bestaande abonnees. Het is echter de vraag of het merk VARAgids sterk genoeg is om genoeg nieuwe kopers aan te trekken die een aparte special laten renderen. Daarom bekijken we de mogelijkheid om een paar keer per jaar met speciale edities van de VARAgids te komen. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedachten aan Het Grote Interview-nummer of een themanummer rond Pauw & Witteman. Dit lijkt financieel beter haalbaar en het straalt bovendien positief af op de VARAgids. Daarnaast belonen we op deze manier trouwe abonnees. Belangrijk is de ontwikkeling van de VARAgids voor de ipad. Dit biedt bij uitstek kansen voor een digitaal gidsconcept waarmee we in de toekomst geld kunnen verdienen. De lancering is door een overname van de softwareleverancier uitgesteld naar september 2012. In 2011 is de haalbaarheid van een Twee voor Twaalf-tijdschrift onderzocht en werken we met een aantal externe bladenmakers aan een blad over populaire cultuur voor een breed publiek. De werktitel van dit magazine is Vintage. IV.V Datebasemarketing/Customer Relations Management De komende tijd moeten we het juiste marketingbudgetniveau bepalen in samenhang met de plannen voor de werving en het behoud van ondersteunende leden. Ook is eind 2011 de centrale marketingdatabase Invenna Insights opgeleverd. Dit is in feite een schil om onze bestanden, waarmee een marketingstrategie op klantniveau (of klantgroep) kan worden uitgewerkt. Gezien het huidige grote belang van ledenwerving- en behoud voor de VARA heeft dit project zeer hoge prioriteit. In 2012 maken we de omslag naar een nieuwe geïntegreerde marketingaanpak binnen de VARA waarbinnen de (potentiele) VARA-klant centraal komt te staan. Dit zal leiden tot een effectievere aanpak m.b.t. ledenwerving en behoud. Binnen de afdeling Publieks- en ledenservice (PLS) is gestart met het testen van de opzeglijn. Leden of abonnees die willen opzeggen krijgen een aantrekkelijke aanbieding om hen alsnog te behouden voor de VARA. Op dit moment realiseren we een conversie van ca. 20%. Dit is rond het marktgemiddelde. 16

IV.VI Sales De afdeling Sales heeft het afgelopen jaar 27 nieuwe titels op de markt gebracht. De CD van de DWDD Recordings en de DVD Vuurzee waren de best verkopende titels. Het vinyl jubileum van Vroege Vogels (33 1/3 jaar) is het meest bijzonder te noemen. Reden om daar met een gepaste uitgave bij aan te sluiten: een LP op 33 1/3 toeren met muzikale en andere fragmenten uit het rijke Vroege Vogels-verleden. De verkoop van de tv-serie Overspel aan België heeft een substantiële bijdrage aan het resultaat geleverd. Daarnaast koopt de VRT enkele ZEMBLA-afleveringen. Met een Amerikaanse salesagent zijn contractonderhandelingen opgestart om van de series Overspel en Vuurzee de scripted formats aan te bieden op de Amerikaanse markt. De doelstelling van de afdeling Sales is het (doen) exploiteren van (auteurs)rechten afgeleid van VARA-producten. Voor 2011 is het de algemene beleidsdoelstelling om in te zetten op het exploiteren van de rechtenbibliotheek waarover de VARA beschikt. Dat betekent dat we het uitbrengen van VARA-programma s - of direct daaraan gerelateerde producten - in de vorm van fysieke beeld- en geluidsdragers continueren. Daarnaast levert de afdeling een bijdrage aan de ondersteuning van de werving van leden en abonnees door producten te ontwikkelen die speciaal voor dit doel zijn bestemd. Zoals gezegd hebben we in 2011 27 nieuwe titels ontwikkeld. In het oog springen daarbij onder meer: Overspel DVD Overspel boek DWDD Recordings CD GielJazz CD Vroege Vogels Vinyl LP Vroege Vogels Vocaal CD met liedjes van Wietske Loebis Boek De beste TV-interviews samengesteld door Sonja Barend Vroege Vogels Columns Voor de business-to-business markt hebben we met - voornamelijk - kranten een aantal acties ontwikkeld die tot doel hadden de bestaande voorraad met aangepaste kortingen af te bouwen. Onderzoek naar exploitatiemogelijkheden via games en app s leert dat het vooralsnog niet eenvoudig is om tot een profijtelijk businessmodel te komen. Marktpartijen zijn voornamelijk in gratis content geïnteresseerd. Met behulp van apps zijn er overigens nog wel mogelijkheden om indirect tot productontwikkeling te komen. Daarover voeren we met marktpartijen verder gesprekken. De gezamenlijke zoektocht naar een nieuwe webshop met een groot aantal collega s binnen de Publieke Omroep heeft niet tot een resultaat geleid waar iedereen zich in kon vinden. Daarom hebben we in 2011 besloten zelfstandig door de huidige partner een nieuwe webshop te laten bouwen met alle functionaliteiten waaraan een webshop anno nu moet voldoen. In 2011 geven zowel het Commissariaat voor de Media als de Raad van Bestuur van de NPO eindelijk groen licht om weer formats te verkopen en contracten aan te gaan met Video on Demand-platforms. Filmotech is het eerste goedgekeurde VOD-platform waarmee we een contract zijn aangegaan. 17

