4. Totale heupprothese

Transcriptie

1 4. Totale heupprothese Gewrichten Gewrichten zijn beweeglijke verbindingen tussen twee beenstukken. Een gewricht bestaat uit twee botdelen die zo zijn gevormd dat ze precies tegen elkaar aan kunnen liggen of in elkaar passen. De boteinden van de botdelen (de gewrichtsvlakken) zijn bekleed met een laagje kraakbeen zodat ze gemakkelijk over elkaar heen kunnen glijden. De botdelen van een gewricht worden op hun plaats gehouden door een stevig kapsel. De spieren zorgen voor de beweeglijkheid en stabiliteit, kapsel, banden en pezen zorgen voor de stevigheid. Heupgewricht Er bestaan verschillende soorten gewrichten. Het heupgewricht is een kogelgewricht. Bij een kogelgewricht heeft het ene gewrichtsvlak de vorm van een kom, het andere gewrichtsvlak dat van een kop. Kop en kom passen precies in elkaar en kunnen naar alle kanten scharnieren. Het heupgewricht verbindt het bekken met het dijbeen. De gewrichtskom bevindt zich in het bekken, de kop zit aan het uiteinde van het dijbeen. Door de vorm van het heupgewricht kan het been naar alle kanten worden gedraaid. kop kom 6686(01)1

2 Gewrichtsslijtage Een aandoening van de gewrichten die bij veel mensen voorkomt is gewrichtsslijtage, ook wel arthrosis deformans of kortweg artrose genoemd. Artrose kan voorkomen in alle gewrichten. Door slijtage wordt de kraakbeenlaag van het gewricht aangetast, soms verdwijnt deze laag uiteindelijk helemaal. De gewrichtsvlakken kunnen niet meer zo soepel langs elkaar glijden. Hierdoor wordt bewegen steeds moeilijker en pijnlijker. Om de pijn te verlichten kan de arts pijnstillers voorschrijven of doorverwijzen naar een fysiotherapeut. Het is mogelijk dat deze behandelingen onvoldoende helpen. Een operatie is dan vaak de enige oplossing. 6686(01)2

3 Totale heup vervanging Bij de operatie vervangt de chirurg het aangetaste gewricht door een prothese, een kunstgewricht. Er wordt een nieuwe kom in het bekken aangebracht en in het dijbeen wordt een prothesesteel met een nieuwe kop geplaatst. Kop en kom passen precies in elkaar. Het gewrichtskapsel en de spieren houden de prothese op de plaats. Om het heupgewricht te kunnen bereiken maakt de orthopeed een snee aan de zijkant van het bovenbeen. Vervolgens opent hij het gewrichtskapsel en neemt de kop uit de kom. Hierna wordt de kop afgezaagd en de kom schoongemaakt. In het bekken plaatst de arts een nieuwe kunststof kom. In het dijbeen wordt een metalen pin ingebracht met daarop een kop. Als de gewrichtskop in de kom is gezet en het gewrichtskapsel is gehecht, kunnen de spieren en de operatiewond worden gesloten. De wond wordt met draadhechtingen of nietjes dichtgemaakt. Om het bloed en wondvocht in het operatiegebied op te vangen laat men soms een wonddrain achter in de wond. Ter voorkoming van nabloeding dekt men de wond af met gaas en pleister en mogelijk met een 6686(01)3

4 groot drukverband om het been (en onderbuik). Direct na de operatie wordt tenslotte nog een röntgenfoto gemaakt om de stand van de nieuwe heup vast te leggen. Postoperatieve fase Voorbereiding voor de operatie Om u goed voor te bereiden op de operatie is er in samenwerking met de afdeling Fysiotherapie, de afdeling Anesthesie en de verpleegkundige van de polikliniek Orthopedie een zogenaamde zorgdag gepland. Tijdens deze dag krijgt u met bovenstaande disciplines te maken. De zorgdag vindt plaats enkele weken voordat u wordt opgenomen voor de operatie. Er wordt begonnen met een plenaire bijeenkomst van een uur voor maximaal vier patiënten, deze start om 8.15 uur. In deze bijeenkomst wordt het één en ander verteld door de fysiotherapeut, eventueel in samenwerking met de verpleegkundige van de polikliniek Orthopedie. Aan de orde komt wat er van u en uw partner wordt verwacht en het herstel en revalidatie na de operatie. Daarna hebben de individuele patiënten een aantal afspraken achter elkaar, ieder in een andere volgorde. U krijgt dan nog een individueel gesprek met de fysiotherapeut, met de anesthesioloog en de verpleegkundige van de polikliniek. Het hele programma neemt de gehele ochtend in beslag. Houdt u hier alstublieft rekening mee. De bedoeling is dat uw partner (of een andere mantelzorger) bij deze afspraken aanwezig is, dit omdat het van groot belang is goed op 6686(01)4

