2013 Jaarverslag Stichting HVO Zwarte Woud 2 3524 SJ Utrecht tel. 030 2856856 www.hvo.nl hvo@hvo.nl
NST/WSO/29-04-2014 2
Jaarverslag 2013 Inhoud Ten Geleide... 5 1. HVO Opleidingen... 7 2. HVO Onderzoek & Ontwikkeling... 9 3. HVO Training & Advies... 11 4. Organisatie en Personeel... 13 5. Beknopt financieel jaaroverzicht... 17 NST/WSO/29-04-2014 3
NST/WSO/29-04-2014 4
Ten Geleide Het jaar 2013 wil ik graag karakteriseren als een uitdagend voorbereidingsjaar voor een nieuwe (derde) levenscyclus van Stichting HVO. De stichting is op 5 november 1979 opgericht door het Humanistisch Verbond om een alternatief keuzevak voor godsdienstonderwijs op de openbare basisschool vorm en inhoud te geven en daarvoor leraren op te leiden, die als insider dat vak (humanistisch vormingsonderwijs) konden verzorgen. De stichting werd hiervoor tot 1 januari 1999 door OCW gesubsidieerd. Om dit werk voort te kunnen zetten in een tweede levenscyclus, zijn de activiteiten van de stichting formeel ondergebracht bij Stichting APS. Hiervoor ontving APS tot 1 januari 2014 subsidie. Vanaf deze datum begint Stichting HVO aan een nieuwe (derde) levenscyclus om los van APS een private educatieve onderneming te vormen, gespecialiseerd in bildung, levenskunst en levensbeschouwing. Ter stimulering hiervan ontvangt Stichting HVO tot 2018 subsidie van OCW. Vanaf 2018 zal Stichting HVO subsidieonafhankelijk zijn. In haar tweede levenscyclus bij APS heeft Stichting HVO haar expertise sterk uitgebreid en verdiept. De opbrengsten daarvan zijn steeds in tweejaarlijkse symposia tentoongespreid en vervolgens verwerkt in opleidingen, cursussen en trainingen. Op deze wijze heeft Stichting HVO zich kunnen ontwikkelen tot een hoogwaardig in brede vorming gespecialiseerd expertisecentrum. Het jaar 2013 is tevens het derde jaar van de beleidscyclus 2011-2015. Het koersplan Met hoofd, hart en handen werd op 16 december 2010 door het bestuur vastgesteld. De titel duidt op het holistische karakter van de brede humanistische vorming. Tevens werd in 2013 een bedrijfsplan voorbereid voor de periode 2014-2018. In 2014 zullen het nieuwe bedrijfsplan en het nog lopende koersplan complementair het strategische beleid bepalen. Jaarverslag Met veel genoegen bied ik u het jaarverslag 2013 van Stichting HVO aan. De stichting mag zich elk jaar weer verheugen in groeiende belangstelling voor haar inhoudelijke activiteiten. Het doel van de stichting is velen inmiddels bekend. Het wordt in de vigerende statuten als volgt beschreven: 1. De stichting heeft tot doel om zonder winstoogmerk, binnen het kader van de Humanistische Alliantie, onderwijs en opvoeding in humanistisch perspectief duurzaam te bevorderen. 2. De stichting heeft als bijzonder doel, binnen het kader van de Humanistische Alliantie, levens- en wereldbeschouwelijke vorming in humanistisch perspectief duurzaam te bevorderen. De Humanistische Alliantie is het samenwerkingsverband van alle humanistische organisaties in Nederland. Stichting HVO tracht haar doelen te bereiken door het in stand houden van een professioneel expertisecentrum (vanuit de drie werksferen: opleiding, onderzoek & NST/WSO/29-04-2014 5
ontwikkeling en training & advies). Het jaarverslag vormt jaarlijks een informerende en evaluerende aanvulling bij het koersplan. Sedert 1 augustus 2009 wordt zeer nauw samengewerkt met de nieuw opgerichte zusterstichting HVO Primair. De zusterstichting neemt de zorg en verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de uitvoering in het openbaar primair onderwijs voor haar rekening. Tevens treedt HVO Primair formeel op als werkgever voor de betreffende vakdocenten. Stichting HVO profileert zich als humanistisch centrum voor onderwijs en opvoeding, het enige in Nederland. Dit had ook geformuleerd kunnen worden als humanistisch centrum