Mede door het 60-jarig bestaan van televisie in Nederland hebben we in 2011 een record aantal licenties (meer dan 1100) verstrekt aan andere omroepen. Omdat echter voor dit specifieke project de onderlinge afspraak is gemaakt dat beeldmateriaal aan elkaar om niet wordt geleverd, hebben wij daar geen financieel profijt van gehad. 18

V. VERENIGING, LEDENWERVING EN -BINDING In de beleidsvoornemens voor 2012 stond het al: leden, leden, leden is het motto voor de komende jaren. Al in 2011 hebben we met de concrete uitwerking daarvan een start gemaakt. Leden zijn niet alleen belangrijk omdat in 2011 een nieuwe politieke realiteit is ontstaan, maar vooral ook omdat het onze ambitie is de VARA in de toekomst breder en sterker te verankeren in de samenleving. In 2011 hebben we onze ambitie helder geformuleerd: we willen graag bij de vier grootste omroepverenigingen behoren. Een positie die we mede op grond van onze programmatische prestaties aan onze stand verplicht zijn. Daarom zijn we vanaf de zomer van 2011 begonnen met de intensivering van de actieve ledenwerving. We hebben een campagneteam geformeerd om in 2012 de eerste stappen te kunnen zetten om leden te werven en aan ons te binden. Het zwaartepunt van de inspanning zal, gelet op de ledentelling begin 2014, in 2013 liggen. In november 2011 hebben we het basisplan van de campagne, de introductie van een VIP-pas, voor de binding van leden aan de VARA, aan de Verenigingsraad gepresenteerd. Parallel hieraan zijn we sinds juli 2011 bezig met het ontwikkelen van een overkoepelende communicatiestrategie. We hebben de zomer van 2011 gebruikt om hierover met externe én interne deskundigen van gedachten te wisselen. In het najaar van 2011 zijn we vervolgens met verschillende bureaus aan de slag gegaan om de communicatiestrategie verder te ontwikkelen. We denken na over een succesvolle conversie van geïnteresseerde VARA-kijkers naar leden. Wees Verschillig zullen we vervangen door een nieuwe slogan die we op meerdere vlakken kunnen inzetten. Het hele bedrijf is zich er van bewust dat ledenwerving zeer urgent is. Daarom zijn we ook in 2011 al gestart met een aantal korte termijn-acties om nieuwe leden te werven. Als voorbeeld noemen we de voorvertoning in de bioscoop van de film over de Heineken-ontvoering en andere kwalitatief aantrekkelijke films. Daarnaast hebben we in november 2011, binnen de daarvoor vastgestelde zendtijd, spotjes laten zien die een actief beroep doen op mensen om lid te worden van de VARA. Deze spots hebben rond de 900 nieuwe leden opgeleverd. V.I De Vereniging De VARA wil haar leden betrekken bij het (programma)beleid. Niet alleen omdat dat hoort bij een democratische vereniging, maar vooral omdat de VARA de mening van haar leden wil kennen. Het nadenken over het maken van kwalitatief hoogstaand media-aanbod dat aansluit bij de missie van de VARA en de ontwikkelingen in de maatschappij is een continu proces. Interactie met de achterban is daarbij een onmisbaar onderdeel. Leden zijn immers de ruggengraat van een grote omroepvereniging en hun betrokkenheid bij de VARA is één van de inspiratiebronnen van de programmamakers. In 2011 is het bestuur van de VARA, en daarmee ook de vereniging, naast alle reguliere werkzaamheden, bezig geweest met de opgelegde bezuinigingen en de uitwerking van de fusieplannen. De Verenigingsraad is nauw betrokken geweest bij alle plannen en de consequenties daarvan en heeft in november 2011 ingestemd met de verdere uitwerking van de voorgenomen fusie met BNN per, naar verwachting, 1 januari 2014. 19