81 Bijlage V Crisisplan Inhoudsopgave 1 Inleiding... 82 2 Elementen van het crisisplan... 82 3 Crisisplan Stichting Pensioenfonds Holland Casino... 83 3.1 Wanneer is er sprake van een crisis... 83 3.2 Welke maatregelen staan ter beschikking... 83 3.3 Hoe is bij de maatregelen rekening gehouden met evenwichtige belangenafweging... 84 3.4 Op welke wijze wordt er met belanghebbenden gecommuniceerd en wanneer... 84 3.5 Hoe wordt het besluitvormingsproces vormgegeven... 84 3.6 Op welke wijze wordt het crisisplan jaarlijks getoetst... 85 Bijlage 1 - Kritieke pad... 86 Bijlage 2 - Beschikbare maatregelen en financiële effect van de maatregel... 87 Bijlage 3 - Overleg structuur en waarschijnlijkheid maatregel... 88 Bijlage 4 - Directe effect maatregelen voor de verschillende belangengroepen... 89 Bijlage 5 - Stappenplan... 90 Bijlage 6 - Toepassen korten aanspraken... 91 Bijlage 7 - Contactgegevens... 92
82 Inleiding Het financieel crisisplan is een beschrijving van maatregelen die het bestuur pensioenfonds op korte termijn effectief zou kunnen inzetten indien in korte tijd de dekkingsgraad zich zeer snel beweegt richting kritische waarden waardoor het realiseren van de doelstelling van het pensioenfonds in gevaar komt. Het financieel crisisplan dient te worden opgenomen in de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN). Crises, die geen financiële grondslag hebben, worden in dit plan niet benoemd. Het crisisplan is een leidraad en geeft een kader aan van oplossingsrichtingen ingeval van een financiële crisis. Met dit document beoogt het bestuur van het pensioenfonds een stuk bewustwording te creëren bij alle betrokken partijen. Daarnaast wil het bestuur pensioenfonds komen tot het maken van principeafspraken met de werkgever (en CAOpartners) zodat in geval van een crisis snel kan worden gehandeld zoals in een crisissituatie noodzakelijk is en verwacht mag worden. Het bestuur van het pensioenfonds is van mening dat het absoluut noodzakelijk is dat deze afspraken van tevoren worden gemaakt, om te voorkomen dat in de drukte van een crisis mogelijkheden over het hoofd worden gezien. Het bestuur pensioenfonds zal jaarlijks een update van het crisisplan verzorgen naar de dan geldende situatie en cijfers. Dit crisisplan is gebaseerd op de situatie per 2015. Elementen van het crisisplan In het crisisplan wordt ingegaan op de volgende elementen Vaststelling wanneer naar de mening van het fonds sprake is van een crisis. Vaststelling van de dekkingsgraad waarbij het fonds er zonder korten niet meer uit kan komen. (zie bijlage I) Een beschrijving van de maatregelen die ter beschikking staan. Een beschrijving van hoe realistisch de inzet van die maatregelen is. Een beschrijving van het financiële effect van de maatregelen. Een beschrijving van de wijze waarop rekening wordt gehouden met evenwichtige belangenafweging. Een beschrijving hoe en wanneer met de belanghebbenden wordt gecommuniceerd in een crisissituatie. Een beschrijving van het besluitvormingsproces. De jaarlijkse toetsing van het crisisplan.