voor eigentijdse bildung, of centrum voor humanistische vorming. Nader getypeerd biedt Stichting HVO een combinatie van een kleinschalige gespecialiseerde (particuliere) hogeschool met een kleinschalig gespecialiseerd vormingsadviescentrum. De twee pijlers van humanisme (zelfvorming en menslievendheid) zijn als volgt verwoord in de missie: Stichting HVO inspireert kinderen, jongeren en volwassenen (als mens en opvoeder) tot humanistische zelfvorming als zingevend doel op zich zelf en ter bevordering van een humane samenleving met duurzame zorg voor moeder aarde. In het eerste hoofdstuk HVO Opleidingen wordt beknopt geïnformeerd over de deeltijdopleidingen op drie niveaus, aan de hand van de doelstellingen in het koersplan. Het tweede hoofdstuk informeert op vergelijkbare wijze over HVO Onderzoek & Ontwikkeling, het derde over HVO Training en Advies. In het vierde hoofdstuk Professionele medewerkers maakt de lezer globaal kennis met de mensen die de organisatie met hun betrokkenheid en deskundigheid dragen. Een beknopt overzicht van de baten en lasten geeft in het vijfde hoofdstuk inzicht in de financiële situatie aan het einde van het verslagjaar. Door middel van de website www.hvo.nl kunt u steeds op de hoogte blijven van onze activiteiten. Wij waarderen dat zeer! Nico Stuij, directeur Stichting HVO Het jaarverslag 2013 is op 16 juni 2014 vastgesteld door het bestuur van Stichting HVO. NST/WSO/29-04-2014 6
1. HVO Opleidingen In het koersplan voor de periode 2011-2015 zijn de hierna volgende doelstellingen met betrekking tot de lerarenopleidingen in deeltijd opgenomen. Het betreft formeel onbekostigde opleidingen. Stichting HVO is sedert 1 augustus 2011 formeel een rechtspersoon voor hoger onderwijs. Streefdoelen 1. HVO Opleidingen verzorgt jaarlijks twee geaccrediteerde lerarenopleidingen in deeltijd, te weten een vijfjarige initiële hbo-bachelor Humanistisch vormingsonderwijs (basisonderwijs en basisvorming vo) en Levensbeschouwing (HL) en een tweejarige hbo-master HL (bovenbouw vo en hbo). 2. HVO Opleidingen verzorgt jaarlijks een eenjarige basisopleiding HL voor groepsleraren primair onderwijs (niveau associate degree ). 3. HVO Opleidingen verzorgt op verzoek individuele maatwerktrajecten voor afgestudeerde masters HL, die de bekwaamheid voor het primair onderwijs willen verwerven. 4. HVO Opleidingen vestigt en ondersteunt op verzoek basisopleidingen HL voor het primair onderwijs op pabo s, als minor of als onderdeel van het nascholingsaanbod van pabo s (voor zover daar personele ruimte voor is). De geaccrediteerde hbo-master gaat jaarlijks van start. De aanvraag voor accreditatie van de vernieuwde hbo-bachelor moest helaas worden ingetrokken. Op 6 december 2013 kwam het visitatiepanel tot een negatief oordeel voor het gedeelte van het programma dat zich richt op de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Hierdoor kon de wens om een vormingsgerichte opleiding in te richten voor zowel de basisschool, als de basisvorming in het voortgezet onderwijs, niet worden gerealiseerd. In deze wens lag besloten dat de vakdocent een doorlopende lijn van levensbeschouwelijke en morele vorming van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs zou kunnen volgen en begeleiden. In 2014 zal worden bezien of een hbo-bachelor (Levenskunde en Levensbeschouwing), uitsluitend gericht op het primair onderwijs voor accreditatie in aanmerking zou kunnen komen. N.B. In het voorjaar van 2013 besloot de rijksoverheid de subsidie voor lessen HVO en GVO vanaf 1 januari 2014 te schrappen. Een hbo-bachelor HL zou in één klap overbodig zijn geworden. Gelukkig kon met een breed opgezette politieke lobby voorkomen worden dat de subsidie werd stopgezet. Een vrijwel kamerbrede coalitie (alleen de PVV stemde tegen) vond dat GVO en HVO als kerndoel van het openbaar (basis)onderwijs in stand gehouden moesten worden. Het tweede doel is ook in 2013 gerealiseerd. Er is bovendien extra geïnvesteerd in het onder de aandacht brengen van deze voor groepsleraren aantrekkelijke opleidingsmogelijkheid met uitzicht op werk. Het derde doel wordt doorlopend op kleinschalige wijze gerealiseerd. Het NST/WSO/29-04-2014 7
