Lesboek vorkheftruckchauffeur en reachtruckchauffeur
Theorieboek: Opleiding tot heftruckchauffeur en reachtruckchauffeur Auteur: G. F. A. Rasing Illustraties: G. F. A. Rasing Lay out: G. F. A. Rasing Redactie: L. Jansink T. Brinkman Uitgave: BLOM OPLEIDINGEN Hengelo: Januari 2015 Uitgavenummer: 3- Rev: 3 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Bij de samenstelling van dit cursusmateriaal is uiterste zorg betracht, de uitgever kan echter niet verantwoordelijk worden gehouden voor enige schade ontstaan door het ontbreken of onjuist vermelden van informatie in dit cursusmateriaal.
HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2 Hoofdstuk 3: Pagina ARBEIDSOMSTANDIGHEDENWET 1.1 Inleiding 1 1.2 De opbouw van de Arboregelgeving 1 1.3 Arbo Informatiebladen(AI bladen) 2 1.4 Arbo Dienst 3 1.5 Arbeidsinspectie 3 1.6 Rechten en plichten 3 1.6.1 Voor de werkgever 3 1.6.2 Voor de werknemer 4 1.7 CE markering 5 1.8 Risico Inventarisatie en Evaluatie (Ri&E) 5 Vragen hoofdstuk 1 7 TRANSPORTMIDDELEN & HEFWERKTUIGEN TECHNIEK 2.1 Inleiding 1 2.2 De heftruck of reachtruck 1 2.3 De heftruck 2 2.3.1 Instrumentenpaneel 2 2.3.2 De banden 2 2.3.3 Veiligheidskap 4 2.3.4 De hefmast 4 2.3.5 Vorkenbord en hefketting 4 2.4 Voorzetapparatuur 5 2.5 De remmen 8 2.6 Het stuursysteem 9 2.7 Het hydraulisch hefsysteem 10 2.8 Belangrijke begrippen 12 2.9 De mastneiging 19 2.10 Verschoven zwaartepunt 19 2.11 Het gewicht van de heftruck 20 2.12 Transportmiddelen 20 2.13 Explosie veilige heftruck 23 Vragen hoofdstuk 2 25 AANDRIjvING van DE HEFTRUCK EN REACHTRUCK 3.1 Opbouw van de verbrandingsmotor 1 3.2 Motorblok 1 3.3 Diesel heftruck 5 3.4 LPG heftruck 6 3.5 Electro heftruck 8 Vragen hoofdstuk 3 15
Hoofdstuk 4 HOOFDSTUK 5 Pagina TRANSPORT EN OPSLAGHULPMIDDELEN 4.1 Inleiding 1 4.2 Pallets 1 4.3 Uitvoeringen van pallets 2 4.4 Materiaalkeuze van pallets 3 4.5 Opbouw uitvoeringen van pallets 4 4.6 Vastzetten van colli 6 4.7 Etiketten 6 4.7.1 Etikettering gevaarlijke stoffen (oud en nieuw) 7 4.8 Opslagmiddelen 8 4.8.1 Koudstapelen/blokstapelen 8 4.8.2 Stellingen 8 4.9 Breedte van gangpaden 10 4.10 Laad en losmiddelen 11 4.11 Schade aan pallets 11 Vragen hoofdstuk 4 13 veiligheid 5.1 Inleiding 1 5.2 Bedrijfsvoorschriften 2 5.3 Gebruikerseisen 2 5.4 Controle van de heftruck 2 5.5 Algemene veiligheidsregels 6 5.6 Heftrucks op de openbare weg 14 Vragen hoofdstuk 5 16
Hoofdstuk 1 De Arbo-wet
1 Hoofdstuk 1 De arbo-wet 1.1 INLEIDING Elke werknemer heeft te maken met arbeidsomstandigheden. Daarbij maakt het soort werk dat wordt verricht niets uit. De term arbeidsomstandigheden staat voor veiligheid, gezondheid en welzijn bij het werk. Alle maatregelen die te maken hebben met veiligheid, gezondheid en welzijn staan in de arbeidsomstandighedenwet: de Arbo-wet. We noemen drie belangrijke maatschappelijke veranderingen die geleid hebben tot de instelling van de Arbo-wet. De grote industriële groei; De ontdekking van nieuwe stoffen; De veranderde verhouding tussen werkgevers en werknemers. De hierboven genoemde feiten hebben er mede toe bijgedragen dat de vanaf 1934 gehanteerde Veiligheidswet is omgebouwd naar de huidige Arbo-wet. Omgebouwd van een wet die alleen uit geboden en verboden bestond (die dus erg veel regels bevatte) en waar alleen de baas verantwoordelijk was, naar een wet die invullingen toestaat welke zijn aangepast aan de specifieke bedrijfssituatie en waar de verantwoordelijkheid bij alle betrokkenen wordt gelegd. De huidige Arbo-wet 1998 is vanaf 1 november 1999 van toepassing met enkele tussentijdse wijzingen. De laatste grote wijziging is ingegaan op 1 januari 2007. afbeelding 1-1 industriële groei 1.2 DE OPBOUW van DE ARBOREGELGEvING De Arbo wet is een raamwet. Dit houdt in dat er geen specifieke regels in zijn opgenomen, maar dat de rechten en plichten voor veiligheid, gezondheid en welzijn bij de arbeid in algemene zin zijn beschreven. In de Arbo-wet staan de algemene verplichtingen voor werkgevers en werknemers, regels voor het overleg en de samenwerking tussen werkgevers, werknemers en deskundigen en het overheidstoezicht. In het Arbo besluit, de Arbo-regeling en in de beleidsregels zijn de algemene verplichtingen uit de Arbo-wet uitgewerkt. Een belangrijk deel van de voorschriften is gebaseerd op Europese regelgeving. afbeelding 1-2 samenwerking Kern van de Arbo wet is dat werkgevers en werknemers samen verantwoordelijk zijn voor de arbeidsomstandigheden in het bedrijf. De Arbo-wet bestaat nog maar sinds kort. Er is in 1980 een aanvang gemaakt en de wet werd in 1990 geheel van kracht. Aan het Arbo-besluit en de Arbo-regeling werden tevens Beleidsregels gekoppeld die concreet houvast bieden bij het toepassen van de wettelijke voorschriften. De beleidsregels worden vervangen door Arbocatalogi. Hierin staan afspraken die zijn gemaakt tussen werkgevers en werknemers in verschillende sectoren maar ook op landelijk niveau over de door hen ontwikkelde werkwijzen, praktijken en normen.