83 Crisisplan Stichting Pensioenfonds Holland Casino Hierna wordt ingegaan op de genoemde elementen van het crisisplan. Wanneer is er sprake van een crisis Het fonds onderscheidt drie verschillende niveaus in oplopende volgorde van zwaarte wanneer er sprake is van een crisis: 1. Het pensioenfonds verkeert in een reservetekort. Dit betekent dat de dekkingsgraad van het fonds lager is dan het vereist eigen vermogen. Per 1 januari 2015 bedroeg de vereiste dekkingsgraad 122,2%. 2. Het pensioenfonds verkeert in een dekkingstekort. Dit betekent dat de beleidsdekkingsgraad van het fonds lager is dan het minimaal vereist eigen vermogen. Ultimo 2014 bedroeg de minimaal vereiste dekkingsgraad 104,1%. 3. De dekkingsgraad van het pensioenfonds is gedurende een aaneengesloten periode van drie kwartalen zodanig laag dat herstel vanuit een dekkingstekort binnen de wettelijke termijnen niet meer mogelijk is. De kritische ondergrens is afhankelijk van de marktsituatie en de gehanteerde veronderstellingen (zoals het te behalen rendement) bij de vaststelling van het kritiek pad. Vooraf is derhalve geen harde ondergrens te noemen. Op bijlage 1 is een tabel opgenomen, waarbij voor verschillende renteniveaus en ingeschatte rendementen een kritiek pad is weergegeven. Het bestuur van het pensioenfonds heeft de balans-/beleggingscommissie opgedragen in zijn beleggingsplan rekening te houden met schommelingen van de dekkingsgraad waarbij nog geen sprake is van één van de hiervoor genoemde situaties maar waarbij wel sprake is van plotseling optredende grote verschillen in de dekkingsgraad. Welke maatregelen staan ter beschikking In bijlage 2 is een tabel opgenomen met de maatregelen die het fonds ter beschikking heeft om de dekkingsgraad te verhogen, dan wel een dalend effect van de dekkingsgraad af te zwakken. In deze tabel is aangegeven, welke maatregel bij welk niveau van de crisis kan/zal worden ingezet. Tevens is het financiële effect van de maatregelen in deze tabel opgenomen. De maatregelen worden in principe in rangorde weergegeven. Echter, de maatregelen zijn afhankelijk van de situatie. De verschillende maatregelen worden hierna toegelicht. Beperken of niet toekennen toeslagen Het huidige toeslagbeleid van het fonds kan als volgt worden weergegeven: Indien de beleidsdekkingsgraad hoger is dan de bovengrens voor de toeslagverlening wordt volledig geïndexeerd. Als de beleidsdekkingsgraad lager is dan de bovengrens voor de toeslagverlening, maar hoger is dan de ondergrens voor de toeslagverlening (110%) kan gedeeltelijk worden geïndexeerd. Bij een beleidsdekkingsgraad onder de ondergrens voor de toeslagverlening wordt geen toeslag toegekend. Het bestuur van het pensioenfonds is bevoegd de toeslagverlening te verminderen, zonodig naar nul, indien de financiële positie van het pensioenfonds daartoe noodzaakt. Versoberen van de pensioenregeling Sociale partners hebben een CDC-regeling afgesproken. Wanneer de afgesproken premie van 24% onvoldoende is, zal het opbouwpercentage worden verlaagd. Toepassen korting aanspraken Indien overige maatregelen niet voldoende zijn, kan het bestuur als noodmaatregel besluiten de opgebouwde pensioenaanspraken en pensioenrechten te verminderen. In het in bijlage 5 opgenomen stappenplan is de procedure bij de maatregel toepassen korting aanspraken verder uitgewerkt. Op bijlage 6 zijn voorbeelden uitgewerkt van het vaststellen van het kortingspercentage.
