EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie ontwikkelingssamenwerking 19.11.2010 2010/0119(E) *** ONTWERPAANBEVELING over het ontwerpbesluit van de Raad betreffende de sluiting van de overeenkomst tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, enerzijds, en de Republiek Zuid-Afrika, anderzijds, tot wijziging van de overeenkomst inzake handel, ontwikkeling en samenwerking (10297/2010 C7-0190/2010 2010/0119(E)) Commissie ontwikkelingssamenwerking Rapporteur: Eva Joly PR\840155.doc PE452.891v01-00 In verscheidenheid verenigd
PR_E-AP_art90 Verklaring van de gebruikte tekens * Raadplegingsprocedure *** Goedkeuringsprocedure ***I Gewone wetgevingsprocedure (eerste lezing) ***II Gewone wetgevingsprocedure (tweede lezing) ***III Gewone wetgevingsprocedure (derde lezing) (De aangeduide procedure is gebaseerd op de in de ontwerptekst voorgestelde rechtsgrond.) PE452.891v01-00 2/9 PR\840155.doc
INHOUD ONTWERPWETGEVINGSRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT... 5 TOELICHTING... 6 Blz. PR\840155.doc 3/9 PE452.891v01-00
PE452.891v01-00 4/9 PR\840155.doc
ONTWERPWETGEVINGSRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT over het ontwerpbesluit van de Raad betreffende de sluiting van de overeenkomst tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, enerzijds, en de Republiek Zuid-Afrika, anderzijds, tot wijziging van de overeenkomst inzake handel, ontwikkeling en samenwerking (10297/2010 C7-0190/2010 2010/0119(E)) (Goedkeuring) Het Europees Parlement, gezien het ontwerpbesluit van de Raad (10297/2010), gezien de ontwerpovereenkomst tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, enerzijds, en de Republiek Zuid-Afrika, anderzijds, tot wijziging van de overeenkomst inzake handel, ontwikkeling en samenwerking (7437/2008), gezien het verzoek om goedkeuring dat de Raad heeft ingediend krachtens artikel 217 en artikel 218, lid 6, tweede alinea, onder a, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (C7-0190/2010), gelet op artikel 81 en artikel 90, lid 8, van zijn Reglement, gezien de aanbeveling van de Commissie ontwikkelingssamenwerking en het advies van de Commissie internationale handel (A7-0000/2010), 1. hecht zijn goedkeuring aan de sluiting van de overeenkomst; 2. verzoekt zijn Voorzitter het standpunt van het Parlement te doen toekomen aan de Raad en de Commissie en aan de regeringen en parlementen van de lidstaten en de Republiek Zuid- Afrika. PR\840155.doc 5/9 PE452.891v01-00
TOELICHTING Achtergrond en procedure De overeenkomst waar de instemming van het Parlement voor gevraagd wordt, is over een betrekkelijk lange periode en met een vrij ingewikkelde procedure tot stand gekomen. Een eerste overeenkomst over handel en ontwikkelingsamenwerking tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, en de Republiek Zuid-Afrika is op 11 oktober 1999 in Pretoria ondertekend en per 1 mei 2004 voor onbepaalde tijd van kracht geworden 1. Volgens de artikelen 18 en 103 van die overeenkomst, die er een herzieningsclausule in aanbrengen, moet ze binnen de 5 jaar na haar inwerkingtreding herzien worden. De herziening is door beide partijen samen op 7 november 2005 in grote lijnen uitgewerkt op de samenwerkingsraad, het gemengd orgaan dat door de verdragspartijen opgericht is om alle besluiten te nemen die onder de overeenkomst vallen. De Commissie heeft vervolgens een onderhandelingsmandaat voorgesteld (juni 2006), waarop de Raad haar niet een, maar twee onderhandelingsmandaten gegeven heeft (november 2006), het ene voor wijziging van de overeenkomst op grond van haar artikel 106, eerste alinea (wijzigingsclausule), dat de samenwerkingsraad in staat stelt om zich over elk wijzigingsvoorstel uit te spreken dat door een van de verdragspartijen ingediend wordt; het andere mandaat maakt het mogelijk om bilaterale onderhandelingen tot herziening van de artikelen van de overeenkomst aan te vatten die haar politieke aspecten