Naut Natuur en techniek HANDLEIDING THEMA 4 LES 2 6
Thema 4 Voortplanting thema 4 Voortplanting les 1 les 2 les 3 les 4 72 2 KIJKEN Bekijk de themaplaat. Vraag: Worden de vogels gevoerd door de vader of de moeder? (Kan allebei.) Kunnen de jongen al vliegen? Lijken de jongen op hun ouders? MENING Vraag: Wat is de taak van deze vogelouders? Wat zijn de taken van mensenouders? Waarom zullen ouders zoveel moeite voor hun jongen/kinderen doen? handleiding, pagina 2 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 7
Voortplanting In de lente zie je jonge eendjes in de vijver, kikkervisjes in de sloot en plantsoenen vol jonge plantjes. Waar komt al dat nieuwe leven vandaan? Alles wat leeft, kan zich voortplanten. Dieren en planten zorgen dus zelf voor nieuw leven. Hoe doen ze dat? En hoe zorgen ze voor hun kinderen? Begrippen voortplanting eitje zaadje bevruchting broedzorg draagtijd nestblijver geboorte stamper meeldraad 73 LEZEN Laat de kinderen de tekst lezen. Vraag: Wat gebeurt er als een diersoort zich niet meer voortplant? ONTDEKKEN Ga terug naar de meningvraag. Vraag: Wat is de algemene reden dat mensen en veel dieren goed voor hun jongen zorgen? (Het voortbestaan van familie/soort.) 3 handleiding, pagina 3 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 8
Les 2 Goede en slechte ouders Lesdoelen De kinderen kunnen vertellen wat geboren worden is. kunnen het onderscheid benoemen tussen nestblijvers en nestvlieders en van beide een paar voorbeelden geven. kunnen aangeven hoe zoogdieren voor de geboorte hun voeding krijgen. kunnen het onderscheid aangeven tussen het geboren worden van een zoogdier, een vogel en een vis. Begrippen broedzorg draagtijd nestblijvers geboorte Lesschema (max 50 min.) Stap 1 10 min. Stap 2 10 min. Stap 3 15 min. Stap 4 10 min. Dit weet ik nu 5 min. thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 Dieren krijgen jongen, maar ze zorgen er niet op dezelfde manier voor. Elke diersoort doet het weer anders. Sommige dieren staan snel op eigen benen. Anderen blijven lang bij hun ouders. STAP 1 Een veilig nest Het paartje koolmezen heeft het druk. IJverig vliegen de vogels met takjes, veertjes en mos. Daarmee maken ze een warm nestje. Dan legt het vrouwtje eitjes. Terwijl ze broedt, lijdt ze geen honger. De koolmeesman brengt zijn vrouwtje eten. Eén ouder De moederpoes heeft geen hulp van de vader. Jonge katjes weten niet wie hun vader is. Maar hun moeder zorgt goed voor ze. Ze geeft ze te drinken. Ze houdt ze warm en schoon. En ze beschermt haar kinderen. De zorg voor de jongen heet broedzorg. Moederpoes beschermt haar jongen. 78 Koolmeesjes bouwen een nest. Drukke ouders Na tien dagen komen de eieren uit. De ouders vliegen af en aan met insecten. De hongerige jongen piepen om voedsel. Ondertussen houden de ouders ook het nest schoon. Al het afval gaat over de rand. Ouders gaan weg Kikkervisjes zorgen voor zichzelf. Hun ouders zitten op het land. Volwassen kikkers herkennen hun kinderen niet. Als ze er een tegenkomen, is dat een lekker hapje. Niet alle kikkers zijn slechte ouders. Sommige soorten dragen hun eitjes op hun rug. Net zo lang tot er kleine kikkertjes zijn. Er zijn ook kikkers die hun eitjes in hun bek nemen. Niet om op te eten, maar om uit te broeden. In kikkerdril zitten de eitjes van kikkers. Ga naar STAP 1 in je werkboek. 12 KIJKEN Laat de kinderen de foto s bekijken. Vraag: Op welke foto zie je zeker de moeder van de jonkies? Op welke kan het ook de vader zijn? Op welke foto zie je geen ouders? LEZEN Laat de kinderen de tekst zelfstandig lezen. BESPREKEN Vraag: Welke in de les genoemde dieren hebben de beste broedzorg? Wie kan nog een voorbeeld noemen van dieren die goed voor hun jongen zorgen? handleiding, pagina 12 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 17
