Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Een nieuwe heup rapid recovery z
Inhoud Het heupgewricht 1 Gewrichtsslijtage 3 Voorbereiding 5 Opname en operatie 6 Direct na de operatie 8 Na de operatie 9 Naar huis 10 Hulp na ontslag 11 Weer thuis 12 Adviezen 14
Veel mensen met een versleten heupgewricht hebben baat bij een operatie waarbij het heupgewricht vervangen wordt door een kunstheup (heupprothese). Zo'n operatie is geen kleinigheid en de revalidatie vraagt veel wilskracht en inspanning van de patiënt en zijn familie. 'Een goed begin is het halve werk' geldt ook voor een heupoperatie. Een goede voorbereiding zal zeker bijdragen aan een vlot herstel. De informatie in deze brochure kan u daarbij helpen. Achtereenvolgens kunt u lezen over de operatie, over wat u zelf kunt doen ter voorbereiding, de opname en de periode na ontslag uit het ziekenhuis. We raden u aan om de brochure goed te bewaren. Er staat informatie in waar u ook tijdens uw opname wat aan kunt hebben. Bovendien bevat de brochure uitgebreide adviezen voor als u weer thuis bent.
Het heupgewricht 1 Een gezond gewricht Gewrichten in ons lichaam vormen de beweeglijke verbindingen tussen twee beenstukken. Een gewricht bestaat uit twee botdelen die zo zijn gevormd, dat ze precies tegen elkaar aan kunnen liggen of in elkaar passen. De boteinden van beide botdelen (de gewrichtsvlakken) zijn bekleed met een laagje kraakbeen, zodat ze gemakkelijk over elkaar glijden. Het kraakbeen is glad en veerkrachtig en wordt gevoed door het gewrichtsvocht. De botdelen van een gewricht worden op hun plaats gehouden door een stevig kapsel. Om dit kapsel bevinden zich pezen en spieren. De spieren zorgen voor de beweeglijkheid, de benige gedeelten van een gewricht zorgen voor de stevigheid. Heupgewricht Er bestaan verschillende soorten gewrichten en één daarvan is het kogelgewricht. Bij een kogelgewricht heeft het ene gewrichtsvlak de vorm van een kom, het andere de vorm van een kop. De gewrichtskop en de gewrichtskom passen precies in elkaar en kunnen naar alle kanten scharnieren. Ook het heupgewricht is een kogelgewricht. Het verbindt het bekken met het dijbeen. De kop van het heupgewricht bevindt zich in het bovenste gedeelte van het dijbeen. De gewrichtskom bevindt zich in het bekken. Door het heupgewricht kan het been met behulp van spieren in alle richtingen worden bewogen.
Gewrichtsslijtage 2 Gewrichtsslijtage Een aandoening van de gewrichten die bij veel mensen voorkomt, is gewrichtsslijtage. In medische termen wordt dit 'artrosis deformans' of kortweg 'artrose' genoemd. Artrose kan voorkomen in alle gewrichten van het menselijk lichaam, dus ook in het heupgewricht. Door slijtage wordt de gladde kraakbeenlaag van het gewricht aangetast en kan het zijn dat de kraakbeenlaag uiteindelijk helemaal verdwijnt. De gewrichtsvlakken kunnen daardoor niet meer zo soepel langs elkaar glijden, met als gevolg dat het bewegen steeds moeilijker en pijnlijker wordt. versleten heup gezonde heup Klachten Door slijtage kunt u allerlei klachten krijgen: Een continue pijn in de lies. De pijn kan uitstralen naar de dijstreek, het bovenbeen en de knie en soms ook naar het onderbeen. Stijfheid bij het opstaan als u hebt gezeten. Men spreekt ook wel van 'startpijn'. Moeite met lopen en de neiging voorover te lopen. Niet kunnen bukken of traplopen. Pijn gedurende de nacht. Verergering van de klachten bij vochtig en koud weer. Moeite met het vastmaken van uw schoenveters.