vierde doel zal vanaf 2014 planmatig onder de aandacht van openbare pabo s worden gebracht. Stichting HVO stelt zich de opdracht (koersplan p. 12) dat jaarlijks voorzien wordt in 25 nieuw gekwalificeerde vakdocenten HVO voor het primair onderwijs en 15 vakdocenten HL voor het vervolgonderwijs. In het verslagjaar konden 26 nieuwe vakdocenten aan de slag,18 in het basisonderwijs en 8 eerstegraads in het vervolgonderwijs. Het zal duidelijk zijn dat het aantal van 40 mogelijk te ambitieus is om jaarlijks te realiseren. Het bijna rampjaar 2013 is echter mogelijk een slechte graadmeter om dit te stellen. De hbo-bachelor en master HL van Stichting HVO zijn uniek. Het zijn de enige lerarenopleidingen op het gebied van ethiek en levensbeschouwing in Nederland, die gebaseerd zijn op humanisme en filosofie. Alle andere zijn gebaseerd op godsdienst en theologie. Naast de lerarenopleidingen wordt jaarlijks een trainersopleiding verzorgd op het gebied van levensbeschouwelijke communicatie in opvoedingsinteracties. Deze trainers leren onder meer ouders Waarde(n)vol te communiceren met hun kinderen. Stichting HVO zorgt voor structurele begeleiding van de door haar opgeleide trainers. NST/WSO/29-04-2014 8
2. HVO Onderzoek & Ontwikkeling In het koersplan zijn de volgende streefdoelen voor deze zo genoemde werksfeer opgenomen: 1. O & O onderzoekt stelselmatig de ontwikkeling van het vak HL bij de vakdocenten in het primair en vervolgonderwijs. 2. O & O documenteert de uitkomsten van excellent praktijkgericht onderzoek door de studenten tijdens hun opleiding. 3. O & O adviseert aan de twee andere werksferen om relevante uitkomsten van onderzoek in opleidingen, cursussen, trainingen en publicaties te verwerken. 4. O & O bereidt twee verdiepingsthema s voor ten behoeve van de tweejaarlijkse voorjaarssymposia in maart 2012 Groen HVO (ecologische levenskunde in HVO) en in maart 2014 Met hoofd, hart en handen (holistisch HVO) en het vervolg van de symposia in cursussen, trainingen en publicaties. In het verslagjaar is het systematisch werken aan de eerste drie doelstellingen verder voorbereid. Praktijkgericht onderzoek is versterkt in de opleidingsprogramma s opgenomen. De nieuwe publicatie De H-factor heeft gezorgd voor inhoudelijke verdieping. Met betrekking tot het eerste streefdoel is een promotietraject van start gegaan vanaf 1 januari 2012 en in 2013 vervolgd. Onderwijskundig medewerker van Stichting HVO, Eveline Oostdijk, voert vanaf 1 januari 2012 het promotieonderzoek uit bij de Universiteit voor Humanistiek (promotor Prof. dr. Wiel Veugelers, co-promotor Dr. Y. Leeman). Zij schreef in voorbereidende zin met betrekking tot haar promotieonderzoek: Dit onderzoek richt zich op het verkrijgen van inzicht in de praktijk van het Humanistisch vormingsonderwijs. Op basis van enquêtes, interviews en observaties tracht ik een zo goed mogelijk beeld te verwerven van de doelen die vakdocenten stellen, de inhouden die zij aanbieden en de manier waarop zij zich tot de context van hun praktijk verhouden. Daarnaast zal er inzicht worden gegeven in de leerprocessen en leerresultaten bij leerlingen die deel uitmaken van de lessen HVO. De tweeledige hoofdvraag luidt dan ook als volgt: 1. Hoe ziet het curriculum van de vakdocenten eruit. Waar wordt het door geïnspireerd en in welke context komt het tot stand? 2. Welke leerprocessen en leerresultaten doen zich voor bij leerlingen die HVO krijgen en hoe kunnen die geduid worden in het licht van humanistische vorming? (Waaraan levert HVO eigenlijk een bijdrage?) NST/WSO/29-04-2014 9