5 de hoogte te zijn van wat er verwacht wordt tijdens het verblijf op de verpleegafdeling Omdat de fysiotherapeut met u het lopen met krukken gaat oefenen is het van belang dat u krukken (via de thuiszorg) meeneemt naar de zorgdag. Als u alle afspraken heeft doorlopen kunt u naar huis. Daarna hebben de betrokken disciplines nog een afsluitend overleg, waarin met name de nazorg aan de orde zal komen. Mochten er nog bijzonderheden aan de orde komen dan zullen wij u daarover telefonisch berichten. Voorzorgsmaatregelen voor thuis Als u normaal op uw zij of uw buik slaapt, probeer dan vast te wennen aan op uw rug liggen. De eerste zes weken na de operatie moet u namelijk in deze houding slapen. De eerste zes weken mag u niet teveel buigen in de heup. Zorg daarom al voor de operatie voor een verhoging op het toilet, een stevige stoel met leuningen en een verhoogd bed (een seniorenbed heeft de juiste hoogte). Een toiletverhoger en blokken voor onder het bed zijn verkrijgbaar bij de thuiszorgorganisatie in uw buurt. Zorg voor handgrepen in de douche en bij het toilet. Na de operatie Het gewrichtskapsel heeft minstens enkele maanden nodig om te genezen. Direct na de operatie is het nog niet stevig genoeg, waardoor er nog een grote kans bestaat dat door bepaalde bewegingen de gewrichtskop uit de kom schiet (luxatie). Om dit te voorkomen moet u bepaalde bewegingen voorkomen. Deze worden beschreven in de anti-luxatie instructie. 6686(01)5

6 Antiluxatie-instructie - U mag uw heup niet meer dan 90 buigen - U mag de benen niet kruisen (dat wil zeggen u mag uw knieen niet over elkaar slaan) - U mag het been/knie niet naar binnen draaien. Deze antiluxatie-instructie brengt een aantal leefregels met zich mee waar u zich vooral de eerste drie maanden aan moet houden. Dit neemt niet weg dat u al direct na de operatie kunt starten met het revalidatieprogramma, onder begeleiding van de fysiotherapeut. Deze zal u ook begeleiden bij het opvolgen van de leefregels, zoals verder in dit hoofdstuk beschreven onder het kopje Leefregels voor ziekenhuis en thuis. Revalidatie tijdens opname De revalidatie vindt plaats volgens de principes van het huiskamerproject. Hierbij zien we u niet als een zieke patiënt maar als een patiënt met een blessure. Bij de revalidatie streven we ernaar dat u vanaf dag 1 zoveel mogelijk went aan de toekomstige thuissituatie. Dit betekent o.a. dat u overdag uw normale kleren draagt, niet in bed ligt maar zo nodig rust in een relaxstoel en aan tafel eet. Ook de bezoektijden zijn ruimer. Tijdens uw afspraak met de verpleegkundige op de polikliniek op de zorgdag zal u hierover verder geïnformeerd worden. Hieronder ziet u het dagprogramma zoals dat na de operatie gevolgd zal gaan worden Plat op de rug liggen Ontbijten aan de tafel en wassen / aankleden Fysiotherapie Ontspannen (in de relaxstoel) 6686(01)6