2 Hoofdstuk 1 De arbo-wet 1.3 ARBO-INFORMATIEBLADEN In een poging om wetsteksten voor een ieder toegankelijk te maken, worden zogenaamde AI (Arbo Informatie) bladen uitgegeven. Deze informatiebladen vertalen de wetgeving voor specifieke werksituaties en geven gedetailleerde aanwijzingen zoals de Inspectie SZW deze hanteert. Elk AI-blad behandelt een bepaald onderwerp. Hieronder staan er een paar vermeld: AI 1 Arbo en verzuimbeleid AI 3 Asbest AI 11 Afschermen en beveiligen van machines AI 14 Bedrijfsruimten inrichting, transport en opslag AI 17 Hijs- en hefgereedschap en veilig hijsen AI-14 Bedrijfsruimten, -inrichting, transport en opslag. De informatie die in dit blad staat is bruikbaar voor zowel ontwerpers als voor gebruikers van bedrijfsruimten. Door deze informatie te benutten, wordt in principe aan de wettelijke richtlijnen uit het Arbo besluit voldaan. Tenslotte wordt er ook ingegaan op een aantal specifieke inrichtingsvoorzieningen en transportmiddelen. Opslagvoorzieningen Een veilige stapeling van goederen kan ernstige ongevallen vaak voorkomen. Daarbij moet rekening worden gehouden met de maximaal toelaatbare belasting van de werkvloer of stelling. afbeelding 1-3 arbo-informatieblad Transportvoorzieningen Verbindingswegen moeten voldoende breed zijn en veilig te gebruiken door zowel voertuigen en transportmiddelen als door voetgangers. Aan intensiever gebruikte transportroutes worden aanvullende eisen gesteld. Deuren, hekken en andere doorgangen moeten een ongehinderd verkeer van personen en materialen op veilige wijze mogelijk maken. Aan transparante en automatische deuren worden aanvullende eisen gesteld. Op en afritten, rijplaten en dockboards moeten doelmatig en voldoende sterk zijn en bovendien veilig uitgevoerd. Transportmiddelen Transportmiddelen kunnen worden beschouwd als arbeidsmiddelen, en als machine, met de daarbij behorende eisen. Er zijn echter aanvullende bepalingen van kracht, vooral met betrekking tot op en voorschriften, deskundigheid, rijden en parkeren. Tenslotte worden eisen gesteld aan laden en lossen, tanken en opladen, constructie, controle en onderhoud van transportmiddelen.
3 Hoofdstuk 1 De arbo-wet 1.4 DE ARBO-DIENST Bedrijven zijn niet meer verplicht zich bij een arbodienst aan te sluiten, wel blijft het verplicht zich deskundig te laten ondersteunen. Dit kan door een interne of externe bevoegde ARBO-deskundige. Deze wijziging in de Arbowet is bedoeld om branches en bedrijven meer keuze te bieden op het gebied van arbeidsomstandigheden en verzuimpreventie. Om de verzuimbegeleiding te waarborgen en de werknemers in de gelegenheid te stellen het ARBO spreekuur te bezoeken, moeten er wel afspraken gemaakt worden of moet er een contract zijn met een geregistreerde bedrijfsarts. 1.5 DE INSPECTIE SZW De Inspectie SZW valt onder de verantwoordelijkheid van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De Inspectie SZW informeert, controleert, inspecteert en verplicht werkgevers en werknemers, waar nodig, van zaken met betrekking tot veiligheid en gezondheid (beter) te regelen. Bij overtreding van de voorschriften is de Inspectie SZW bevoegd om een boete op te leggen aan zowel een werkgever als een werknemer. Daarnaast stimuleert de Inspectie SZW het overleg en de samenwerking tussen werkgevers en werknemers. De Inspectie SZW doet onderzoek naar de oorzaak van ongevallen en adviseert de minister omtrent aanvullende wetten en/of beleidsregels. De inspecteur van de Inspectie SZW heeft de mogelijkheid om een bestuurlijke boete op te leggen als hij vaststelt dat de Arbo wet is overtreden. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geeft jaarlijks een lijst uit waarin alle mogelijke overtredingen met de bijbehorende boetes worden beschreven. Dit zogenaamde lik op stuk beleid wordt sinds 1 november 1999 gehanteerd. afbeelding 1-4 inspectie SZW 1.6 RECHTEN EN PLICHTEN Werkgevers moeten maatregelen nemen die leiden tot optimale veiligheid, gezondheid en welzijn van hun werknemers. Werkgevers moeten dit beleid natuurlijk afstemmen op alle andere beleidszaken binnen de onderneming. 1.6.1 voor de werkgever Ondanks dat de Arbo wet bestaat uit een opsomming van algemeen geformuleerde eisen, kunnen we de volgende verplichtingen voor werkgevers herkennen. Werkgevers moeten goede werkmethoden (werkinstructies) en Persoonlijke Bescherming Middelen beschikbaar stellen; (PBM). Werkgevers moeten de werkplek voorzien van noodvoorzieningen zoals vluchtwegen en middelen voor eerste hulp bij ongevallen (E.H.B.O) beschikbaar stellen; Werkgevers moeten werknemers voldoende voorlichten en onderricht geven over het werk dat ze moeten uitvoeren; Nieuwe werknemers en werknemers die de grootste risico s lopen, moeten hierbij voorrang krijgen. afbeelding 1-5 werkgever verplicht voorlichting en les te geven...
4 Hoofdstuk 1 De arbo-wet Er moet regelmatig overleg plaatsvinden tussen werkgevers en werknemers. Werkgevers moeten zoveel mogelijk voorkomen dat werknemers monotone, machine gebonden arbeid moeten verrichten (bijvoorbeeld lopende band werk). Werkgevers moeten werknemers de mogelijkheid bieden om hun vakbekwaamheid op peil te houden of te vergroten. Werkgevers moeten de werksituatie (bijvoorbeeld de inrichting van de arbeidsplaats of werkmethoden) zoveel mogelijk afstemmen op de werknemers. Werkgevers moeten werknemers de mogelijkheid bieden om hun werk zoveel mogelijk naar eigen inzicht te doen. Werkgevers moeten rekening houden met persoonlijke eigen schappen van werknemers zoals leeftijd, opleiding, ervaring, lichamelijke en geestelijke gesteldheid. Kortom: de juiste man op de juiste plaats. De werkgever is verplicht om het Arbo-beleid en alle in haar bedrijf aanwezige risico s te omschrijven in de RI&E. Daarnaast is de werkgever verplicht om van alle situaties die nog niet (of nog niet helemaal) aan de in de wet gestelde eisen voldoen, te beschrijven in het plan van aanpak. Werkgevers moeten zich laten bijstaan door, afhankelijk van de bedrijfssituatie, één of meerdere deskundige Bedrijfshulpverleners (BHV ers). Werkgevers moeten een ziekteverzuimbeleid voeren. afbeelding 1-6 veiligheid 1.6.2 voor de werknemer In de Arbo-wet zijn ook diverse verplichtingen opgelegd aan de werknemers. In tegenstelling tot vroeger is nu iedere werknemer zelf verantwoordelijk voor zijn eigen daden. Een aantal algemene verplichtingen van de werknemer zijn: Werknemers moeten het werk zodanig uitvoeren dat zij zichzelf of anderen niet in gevaar brengen. Werknemers moeten de machines en de daarop aangebrachte beveiligingen op de juiste manier gebruiken. Werknemers hebben de verplichting persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals veiligheidshelm, handschoenen, schoenen, bril) te gebruiken en deze naar behoren te onderhouden. Werknemers moeten meewerken aan georganiseerde instructies en de voorlichting die de werkgever aanbiedt. Werknemers moeten gevaarlijke situaties melden aan degene die met de leiding is belast. afbeelding 1-7 werk weigeren...?