thema 4 STAP 1 Materialen Basis Lesboek: pagina 78 t/m 81 Werkboek: pagina 56 t/m 59 Handleiding: pagina 12 t/m 19 Meer Achtergrondinformatie: pagina 36, 39 Bakkaart: 19 t/m 24 Digitaal schoolbord: les 2 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 Een veilig nest 1 Kijk nog eens naar de plaatjes in je lesboek. a Welke dieren zorgen samen voor hun jongen? koolmezen b Wat zijn de taken van vader koolmees? De moeder en de jongen voeren. Het nest schoonhouden. c Wat zijn de taken van de moeder? De eieren uitbroeden. De jongen voeren. VOORAF Vertel dat vooral bij vogels de vaders veel aan de broedzorg doen. Vraag: Waarom is dat? (De eieren mogen tijdens het broeden niet koud worden.) BESPREKEN Vraag: Welke twee foto s laten de moeder zien? Vraag waarom dat zo zeker is. 1 2 3 4 UITGEBREIDER Laat de kinderen zelf een foto/ afbeelding zoeken waarop een ouderdier met jong staat. Vraag: Is het de vader of de moeder? Hoe weet je dat? 2 Zie je een moederdier of een vaderdier op de foto? Denk goed na. Op welke twee foto s zie je zeker een moederdier? Vul in. foto 2 en foto 4. Ga naar STAP 2 in je lesboek. 56 13 handleiding, pagina 13 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 18
Les 2 Goede en slechte ouders STAP 2 Lang of kort in de buik In een hol of in het gras Konijnen worden geboren in een nest onder de grond. Het is er warm, zacht en veilig. Een hol lijkt op de buik van de moeder. Er is alleen meer ruimte. Een konijntje blijft in het hol tot het op eigen pootjes kan staan. Bij een haas is dat anders. Hazen worden geboren in een nest in het gras. Roofdieren kunnen er makkelijk Is dit een haas of een konijn? Je moet goed kijken om het te zien. Het is een haas. Bij pasgeboren haasjes en pasgeboren konijntjes zie je het verschil veel duidelijker. Af of niet af? Een konijntje groeit dertig dagen in de moederbuik. Dat heet de draagtijd. Daarna wordt het geboren. Bij een haas is de draagtijd vijftien dagen langer. In die tijd krijgt het jong haartjes en tandjes. De ogen worden afgemaakt en de spieren ook. Meteen na de geboorte kan een haasje kijken en rennen. Een konijntje kan dat niet. Het is blind en heeft nog geen haar. Een konijn wordt dus geboren voordat het echt af is. Waarom zou dat zo zijn? Nestje konijntjes. Nestje haasjes. bij. Jonge hazen moeten kunnen vluchten. Daarom zijn ze bij de geboorte al een echte haas. Konijnen zijn nestblijvers. Ze hebben nog lang zorg van hun moeder nodig. Hazen zijn nestvlieders. Ze kunnen snel voor zichzelf zorgen. Ga naar STAP 2 in je werkboek. 79 KIJKEN Laat de kinderen de twee rechter foto s vergelijken. Vraag: Welke jongen zijn het oudst? Vertel dat ze allebei net geboren zijn. LEZEN VERTELLEN BESPREKEN Lees de tekst gezamenlijk. Leg een verband met de foto s. Vraag: Hoe lang zit een haasje in de buik? Vertel: Bij vogels heb je ook nestblijvers en nestvlieders. Vraag: Hoe ziet een jong eendje eruit? Wat is dat, een nestvlieder of een nestblijver? En de jonge vogels van de themaplaat? Vraag: Wat is het verband tussen draagtijd en hoe snel de jongen voor zichzelf kunnen zorgen? (Nestvlieders blijven langer in de buik/ het ei en korter in het nest.) 14 handleiding, pagina 14 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 19