7 Oefenen / Trainen (indien nodig onder begeleiding) Lunch aan tafel Ontspannen (in de relaxstoel) Oefenen / Trainen (indien nodig onder begeleiding) Ontspannen (in de relaxstoel) Fysiotherapie Ontspannen (in de relaxstoel) / bezoek Avondeten aan tafel Oefenen / Trainen (indien nodig onder begeleiding) Ontspannen (in de relaxstoel) / bezoek De dag van de operatie heeft u bedrust. U mag wel uw tenen/enkel bewegen, knie strekken (in het bed duwen) en uw bilspieren aanspannen. Tevens is het goed om het been naar buiten te draaien. De eerste dag na de operatie mag u uit bed. U gaat onder begeleiding van uw fysiotherapeut starten met lopen met een looprekje. De dagen erna zal het lopen uitgebreid worden met krukken en zal zonodig het traplopen geoefend worden. Naast de fysiotherapie zijn er enkele momenten per dag waarop u zelfstandig of onder begeleiding vaardigheden kunt oefenen/trainen. Het trainen is erg belangrijk om de revalidatie soepel te laten verlopen. Ontslag Tijdens de zorgdag wordt de nazorg besproken. Er wordt samen met u een inschatting gemaakt of u bij ontslag naar huis kan eventueel. met extra zorg, of naar een verpleeghuis/verzorgingshuis gaat. U gaat uiterlijk vijf dagen na de operatiedag met ontslag. 6686(01)7

8 De wond Soms heeft u na de operatie een drukverband om uw onderbuik en geopereerde been. Als dit het geval is zal deze ongeveer twee dagen blijven zitten om een nabloeding te voorkomen. Eventueel aangelegde drains en wondverband worden meestal binnen twee dagen na de operatie verwijderd. De hechtingen worden in principe 14 dagen na de operatie verwijderd. Dit kan bij de huisarts gebeuren. Medicijnen Omdat u na de operatie niet zo mobiel bent als normaal, krijgt u gedurende uw opname Nadroparine voorgeschreven. Dit zijn kleine injecties, die u een keer per dag toegediend krijgt. Nadroparine is een licht bloedverdunnend middel dat trombose helpt voorkomen. Tijdens de opname leert u of iemand in uw directe omgeving het toedienen van deze spuitjes, omdat u dit gedurende zes weken na de operatie moet gebruiken. Om te voorkomen dat rond uw nieuwe heupgewricht verkalkingen gaan ontstaan, krijgt u de eerste week na de operatie drie maal per dag een tablet Indometacine. Aangezien dit middel nogal zwaar is voor uw maag, krijgt u hierbij tevens een maagbeschermend medicijn; pantoprazol. Wanneer u al bekend bent met maag- en/of darm-problemen, is het erg belangrijk om dit te bespreken met de verpleegkundige of uw behandelend arts. In dat geval kan het nodig zijn om deze verkalkingen op een andere manier tegen te gaan. De arts zal u daar meer informatie over geven als dit van toepassing is. 6686(01)8

9 Leefregels voor ziekenhuis en thuis Omdat u de eerste drie maanden na de operatie enkele bewegingen niet mag maken in uw heupgewricht (zie het kopje anti-luxatie instructies ) zult u bepaalde activiteiten anders moeten uitvoeren dan u gewend bent. Ook na drie maanden moet u blijven opletten met de bewegingen genoemd onder het kopje anti-luxatie instructies. Hieronder staan enkele voorbeelden van de leefregels genoemd. Zijligging wordt afgeraden vanwege druk/rek op het gewrichtskapsel. U kunt, indien nodig, alleen op uw geopereerde zij liggen met een kussen tussen de benen, rugligging verdient echter de voorkeur. Als u op de zij draait moet dit met een kussen tussen de benen. U mag het geopereerde been niet gestrekt heffen, omdat er dan een te grote kracht op het heupgewricht komt. Gebogen optillen mag wel gebruik hierbij uw handen. U mag het been wel gestrekt optillen door te ondersteunen met het andere been. Als u gaat staan of zitten moet u het geopereerde been naar voren zetten en de knie naar buiten draaien. Als u zich in bed verplaatst met de bedpapegaai, mag u zich alleen met niet-geopereerde been af zetten. De eerste zes weken mag u niet zelf autorijden. Indien u daarna nog krukken gebruikt, overleg dan met uw behandelend arts of zorgverzekeraar in verband met aansprakelijkheid tegenover anderen. De eerste drie maanden mag u niet fietsen in het verkeer. Fietsen op een hometrainer is meestal wel toegestaan. Zet het zadel iets hoger dan normaal zodat u tijdens het fietsen niet meer dan 90 buigt in het heupgewricht. Verdere informatie vindt u in de folder Adviezen 6686(01)9

10 na een totale heupvervanging, welke u op de verpleegafdeling zal ontvangen 6686(01)10