5 Hoofdstuk 1 De arbo-wet 1.7 CE - MARKERING Sinds 1 juli 1995 is in de Europese Unie een wet van kracht die ervoor moet zorgen dat je veilig met machines kunt werken. In deze wet, de zogeheten Machinerichtlijn, staan de eisen waaraan het nieuwe product moet voldoen. Als het product voldoet aan deze Europese Machinerichtlijn, mag de fabrikant CE-markering aanbrengen op zijn product en een bijbehorende EG-verklaring van overeenstemming afgeven. CE staat voor Conformité Européenne. De fabrikant moet zelf vaststellen dat zijn eigen technische oplossing tenminste overeenstemt met de eisen uit deze Machinerichtlijn. Voor producten met zware risico s (heftruck) is een officieel keuringsrapport nodig van een door de nationale overheid aangewezen instantie. afbeelding 1-8 CE markering 1.8 RISICO INvENTARISATIE & EvALUATIE ( RI&E ) De regels van de Arbo wet moeten ervoor zorgen dat werknemers veilig, gezond en in een prettige sfeer kunnen werken. Elk bedrijf moet een Arbo-beleid formuleren. In een dergelijk document geeft de directie o.a. aan hoe zij met ARBO zaken om zal gaan en of zij bereid is daar geld voor vrij te maken. Veilig werken blijkt in de praktijk vaak lastig. Er is altijd een mogelijkheid aanwezig dat er iets misgaat, dit noem je risico. De definitie van risico luidt als volgt: Risico is de mate van waarschijnlijkheid dat een bepaald ongewenst effect zal plaatsvinden. Of samengevat: Risico = Kans x Effect. De wet schrijft werkgevers voor een risicoanalyse uit te voeren (de zogenaamde RI&E) en laat zich daarbij bijstaan door een of meerdere deskundige werk nemers. Zijn deze niet of onvoldoende aanwezig dan moeten er andere deskundige worden ingeschakeld. Tijdens deze schriftelijke analyse worden twee belangrijke punten bekeken: De mate van waarschijnlijkheid, (dit is de kans) dat een ongeval zich zal (of zou kunnen) voordoen. De gevolgen van een eventueel ongeval zelf, op korte en/of lange termijn EFFECT afbeelding 1-9 Risico = kans x effect Tijdens de risicoanalyse bekijken de deskundigen de risico s op de werkplek. Ze beoordelen de werkplek op bijvoorbeeld de volgende punten: Aard van het werk Kantoormensen lopen andere risico s dan transport-medewerkers. Opleidingen Werknemers zonder de juiste opleiding lopen een groter risico dan werknemers met de juiste opleiding. Werkplek De werknemer mag niet kunnen uitglijden of struikelen. Welzijn De werknemers moeten plezier (kunnen) hebben in het werk.
6 Hoofdstuk 1 De arbo-wet Pas als de risico s bekend zijn, kun je er wat aan doen en de kans op een ongeval verkleinen of zelfs wegnemen. Een werkgever moet bij geconstateerde, onaanvaardbare risico s maatregelen nemen. Eventueel moeten maatregelen genomen worden om risicovolle werkzaamheden te vervangen dan wel aan te passen. Dit kunnen de volgende maatregelen zijn: Het laten stoppen van werkzaamheden en instructie geven Het kan zijn dat de werknemer niet weet dat het zo niet mag. Aanpassen van de onveilige werkplek Opleiden van de werknemers Een goede instructie verkleint de kans op ongevallen. Op deze manier nemen de risico s af. Dit is in het belang van zowel werknemers als werkgevers. De risico-inventarisatie en het daarvan afgeleide Plan van Aanpak moet daarom bekend zijn bij de werknemers die het betreft. Opmerking: Het Plan van Aanpak geeft aan wat en wanneer er iets aan de nog aanwezige problemen wordt gedaan. Jaarlijks moet uit een schriftelijke evaluatie blijken of de praktijksituatie (de huidige werkelijkheid) nog in overeenstemming is met de beschreven inventarisatie en het Plan van Aanpak. Omdat de RI&E het brondocument is voor het arbo-beleid moet deze getoetst worden door gecertificeerde deskundigen. Dat mag de werkgever zelf doen als de werkgever beschikt over gecertificeerde deskundigen of een interne arbo dienst. In andere situaties moet externe gecertificeerde deskundigheid worden ingeschakeld. Met ingang van 1 april 2012 hoeven bedrijven met maximaal 25 medewerkers hun RI&E document niet langer te laten toetsen, mits zij gebruik maken van een erkend RI&E-instrument. Opmerking: Bedenk dat je zelf ook veel kunt doen om ongelukken te voorkomen. Een goede aanpak begint met het inschatten van de risico s tijdens je werkzaamheden.
7 Hoofdstuk 1 De arbo-wet vragen hoofdstuk 1 Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Wat is het doel van de Arbo- (arbeidsomstandigheden) wet? A het bevorderen van productie en kwaliteit binnen het bedrijf. B het bevorderen van een goede arbeidsrelatie door regels te stellen over het salaris. C het bevorderen van goede werkomstandigheden door regels te stellen ten aanzien van veiligheid, gezondheid en welzijn. Wat is een juiste omschrijving van het begrip veilig werken? A u neemt tijdens het werken bewust aanvaardbare risico s. B u neemt tijdens het werken alleen risico s als uw baas dit opdraagt. C u neemt tijdens het werken geen enkel risico. Wie is er verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden in het bedrijf? A de Arbo dienst. B de Inspectie SZW. C de werkgever en de werknemer. Wie controleert het naleven van de Arbo-wet? A de Inspectie SZW. B de werkgever en de werknemer. C de werknemer. Welke meldingsplicht heeft de werkgever bij ongevallen met letselschade? A de werkgever moet ongevallen met letselschade melden bij de Inspectie SZW. B de werkgever moet dit vermelden in zijn dagboek. C de werkgever hoeft dit aan niemand te melden. Wie moet persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar stellen? A de werknemer B de werkgever C de Inspectie SZW Welke eis wordt er onder andere gesteld aan bestuurders van transportmiddelen? A bestuurders moeten vertrouwd zijn met de bediening van transportmiddelen B de bestuurder blijft zelf verantwoordelijk voor de inhoud van deskundigheid C de bestuurder mag zonder bril een maximale oogafwijking van 0,5 hebben Waarom krijgt de heftruck- of reachtruckchauffeur een opleiding? A omdat de Arbo wet specifieke deskundigheid vereist B om sneller te kunnen werken C omdat iedere werknemer een opleiding krijgt
Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek
1 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.1 INLEIDING In dit hoofdstuk gaan we in op de technische aspecten van de verschillende trucks. Deze informatie geeft u de mogelijkheid om in de praktijk beter in te schatten wat de mogelijkheden en/of de beperkingen van een hef of reachtruck zijn. Ook wordt aandacht besteed aan de invloed van lading op de stabiliteit. Instabiliteit leidt vaak tot ernstige ongelukken. Tot slot krijgt u nog een overzicht van de meest voorkomende transportmiddelen die gebruikt worden in magazijnen en distributie centra s. 2.2 DE HEFTRUCK OF REACHTRUCK Een heftruck of reachtruck is een transportmiddel waarmee goederen verplaatst kunnen worden. Meestal bestaat de lading uit een pallet met daarop verzamelde goederen. Maar ook grotere afzonderlijke lasten kunnen met een heftruck of reachtruck verplaatst worden. De heftruck kan ladingen horizontaal en verticaal verplaatsen. Dit kan omdat de heftruck en reachtruck zijn voorzien van een hefinrichting (hefmast). Met deze hefinrichting kan een lading op elke gewenste hoogte worden opgepakt en weggezet. BLOM OPLEIDINGEN BLOM OPLEIDINGEN afbeelding 2-1 horizontaal en verticaal transport De hefmast kan voor- en achterover kantelen. Dit noemen we neigen. De reachtruck heeft ook nog de mogelijkheid de mast in horizontale richting uit- en in te schuiven. Dit noemen we reachen. Om een klein beetje inzicht te geven in de techniek van een heftruck of reachtruck, zullen we de belangrijkste onderdelen wat beter bekijken. In het algemeen komen bij de meeste heftrucks of reachtrucks dezelfde onderdelen voor. Op de volgende pagina is een afbeelding te zien van een elektroheftruck waarbij de onderdelen staan vermeld.