STAP 2 Lang of kort in de buik VOORAF Herhaal nog even het verband tussen draagtijd, broedzorg en nestvlieder/nestblijver. B R R 3a Zet een rood kruisje bij de nestblijvers. b Zet een blauw kruisje bij de nestvlieders. c Welke zinnen horen bij welk dier? Trek een lijn. Ik word na dertig dagen geboren. Dan ben ik blind en kaal. B ezeltje MET Z N TWEEËN Eén kind zegt de ik-zinnetjes, de ander zegt om welk dier het gaat. Samen bespreken ze de antwoorden. Ik word na 45 dagen geboren. Dan ben ik helemaal af. mereltje konijntje Ik word na ruim elf maanden geboren. Ik eet na drie dagen al zelf gras. haasje ANDERE LEERSTIJL Ik kom na veertien dagen uit het ei. Ik krijg twintig dagen voer van mijn ouders. Laat de duo s ook ik-zinnetjes als bij vraag 3 bedenken voor de giraf en de beer. 4 Bruine beren worden geboren in een hol. Giraffes worden geboren op open vlaktes. Een giraf moet kort daarna weer met de kudde mee. a Is een giraf een nestblijver of een nestvlieder? nestvlieder b Waarom zijn bruine beertjes nestblijvers? In het begin kunnen ze nog niks, daarom worden ze geboren op een veilige plek. Ga naar STAP 3 in je lesboek. 57 BESPREKEN Vraag: Wie heeft een huisdier gehad dat jongen kreeg? (Zie ook de vorige les.) Hoe zagen die eruit? Waren het nestblijvers of nestvlieders? 15 handleiding, pagina 15 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 20
Les 2 Goede en slechte ouders thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 STAP 3 Geboren worden Wanneer wordt een vogel eigenlijk geboren? Als het ei is gelegd? Of als de vogel uit het ei komt? Kijk eens naar de groei van een kuiken in het ei. Eerst is er bijna niks. In 21 dagen groeit in het ei een Het kuiken wordt geboren. kuiken. Het kuiken groeit niet van niets. Het ei zit vol voedsel. Het kuiken is klaar als het voedsel op is. Dan komt de krachttoer: uit het ei breken. Dat is geboren worden. Vogels, reptielen, amfibieën en vissen leggen meestal eieren. Vogels gaan erbovenop zitten. Dan blijven de eieren lekker warm. Er zijn soorten vissen die de eieren ook uitbroeden. In een soort buidel op hun lijf. Of in hun bek. 80 Weetje: Baby s weten dat ze aan een borst moeten zuigen. Zeeschildpadjes rennen naar zee. Reekalfjes houden zich bij gevaar doodstil. Dit gedrag is aangeboren. Dat wil zeggen dat de ouders het niet aan hun jongen leren. Een ander woord voor aangeboren gedrag is instinct. Rennen voor je leven Zeeschildpadjes hebben het meteen moeilijk als ze geboren worden. Hun moeder begraaft de eieren in het zand. De zon broedt de eieren uit. De zeeschildpadjes komen uit het ei. Er is geen vader of moeder om hen te beschermen. In de verte is de zee. Daar rennen de zeeschildpadjes naartoe. Ze komen er lang niet allemaal aan. Grote vogels lusten best een zeeschildpadje. Daarom leggen zeeschildpadden een heleboel eieren. Als je kinderen gevaar lopen, kun je er maar beter veel hebben. Dan blijven er altijd wel een paar over. Niemand hoeft de schildpadjes te vertellen dat ze naar de zee moeten rennen. Ga naar STAP 3 in je werkboek. VOORAF Stel de vraag over eieren uit de inleiding. Laat de kinderen argumenten geven. KIJKEN LEZEN BESPREKEN Bekijk de ontwikkeling van het kuiken. Vraag: Wanneer is het ei gelegd? Wanneer is het kuiken af? Wanneer wordt hij geboren? Laat de kinderen de tekst zelfstandig lezen. Vraag: Is het kuiken een nestblijver of een nestvlieder? (Een nestvlieder.) En de zeeschildpad? (Een nestvlieder.) Wat doet de kip in de tijd dat het kuiken in het ei groeit? (Broeden.) 16 handleiding, pagina 16 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 21