84 Hoe is bij de maatregelen rekening gehouden met evenwichtige belangenafweging In bijlage 4 is een tabel opgenomen waarin per belangengroep het directe effect van de verschillende maatregelen wordt aangegeven. De opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane pensioenen worden jaarlijks op gelijke wijze (voor zover mogelijk) verhoogd. Er is dus sprake van evenwichtige belangenafweging als het niet verlenen van toeslagen of het toepassen van negatieve toeslagen (korten) op gelijke wijze geschiedt voor wat betreft de opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane pensioenrechten. In het geval van korten van aanspraken wordt een gelijk kortingspercentage voor zowel pensioengerechtigden als aanspraakgerechtigden gehanteerd. Dit acht het bestuur pensioenfonds in beginsel een evenwichtige wijze van verdeling van pijn, maar zij kan onder bepaalde omstandigheden besluiten hiervan naar redelijkheid en billijkheid af te wijken. Op welke wijze wordt er met belanghebbenden gecommuniceerd en wanneer Op de website van het pensioenfonds staan alle formele documenten van het pensioenfonds, zoals statuten, uitvoeringsovereenkomst, pensioenreglementen, jaarverslagen en het crisisplan. Deze formele documenten zijn voor iedere bezoeker aan de website te vinden, te raadplegen en af te drukken. Via een publicatie op de website wordt de aandacht gevestigd op het crisisplan. Deze publicatie, gesteld in heldere en begrijpelijke bewoordingen, is een samenvatting van het crisisplan. Deze wordt op de website geplaatst binnen 1 maand nadat het bestuur van het pensioenfonds heeft besloten (een deel van) het crisisplan in werking te stellen. Wanneer daartoe aanleiding is, verstuurt het bestuur pensioenfonds een brief over de financiële positie van het fonds. Eenmaal per jaar worden de pensioengerechtigden geïnformeerd over een eventuele toeslagverlening. Deelnemers, gewezen deelnemers en gewezen partners worden in het UPO geïnformeerd over de toeslagverlening. In stap 5 van het stappenplan (zie bijlage 5) is vermeld dat het verantwoordingsorgaan zal worden geïnformeerd bij een voorgenomen besluit om tot korting over te gaan. Nadat het verantwoordingsorgaan is geïnformeerd, worden ook de deelnemers geïnformeerd. Wanneer het besluit tot korting eenmaal is genomen (zie stap 6), kunnen voor verschillende deelnemersgroepen mogelijk verschillende communicatie uitingen en communicatiemiddelen gelden. De website alsmede een directe (persoonlijke) mailing worden ingezet als communicatiemiddel. Ook het informeren van betrokkenen via voorlichtingssessies kan worden ingezet als communicatiemiddel. Het bestuur pensioenfonds zorgt dat de communicatie juist, tijdig en volledig is. Het bestuur van het pensioenfonds stelt zich tot doel communicatie binnen 1 maand na het betreffende bestuursbesluit te laten plaatsvinden. Hoe wordt het besluitvormingsproces vormgegeven Voor zover niet uitdrukkelijk anders is bepaald, worden alle besluiten van het bestuur pensioenfonds genomen bij gewone meerderheid van stemmen van de ter vergadering aanwezige en vertegenwoordigde bestuursleden. Een besluit is slechts rechtsgeldig indien dit door tenminste één bestuurslid, benoemd door de Ondernemingsraad of door de pensioengerechtigden, wordt ondersteund. Bij staking van stemmen wordt het voorstel geacht te zijn verworpen. Voor het besluitvormingsproces over het korten van aanspraken verwijzen wij naar het in bijlage 5 opgenomen stappenplan. Het monitoren van de dekkingsgraad vindt plaats door middel van een maandelijkse schatting van de dekkingsgraad, die aan het bestuur pensioenfonds en de balans- /beleggingscommissie wordt verstrekt. Deze schatting is een goed middel om tijdig een dreigende crisissituatie te signaleren.
85 Op welke wijze wordt het crisisplan jaarlijks getoetst Het crisisplan wordt opgenomen in de ABTN. De ABTN wordt periodiek door het pensioenfonds geëvalueerd en zo nodig aangepast. Ook worden premiebeleid, toeslagbeleid en beleggingsbeleid periodiek getoetst aan de hand van ALM-studies. Voorts heeft het pensioenfonds als beleid afgesproken om jaarlijks alle risico s van het pensioenfonds te evalueren aan de hand van FIRM. De jaarlijkse toetsing van het crisisplan zal bij deze evaluatie worden meegenomen. Tenslotte zal de effectiviteit van het crisisplan worden beoordeeld, nadat zich een crisis heeft voorgedaan en het crisisplan ten uitvoer is gebracht.