2 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek sleuf voor het verwisselen van de tractiebatterij kruiskop hefmast hefketting hefcilinder lastrek instrumentenpaneel lamp neigcilinder tractiebatterij pomp hydrauliek rijmotor vork stuurbekrachtiging afbeelding 2-2 onderdelen 2.3 DE HEFTRUCK Bovenstaande heftruck wordt aangedreven door een elektromotor die van stroom wordt voorzien door een loodbatterij of tractiebatterij. Hierna spreken we alleen nog van een tractie batterij. Een andere mogelijke aandrijving voor een heftruck is een verbrandingsmotor. Dit kan zijn een diesel- of een LPG motor. De voor- en nadelen van een verbrandingsmotor worden in hoofdstuk 3 behandeld. 2.3.1 Instrumentenpaneel Bij een elektrisch aangedreven heftruck bevat het instrumentenpaneel onder andere de bedrijfsurenteller en capaciteitsmeter. Bij een heftruck die wordt aangedreven door een verbrandingsmotor zijn dat onder andere een bedrijfsurenteller, brandstofmeter en een oliedrukmeter. 2.3.2 De banden Banden vervullen een belangrijke functie bij de heftruck; zij moeten de heftruck en de last dragen. Het kiezen van de juiste band moet zorgvuldig gebeuren. De keuze hangt af van de bedrijfsomstandigheden. Afhankelijk van deze omstandigheden worden aan een band eisen gesteld op het gebied van: draagvermogen (stabiliteit) rijcomfort (binnen en of buiten gebruik) rolweerstand (vloer) grip (binnen en of buiten gebruik) vering (vloer, binnen en of buiten gebruik) In het algemeen komen er bij heftrucks drie soorten banden voor: luchtbanden volrubberbanden massieve banden afbeelding 2-3 instrumentenpaneel
3 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek Luchtbanden De stabiliteit van de luchtband zorgt voor een goed gedrag bij het nemen van bochten door de heftruck. Stabiliteit is ook van groot belang bij het werken op grote hefhoogte. Zorg bij luchtbanden voor de juiste bandenspanning. Vooral bij het werken op hoogte geeft ongelijke bandenspanning een onstabiele situatie. afbeelding 2-4 luchtband voordelen: goede grip goede vering geschikt voor buiten Nadelen: banden kunnen lek raken; onstabiel bij ongelijke bandenspanning; hoge bouwhoogte. Om de stabiliteit van heftrucks te vergroten, wordt deze soms uitgevoerd met een verlengde vooras die is voorzien van dubbele wielen. Dit verkleint de kans op kantelen bij het verplaatsen van bijvoorbeeld zware en brede ladingen. volrubber banden Volrubberbanden hebben het formaat van luchtbanden maar zijn gevuld met een verend rubber, in plaats van lucht. Als de omstandigheden waaronder de heftruck moet werken slechter worden, dan monteert men volrubber banden. Deze banden zijn bedrijfszeker en hebben geen onderhoud nodig. Ze kunnen zowel bij hoge temperaturen, als op slechte wegen gebruikt worden. De banden combineren de vering van de luchtband met de betrouwbaarheid van de massieve banden. voordelen: stabiel kunnen niet lek goede grip geen onderhoud Nadelen: minder vering dan de luchtband; hoge bouwhoogte. onstabiel bij zware ladingen; afbeelding 2-5 volrubberband Massieve banden Reachtrucks, stapelaars en elektropallettrucks zijn voorzien van massieve banden. Op vlakke vloeren, zoals in magazijnen, is de massieve band goed bruikbaar. Deze banden hebben een groot draagvermogen en een lange levensduur. Deze band komt soms ook voor bij de grotere en zwaardere heftrucks. afbeelding 2-6 massieve band voordelen: stabiel geen onderhoud lage bouwhoogte banden kunnen niet lek raken Nadelen: geen enkele vering; hoge druk op de vloer;
4 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.3.3 veiligheidskap Om de bestuurder te beschermen tegen vallende voorwerpen is er een veiligheidskap aanwezig. Bij een heftruck of reachtruck die hoger kan heffen dan 1.80 meter is een veiligheids kap verplicht. Bij de elektroheftruck is in de veiligheidskap een uitsparing gemaakt zodat de tractiebatterij met behulp van een vonkvrije takel kan worden gewisseld. 2.3.4 De hefmast De hefmast van een heftruck of een reachtruck is opgebouwd uit twee of meer mastdelen. De hefmast is zo gemaakt dat, wanneer men hoger heft, er meer mastdelen uit uitschuiven. Met behulp van een hydraulische cilinder worden de mastdelen omhoog gedrukt. Afhankelijk van de gewenste hefhoogte heb je de keuze uit de volgende mastconstructies: tweevoudige mast met 1 uitschuifbaar deel drievoudige mast met 2 uitschuifbare delen Het voordeel van een drievoudige mast is een grote hefhoogte bij een lage doorrijhoogte. Wel wordt het zicht naar voren vaak beperkt door de hefcilinder en neemt de stabiliteit af als de mast verder wordt uitgeschoven. Om het zicht van de bestuurder naar voren te verbeteren kan de centrale hefcilinder vervangen worden door twee zijdelings geplaatste cilinders. Door deze constructie heb je beter zicht naar voren. Dit noemen we een doorkijkmast. LET OP: De stabiliteit van de heftruck neemt af als de mast verder uitschuift. Drievoudige mast Tweevoudige mast 2.3.5 vorkenbord en hefketting De meeste heftrucks en reachtrucks worden standaard uitgevoerd met een vorkenbord met daaraan twee vorken. Dit vorkenbord wordt met behulp van geleiderollen, de hefketting en de hefcilinder langs de mast omhoog en omlaag bewogen. De onderlinge vorkafstand is handmatig te verstellen. Bij een heftruck of reachtruck, waarmee uit losse delen samengestelde lasten worden geheven, wordt aan het vorkenbord een laststeunrek gemonteerd. afbeelding 2-7 de hefmast
5 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.4 voorzetapparatuur Heftrucks of reachtrucks zijn standaard voorzien van vorken. Deze vorken kunnen vervangen worden door voorzetapparatuur. Voorzetapparaten hebben een belangrijke eigenschap: ze kunnen bijzondere ladingen gemakkelijker opnemen en verplaatsen. Voorzetapparaten worden meestal aan het vorkenbord bevestigd of komen hiervoor in de plaats. Ze beïnvloeden, met of zonder de lading, de verschillende eigenschappen van de heftruck aanzienlijk, zowel positief als negatief. positief: Specifieke goederen kunnen beter en sneller verplaatst worden. negatief: Het eigen gewicht van het voorzetapparaat gaat meestal ten koste van het hefvermogen. Door de constructie van voorzetapparatuur komt de lading vaak verder voor de vooras te liggen. Wanneer een heftruck of reachtruck voorzien is van voorzetapparatuur, dan moet dit op het merkplaatje of typeplaatje van de truck te zijn vermeld. Tevens moet de voorzetapparatuur zelf te zijn voorzien van een merkplaatje waarop de benodigde gegevens af te lezen zijn. De meest voorkomende voorzetapparatuur Het aantal typen en uitvoeringen van deze voorzetapparatuur is zeer uitgebreid. Daarom zullen wij de meest voorkomende hieronder bespreken. Side-shift Hiermee kan het vorkenbord, met de vorken, hydraulisch 10 tot 15 cm heen en weer geschoven worden. Bij o.a. het laden van een vrachtauto is het van belang om de lading zonder te beschadigen tegen elkaar te plaatsen. Bij een reachtruck kan het zijn dat de hele hefmast naar links of rechts geschoven kan worden. Opmerking: Laat de side-shift geen compensatie worden van uw gebrek aan stuurvaardigheid. afbeelding 2-8 side shift verlengvorken Diepe ladingen vragen om lange vorken. Hiervoor bestaan verlengstukken die over de vorken geschoven kunnen worden. afbeelding 2-9 verlengvorken