VOORAF thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 STAP 3 Geboren worden Lees de eerste zin. Vraag: Hoe kan dat? Is dat raar? Bij welke dieren gebeurt dat ook? (Bijvoorbeeld bij kikkers.) 5 Zeeschildpadden worden door hun ouders verlaten voordat ze geboren worden. a Bij zoogdieren kan dat niet, omdat: ze in de buik van hun moeder groeien tot ze geboren worden. b Bij vogels kan dit ook niet, omdat: ze hun eieren uitbroeden. SAMEN OEFENEN/MAKKELIJKER Bekijk de foto s van vraag 6 samen. Vertel dat de ringslang haar eieren uitbroedt. Daarna laat ze ze achter. De eieren zijn dus niet beschermd. Beantwoord vraag 6 plenair. BESPREKEN De python beschermt haar eieren. De ringslang zorgt niet voor haar eieren. De ratelslang baart levende jongen. Leg de goede antwoorden uit aan de hand van voorbeelden. Vraag bijvoorbeeld: Wat gebeurt er met poesjes als hun moeder ze niet verzorgt? En met kippeneieren? 6 Vul in. Kies uit: python ringslang ratelslang Een ringslang legt waarschijnlijk de meeste eieren. Een ratelslang wordt geboren als hij uit de moeder komt. Een ringslang en een python worden uit een ei geboren. Ga naar STAP 4 in je lesboek. 58 17 handleiding, pagina 17 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 22
Les 2 Goede en slechte ouders Dit weet ik nu STAP 4 Groeien in de buik Weet je nog iets van je eigen geboorte? Het moment dat je uit de buik van je moeder kwam? Misschien hebben je ouders erover verteld. Of heb je foto s gezien van toen je een uurtje oud was. Zeker is dat je begon als een eitje en een zaadje. Je was zo klein als een speldenknop. In negen maanden groeide je enorm. Waarvan eigenlijk? Alle dieren hebben een vader en een moeder. Sommige dieren worden voor de geboorte al in de steek gelaten. Zoogdieren worden geboren als ze uit de moeder komen. Vogels en veel andere dieren als ze uit het ei komen. Nestblijvers zijn kaal en blind bij de geboorte. Nestvlieders kunnen zichzelf al redden. Zoogdieren groeien in de buik van de moeder. Ze krijgen voedsel via de navelstreng. Bij vogels, reptielen, amfibieën en vissen zit de voeding in het ei. Een baby in de buik van de moeder. De navelstreng In de buik eet de baby met de moeder mee. De voedingsstoffen gaan niet via de mond, maar door de navelstreng. Een baby zit met een navelstreng aan de moeder vast. Ook zuurstof gaat door de navelstreng. De baby hoeft in de buik nog niet zelf te ademen. Baby s in de buik moeten vooral groeien. En af en toe bewegen. Dan weet de moeder dat de baby leeft. Los van moeder Na de geboorte wordt de navelstreng doorgeknipt. Je hebt er nog een litteken van: je navel. Als de navelstreng is Deze baby is acht maanden en doorgeknipt, moet kan nog niet lopen. Is het een de baby aan het werk. nestvlieder of een nestblijver? Ademen, huilen en zuigen. Dat zijn de eerste dingen die pasgeboren baby s doen. Ga naar STAP 4 in je werkboek. 81 VOORAF Vraag: Waarvan groeit een vogel in het ei? Waarvan groeit een zoogdier in de buik? LEZEN BESPREKEN MAKKELIJKER Lees de tekst samen en laat de kinderen erop reageren. Vraag: Wat kan een baby van een maand oud? Wat gebeurt er als de moeder het kind nu in de steek laat? Wanneer kan een mensenkind voor zichzelf zorgen? Bediscussieer de antwoorden. Teken een baby met navelstreng op het bord. Vertel: Door de navelstreng gaat het bloed van de moeder, met voedingsstoffen en zuurstof. Vraag: Waarom kan een baby in de buik niet ademen? 18 handleiding, pagina 18 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 23
