1 JE BENT BETROKKEN BIJ EEN DRAMA. HOE GA JE OM MET DE MEDIA? 1. In de media of niet? Argumenten om WEL met de media te praten: Je wil dat jouw versie van de feiten bekend wordt. Je wil dat de berichtgeving correct en respectvol is. Je wil vermijden dat verkeerde mensen getuigen of dat de media informatie gaan zoeken bij je familie of bij onbekenden. Het kan opluchten pijn met anderen te delen. Je wil een boodschap meegeven of een oproep doen. Later, tijdens het verwerkingsproces, kunnen jijzelf, je familie en vrienden steun vinden in het herbekijken van de verslaggeving over het drama. Dit gebeurt het best onder begeleiding. Argumenten om NIET met de media te praten: Je bent niet verplicht in te gaan op vragen van journalisten. Je hebt recht op privacy. Zodra je begint te praten, wordt het moeilijker een grens te trekken. Na een eerste getuigenis willen sommige media elkaar overtroeven met meer details of steeds diepere interviews. Woorden kunnen anders overkomen dan je had bedoeld maar in een moment van rouw is het bijzonder moeilijk om helder na te denken over je woordkeuze. Misschien voel je je bijzonder kwaad. Woede is echter een slechte raadgever en helpt je niet om duidelijk te communiceren. Niet alle journalisten komen elke afspraak altijd na of houden zich strikt aan de regels van de beroepsethiek. Als je WEL met de media wil praten: Bereid je interview zeer goed voor. Laat je niet door journalisten of anderen onder druk zetten. Laat je niet ompraten als je niet honderd procent zeker bent. Neem je tijd. Communiceer enkel met beroepsjournalisten. Zorg ervoor dat je precies weet voor welk nieuwsmedium ze werken. SCHAKEL EEN VERTROUWENSFIGUUR IN.
2 2. Een woordvoerder kiezen? Waarom wel een woordvoerder kiezen: Een vertrouwenspersoon die alle contacten met de media behandelt, geeft jou ademruimte en een stukje sereniteit dat je hard nodig hebt. Tijdens het doorwerken van een dramatische ervaring is het moeilijk helder na te denken en de draagwijdte van je woorden in te schatten. Iemand die iets verderaf staat, kan je helpen juiste beslissingen te nemen. Het centraliseren van informatie zorgt voor een duidelijke communicatie. De ene persoon spreekt de andere niet tegen. Verslaggevers kunnen de ene verklaring niet door een andere laten weerleggen. Via je woordvoerder behoud je controle over wie waar aan het woord komt. Je woordvoerder kan afspraken maken met de media en die laten naleven. Waarom geen woordvoerder kiezen: Omdat je niemand vindt waarin jij voldoende vertrouwen hebt. Omdat je niemand vindt die deze taak op zich wil nemen. Elk ander argument dat je zelf nog vindt om geen woordvoerder aan te duiden, volstaat om het niet te doen. Als je een vertrouwensfiguur aanduidt als woordvoerder: wie en hoe? Kies iemand die je vertrouwt. Dat kan een familielid zijn, een vriend, de burgemeester, de schooldirecteur, je advocaat... Of vraag bijstand bij de dienst slachtofferhulp of bij een andere organisatie. Laat je familie en vrienden snel weten wie je woordvoerder is. Zeg hen dat alle communicatie en afspraken via die persoon gebeuren. 3. Sociale media Facebook, Netlog, twitter en internet Facebook, Netlog, twitter, LinkedIn enz. kunnen voor journalisten belangrijke bronnen zijn van foto's en informatie. Laat iemand even nagaan wat er over de getroffene op het internet staat. Op Facebook kan je de account van een overledene herdenken of verwijderen. Herdenken betekent dat de account van de overledene een herdenkingsstatus krijgt en dat enkel gevestigde vrienden toegang hebben tot het profiel. Het prikbord blijft actief zodat familie en vrienden van de overledene hun gevoelens en gedachten kunnen verwoorden. Verwijderen houdt in dat de account volledig verwijderd wordt zodat niemand die nog kan bekijken.