6 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek Reachvorken Dit zijn hydraulisch uitschuifbare vorken. Hierdoor wordt het mogelijk pallets twee maal zo diep weg te zetten, denk hierbij aan het laden of lossen van een vrachtwagen vanaf de zijkant. Zowel verlengvorken als reachvorken beïnvloeden de hefcapaciteit van de truck niet wezenlijk. Wel wordt de zwaartepuntafstand groter, hierover verderop in dit hoofdstuk meer. Opmerking: Doordat zowel de verlengvorken als de reachvorken over de bestaande vorken worden geplaatst wordt de totale dikte van de vorken hoger. afbeelding 2-10 reachvorken Spreader De vorken kunnen we dichter bij elkaar of verder uit elkaar schuiven. Normaal doen we dit met de hand. Het is ook mogelijk om de vorken met behulp van het hydraulisch systeem te verstellen. Dit is vooral handig als er steeds pallets met verschillende afmetingen verplaatst moeten worden. afbeelding 2-11 spreader Transport- of tapijtdoorn Voor ladingen die in het midden een opening hebben, zoals banden, rollen draad, vloerbedekking of betonnen buizen, gebruikt men vaak een doorn. Deze kan in plaats van de vorken in het midden van het vorkenbord worden bevestigd. afbeelding 2-12 tapijtdoorn Kantelaar (draai-inrichting) Met dit voorzetapparaat is het mogelijk het vorkenbord, met vorken, hydraulisch 180 of 360 te draaien, zowel linksom als rechtsom. Hiermee kunnen pallets of transportbakken gekanteld worden. afbeelding 2-13 kantelaar
7 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek Push pull Een mogelijkheid voor het vervoer van goederen zonder pallets is gebruik maken van een slip-sheet. Dit is een sterke plaat karton of kunststof. De push pull bestaat uit een raamwerk dat hydraulisch wordt verschoven. Onder aan het raamwerk bevindt zich een brede, hydraulisch bedienbare klem. Deze klemt de opstaande rand van de slip-sheet vast. Door het raamwerk in te trekken (pull) wordt de slip-sheet op de plaat getrokken. Door het raamwerk naar voren de duwen (push) wordt de slip-sheet van de plaat geschoven. afbeelding 2-14 push pull Rollenklem Een rollenklem is bedoeld om bijvoorbeeld rollen papier te klemmen en op deze manier, zonder gebruik van pallets, te vervoeren. Daarnaast zijn er ook balen, dozen- en stenenklemmen. afbeelding 2-15 rollenklem Mechanische vatenklem (papegaaienbek) Deze grijper maakt gebruik van de felsrand aan de bovenkant van een vat. Bij het oppakken van een vat komt de grijper onder de rand van het vat en bij het heffen sluit de grijper zich automatisch. De romp van het vat steunt tijdens het transport tegen de gebogen steunbalk die deel uit maakt van de grijper. Bij het plaatsen van het vat gaat de grijper automatisch open. afbeelding 2-16 vatenklem Palletklem Met deze klem is het mogelijk om een pallet op te nemen waarvan de kratten in blokstapeling op een pallet staan. Deze klemmen worden ook gebruikt voor het tillen van wasmachines, koelkasten, wasdrogers en degelijke. afbeelding 2-17 palletklem
8 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.5 DE REMMEN (bedrijfsrem) De meeste heftrucks zijn uitgevoerd met een hydraulisch remsysteem. Dat betekent dat de remmen door vloeistofdruk worden bediend. Door het rempedaal in te drukken met de voet, bedient men de hoofdremcilinder. Deze hoofdremcilinder drukt de remvloeistof naar de wielremcilinders. Door het uitschuiven van de wielremcilinders worden de remschoenen tegen de remtrommel gedrukt en de heftruck wordt afgeremd. Bij het loslaten van het rempedaal valt de vloeistofdruk weg en trekt een veer de remschoenen weer van de remtrommel af. De remvloeistof loopt terug naar de hoofdremcilinder via de remleidingen. Voordelen: - Geringe pedaaldruk. - Minder onderhoud. - Gelijke verdeling van de remkracht over de beide wielen. - Soepel en gelijkmatig aangrijpen van de remmen. afbeelding 2-18 hydraulisch remsysteem Handrem De meeste heftrucks hebben een handrem. Deze rem werkt mechanisch, dat wil zeggen door middel van kabels en stangen. Door de handrem aan te trekken worden de remschoenen tegen de trommel gedrukt. Als de heftruck verlaten wordt, of geparkeerd, moet de handrem altijd aangetrokken worden. Tevens zal de handrem ook gebruikt moeten worden als de bedrijfsrem niet meer werkt. Opmerking: de parkeerrem heeft minder remkracht dan de bedrijfsrem. Elektrische parkeerrem Heftrucks en reachtrucks kunnen ook voorzien zijn van een elektrische parkeerrem
9 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.6 HET STUURSYSTEEM De besturing van een vorkheftruck en reachtruck is anders dan bij een auto. Bij de vorkheftruck en de reachtruck worden niet de voorwielen bestuurd maar de achterwielen of het achterwiel. Tegenwoordig zijn de meeste vorkheftrucks en reachtrucks voorzien van hydraulische stuurbekrachtiging. Deze stuurbekrachtiging zorgt er voor dat je altijd erg makkelijk kunt sturen met de truck zonder dat je merkt hoe zwaar het eigenlijk is. Om schade aan het stuursysteem en slijtage aan de banden te voorkomen moet men zo min mogelijk aan het stuurwiel draaien bij een stilstaande vorkheftruck of reachtruck. Asbesturing Het voordeel van achterwielbesturing is dat de wendbaarheid beter wordt en dat er, minder ruimte nodig is om te manoeuvreren. Bij een driewieltruck draait de gehele achteras. Dit wordt asbesturing genoemd. Fuseebesturing Bij een vierwielvorkheftruck draait niet de achteras maar draaien de achterwielen. De achterwielen zijn bevestigd aan zogenaamde fusees. Dit wordt fuseebesturing genoemd. Manoeuvreerruimte Dit is de ruimte die een heftruck of reachtruck nodig heeft om te draaien. Deze ruimte wordt bepaald door een aantal factoren: De draaicirkel van de heftruck of reachtruck. Breedte en diepte van de lading. De ervaring van de bestuurder. In- of uitgereachte mast. De breedte van de rijroutes en stellingpaden. afbeelding 2-19 fuseebesturing driewiel heftruck vierwiel heftruck afbeelding 2-20 manoeuvreerruimte voor drie en vierwiel truck Een andere belangrijke factor is of er word gereden met een drie- of vierwiel heftruck. Een driewiel heftruck heeft een kleinere draaicirkel, omdat het achterwiel 180 kan draaien. Een reachtruck heeft een nog kleinere draaicirkel dan een driewiel heftruck omdat een reachtruck korter is dan een driewiel heftruck. Opmerking: Er zijn vierwiel heftrucks waarbij de achterwielen, net als bij de driewiel heftruck, ook 180 kunnen draaien. Hierdoor heeft de heftruck 37 cm minder ruimte nodig om te draaien.