Gewrichtsslijtage 3 Verminderen van de klachten Er zijn verschillende mogelijkheden om de klachten te verminderen: Met behulp van pijnstillers die de arts voorschrijft. Als u te zwaar bent, kan gewichtsvermindering helpen. Door met een stok te lopen aan de kant van uw 'goede' heup. Met behulp van fysiotherapie. De fysiotherapeut zal door middel van oefeningen de pijn proberen te verlichten en uw heupgewricht zo beweeglijk mogelijk proberen te houden. Door middel van een operatie. Als pijnstillers en fysiotherapie onvoldoende helpen, is een operatie vaak de enige oplossing. Besluit om te opereren Voordat u zich aan uw heup laat opereren, moet u goed weten waarom een operatie nodig is, wat de operatie inhoudt en hoe het herstel na de operatie zal verlopen. Wanneer u deze brochure leest, hebt u in overleg met de orthopedisch chirurg waarschijnlijk al besloten tot een operatie. Mocht u echter toch nog tot de ontdekking komen dat u bepaalde informatie mist, neemt u dan contact op met de poli Orthopedie, telefoon (0592) 32 52 45. Medisch onderzoek Enige tijd voor de operatie krijgt u een oproep voor het preoperatieve spreekuur. Een anesthesioloog en een anesthesiemedewerker bekijken dan aan de hand van een vragenlijst en een beperkt lichamelijk onderzoek hoe het met uw conditie is gesteld. Als u ouder bent dan zestig, wordt bovendien een hartfilmpje gemaakt en vindt bloedonderzoek plaats. Worden er geen afwijkingen geconstateerd, dan kan de operatie doorgaan.
Voorbereiding 4 Voorlichtings-bijeenkomst Ongeveer drie weken voor de operatie wordt in het WZA een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd voor patiënten die geopereerd moeten worden aan hun heupgewricht. Tijdens deze bijeenkomst krijgt u uitgebreid informatie over de gang van zaken rond een heupoperatie. Onder andere hebt u een intakegesprek met een verpleegkundige. Om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op de operatie, is het belangrijk dat u bij deze bijeenkomst aanwezig bent. Enige tijd van tevoren krijgt u een uitnodiging toegestuurd. Krukken en medicatie-overzicht meenemen! Na de operatie moet u een aantal weken met krukken lopen. Deze kunt u lenen bij een van de Thuisleenpunten van Icare. U wordt verzocht de krukken mee te nemen naar de voorlichtingsbijeenkomst. Een fysiotherapeut neemt dan de oefeningen met u door die u als huiswerk meekrijgt. Tijdens de voorlichtingsbijeenkomst hebt u een gesprek met een assistente van de Wilhelmina Apotheek over uw medicijngebruik. Wilt u bij uw eigen apotheek een medicatie-overzicht opvragen en dit meenemen naar de bijeenkomst? Bloedverdunners Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt zoals 'ascal', 'sintrommitis' of '(kinder)aspirine', moet u daar voor de operatie op tijd mee stoppen. Dit kan ook gelden voor andere medicijnen die u gebruikt. Uitgebreidere informatie over dit onderwerp krijgt u in de oproepbrief die u ongeveer een week voor de operatie krijgt van de afdeling Opname. Afvallen Als u te zwaar bent, probeert u dan voor de operatie (een deel van) uw overgewicht kwijt te raken. Uw huisarts of een diëtist (van Thuiszorg) kan u hierover advies geven. Als u minder zwaar bent, verloopt het revalideren gemakkelijker.
Opname en operatie 5 Nuchter Op de opnamedag moet u nuchter naar het ziekenhuis komen. Dit betekent dat u vanaf twaalf uur de nacht ervoor niets meer mag eten of drinken. Krukken Vergeet u niet om op de opnamedag uw krukken mee te nemen naar het ziekenhuis. Voorbereidingen Voor de operatie krijgt u speciale operatiekleding aan. U wordt verzocht aan de kant die geopereerd moet worden met een viltstift een pijl te zetten. Ongeveer een uur voor de operatie kunt u een pijnstiller krijgen en een tabletje waar u slaperig van wordt (als u dat met de anesthesioloog hebt afgesproken). Daarna wordt u in uw bed naar de operatieafdeling gereden.
Opname en operatie 6 De operatie Tijdens een operatie van het heupgewricht wordt het aangetaste gewricht vervangen door een kunstgewricht. Om bij het heupgewricht te kunnen komen, maakt de orthopedisch chirurg een snee aan de zijkant van uw bovenbeen. Vervolgens maakt hij het gewrichtskapsel open om de kop uit de kom te kunnen halen. Daarna wordt de kop verwijderd en de kom schoongemaakt. In het heupbeen plaatst de orthopedisch chirurg een nieuwe kom. In het dijbeen wordt een metalen pin ingebracht met daarop een kop. Kop en kom passen precies in elkaar. De prothese wordt, net als het versleten gewricht, op de plaats gehouden door het gewrichtskapsel. Als de kop in de kom is gezet, worden de spieren en de operatiewond dichtgemaakt. De operatie duurt ongeveer een uur. Om infectie te voorkomen, krijgt u voorafgaand aan de operatie een antibioticum.(na de operatie krijgt u op de verpleegafdeling nog twee keer een antibioticum.)