86 Bijlage 1 - Kritieke dekkingsgraad en kritieke pad Het vereist eigen vermogen (VEV) van het pensioenfonds bedraagt per 1 januari 2015 op basis van de vereisten van het nftk 22,2%, zodat de vereiste dekkingsgraad gelijk is aan 122,2%. De kritieke dekkingsgraad is de beleidsdekkingsgraad waarbij het pensioenfonds naar verwachting nog net binnen de looptijd van het herstelplan herstelt tot het niveau van de vereiste dekkingsgraad. De kritieke dekkingsgraad bedraagt per 1 januari 2015 98,1%. Ter illustratie: indien de beleidsdekkingsgraad van het fonds per 1 januari 2015 gelijk is aan 90% dient een korting te worden aangekondigd van 8,3% (deze korting mag worden gespreid over de looptijd van het herstelplan, waarbij alleen de korting over het eerste jaar onvoorwaardelijk is). Het minimaal vereist eigen vermogen (MVEV) van het fonds bedraagt per 1 januari 2015 4,1%, zodat de minimaal vereiste nominale dekkingsgraad gelijk is aan 104,1%. Het kritieke pad is de benodigde ontwikkeling van de beleidsdekkingsgraad, indien lager dan de minimaal vereiste dekkingsgraad, waarbij het nog net mogelijk is om binnen de gestelde termijn te herstellen tot de minimaal vereiste dekkingsgraad (104,1%) zonder pensioenaanspraken en rechten te korten. Het kritieke pad is in sterke mate afhankelijk van de marktrente, de verwachte rendementscurve en het aantal evaluatiemomenten dat reeds sprake is van een beleidsdekkingsgraad lager dan de minimaal vereiste dekkingsgraad. In navolgende tabel is het kritieke pad weergegeven voor een aantal scenario s, waarbij een vaste marktrente is gehanteerd en een vaste verwachte rendementscurve die hoger ligt dan de vaste marktrente. De vorm van de feitelijke rentetermijnstructuur op enig moment kan er toe leiden dat het werkelijke kritieke pad op dat moment afwijkt van hetgeen is opgenomen in onderstaande tabel. De tabel is gebaseerd op de deelnemersbestanden die zijn gehanteerd bij het opstellen van het herstelplan per 1 januari 2015. Kritieke pad, bij aantal evaluatiemomenten dat beleidsdekkingsgraad reeds lager is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad Marktrente Verwacht rendement 1 e evaluatiemoment 2 e evaluatiemoment 3 e evaluatiemoment 4 e evaluatiemoment 5 e evaluatiemoment 0,50% 1,50% 102,8% 103,2% 103,5% 103,8% 104,1% 0,50% 2,50% 100,8% 101,7% 102,5% 103,3% 104,1% 1,50% 2,50% 102,9% 103,3% 103,6% 103,9% 104,1% 1,50% 3,50% 99,0% 100,3% 101,6% 102,8% 104,1% 2,50% 3,50% 100,8% 101,7% 102,5% 103,3% 104,1% 2,50% 4,50% 96,9% 98,7% 100,6% 102,3% 104,1% Toelichting bij de tabel: De beleidsdekkingsgraad ad 103,6% op het 3 e evaluatiemoment bij een marktrente van 1,50% en verwacht rendement van 2,50% houdt het volgende in. Indien er sprake is van een marktrente van 1,50%, een verwacht rendement van 2,50% en de beleidsdekkingsgraad van het fonds is op het 3 e achtereenvolgende evaluatiemoment lager dan de minimaal vereiste dekkingsgraad ad 104,1% en op dat moment tevens lager dan 103,6% dan is de verwachting dat de beleidsdekkingsgraad van het fonds op het 5 e evaluatiemoment nog steeds lager is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad en dat op dat moment een korting dient te worden doorgevoerd, er van uitgaande dat ook de actuele dekkingsgraad op het 5 e evaluatiemoment lager is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad. Deze korting is onvoorwaardelijk, maar mag wel worden gespreid.
87 Bijlage 2 - Beschikbare maatregelen en financiële effect van de maatregel Sturingsmiddelen Dekkingsgraad < VEV Dekkingsgraad < MVEV Dekkingsgraad < kritieke pad Financieel effect 1. Beperken of niet toekennen van toeslagen 2. Versoberen pensioenregeling X X X Grote herstelkracht X X X Structurele maatregel met grote herstelkracht 3. Toepassen korting pensioenaanspraken X Grote herstelkracht In het huidige herstelplan is het versoberen van de pensioenregeling niet opgenomen als maatregel. De inzetbaarheid van alle genoemde maatregelen is (nog) geen beleid van het bestuur. De bovengenoemde maatregelen worden in principe in rangorde weergegeven. Echter, de maatregelen zijn afhankelijk van de situatie.
88 Bijlage 3 - Overleg structuur en waarschijnlijkheid maatregel Sturingsmiddelen Bestuur pensioen -fonds Werkgever CAOpartners Waarschijnlijkheid 1. Beperken of niet toekennen van toeslagen X Realistisch* 2. Versoberen pensioenregeling X X X Bestuur pensioenfonds zal de werkgever verzoeken in overleg te treden met CAO-partners. De mate van realiteit hangt af van het resultaat van het overleg tussen de werkgever en CAOpartijen 3. Toepassen korting pensioenaanspraken X Realistisch, maatregel kan worden ingezet * De maatregel wordt realistisch geacht omdat deze reeds is ingezet.