STAP 4 Groeien in de buik 7a Alle zoogdieren hebben een navel, omdat: ze met een navelstreng vastzaten aan hun moeder. b Heeft een kuikentje ook een navel? Leg je antwoord uit. Nee. Vogels groeien in een ei. 8 Kruis het goede antwoord aan. a In de buik krijgt een baby voedingsstoffen en zuurstof via: de mond X de navelstreng b Na de geboorte krijgt de baby voedingsstoffen via: X de mond de navelstreng c De baby ademt dan door: de navelstreng X de longen BESPREKEN Vraag: Waaraan zit de navelstreng vast? Laat de kinderen dat uit de afbeelding in het lesboek afleiden. Vertel dat de navelstreng niet aan de navel van de moeder vastzit maar aan de zak waar de baby in groeit. TERUGKIJKEN Laat de kinderen van de plaatjes in les- en werkboek een dier kiezen. Praat over broedzorg, draagtijd en zelfstandigheid van de jongen bij elk gekozen dier. Extra 1 Lees de tekst over de haasjes en konijntjes in stap 2 nog eens. Schrijf net zo n tekst over mensenbaby s: hoe lang zitten ze in de buik, wat kunnen ze als ze net geboren zijn, hoe lang duurt het voordat ze kunnen zitten, lopen en praten? 2 Zoek leuke foto s van baby s op internet. Print ze uit en plak ze bij je tekst. 59 19 handleiding, pagina 19 Naut groep 6 Proeflessensyllabus handleiding 24
Naut Natuur en techniek LESBOEK THEMA 4 LES 2 6
thema 4 Voortplanting les 1 les 2 les 3 les 4 72 lesboek, pagina 72 Naut groep 6 Proeflessensyllabus lesboek 47
Voortplanting In de lente zie je jonge eendjes in de vijver, kikkervisjes in de sloot en plantsoenen vol jonge plantjes. Waar komt al dat nieuwe leven vandaan? Alles wat leeft, kan zich voortplanten. Dieren en planten zorgen dus zelf voor nieuw leven. Hoe doen ze dat? En hoe zorgen ze voor hun kinderen? Begrippen voortplanting eitje zaadje bevruchting broedzorg draagtijd nestblijver geboorte stamper meeldraad 73 lesboek, pagina 73 Naut groep 6 Proeflessensyllabus lesboek 48
thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 Dieren krijgen jongen, maar ze zorgen er niet op dezelfde manier voor. Elke diersoort doet het weer anders. Sommige dieren staan snel op eigen benen. Anderen blijven lang bij hun ouders. STAP 1 Een veilig nest Het paartje koolmezen heeft het druk. IJverig vliegen de vogels met takjes, veertjes en mos. Daarmee maken ze een warm nestje. Dan legt het vrouwtje eitjes. Terwijl ze broedt, lijdt ze geen honger. De koolmeesman brengt zijn vrouwtje eten. Eén ouder De moederpoes heeft geen hulp van de vader. Jonge katjes weten niet wie hun vader is. Maar hun moeder zorgt goed voor ze. Ze geeft ze te drinken. Ze houdt ze warm en schoon. En ze beschermt haar kinderen. De zorg voor de jongen heet broedzorg. Moederpoes beschermt haar jongen. 78 Koolmeesjes bouwen een nest. Drukke ouders Na tien dagen komen de eieren uit. De ouders vliegen af en aan met insecten. De hongerige jongen piepen om voedsel. Ondertussen houden de ouders ook het nest schoon. Al het afval gaat over de rand. Ouders gaan weg Kikkervisjes zorgen voor zichzelf. Hun ouders zitten op het land. Volwassen kikkers herkennen hun kinderen niet. Als ze er een tegenkomen, is dat een lekker hapje. Niet alle kikkers zijn slechte ouders. Sommige soorten dragen hun eitjes op hun rug. Net zo lang tot er kleine kikkertjes zijn. Er zijn ook kikkers die hun eitjes in hun bek nemen. Niet om op te eten, maar om uit te broeden. In kikkerdril zitten de eitjes van kikkers. Ga naar STAP 1 in je werkboek. lesboek, pagina 78 Naut groep 6 Proeflessensyllabus lesboek 53