Direct na de operatie 7 Terug naar de afdeling Na de operatie gaat u naar de uitslaapkamer (verkoeverkamer). De verpleegkundige van de uitslaapkamer belt uw familie om te vertellen hoe de operatie is verlopen. Als u weer goed wakker bent, gaat u terug naar de verpleegafdeling. Hier zal men regelmatig uw bloeddruk, polsslag, temperatuur, ademhaling en bewustzijn controleren. Pijnbestrijding De eerste paar dagen krijgt u pijnstillers via een infuus. Daarnaast krijgt u pijnstillers in tabletvorm. Misselijkheid Tegen de misselijkheid krijgt u medicijnen op de operatieafdeling en zo nodig later op de verpleegafdeling. IJspakking Na de operatie krijgt u een ijspakking op de operatiewond. Hiermee wordt voorkomen dat de wond gaat zwellen en bovendien voelt het prettig aan. Infuus Via een infuus in uw arm krijgt u vocht toegediend, een antibioticum, eventuele andere medicijnen en zo nodig bloed. Katheter Om het plassen te vergemakkelijken, krijgt u een blaaskatheter. Deze wordt na twee dagen weer verwijderd.
Na de operatie 8 De eerste dagen De eerste dag na de operatie hebt u bij uw lichamelijke verzorging nog hulp nodig van een verpleegkundige. Het is echter de bedoeling dat u zo snel mogelijk weer dingen zelf gaat doen. De eerste twee dagen na de operatie zal er regelmatig bloed worden afgenomen om te controleren of het goed is van samenstelling en om te kijken of u bloedarmoede hebt. Revalidatie Zo snel mogelijk start u onder begeleiding van een fysiotherapeut met de looptraining. Als u thuis de trap op en af moet, leert u ook traplopen. Het is de bedoeling dat u, als u weer naar huis gaat, met krukken kunt lopen of met een ander hulpmiddel, bijvoorbeeld een rollator. Tijdens de loopoefeningen is het raadzaam om makkelijk zittende kleding en stevige schoenen aan te hebben. Een paar dagen na de operatie gaat u naar de röntgenafdeling om een controlefoto van uw heup te laten maken. De uitslag krijgt u de volgende ochtend van de orthopedisch chirurg die dan visite loopt.
Naar huis 9 Duur van de opname Een opname vanwege een heupoperatie duurt ongeveer drie dagen. Op het moment dat u het ziekenhuis verlaat, kunt u zichzelf meestal weer helemaal verzorgen. Alleen bij het wassen van uw voeten en het aan- en uittrekken van uw broek, sokken of kousen hebt u eventueel hulp nodig. Het is altijd mogelijk dat u langzamer herstelt dan verwacht. In dat geval zal een passende regeling worden getroffen. Fysiotherapie Voor uw vertrek uit het ziekenhuis wordt met u besproken of u nog fysiotherapie nodig hebt. Medicijnen Voordat u naar huis gaat, neemt een verpleegkundige nog enkele praktische zaken met u door, zoals de medicijnen die u moet gebruiken en eventueel de afspraken met de Trombosedienst. Medicijnen, bloedverdunnende tabletten en verbandmaterialen kunt u ophalen bij de Wilhelmina Apotheek (in het ziekenhuis). Controle Er wordt met u afgesproken wanneer u voor controle terugkomt bij de orthopedisch chirurg. Deze laat dan een foto maken van uw nieuwe heup en bespreekt met u hoe het gaat sinds de operatie.
Hulp na ontslag 10 Transferverpleegkundige Zo nodig komt er een transferverpleegkundige bij u langs. Deze kan hulp regelen bij u thuis of een tijdelijke opname op de revalidatieafdeling van een verpleeghuis. Aanpassingen in huis Na de operatie is het prettig om thuis een hoge rechte stoel met leuningen te hebben. Een toiletverhoger kan ook handig zijn, evenals handgrepen in de douche en toiletruimte of een helping hand (een knijper waarmee u dingen van de grond kunt oprapen). Deze en andere hulpmiddelen kunt u zelf lenen of kopen bij thuiszorgwinkels of uitleenpunten van thuiszorgorganisaties. Het is raadzaam om dit voor uw opname te regelen.