10 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.7 HET HYDRAULISCH HEFSYSTEEM Eén van de belangrijkste onderdelen van een heftruck of reachtruck is het hefsysteem. Dit hydraulisch systeem wordt gebruikt voor de volgende functies: het heffen van de mast; het neigen van de mast, voorover of achterover; stuurbekrachtiging; voorzetapparatuur (bijvoorbeeld de side shift). De werking gaat als volgt: De olie wordt door een pomp vanuit de tank via leidingen en slangen naar een ventielkast gepompt. Op de ventielkast bevinden zich één of meer bedieningshandels die een enkele of een dubbele functie hebben. Door het bedienen van deze handels wordt de olie naar één van de functiecilinders gepompt. Deze functies zijn: bedienen van de hefcilinder, bedienen van de neigcilinders, bedienen van de side shift en bij de reachtruck het bedienen van de cilinder die de mast naar voren schuift. 2 13 5 10 1 7 3 8 9 11 12 6 2 4 afbeelding 2-21 hydraulisch systeem 1 = hefcilinder 7 = accumulator 2 = neigcilinder 8 = verdeelblok 3 = ventielkast 9 = oliepomp 4 = stuurhuis ventiel 10 = olietank (reservoir) 5 = retourleiding 11 = aftap 6 = daalveiligheidsventiel 12 = besturingscilinder 13 = vuldop met peilstok Neigcilinders (kiepcilinders) De neigcilinders zijn er voor om de hefmast voor- of achterover te kunnen bewegen. Deze cilinders zijn dubbelwerkend. Dat wil zeggen dat ze bij vooren achterwaartse beweging olie van de pompmotor nodig hebben. Ook de cilinders voor de stuurbekrachtiging, het reachen en de side shift zijn dubbelwerkend uitgevoerd. afbeelding 2-22 neigcilinder
11 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek De hefcilinder De hefcilinder is er voor om de mast omhoog en omlaag te bewegen en is enkelwerkend uitgevoerd. Dat wil zeggen dat alleen voor het uitschuiven hydraulische olie nodig is. Het zakken van de mast gebeurt door het eigen gewicht van de mast en het vorkenbord met de vorken en daarop eventueel een lading. Opmerking: De meeneemtruck heeft een dubbelwerkende hefcilinder. Deze hefcilinder tilt de meeneemtruck omhoog onder de vrachtwagen. Overdrukventiel of overstortventiel Om het hydraulisch systeem te beveiligen tegen overbelasting, te hoge druk in de leidingen en cilinders, is er een overdrukventiel ingebouwd. Bij het oppakken van een te zware lading, of bij het bereiken van de uiterste stand van de cilinder, zal dit ventiel gaan werken, waardoor de hydraulische olie terug stroomt naar de tank, terwijl de druk in de cilinders gelijk blijft. afbeelding 2-23 hefcilinder Daalveiligheidsventiel (doorstroombegrenzer) Als door leiding of slangbreuk de druk onder de zuiger in de hefcilinder wegvalt, zorgt het daalveiligheidsventiel ervoor dat de vorken (eventueel met lading) langzaam en schoksgewijs naar beneden zakt. Zonder deze begrenzer zou de last met een grote snelheid naar beneden vallen. Daalveiligheidsventiel: heffen doorstroombegrenzer Daalveiligheidsventiel: dalen afbeelding 2-24 daalveiligheidsventiel
12 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.8 BELANGRIjKE BEGRIPPEN Bij heftrucks onderscheiden we vijf verschillende hoogten: bouwhoogte doorrijhoogte hefhoogte vrije hefhoogte afzethoogte Bouwhoogte Onder bouwhoogte wordt verstaan het hoogste punt van de heftruck, gemeten van af de vloer, de mast verticaal en de vorken op de vloer. BLOM OPLEIDINGEN afbeelding 2-25 bouwhoogte Doorrijhoogte De doorrijhoogte is het hoogste punt van de heftruck gemeten vanaf de vloer met de mast achterover geneigd en de hielen van de vorken ca. 10 15 cm boven de vloer (rijpositie). afbeelding 2-26 doorrijhoogte Hefhoogte De hefhoogte is de maximale hoogte die de vorken kunnen bereiken bij een volledig uitgeschoven mast, terwijl de mast verticaal staat. Dit gemeten vanaf de vloer tot de bovenkant van de vorken. De hefhoogte staat ook vermeld op het typeplaatje van de heftruck. BLOM OPLEIDINGEN afbeelding 2-27 hefhoogte
13 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek vrije hefhoogte De vrije hefhoogte is de afstand van de bovenkant van de vork tot aan de grond, zonder dat de mast uitschuift of de hoogte van de heftruck verandert. Deze vrije hefhoogte kan per heftruck verschillen. Vooral in lage ruimtes, zoals wagons of containers, ondervinden we veel gemak van een grotere vrije heffing. BLOM OPLEIDINGEN afbeelding 2-28 vrije hefhoogte Afzethoogte De afzethoogte, of ook wel plaatsinghoogte genoemd, is in tegenstelling tot de hefhoogte afhankelijk van een aantal factoren namelijk: de hoogte van de pallet; de pallet moet iets opgetild kunnen worden; bandenslijtage en bandenspanning. -25 cm In het algemeen wordt hiervoor ± 25 cm aangehouden. Dit betekent dat, wanneer een vorkheftruck een hefhoogte heeft van 5 meter, de afzethoogte 5 m 0,25 m = 4,75 meter bedraagt. BLOM OPLEIDINGEN afbeelding 2-29 afzethoogte Hefvermogen Het hefvermogen van de heftruck of reachtruck (ook wel werklast genoemd) is het maximale gewicht dat de truck op een veilige manier mag tillen en verplaatsen. Dit kan in de praktijk veel minder worden door een grotere zwaartepuntafstand, grotere hefhoogte met een langere mast en voorzetapparatuur. Dit hefvermogen staat vermeld op het typeplaatje van de truck. afbeelding 2-30 merkplaatje