STAP 2 Lang of kort in de buik In een hol of in het gras Konijnen worden geboren in een nest onder de grond. Het is er warm, zacht en veilig. Een hol lijkt op de buik van de moeder. Er is alleen meer ruimte. Een konijntje blijft in het hol tot het op eigen pootjes kan staan. Bij een haas is dat anders. Hazen worden geboren in een nest in het gras. Roofdieren kunnen er makkelijk Is dit een haas of een konijn? Je moet goed kijken om het te zien. Het is een haas. Bij pasgeboren haasjes en pasgeboren konijntjes zie je het verschil veel duidelijker. Af of niet af? Een konijntje groeit dertig dagen in de moederbuik. Dat heet de draagtijd. Daarna wordt het geboren. Bij een haas is de draagtijd vijftien dagen langer. In die tijd krijgt het jong haartjes en tandjes. De ogen worden afgemaakt en de spieren ook. Meteen na de geboorte kan een haasje kijken en rennen. Een konijntje kan dat niet. Het is blind en heeft nog geen haar. Een konijn wordt dus geboren voordat het echt af is. Waarom zou dat zo zijn? Nestje konijntjes. Nestje haasjes. bij. Jonge hazen moeten kunnen vluchten. Daarom zijn ze bij de geboorte al een echte haas. Konijnen zijn nestblijvers. Ze hebben nog lang zorg van hun moeder nodig. Hazen zijn nestvlieders. Ze kunnen snel voor zichzelf zorgen. Ga naar STAP 2 in je werkboek. 79 lesboek, pagina 79 Naut groep 6 Proeflessensyllabus lesboek 54
thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 STAP 3 Geboren worden Wanneer wordt een vogel eigenlijk geboren? Als het ei is gelegd? Of als de vogel uit het ei komt? Kijk eens naar de groei van een kuiken in het ei. Eerst is er bijna niks. In 21 dagen groeit in het ei een Het kuiken wordt geboren. kuiken. Het kuiken groeit niet van niets. Het ei zit vol voedsel. Het kuiken is klaar als het voedsel op is. Dan komt de krachttoer: uit het ei breken. Dat is geboren worden. Vogels, reptielen, amfibieën en vissen leggen meestal eieren. Vogels gaan erbovenop zitten. Dan blijven de eieren lekker warm. Er zijn soorten vissen die de eieren ook uitbroeden. In een soort buidel op hun lijf. Of in hun bek. 80 Weetje: Baby s weten dat ze aan een borst moeten zuigen. Zeeschildpadjes rennen naar zee. Reekalfjes houden zich bij gevaar doodstil. Dit gedrag is aangeboren. Dat wil zeggen dat de ouders het niet aan hun jongen leren. Een ander woord voor aangeboren gedrag is instinct. Rennen voor je leven Zeeschildpadjes hebben het meteen moeilijk als ze geboren worden. Hun moeder begraaft de eieren in het zand. De zon broedt de eieren uit. De zeeschildpadjes komen uit het ei. Er is geen vader of moeder om hen te beschermen. In de verte is de zee. Daar rennen de zeeschildpadjes naartoe. Ze komen er lang niet allemaal aan. Grote vogels lusten best een zeeschildpadje. Daarom leggen zeeschildpadden een heleboel eieren. Als je kinderen gevaar lopen, kun je er maar beter veel hebben. Dan blijven er altijd wel een paar over. Niemand hoeft de schildpadjes te vertellen dat ze naar de zee moeten rennen. Ga naar STAP 3 in je werkboek. lesboek, pagina 80 Naut groep 6 Proeflessensyllabus lesboek 55