Het voorbereidende werk ten behoeve van het voorjaarssymposium heeft niet plaats kunnen vinden door de extra werkzaamheden ten behoeve van de derde levenscyclus vanaf 2014 voor Stichting HVO (zie Ten Geleide). Het beoogde symposium staat nu op de rol voor 2016. NST/WSO/29-04-2014 10
3. HVO Training & Advies Met de opgebouwde expertise is Stichting HVO inmiddels uitstekend in staat de vakdocenten HL en derden te ondersteunen bij hun vormende werk. Ook in het derde jaar van de beleidscyclus waren de volgende doelstellingen richtinggevend voor de beleidsuitvoering: 1. T & A verzorgt jaarlijks de inhoud en organisatie van verplichte nascholing voor vakdocenten HVO in het primair onderwijs, in afstemming met HVO Primair (de werkgever) en, zo mogelijk, vanaf 2012 mede de nascholing van vakdocenten HL (en derden) in het voortgezet onderwijs. 2. T & A verzorgt een professioneel aanbod van trainingen en cursussen op het gebied van filosoferen, reflecteren en waarde(n)vol communiceren. Tevens worden op aanvraag van scholen, andere instellingen voor onderwijs en opvoeding en humanistische organisaties, trainingen en cursussen op maat verzorgd. Dit geldt ook voor advieswerk. 3. T & A streeft naar win-win samenwerking met APS en het Praktijkcentrum Zingeving & Professie (Z&P) van de Universiteit voor Humanistiek (UvH). 4. T & A streeft naar een jaarlijkse omzet aan betaalde dienstverlening van minimaal 100.000. Er zijn 15 verschillende cursussen en trainingen uitgevoerd voor de vakdocenten, met in totaal 194 deelnemers. Enkele voorbeelden van cursussen en trainingen zijn: de H-factor, Diepzinnig! Filosoferen met kinderen, Digitale Identiteit en Zin(geving) in Spel. De website www.hvo.nl biedt een overzicht van alle aangeboden cursussen en trainingen. Voor directeuren en leraren in het algemeen bijzonder basis- en voortgezet onderwijs is een programma Pedagogisch Vakmanschap voorbereid op grond van eigentijdse bildung en levenskunst. Met de VBS (Verenigde Bijzondere Scholen) is een samenwerkingsovereenkomst afgesloten om dit programma gezamenlijk aan te bieden en uit te voeren in 2014. Met betrekking tot de derde doelstelling kan gesteld worden dat warme contacten bestaan tussen genoemde organisaties en dat win-win samenwerking door alle organisaties gewenst wordt. In het verslagjaar heeft deze gezamenlijke wens nog niet geleid tot concrete projecten. Zoals uit het financieel jaaroverzicht (hoofdstuk 5) zal blijken, is de vierde doelstelling ruimschoots gehaald (157.117). Het was echter nodig geweest dat in 2013 een hoger bedrag (227.293) was gerealiseerd voor een evenwichtige verhouding tussen inkomsten en uitgaven in het verslagjaar. De komende jaren zal een groeiend bedrag aan aanvullende inkomsten nodig zijn voor de continuïteit van de organisatie. De basissubsidie is al een aantal jaren niet verhoogd. De kosten stijgen wel jaarlijks. Vermeerdering van aanvullende inkomsten moet haalbaar worden geacht, gezien het toenemend belang dat aan brede vorming in het onderwijs wordt gehecht. Het is echter afwachten of onderwijsinstellingen hierin ook daadwerkelijk zullen gaan investeren. NST/WSO/29-04-2014 11
NST/WSO/29-04-2014 12