Weer thuis 11 Resultaat van de operatie Met uw nieuwe heup zullen de pijnklachten die u voor de operatie had, grotendeels verdwenen zijn. De eerste maanden zal uw nieuwe heup nog een beetje gevoelig zijn, maar daar zult u geleidelijk steeds minder last van hebben. Toch zult u, ook met een nieuwe heup, altijd wat last houden van stijfheid. De spieren rond de heup zijn namelijk door de langdurige pijnklachten die u van tevoren had, wat korter geworden, en dit wordt door de operatie niet verholpen. Complicaties Ook al wordt de operatie goed uitgevoerd, er kunnen toch complicaties ontstaan: Net als bij iedere andere operatie kunnen ook bij een heupoperatie complicaties optreden zoals wondinfectie, trombose of nabloeding. - Zolang u de prothese hebt, blijft het risico van infectie bestaan. Daarom is het belangrijk dat u uw huisarts en tandarts vertelt dat u een kunstheup hebt bij een operatieve ingreep plaatsvindt of wanneer een tand of kies getrokken moet worden of een wortelkanaalbehandeling plaatsvindt. Zij kunnen u dan antibiotica geven, om het gevaar van infectie tegen te gaan. - Om trombose te voorkomen krijgt u voor zes weken bloedverdunnende middelen voorgeschreven. Er bestaat een kleine kans dat de kop van de kunstheup losschiet uit de kom (luxatie). Dit kan met name het geval zijn in de eerste drie maanden na de operatie. Met de operatiemethode die in het Wilhelmina Ziekenhuis gebruikt wordt, doet dit probleem zich echter zelden voor. Er kan een zenuwbeschadiging optreden, waardoor een deel van het been verlamd is. In de meeste gevallen herstelt zich dit vanzelf. Door slijtage van het materiaal komt het voor dat de kunstheup tien tot twintig jaar na de operatie loslaat.
Weer thuis 12 Een arts waarschuwen Bij uw vertrek uit het ziekenhuis krijg u een formulier mee waarop staat hoe u de operatiewond moet verzorgen en waar u op moet letten. Het is belangrijk om in de volgende gevallen contact op te nemen met uw huisarts: als u koorts krijgt; als het wondgebied rood en gezwollen blijft; als uw been steeds meer pijn gaat doen.
Adviezen 13 Als u na de operatie weer thuis bent, wilt u natuurlijk weten wat u wel en niet kunt doen met uw nieuwe heup. Hieronder vindt u een antwoord op de belangrijkste vragen. 1 Hoe moet ik mijn wond verzorgen? De huid rondom de hechtingen zal er de eerste twee weken wat geïrriteerd uitzien. Als er hechtingen verwijderd moeten worden, zal de roodheid na het verwijderen minder worden. Als het wondgebied rood blijft, of erg gezwollen is, of er komt vocht uit, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts. Verzorg de wond volgens de instructies op het formulier dat u bij uw vertrek uit het ziekenhuis meekrijgt! 2 Hoe lang moet ik bloedverdunnende middelen gebruiken? De eerste zes weken na de operatie moet u een bloedverdunnend middel gebruiken om trombose te voorkomen. Mocht dat in uw geval anders zijn, dan hoort u dit tijdens de opname van de verpleging. 3 Wanneer mag ik weer douchen of in bad? Als de operatiewond goed geneest, kunt u de vierde dag na de operatie weer douchen. U kunt pas weer in bad wanneer de operatiewond helemaal genezen is. 4 Hoe moet ik lopen? Probeer te lopen op de manier die u door de fysiotherapeut is geleerd. 5 Hoe lang blijft mijn heup pijnlijk? De eerste twee weken na de operatie zult u nog wel wat pijn hebben aan uw nieuwe heup. Dit is normaal. Het betekent dus niet dat de heupprothese loszit of niet goed werkt. De pijn wordt vanzelf minder en na een maand of drie zult u weinig last meer hebben. Het eerste jaar kunt u nog wel pijn hebben als u bijvoorbeeld een lange wandeling hebt gemaakt. Ook kunt u een tijdje last houden van een pijnlijk gevoel bij het lopen als u net bent opgestaan.