Dit weet ik nu STAP 4 Groeien in de buik Weet je nog iets van je eigen geboorte? Het moment dat je uit de buik van je moeder kwam? Misschien hebben je ouders erover verteld. Of heb je foto s gezien van toen je een uurtje oud was. Zeker is dat je begon als een eitje en een zaadje. Je was zo klein als een speldenknop. In negen maanden groeide je enorm. Waarvan eigenlijk? Alle dieren hebben een vader en een moeder. Sommige dieren worden voor de geboorte al in de steek gelaten. Zoogdieren worden geboren als ze uit de moeder komen. Vogels en veel andere dieren als ze uit het ei komen. Nestblijvers zijn kaal en blind bij de geboorte. Nestvlieders kunnen zichzelf al redden. Zoogdieren groeien in de buik van de moeder. Ze krijgen voedsel via de navelstreng. Bij vogels, reptielen, amfibieën en vissen zit de voeding in het ei. Een baby in de buik van de moeder. De navelstreng In de buik eet de baby met de moeder mee. De voedingsstoffen gaan niet via de mond, maar door de navelstreng. Een baby zit met een navelstreng aan de moeder vast. Ook zuurstof gaat door de navelstreng. De baby hoeft in de buik nog niet zelf te ademen. Baby s in de buik moeten vooral groeien. En af en toe bewegen. Dan weet de moeder dat de baby leeft. Los van moeder Na de geboorte wordt de navelstreng doorgeknipt. Je hebt er nog een litteken van: je navel. Als de navelstreng is Deze baby is acht maanden en doorgeknipt, moet kan nog niet lopen. Is het een de baby aan het werk. nestvlieder of een nestblijver? Ademen, huilen en zuigen. Dat zijn de eerste dingen die pasgeboren baby s doen. Ga naar STAP 4 in je werkboek. 81 lesboek, pagina 81 Naut groep 6 Proeflessensyllabus lesboek 56
Naut Natuur en techniek WERKBOEK THEMA 4 LES 2 6
thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 STAP 1 Een veilig nest 1 Kijk nog eens naar de plaatjes in je lesboek. a Welke dieren zorgen samen voor hun jongen? b Wat zijn de taken van vader koolmees? c Wat zijn de taken van de moeder? 1 2 3 4 2 Zie je een moederdier of een vaderdier op de foto? Denk goed na. Op welke twee foto s zie je zeker een moederdier? Vul in. foto en foto. Ga naar STAP 2 in je lesboek. 56 werkboek, pagina 56 Naut groep 6 Proeflessensyllabus werkboek 74
STAP 2 Lang of kort in de buik 3a Zet een rood kruisje bij de nestblijvers. b Zet een blauw kruisje bij de nestvlieders. c Welke zinnen horen bij welk dier? Trek een lijn. Ik word na dertig dagen geboren. Dan ben ik blind en kaal. Ik word na 45 dagen geboren. Dan ben ik helemaal af. Ik word na ruim elf maanden geboren. Ik eet na drie dagen al zelf gras. ezeltje mereltje konijntje haasje Ik kom na veertien dagen uit het ei. Ik krijg twintig dagen voer van mijn ouders. 4 Bruine beren worden geboren in een hol. Giraffes worden geboren op open vlaktes. Een giraf moet kort daarna weer met de kudde mee. a Is een giraf een nestblijver of een nestvlieder? b Waarom zijn bruine beertjes nestblijvers? Ga naar STAP 3 in je lesboek. 57 werkboek, pagina 57 Naut groep 6 Proeflessensyllabus werkboek 75
thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 STAP 3 Geboren worden 5 Zeeschildpadden worden door hun ouders verlaten voordat ze geboren worden. a Bij zoogdieren kan dat niet, omdat: b Bij vogels kan dit ook niet, omdat: De python beschermt haar eieren. De ringslang zorgt niet voor haar eieren. De ratelslang baart levende jongen. 6 Vul in. Kies uit: python ringslang ratelslang Een Een legt waarschijnlijk de meeste eieren. wordt geboren als hij uit de moeder komt. Een en een worden uit een ei geboren. Ga naar STAP 4 in je lesboek. 58 werkboek, pagina 58 Naut groep 6 Proeflessensyllabus werkboek 76
STAP 4 Groeien in de buik 7a Alle zoogdieren hebben een navel, omdat: b Heeft een kuikentje ook een navel? Leg je antwoord uit. 8 Kruis het goede antwoord aan. a In de buik krijgt een baby voedingsstoffen en zuurstof via: de mond de navelstreng b Na de geboorte krijgt de baby voedingsstoffen via: de mond de navelstreng c De baby ademt dan door: de navelstreng de longen Extra 1 Lees de tekst over de haasjes en konijntjes in stap 2 nog eens. Schrijf net zo n tekst over mensenbaby s: hoe lang zitten ze in de buik, wat kunnen ze als ze net geboren zijn, hoe lang duurt het voordat ze kunnen zitten, lopen en praten? 2 Zoek leuke foto s van baby s op internet. Print ze uit en plak ze bij je tekst. 59 werkboek, pagina 59 Naut groep 6 Proeflessensyllabus werkboek 77