3 Om een account te herdenken of te verwijderen, ga je op een facebookpagina in het menu Account naar Helpcentrum. Tik herdenkingsstatus of verwijderen in en volg de instructies. Vraag ook familie en vrienden stil te staan bij de berichten die zij over het drama op Facebook plaatsen. Denk goed na over wat je zelf op Facebook of andere sociale media zet. 4. Aandachtspunten Afspraken maken De meeste media zijn bereid afspraken met jou te maken en zich daaraan te houden. Verspreid de gemaakte afspraken naar alle media. Omlijn je verhaal bereid je boodschap goed voor Beslis over welke onderwerpen jij het wil hebben, en vooral: over welke niet. Maak vooraf afspraken met de journalisten. Als je met journalisten wil praten, betekent dit niet dat je meteen op alle vragen moet antwoorden. Toch vragen journalisten door, dat is hun vak. Zorg ervoor dat jij of je woordvoerder goed weet waar je de lijn trekt. Praat niet over anderen. Laat je niet verleiden uit te weiden over burenruzies, familiegeschiedenissen en andere privézaken. Geef zelf spontaan informatie en/of foto s Als de media geen informatie krijgen, zullen ze die zelf zoeken. Verdeel liever de informatie die je zelf kwijt wil dan dat de geruchtenmolen begint te draaien. Verdeel liever mooie foto's van het slachtoffer dan dat minder fraaie beelden opduiken. Beelden Beelden zijn erg belangrijk voor de media. Laat hen liever toe enkele dingen te filmen of te fotograferen (bv. de plaats van de overval, de rouwende menigte) dan dat stiekem gemaakte beelden verspreid worden. Maak afspraken met fotografen en cameralui. Bijvoorbeeld: geen close-ups van de familie tijdens de begrafenisplechtigheid Als je helemaal niet wil dat foto s van getroffenen gepubliceerd worden, vraag dan aan de media dat zij artikel 10 van de wet op het auteursrecht respecteren. Samengevat stelt dit wetsartikel dat een foto van iemand enkel gepubliceerd mag worden mits uitdrukkelijke toestemming van die persoon of van zijn rechthebbenden (familie meestal) tot 25 jaar na haar of zijn overlijden.
4 Anoniem blijven Soms wil je je verhaal kwijt, maar wil je niet zelf in de belangstelling staan. Je kan dan anonimiteit vragen. Je mag uiteraard vragen je huis of interieur niet in beeld te brengen. Kies je media Ideaal zou zijn dat je alle media op gelijke voet behandelt. Maar in de keuze van de media waarmee je praat, ben je volledig vrij. Eén persontmoeting organiseren a. Je kan ervoor kiezen alle media in één keer te woord te staan. Er zijn immers veel kranten, weekbladen en televisiezenders. Dikwijls stellen ze dezelfde vragen of willen ze voortborduren op je verklaringen aan hun concurrenten. b. Op een algemene persontmoeting moet je je zeer goed voorbereiden. c. Je kan vooraf aan de journalisten laten weten op welke vragen je liever geen antwoord geeft. d. Je kan ook een tekst voorbereiden en (laten) voorlezen, en er verder het zwijgen toe doen. Het 'pool'-systeem Om te veel ontmoetingen met reporters te vermijden, kan je één fotograaf en één reporter van een nieuwsagentschap toelaten om beelden en informatie naar de media te verdelen. Belga is het Belgische nieuwsagentschap. Er zijn ook enkele fotoagentschappen. Nalezen Beslis of je het artikel met je interview vóór publicatie wil nalezen. Als je er vooraf een afspraak over maakt, staat een journalist meestal toe dat je het artikel leest en correcties aanbrengt voordat de krant of het weekblad in druk gaat. Maar daar knelt het schoentje. Journalisten werken onder tijdsdruk. Je moet wijzigingen meestal erg snel doorgeven. In de praktijk zal het daarom misschien niet altijd mogelijk zijn dat alle, of zeer veel, aanpassingen worden doorgevoerd. Kinderen Er gelden bijzondere regels en strenge wetten voor de verslaggeving over kinderen. Ze mogen bijvoorbeeld niet zonder toestemming afgebeeld of met volledige naam vermeld worden. Kinderen of jongeren zijn extra kwetsbaar. Klachten Soms loopt het fout. Feiten worden verkeerd weergegeven, woorden worden je in de mond gelegd. Je kan de journalist een rechtzetting vragen. Als dat niet lukt, richt dan een aangetekende brief aan de hoofdredacteur.
Als je klachten hebt, kan je altijd terecht bij de Raad voor de Journalistiek (IPC Residence Palace, Wetstraat 155, 1040 Brussel. info@rvdj.be). Daar zijn geen kosten aan verbonden. De Raad voor de Journalistiek is een onafhankelijke instantie die klachten behandelt over de manier van handelen van media en waakt over de beroepsethiek. Een uitspraak van de raad wordt door de media zeer ernstig genomen. Bij ernstige schade kan je overwegen via de rechter een rechtzetting of schadevergoeding te eisen. 5