89 Bijlage 4 Directe effect maatregelen voor de verschillende belangengroepen Sturingsmiddelen Actieven Premievrijen Gepensioneerden Werkgever 1. Beperken of niet toekennen van toeslagen Opgebouwd pensioen niet aangepast aan prijsinflatie Opgebouwd pensioen niet aangepast aan prijsinflatie Uitkering niet aangepast aan prijsinflatie Geen 2. Versoberen pensioenregeling Lagere pensioenopbouw en versoberd toeslagbeleid Versoberd toeslagbeleid Versoberd toeslagbeleid Geen 3. Toepassen korting pensioenaanspraken Verlaagd opgebouwd pensioen Verlaagd opgebouwd pensioen Verlaagde uitkering Geen
90 Bijlage 5 - Stappenplan Stap Actie 1. Aan de hand van de maandelijks berekening van de actuele en beleidsdekkingsgraad monitort het pensioenfonds of het naar verwachting nog mogelijk is om binnen de termijn van het herstelplan te herstellen tot het vereist eigen vermogen zonder pensioenaanspraken en rechten te korten. 2. Indien bij de maandelijkse berekening van de actuele en beleidsdekkingsgraad blijkt dat deze lager zijn dan de kritieke dekkingsgraad, worden de stakeholders geïnformeerd over de mogelijke consequenties indien deze situatie zich voortzet tot het eerstvolgende evaluatiemoment van het herstelplan. 3. Indien de beleidsdekkingsgraad bij de jaarlijkse actualisering van het herstelplan lager is dan de kritieke dekkingsgraad op dat moment, zal moeten worden besloten om tot een korting van pensioenaanspraken en pensioenrechten over te gaan. 4. Het kortingspercentage wordt zodanig vastgesteld dat na de korting de vereiste dekkingsgraad naar verwachting wordt bereikt aan het einde van de looptijd van het herstelplan. Alleen de korting in het eerste jaar zal onvoorwaardelijk worden toegepast. 5. Het verantwoordingsorgaan zal worden geïnformeerd over het besluit tot voorgenomen korting van pensioenaanspraken en pensioenrechten. 6. Als het besluit tot korting genomen is, zullen alle belanghebbenden (deelnemers, gewezen deelnemers, pensioengerechtigden), sociale partners, interne en externe toezichtorganen alsook de pensioenuitvoerder zo spoedig mogelijk worden geïnformeerd dat de pensioenaanspraken en pensioenrechten dienen te worden gekort. Hierbij kunnen voor de verschillende belanghebbenden verschillende communicatiemiddelen, dan wel aparte communicatie-uitingen, van kracht zijn 7. Nadat de informatievoorziening over effectueren van de korting heeft plaatsgevonden, dient de korting ook daadwerkelijk in de administratieve systemen te worden verwerkt.
91 Bijlage 6 - Toepassen korten aanspraken Navolgend volgt een tabel waarin voor verschillende dekkingsgraden op het 5e achtereenvolgende evaluatiemoment waarop de beleidsdekkingsgraad lager is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad (en de actuele dekkingsgraad van het fonds is op het 5e evaluatiemoment eveneens lager dan de minimaal vereiste dekkingsgraad) is weergegeven welk kortingspercentage noodzakelijk is. Het kortingspercentage wordt gebaseerd op de actuele dekkingsgraad op het 5e achtereenvolgende evaluatiemoment. Actuele dekkingsgraad op het 5e Kortingspercentage evaluatiemoment 104,1% n.v.t. 100,0% 4,0% 97,5% 6,4% 95,0% 8,8% 92,5% 11,2% 90,0% 13,6% De beleidsdekkingsgraad van het fonds wordt door het bestuur maandelijks gemonitord, zodat een situatie waarbij het fonds er zonder korten niet meer uit kan komen tijdig kan worden gesignaleerd.
92 Bijlage 7 Contactgegevens In geval van een crisis zijn de leden van het bestuur en van de balans-/beleggingscommissie via de hieronder vermelde contactgegevens bereikbaar. Indien zij niet via deze gegevens bereikbaar zijn, zorgen zij voor het achterlaten van hun actuele contactgegevens bij het pensioenbureau. Naam Telefoon Emailadres W.G. Kooijman 99999999 9999999999999999 A.M. van den Bos-Steen 99999999 9999999999999999 C. Coeleman 99999999 9999999999999999 E. van Slooten 99999999 9999999999999999 J. Mensonides 99999999 9999999999999999 L.E.M. Duynstee 99999999 9999999999999999 W. Verburg 99999999 9999999999999999 C.A. Heijne 99999999 9999999999999999