11 Omgaan met de gevolgen Weer thuis Door het volgen van het revalidatieprogramma wordt u zo goed mogelijk voorbereid op de situatie thuis. Een situatie die in het begin niet altijd even gemakkelijk is, omdat u nog zo weinig zelf kunt doen. Voor eenvoudige klusjes die u normaal doet zonder er bij stil te staan, moet u nu iemand vragen u te helpen. De eerste drie maanden na de operatie heeft u waarschijnlijk hulp nodig bij het wassen, het aantrekken van de kousen en schoenen, bij huishoudelijke klusjes zoals stofzuigen of ramen lappen. In de folder Adviezen na een totale heupvervanging vindt u richtlijnen ten aanzien van het bewegen tijdens de periode na opname. Indien u hier nog vragen over hebt kunt u terecht bij uw behandelend fysiotherapeut op de verpleegafdeling.vraag naar deze brochure bij de behandelend fysiotherapeut op de verpleegafdeling. Bespreek met uw orthopeed ook seksuele aspecten. Belangrijk om te weten De vervanging van een heupgewricht is een veel uitgevoerde operatie. Veel mensen met een versleten heup hebben veel baat bij de ingreep. Toch zijn er een aantal zaken waarmee u rekening moet houden. Na de operatie kan het geopereerde been wat langer aanvoelen dan het andere. Bij uw controle op de poli zes weken na de operatie kan men pas definitief vaststellen of er inderdaad een beenlengte verschil is. Eventueel wordt dan verder beleid vastgesteld. 6686(01)11

12 Als na plaatsing van een kunstgewricht een infectie ontstaat, kan dat een risico voor de nieuwe heup inhouden. Het is daarom verstandig in geval van infectieverschijnselen zoals koorts en roodheid van het wondgebied contact op te nemen met afdeling orthopedie. De secretaresse of verpleegkundige maakt dan een afspraak op korte termijn of verbindt u door met de dienstdoende orthopeed. Bij tandheelkundige ingrepen waarbij het tandvlees of kaak geopereerd worden of wanneer een tand getrokken wordt moeten er maatregelen genomen worden. Dit kan tevens gelden bij huidinfecties zoals ontstoken wondjes, puistjes of een ingegroeide teennagel. Vóór en soms na een dergelijke ingreep moet u antibiotica slikken. Neem via afdeling orthopedie contact op met de dienstdoende orthopeed. Het nieuwe gewricht is een kunstgewricht. Het gewricht is kwetsbaar. Zware lichamelijke inspanningen en sport kunnen de levensduur van het nieuwe gewricht verkorten. Bespreek daarom met uw specialist welke sporten u kunt beoefenen en welke bewegingen u zeker moet vermijden.vooral de eerste drie maanden moet u voorzichtig zijn met bepaalde bewegingen, zie hiervoor de informatie onder het kopje anti-luxatie instructies. Sexualiteit na een totale heupprothese De meeste heupaandoeningen geven een pijnlijke beperking van de functie van het heupgewricht. Het uitstrekken, draaien en spreiden van de heup gaat moeilijker en is soms pijnlijk geworden. Deze bewegingsbeperkingen van de heup zijn ook van invloed bij het vrijen. In de weken daarna na de operatie neemt beweeglijkheid langzaam toe. In het begin moet u nog voorzichtig zijn met draaien en spreiden van de benen, bewegingen die de meeste mensen tijdens het vrijen 6686(01)12

13 maken. Denk goed na bij het draaien en spreiden van de heup. Wanneer u dat met zorg en overleg doet kan er niets gebeuren. U kunt dan rustig in rugligging vrijen of een andere positie kiezen, bijvoorbeeld zittend. Zijligging raden we af, omdat dan de benen te gemakkelijk over elkaar slaan of wegglijden. Na verloop van tijd wordt de beweging in uw heup steeds soepeler, het gewrichtskapsel steviger en u voelt uw heup bijna niet meer. U moet er rekening mee houden dat het spreiden van de heup nooit meer zal zijn als vroeger, dus licht beperkt. Spreiden tot 60 graden is geen probleem. Het naar binnendraaien van de heup mag nooit gebeuren. Als u aan deze zaken denkt kunt u zonder problemen vrijen. Bij enige twijfel kunt u altijd uw arts raadplegen. Ten slotte Een heupoperatie is geen kleine ingreep. Het weer leren bewegen na de operatie vraagt veel tijd en energie. De meeste mensen voelen zich met een nieuwe heup echter als herboren, omdat ze geen pijn meer hebben en zich soepeler kunnen bewegen. 6686(01)13