4.Organisatie en Personeel Stichting HVO is een relatief kleine, flexibele (netwerk)organisatie die door doelgerichte samenwerking tamelijk ambitieuze doelen wil realiseren. Vanaf 2009 samen met zusterorganisatie Stichting HVO Primair. Duurzaam wordt samengewerkt met humanistische en overige verwante organisaties in Nederland, verbonden in de Humanistische Alliantie. Met name kunnen hier genoemd worden het Humanistisch Verbond, de Universiteit voor Humanistiek, Hivos, Humanitas, en de Humanistische Omroep. Met Europese humanistische organisaties wordt samengewerkt in de Europese Humanistische Federatie (EHF). Stichting HVO is tevens lid van het Platform voor Mensenrechteneducatie. Gastheer APS Vanaf 1 januari 1999 treedt APS als gastheer op van Stichting HVO. Hierdoor kan HVO een dubbel verbonden organisatie genoemd worden: huishoudelijk (formeel werkgeverschap en huisvesting) verbonden met APS, inhoudelijk verbonden met het georganiseerde humanisme. Door een wijziging in de subsidiewetgeving zal echter vanaf 1 januari 2014 het formele werkgeverschap van APS niet kunnen worden voortgezet. Stichting HVO zal vanaf genoemde datum zelf weer formeel als werkgever optreden voor haar medewerkers. Dat was van 1980-1999 ook het geval. In de periode 1999-2014 is APS een voortreffelijk gastheer voor HVO geweest! APS huisvestte in 2013 ook Stichting HVO Primair en Stichting Dienstencentrum GVO en HVO (samenwerkingsverband sector GVO en HVO). Professioneel personeel Stichting HVO had wederom het genoegen zeer gemotiveerde ondersteuners, onderwijskundig medewerkers en hoogleraren voor haar activiteiten te kunnen inzetten. (Senior) onderwijskundig medewerkers traden op als opleider, begeleider, onderzoeker, ontwerper en trainer/adviseur. Stichting HVO kende in 2013 een formatieomvang van 11 fte. In het verslagjaar waren de hieronder volgende medewerkers het gehele jaar of een deel daarvan werkzaam voor Stichting HVO. Alle lerarenopleiders zijn lid van de VELON. De coördinator van de hbo-bacheloropleiding, drs. Marijke van Meenen, is door de VELON formeel gevalideerd als lerarenopleider. Het voornemen is dat alle lerarenopleiders van Stichting HVO in het register van lerarenopleiders worden opgenomen. drs. Alexandra Bronsveld, senior onderwijskundig medewerker (specialisaties: humanistiek en filosoferen met kinderen); mw. Jeannine Corneille, senior communicatiemedewerker, (specialisaties: webredactie, sociale media, geïntegreerde communicatie); mw. Daisy Dinsbach, secretarieel medewerker, (specialisatie: opleidingsondersteuning); prof. dr. Joep Dohmen, lector Bildung en Levenskunst, (specialisaties: (bestaans)ethiek en eigentijdse bildung ); NST/WSO/29-04-2014 13
drs. Kim Dusch, onderwijskundig medewerker, (specialisaties: bildung, humanistiek, zingeving en kunst en ontwerpen van leermaterialen); mw. Annemarie Geelhoed, senior onderwijskundig medewerker, (specialisaties: opvoedingscommunicatie en ontwerpen van leermaterialen); mw. Gundalyn Hemmink, onderwijskundig medewerker, (specialisatie: begeleidingskunde); drs. Saskia Heusèrr, senior onderwijskundig medewerker, (specialisaties: humanistiek en sociaal-ecologische vorming); mw. Marjolijn Hulsink, secretarieel medewerker, (specialisatie: opleidingsondersteuning); mw. Trees Luiten, onderwijskundig medewerker, (specialisaties: methodiek van het ervaringsleren en ontwerpen van leermaterialen); drs. Marijke van Meenen, senior onderwijskundig medewerker, (specialisaties: pedagogiek, leerplanontwikkeling en toetsing); drs. Eveline Oostdijk, onderwijskundig medewerker (specialisaties humanistiek, pedagogiek en onderzoek in opleidingen); drs. Marco Otten, senior onderwijskundig medewerker, (specialisaties humanistiek, ethiek en leerplanontwikkeling); mw. Ibeline Polak, onderwijskundig medewerker, (specialisaties: methodiek van het ervaringsleren en ontwerpen van leermaterialen); mw. Barbara Schelberg, senior onderwijskundig medewerker, (specialisaties: didactiek van de levensbeschouwelijke vorming en virtuele vorming); mw. Wilma van Sorgen, teammanager secretariaat, (specialisaties: integrale managementondersteuning, administratieve organisatie en ondersteuning e-learning in de opleidingen); dhr. Nico Stuij, directeur (specialisaties: strategisch management en leiderschapsontwikkeling); mw. Marischka Tjeerde, senior