14 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek Stabiliteit Stabiliteit, of eigenlijk de instabiliteit van de heftruck en reachtruck, zorgen jaarlijks voor veel ongelukken met lichamelijk letsel of, nog erger, de dood tot gevolg. Er zijn een aantal factoren waardoor een heftruck kan omvallen. een zware lading een zware lading op grote hoogte een diepe lading waarvan het zwaartepunt te ver van de vooras af ligt een lading met de mast voorover gaan heffen zwaartepunt van de lading niet op de hartlijn van de heftruck bij een reachtruck: rijden met een uitgereachte mast rijden met een hoog geheven lading te hoge snelheid in bochten De eerste zes factoren hebben te maken met de nadelige werking op de stabiliteit van de heftruck, met of zonder lading, het zogenaamde hefboomeffect. Deze factoren worden later behandeld en uitgelegd. De laatste twee punten hebben te maken met nadelige krachten die ontstaan door het rijden met hef- of rechtruck en de snelheid waarmee dat gebeurt. Opmerking: Tijdens het rijden met de heftruck of reachtruck heb je altijd te maken met voorwaartse krachten, achterwaartse krachten en zijwaartse krachten. Om te weten of een lading opgepakt kan worden met een heftruck of reachtruck, moet je zeker weten dat de lading binnen het hefvermogen van de truck valt. Het hefvermogen staat vermeld op het typeplaatje van de truck. Bij het beoordelen of je een last kan vervoeren, moet je niet alleen op het gewicht van de lading letten, maar ook op de afmetingen en hefhoogte. De afmetingen, en met name de diepte van de lading, bepalen het zwaartepunt van de lading. Hoe verder het zwaartepunt van de voorwielen af ligt, hoe minder zwaar de lading mag zijn om voorover kiepen van de heftruck te voorkomen. Dit geldt ook als een lading hoger wordt geheven. Hoe hoger je een lading heft, hoe minder stabiel de heftruck wordt. Zwaartepunt Het zwaartepunt van een voorwerp, is het punt waaromheen de massa van het voorwerp is verdeeld. Bekeken vanuit dit punt is het voorwerp in alle richtingen in evenwicht. Als we één kant extra zwaar maken gaat het zwaartepunt niet alleen dichter naar de zwaarste kant toe, maar verschuift ook een stukje naar boven. afbeelding 2-31 zwaartepunt
15 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek Zoals elk voorwerp hebben ook de heftruck en de reachtruck een zwaartepunt. Als een heftruck geen lading op de vorken heeft, ligt het zwaartepunt van de heftruck tussen de vooras en de achteras. Wordt een heftruck beladen dan zal het zwaartepunt van de heftruck naar voren, in de richting van het kantelpunt, de vooras verplaatsen. Is het gewicht van de lading gelijk aan het hefvermogen van de heftruck dan zal de heftruck bij de voorwaartse beweging voorover kiepen. (wipwap-effect) BLOM OPLEIDINGEN afbeelding 2-32 heftruck zwaartepunt Lastzwaartepuntafstand Onder de lastzwaartepuntafstand wordt verstaan: de afstand gemeten vanuit de hiel van de vork tot het zwaartepunt van de lading (naar voren toe). Deze zwaartepuntafstanden, gewichten en hefhoogten worden door de fabrikant berekend en verwerkt in een lastendiagram. BLOM OPLEIDINGEN afbeelding 2-33 zwaartepuntafstand Capaciteit Wanneer het hefvermogen en zwaartepuntafstand van een heftruck bekend zijn, is de capaciteit te berekenen door het hefvermogen in kilogrammen (kg) te vermenigvuldigen met het zwaartepuntafstand in cm (centimeters). De capaciteit wordt altijd in kgcm gegeven. De formule, waarmee capaciteit (kgcm), het hefvermogen (kg) en de zwaartepuntafstand (cm) worden berekend zijn: Capaciteit (kgcm) = Hefvermogen (kg) x zwaartepuntafstand (cm) Hefvermogen (kg) = Capaciteit (kgcm) Zwaartepuntafstand (cm) Capaciteit (kgcm) Zwaartepuntafstand (cm) = Hefvermogen (kg) Capaciteit (kgcm) Hefvermogen (kg) Zwaartepuntsafstand (cm)
16 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek Voorbeeld: Als een heftruck een hefvermogen heeft van 1700 kg en een zwaartepunt-afstand van 50 cm heeft, mag deze heftruck dan een lading vervoeren van 1700 kg als de lading 100 cm diep is? Als het zwaartepunt van de lading op 50 cm ligt mag dit. Als het zwaartepunt van de lading gelijk is aan de zwaartepuntafstand van de heftruck, mag het gewicht van de lading zo zwaar zijn als het opgegeven hefvermogen. In formulevorm: Hefvermogen (kg) x Zwaartepuntsafstand(cm) = Capaciteit(kgcm) 1700 kg x 50 cm = 85.000 kgcm De bovenstaande gegevens hebben we nodig om te kunnen bepalen hoe zwaar en diep een te vervoeren lading mag zijn. Maar voordat we dit kunnen doen, moeten we weten wat een zwaartepunt is. Voorbeeld: Een pallet is 100 cm x 100 Het zwaartepunt ligt dan op 50 cm, omdat 100 : 2 = 50 cm. De diepte van de pallet bepaalt dus de zwaartepuntafstand Deze theorie kan alleen toegepast worden bij een gelijkmatig beladen pallet. In de praktijk kan het vaak heel anders zijn. zwaartepunt = 50 cm 100 cm 100 cm Wanneer een pallet 120 cm x 100 cm is, dan kan de zwaartepuntafstand 50 cm of 60 cm zijn. Dit heeft te maken aan welke zijde de vorken in de pallet gestoken worden. 100 cm 120 cm opneemzijde = 100 cm zwaartepunt = 60 cm 120 cm opneemzijde = 120 cm zwaartepunt = 50 cm 100 cm afbeelding 2-34 voorbeeld van de zwaartepuntaanduiding Wanneer de zwaartepuntafstand gegeven is en men wil de diepte van de pallet weten dan kunnen wij daar gemakkelijk achter komen. Immers in de theorie ligt het zwaartepunt altijd in het midden. Wanneer men een zwaartepuntafstand van 50 cm heeft, dan is de palletdiepte: 50 cm x 2 = 100 cm