regelen, en al wat met justitie, vrijheid en veiligheid te maken heeft. In de loop van de twee parallelle onderhandelingsronden die daarop gevolgd zijn, zijn de beide partijen wel overeengekomen, om redenen van samenhang, om de eerste ronde - m.a.w. de relatief soepeler wijzigingsprocedure ten voordele van de tweede, of m.a.w. herziening van de overeenkomst, op te geven: er komen dus niet twee nieuwe overeenkomsten, maar één enkele, die een herziening van de oorspronkelijke overeenkomst van 1999 vormt. De onderhandelingen over die overeenkomst zijn door de Commissie aan de hand van de tweeledige onderhandelingsinstructies van de Raad aangevat met raadpleging van de beide werkgroepen die van de Raad bevoegdheid gekregen hebben om de Commissie in haar taak bij staan, te weten de werkgroep ACS en de werkgroep Afrika. De onderhandelingen over handelszaken en al wat ermee samenhangt (meer in het bijzonder titel II en III van de overeenkomst van 1999) zijn opgeschort in afwachting van de resultaten van de onderhandelingen over de economische partnerschapsovereenkomst met Zuid-Afrika. Maar voor de volledigheid moet er wel bij gezegd worden dat de Commissie in februari 2010 een afzonderlijk voorstel van standpunt van de Unie in de samenwerkingsraad ingediend heeft (COM(2010)0057), voor de douanetarieven die als bijlage bij de overeenkomst van 1999 gevoegd en door Zuid-Afrika toe te passen zijn, om ze met die van de tussentijdse economische partnerschapsovereenkomst gelijk te trekken, die ook voor de andere lidstaten van de douaneunie voor zuidelijk Afrika gelden. Onderhandelingsresultaat De overeenkomst tot wijziging van de oorspronkelijke overeenkomst over handel, ontwikkeling en samenwerking tussen de Europese Gemeenschap en haar lidstaten, en van de andere kant de Republiek Zuid-Afrika is uiteindelijk op 11 september 2009 in Kleinmond (Zuid-Afrika) 1 PB L 311 van 4.12.1999 blz. 3. PE452.891v01-00 6/9 PR\840155.doc
ondertekend (in aansluiting op een besluit van april 2008 van de Raad over de ondertekening van de overeenkomst in herziene versie 1 ). Weerslag van het Verdrag van Lissabon en goedkeuring door het Parlement Sinds het van kracht worden van het Verdrag van Lissabon is het niet meer de Europese Gemeenschap maar de Europese Unie die de overeenkomst formeel moet goedkeuren: het besluit van de Raad is dus niet alleen bedoeld om de overeenkomst namens de Europese Unie aan te nemen, maar ook om de Zuid-Afrikaanse zijde officieel te laten weten dat de Europese Unie sinds 1 december 2009 in de plaats van de Europese Gemeenschap getreden is en al haar rechten en plichten overneemt, meer in het bijzonder degene die uit de overeenkomst voortkomen. De overeenkomst in haar herziene vorm bepaalt namelijk dat de partijen elkaar wederzijds van de afhandeling van de goedkeuringsprocedures op de hoogte brengen en dat de herziene overeenkomst de maand na die van de bekendmaking in werking treedt. Technisch gesproken gaat het hier om een associatieovereenkomst in de zin van artikel 217 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie een overeenkomst die volgens artikel 218, lid 6, van hetzelfde Verdrag alleen maar na goedkeuring van het Parlement (bij besluit van de Raad) afgesloten kan worden. Uit het Verdrag (meer bepaald artikel 218), zoals ook uit het Reglement (vooral artikel 81 en 90) blijkt dat amendementen op de tekst in geen enkel geval ontvankelijk zijn en dat de bevoegde commissie (in dit geval de Commissie ontwikkelingsamenwerking) zich alleen maar over een aanbeveling aan de plenaire vergadering uit te spreken heeft, om de overeenkomst ofwel goed te keuren ofwel af te wijzen (terwijl het plenum van zijn kant zich bij enkele stemming met de meerderheid van de uitgebrachte stemmen uitspreekt). Inhoud van de overeenkomst De oorspronkelijke overeenkomst, die in 1999 in Pretoria ondertekend is, wil de bilaterale samenwerking op een aantal terreinen uitbreiden en