onderwijskundig medewerker, (specialisaties: kwaliteitskunde, supervisie, coaching en evc-onderzoek); prof. dr. Wiel Veugelers, onderzoeker/consultant, bijzonder hoogleraar Humanistisch vormingsonderwijs, (specialisaties: onderzoek, identiteitsontwikkeling en democratische vorming); drs. Ingrid Wesselink, secretarieel medewerker, (specialisaties: vertalen in het Engels en ondersteuning marktgerichte activiteiten); mw. Lizzy Wijnen MA, onderwijskundig medewerker (specialisaties: levensbeschouwelijke vorming, wereldreligies, burgerschapsvorming, mensenrechteneducatie en identiteit openbaar onderwijs). Bestuur Het bestuur van de Stichting HVO kwam viermaal bijeen. Het kende in 2013 de volgende leden: - drs. Wilma Henderikse, ondernemer, onderzoeker en consultant (secretaris/ penningmeester), - drs. Hans Hooghoff, leerplandeskundige (voorzitter), - dr. Suzette van IJssel, docent en onderzoeker spiritualiteit, zingeving en levenskunst, - dr. Caroline Suransky, universitair docent en onderzoeker Universiteit voor Humanistiek, - prof. dr. Koo van der Wal, emeritus hoogleraar filosofie en ethiek. NST/WSO/29-04-2014 14
De voorzitter van Stichting HVO Primair, dhr. Willem Kuiper en de directeur van het Humanistisch Verbond, drs. Ineke de Vries, wonen de bestuursvergaderingen als adviseur bij. Vertegenwoordiging De directeur van Stichting HVO was in 2013 bestuurslid van de Humanistische Alliantie (samenwerkingsverband van humanistische organisaties). Hij was tevens bestuurslid van de Stichting Contactcentrum Bevordering Openbaar Onderwijs (CBOO) en de Stichting Studiecentrum Openbaar Onderwijs (SOO). Ook in 2013 trad hij op als vertegenwoordiger van het Humanistisch Verbond en Stichting HVO Primair in de Stichting Dienstencentrum GVO en HVO in de rol van bestuurslid en penningmeester. Communicatie De georganiseerde interne communicatie kende onder meer de volgende middelen en media: de nieuwjaarsbijeenkomst, maandelijks werkoverleg, themadagen, bestuursvergaderingen en de startdag van het nieuwe opleidingsjaar. De georganiseerde externe communicatie kende als media onder meer de website (www.hvo.nl), voorlichtingsbijeenkomsten, verschillende brochures, folders en spreekbeurten. Bij de externe communicatie werd ook veelvuldig gebruik gemaakt van de mogelijkheden voor nieuwsvoorziening die websites van de vele bevriende organisaties hiervoor bieden. In het bijzonder kan hier de website www.human.nl genoemd worden met de korte filmpjes uit de lespraktijk. Het gebruik van sociale media maakte een sterke ontwikkeling door. NST/WSO/29-04-2014 15
NST/WSO/29-04-2014 16
5.Beknopt financieel jaaroverzicht Stichting HVO ontvangt sedert 1980 een basissubsidie van de rijksoverheid voor het mogelijk maken van humanistische levensbeschouwelijke vorming in het openbaar onderwijs. Ouders kunnen ervoor kiezen als alternatief voor godsdienstonderwijs. Er wordt graag gebruik van gemaakt als er vakdocenten beschikbaar zijn. Vanaf 1999 was het om meerdere redenen noodzakelijk dat deze basissubsidie via APS werd verstrekt in het kader van de wet SLOA. Het financieel beheer ten behoeve van Stichting HVO werd dientengevolge ook in 2013 verzorgd door APS. Vanaf 2014 verzorgt Stichting HVO weer haar eigen financieel beheer. In de jaarrekening van APS zijn de baten en lasten van HVO in 2013 als volgt gekwantificeerd (samenvoeging van de kostenplaatsen 7600 en 9630): Begroting 2013 Werkelijk 2013 Baten Subsidie OCW 700.767 700.767 Overige inkomsten 249.233 157.117 Verevening APS - 70.176 1 Totale baten 950.000 928.060 Lasten 918.514 928.060 Resultaat 31.486 0 1 Stichting APS heeft het negatieve resultaat voor 2013 voor haar rekening genomen, zodat Stichting HVO zonder enige schuld haar derde levenscyclus kon ingaan op 1 januari 2014. NST/WSO/29-04-2014 17
NST/WSO/29-04-2014 18