17 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek Lastendiagram Omdat het voor een heftruck- of reachtruckbestuurder in de praktijk erg moeilijk is om in te schatten wat de invloed van de lading zal zijn op de stabiliteit van de truck, hebben de fabrikanten een lastendiagram gemaakt. Een lastendiagram moet, zichtbaar voor de bestuurder, op de heftruck zijn aangebracht. Van het lastendiagram kun je niet alleen de zwaartepuntafstanden aflezen, maar ook de daarbij behorende gewichten en hefhoogtes. gewichten 3300 1550 1800 2000 hefhoogte = 3300 mm 700 600 500 Zwaartepuntafstanden afbeelding 2-35 lastendiagram 1 Het bovenstaand lastendiagram moet op de volgende manier gelezen worden: Zwaartepuntafstand Hefvermogen(gewicht) Hefhoogte: 500 mm 2000 kg 3300 mm 600 mm 1800 kg 3300 mm 700 mm 1550 kg 3300 mm gewicht 1200 kg 1000 kg 800 kg 600 kg 3300 mm 40 50 60 70 80 90 cm zwaartepuntafstand hefhoogte afbeelding 2-36 lastendiagram 2 Het bovenstaand lastendiagram moet op de volgende manier gelezen worden: Zwaartepuntafstand: Hefvermogen (gewicht): Hefhoogte: 40 cm 1200 kg 3300 mm 60 cm 1000 kg 3300 mm 90 cm 700 kg 3300 mm
18 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek Bij heftrucks met een hogere hefhoogte dan 3.30 meter wordt op het lastendiagram soms ook aangegeven tot welke hoogte een bepaalde last mag heffen. h (mm) 5430 680 830 (kg) 930 1060 C (mm) 5030 730 885 995 1135 4430 785 955 1075 1200 4030 825 1000 1130 1200 3730 855 1040 1170 1200 3430 885 1075 1200 1200 800 600 500 400 Het lastendiagram hierboven moet je op de volgende manier lezen: Zwaartepuntafstand: Hefvermogen (gewicht): Hefhoogte: 400 mm 1200 kg 4430 mm 500 mm 1200 kg 3430 mm 600 mm 1000 kg 4030 mm 800 mm 680 kg 5430 mm afbeelding 2-37 lastendiagram 3 kg 1200 1100 1000 900 800 700 600 mm 5450 5750 6050 TMS 500 6250 400 6550 6750 500 600 700 800 900 1000 afbeelding 2-38 lastendiagram 4 mm Het lastendiagram hierboven moet je op de volgende manier lezen: Zwaartepuntafstand: Hefvermogen (gewicht): Hefhoogte: 500 mm 1200 kg 5450 mm 600 mm 870 kg 6050 mm 800 mm 500 kg 6750 mm 1000 mm 520 kg 6250 mm Opmerking: Uit wat hierboven staat en uit de voorbeelden is gebleken dat voor het tillen van de lading de volgende gegevens van belang zijn: de zwaartepuntafstand de hefhoogte het gewicht van de lading
19 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.9 DE MASTNEIGING Zoals eerder aangegeven is het bij de heftruck mogelijk de mast voorover en achterover te neigen. Dit betekent dat, wanneer een mast voorover geneigd staat, het zwaartepunt van de lading steeds verder bij de voorwielen vandaan komt te liggen. Door het toenemen van het hefboomeffect wordt de kans op voorover kiepen steeds groter. Let er dus goed op dat de mast verticaal staat als er een lading geheven wordt. BLOM OPLEIDINGEN BLOM OPLEIDINGEN BLOM OPLEIDINGEN BLOM OPLEIDINGEN afbeelding 2-39 mastneiging 2.10 verschoven ZWAARTEPUNT De bestuurder moet er voor zorgen dat de lading zoveel mogelijk in het midden wordt opgenomen. Dit betekent in de meeste gevallen dat het zwaartepunt van de lading zich op de hartlijn van de truck bevindt. Is de lading niet regelmatig van vorm en ligt het zwaartepunt niet in het midden, dan moet de lading zo worden opgenomen, dat het zwaartepunt op de hartlijn van de heftruck ligt. Ligt het zwaartepunt van de lading niet op de hartlijn van de heftruck of reachtruck dan zal de heftruck of reachtruck ongelijk belast worden. Hierdoor zal één der zijden van de heftruck of reachtruck zwaarder worden belast en is het gevaar van zijwaarts kantelen niet denkbeeldig. Ook de side shift kan er voor zorgen dat het zwaartepunt van een lading niet op de hartlijn van de heftruck ligt. Zet de side shift altijd terug in de middenpositie. afbeelding 2-40 verschoven zwaartepunt Ingereachte mast Bij een reachtruck is het mogelijk het zwaartepunt van een lading binnen of boven de voorwielen te reachen. Hierdoor is een reachtruck met lading stabieler dan een heftruck met lading. Reach dus eerst de lading binnen of boven de voorwielen en ga dan pas rijden.
20 Hoofdstuk 2 Transportmiddelen & hefwerktuigen techniek 2.11 HET GEWICHT van DE HEFTRUCK EN REACHTRUCK Als men een auto ziet rijden dan kan men redelijk het gewicht van deze auto inschatten. Maar het gewicht van een heftruck inschatten blijkt toch iets moeilijker tezijn. Dit komt doordat de heftruck zeer compact gebouwd is. Toch is het ook bij een heftruck niet zo moeilijk om hiervan het gewicht te raden. Het hefvermogen van de heftruck bepaalt in grote lijnen het gewicht van de heftruck. De verhouding tussen het hefvermogen van de heftruck en het eigen gewicht van de heftruck is ongeveer 1:2. Dit betekent dat, wanneer het hefvermogen van de heftruck 1500 kg is, het eigen gewicht van de heftruck ongeveer 3000 kg is. 2.12 INTERNE TRANSPORTMIDDELEN Interne transportmiddelen zijn te verdelen in twee hoofdgroepen: transportmiddelen voor horizontaal transport transportmiddelen voor horizontaal en verticaal transport Hieronder volgt een overzicht van de meest voorkomende transportmiddelen met een omschrijving en hun toepassingsgebied. De vorkheftruck Vorkheftrucks zijn drie- of vierwielige hefvoertuigen. Een belangrijk kenmerk van de vorkheftruck is dat de lading vóór de voorwielen wordt opgenomen. Het hefvermogen van een heftruck kan variëren van 500 kg tot 90.000 kg. De aandrijving van een heftruck kan zowel met een elektromotor als met een verbrandingsmotor plaatsvinden. De heftruck kan zowel binnen als buiten gebruikt worden. afbeelding 2-41 vorkheftruck De reachtruck Bij veel bedrijven gebruikt men behalve normale vorkheftrucks ook reachtrucks. Zij beschikken over een extra bewegingsmogelijkheid. Dat wil zeggen: de hefmast met de vorken, kan horizontaal uit en inschuiven. ( reachen ) Tijdens het rijden zit de bestuurder dwars op de rijrichting. Hij kijkt al rijdende dus niet vooruit of achteruit, maar opzij. afbeelding 2-42 reachtruck