Adviezen 14 6 Hoe lang blijft mijn been dik? U zult merken dat uw been in de eerste weken dat u weer thuis bent geleidelijk minder dik wordt. 's Avonds is uw been meestal het dikst. Om de zwelling te verminderen, is het verstandig om 's morgens en 's avonds een uur lang met uw benen omhoog te zitten. Ook is het belangrijk dat u goed de oefeningen doet die u van de fysiotherapeut geleerd hebt. 7 Hoe vaak moet ik oefenen? Tijdens uw opname spreekt de fysiotherapeut met u hoe vaak u moet oefenen. 8 Hoe lang moet ik op krukken lopen? Hoe lang u met krukken moet lopen, verschilt van persoon tot persoon. U begint met twee krukken. In overleg met de fysiotherapeut gaat u na verloop van tijd over op één kruk. Uiteindelijk kunt u weer zonder krukken lopen. 9 Hoe moet ik liggen in mijn slaap? U kunt de eerste zes weken beter niet op uw geopereerde kant slapen. U kunt wel op uw andere zij liggen, maar leg dan de eerste twee weken wel een kussen tussen uw knieën. Dit is belangrijk om de pijn te verlichten en om te voorkomen dat de heup uit de kom schiet. 10 Wanneer mag ik autorijden? Als u weer voldoende controle hebt over uw geopereerde been, kunt u in principe na zes weken weer autorijden. In verband met eventuele problemen met uw verzekeringsmaatschappij in geval van een ongeluk, kan het verstandig zijn om met autorijden te wachten tot u geen krukken meer nodig hebt. Om zeker te weten wat in uw geval geldt, kunt u het beste de polisvoorwaarden van uw verzekeringsmaatschappij raadplegen.
Adviezen 15 11 Wanneer mag ik fietsen? Als u voor de operatie regelmatig fietste, kunt u hiermee acht tot twaalf weken na de operatie weer beginnen. Vanwege de lage instap is het verstandig om op een damesfiets te fietsen. 12 Wanneer mag ik zwemmen? Na een week of zes mag u weer zwemmen. 13 Wanneer mag ik andere sporten doen? Als u andere sporten wilt beoefenen dan fietsen of zwemmen, overleg dan eerst met uw huisarts of uw orthopedisch chirurg. 14 Wat voor schoenen kan ik het beste dragen? U kunt het beste stevige schoenen dragen die een brede hak hebben. Schoenen met hoge hakken en slippers zijn de eerste drie maanden na de operatie ongeschikt. 15 Wanneer mag ik weer seks hebben? Als de operatiewond is genezen, kunt u zonder problemen seks hebben. 16 Welke bewegingen mag ik wel en niet maken? Het is belangrijk om de eerste drie maanden na de operatie de volgende regels in acht te nemen: - Niet met uw benen over elkaar zitten. - Niet hurken. - Niet op een lage stoel of kruk zitten. - Niet bukken met uw benen naast elkaar. - Geen extreme bewegingen maken. - Als u zit of ligt, uw benen een beetje gespreid houden. Staan zonder hulpmiddel, bijvoorbeeld bij het aanrecht, mag. Let wel op dat u niet per ongeluk gaat lopen, of een draaibeweging maakt.
16 Vragen? Als u vragen hebt over de adviezen 1 t/m 3, kunt u bellen naar afdeling A2, (0592) 32 55 25 / 32 55 27 of naar de polikliniek Orthopedie, (0592) 32 52 45. Met vragen over de adviezen 4 t/m 15 kunt u contact opnemen met de polikliniek Fysiotherapie, (0592) 32 53 10.
Hebt u een opmerking of een klacht? De medewerkers en specialisten van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen doen hun best u de juiste (medische) zorg te geven. Mocht er toch iets gebeuren waarover u niet tevreden bent, dan verzoeken wij u om dat door te geven. Dat kan aan degene die direct verantwoordelijk is of aan de ombudsfunctionaris van het ziekenhuis. Deze is bereikbaar via: e-mailadres: ombudsfunctionaris@wza.nl telefoonnummer: (0592) 32 56 24/32 55 55 (maandag t/m donderdag) postadres: WZA t.a.v. ombudsfunctionaris, postbus 30.001, 9400 RA Assen Meer informatie over de klachtenprocedure vindt u op www.wza.nl/patienten/een-klacht Wilhelmina Ziekenhuis Assen Europaweg-Zuid 1 Postbus 30.001 9400 RA Assen Telefoon (0592) 32 55 55 www.wza.nl 2013 WZA ortho01 juli 2013