streeft meerdere doeleinden na: uitbreiding van de bilaterale dialoog, ondersteuning van Zuid-Afrika in zijn economische en sociale overgang, aanmoediging van regionale samenwerking en economische integratie van het land in zuidelijk Afrika en de wereldeconomie, naast uitbreiding en liberalisering van bilaterale uitwisseling van goederen, diensten en kapitaal. De overeenkomst stelt ook een regelmatige politieke dialoog over onderwerpen van wederzijds belang in, zowel op bilateraal als op regionaal niveau (in het kader van de dialoog van de Europese Unie met de landen van zuidelijk Afrika en de ACS-groep). Van het goed honderdtal artikelen (109, om juist te zijn) zijn er maar een klein twintigtal (van 65 tot 82) die specifiek over ontwikkelingsamenwerking gaan, waar nog vier artikelen over de financiering van de algemene samenwerking aan toe te voegen zijn. Het is dus misschien aangewezen om niet te verhelen dat de overeenkomst ondanks haar opschrift veeleer een economisch en vrijhandelsakkoord als een overeenkomst over ontwikkelingsamenwerking is. In dat laatste opzicht wordt de steun van de Unie voor Zuid- Afrika voor het grootste deel uit de EU-begroting gefinancierd, met behulp van het financieringsinstrument voor ontwikkelingsamenwerking (Eng. DCI). Voor de periode 2007-2013 omvat het een budget van 980 miljoen euro voor Zuid-Afrika; het nationaal indicatief programma over dezelfde periode spitst de ontwikkelingsamenwerking met Zuid-Afrika op twee prioritaire beleidsterreinen toe: werkgelegenheid in de informele economie, en opname van die arbeidsplaatsen in de officiële economie, en anderzijds de nodige infrastructuur voor elementaire 1 Document st7437/08. PR\840155.doc 7/9 PE452.891v01-00
dienstverlening voor sociale zekerheid en sociale samenhang oprichten; hetzelfde programma wijst met nadruk op het belang van decentralisatie van de samenwerking, hetgeen ruime medewerking van het maatschappelijk middenveld in de ontwikkeling veronderstelt. Andere bepalingen betreffen, naast de economische samenwerking (op zich al een volledige titel van de overeenkomst: titel IV), een aantal belangrijke ontwikkelingsterreinen, meer in het bijzonder sociale samenwerking, aan de hand van een gestructureerde dialoog, vooral over de vrijheid van vereniging, de rechten van werknemers, de rechten van kinderen, gelijkheid van man en vrouw, bestrijding van geweld tegen vrouwen - verder samenwerking voor milieubescherming, vooral met het oog op de klimaatverandering - culturele samenwerking - samenwerking in de strijd tegen drugs en geldwassen en samenwerking in het gezondheidsbeleid, vooral in de strijd tegen aids. Als samenwerkingsovereenkomst richt het akkoord ook een gemeenschappelijke institutionele structuur op, namelijk een samenwerkingsraad. De herziene versie, ondertekend in Kleinmond in 2009, brengt een aantal interessante wijzigingen in de oorspronkelijke overeenkomst aan, wat de ontwikkeling betreft vooral dat ontwapening een essentieel bestanddeel wordt, of concreter gesteld: dat samenwerking in ontwapenings- en non-proliferatieaangelegenheden nu een essentieel onderdeel van de overeenkomst is, op voet van gelijkheid met de democratische principes, de rechten van de mens en de rechtsstaat; verder is nu de doeltreffendheid van de hulpverlening een oogmerk van de ontwikkelingsamenwerking, samen met prioriteit voor beleidsvormen die vooral in de strijd tegen de armoede de millenniumdoelstellingen voor de ontwikkeling helpen bereiken; daarnaast wordt er trouwens een artikel over de millenniumdoelstellingen ingevoerd, om de inzet van de partijen om ze tegen 2015 te verwezenlijken, te bevestigen; de nadruk ligt op de noodzakelijke vastlegging van de prioritaire beleidsonderdelen voor de ontwikkelingsamenwerking in programmadocumenten over meerdere jaren, die door de beide partijen aangenomen moeten worden, ook in gezamenlijke documenten die volgens de samenwerkingsinstrumenten