Naut Natuur en techniek ANTWOORDENBOEK THEMA 4 LES 2 6
thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 STAP 1 Een veilig nest 1 Kijk nog eens naar de plaatjes in je lesboek. a Welke dieren zorgen samen voor hun jongen? koolmezen b Wat zijn de taken van vader koolmees? De moeder en de jongen voeren. Het nest schoonhouden. c Wat zijn de taken van de moeder? De eieren uitbroeden. De jongen voeren. 1 2 3 4 2 Zie je een moederdier of een vaderdier op de foto? Denk goed na. Op welke twee foto s zie je zeker een moederdier? Vul in. foto 2 en foto 4. Ga naar STAP 2 in je lesboek. 56 antwoordenboek, pagina 56 Naut groep 6 Proeflessensyllabus antwoordenboek 91
STAP 2 Lang of kort in de buik B R R 3a Zet een rood kruisje bij de nestblijvers. b Zet een blauw kruisje bij de nestvlieders. c Welke zinnen horen bij welk dier? Trek een lijn. B Ik word na dertig dagen geboren. Dan ben ik blind en kaal. Ik word na 45 dagen geboren. Dan ben ik helemaal af. Ik word na ruim elf maanden geboren. Ik eet na drie dagen al zelf gras. ezeltje mereltje konijntje haasje Ik kom na veertien dagen uit het ei. Ik krijg twintig dagen voer van mijn ouders. 4 Bruine beren worden geboren in een hol. Giraffes worden geboren op open vlaktes. Een giraf moet kort daarna weer met de kudde mee. a Is een giraf een nestblijver of een nestvlieder? nestvlieder b Waarom zijn bruine beertjes nestblijvers? In het begin kunnen ze nog niks, daarom worden ze geboren op een veilige plek. Ga naar STAP 3 in je lesboek. 57 antwoordenboek, pagina 57 Naut groep 6 Proeflessensyllabus antwoordenboek 92
thema 4 les 1 les 2 Goede en slechte ouders les 3 les 4 STAP 3 Geboren worden 5 Zeeschildpadden worden door hun ouders verlaten voordat ze geboren worden. a Bij zoogdieren kan dat niet, omdat: ze in de buik van hun moeder groeien tot ze geboren worden. b Bij vogels kan dit ook niet, omdat: ze hun eieren uitbroeden. De python beschermt haar eieren. De ringslang zorgt niet voor haar eieren. De ratelslang baart levende jongen. 6 Vul in. Kies uit: python ringslang ratelslang Een ringslang legt waarschijnlijk de meeste eieren. Een ratelslang wordt geboren als hij uit de moeder komt. Een ringslang en een python worden uit een ei geboren. Ga naar STAP 4 in je lesboek. 58 antwoordenboek, pagina 58 Naut groep 6 Proeflessensyllabus antwoordenboek 93
STAP 4 Groeien in de buik 7a Alle zoogdieren hebben een navel, omdat: ze met een navelstreng vastzaten aan hun moeder. b Heeft een kuikentje ook een navel? Leg je antwoord uit. Nee. Vogels groeien in een ei. 8 Kruis het goede antwoord aan. a In de buik krijgt een baby voedingsstoffen en zuurstof via: de mond X de navelstreng b Na de geboorte krijgt de baby voedingsstoffen via: X de mond de navelstreng c De baby ademt dan door: X de navelstreng de longen Extra 1 Lees de tekst over de haasjes en konijntjes in stap 2 nog eens. Schrijf net zo n tekst over mensenbaby s: hoe lang zitten ze in de buik, wat kunnen ze als ze net geboren zijn, hoe lang duurt het voordat ze kunnen zitten, lopen en praten? 2 Zoek leuke foto s van baby s op internet. Print ze uit en plak ze bij je tekst. 59 antwoordenboek, pagina 59 Naut groep 6 Proeflessensyllabus antwoordenboek 94