van de Unie door haar lidstaten aan te nemen zijn; partijen die hun medewerking verlenen maar geen staten zijn, worden als zodanig als samenwerkingspartners erkend (i.p.v. de vroegere niet gouvernementele organisaties) die voor de financiële en technische bijstand in aanmerking komen. Er zijn ook zeven nieuwe artikelen toegevoegd, die met even veel nieuwe terreinen - betrekkelijk goed afgebakend - van de samenwerking met Zuid-Afrika overeenstemmen: strijd tegen massavernietigingswapens en hun verspreiding, door aanneming en inachtneming van de internationale beleidsmiddelen, wat ook een onderwerp van regelmatige politieke dialoog wordt; strijd tegen terreur ; tegen witwassen van geld, financiering van terreur en georganiseerde misdaad; strijd tegen fabricatie, verhandeling en verwerving van handwapens en lichte wapens in opvallend grote aantallen ; voorkoming van interventies van huurlingen; onvoorwaardelijke steun voor het internationaal strafrechtelijk hof en zijn werkzaamheden om een einde aan rechteloosheid te maken en het internationaal recht te laten eerbiedigen; er komt voortaan ook uitvoerige politieke dialoog voor samenwerking in het migratiebeleid (waar trouwens een specifiek en zeer gedetailleerd nieuw artikel aan gewijd is), en in dezelfde gedachtegang meer in het bijzonder over de verbindingen tussen samenwerking en ontwikkeling (wat niet beperkend omvat: strategieën om de armoede terug te dringen, verbetering van levens- en arbeidsomstandigheden, werkgelegenheid; deelname van migranten in de ontwikkeling van hun land van oorsprong; samenwerking voor uitbreiding van capaciteit, vooral in onderwijs en gezondheidszorg, om de negatieve weerslag van de uittocht van intellect op de duurzame ontwikkeling van Zuid-Afrika op te vangen; snelle, goedkope en legale middelen voor emigranten om geld naar hun thuisland te sturen). PE452.891v01-00 8/9 PR\840155.doc
De uitbreiding van de samenwerking tot al die nieuwe terreinen is in het perspectief van de ontwikkeling van Zuid-Afrika duidelijk de verdienste van de herziene overeenkomst - een uitbreiding die trouwens in de oorspronkelijke overeenkomst van 1999 als eenvoudige mogelijkheid aanwezig was, maar door beide partijen gewenst werd (aangezien ze het over het gezamenlijk actieplan eens geworden zijn, dat van strategisch partnerschap tussen Zuid-Afrika en de Europese Unie uitgaat). Als rapporteur ben ik geneigd om mijn oordeel over de herziene overeenkomst genuanceerd te houden, omdat de algemene gedachtegang en structurering, en het relatief belang van de verschillende titels de meeste aandacht aan commerciële, economische en vrijhandelsoverwegingen lijken te schenken, misschien ten nadele van een ontwikkelingsgerichte benadering, die ikzelf nog krachtiger en sterker geïntegreerd gewenst had, ook al verheugen me de nieuwe ontwikkelingsbepalingen die de herziene versie opneemt, vooral die over de strijd tegen de armoede, de doeltreffendheid van de hulpverlening, de millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling, of de onderlinge verbinding van migratie en ontwikkeling. Aanbevelingen van de rapporteur Om al die redenen stel ik de Commissie ontwikkelingsamenwerking voor om het Prlement goedkeuring van de overeenkomst aan te bevelen. Het is mijn wens dat de nieuwe bepalingen voor de ontwikkeling en de nieuwe vormen van samenwerking die de overeenkomst in haar herziene versie mogelijk maakt, volledig benut worden en in de uitvoeringsfase zorgvuldig in het oog gehouden worden in de zin van artikel 208 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, met andere woorden met inachtneming van haar doelstellingen voor ontwikkelingsamenwerking, waar ze rekening mee moet houden bij de uitvoering van alle beleidsvormen die voor de ontwikkelingslanden van belang kunnen zijn; de voornaamste van die doelstellingen is terugdringing en, op termijn, uitroeiing van de armoede. PR\840155.doc 9/9 PE452.891v01-00