Hoofdhuidkoeling Interne geneeskunde
Inhoudsopgave Hoofdhuidkoeling 4 Waarom de hoofdhuidkoeler? 4 Wat is een hoofdhuidkoeler? 4 Hoe werkt de hoofdhuidkoeler? 4 Hoe gebeurt de koeling? 6 Dag voor behandeling 6 Dag van behandeling 6 Bijwerkingen 7 Adviezen 8 Veel gestelde vragen 10 Overige praktische onderwerpen 13 Tot slot 14 3
Hoofdhuidkoeling Kanker is een ziekte met ingrijpende gevolgen. U kunt lichamelijke en emotionele problemen ervaren. Ook kan uw uiterlijk veranderen. Zo kunt u haaruitval krijgen ten gevolge van chemotherapie. Op het moment dat u chemotherapie krijgt, kunt u aan uw arts of oncologieverpleegkundige vragen of u in aanmerking komt voor het gebruik van de hoofdhuidkoeling. Waarom de hoofdhuidkoeler? Om haaruitval te voorkomen of te verminderen kunt u de hoofdhuidkoeler dragen tijdens de behandeling met chemotherapie, zodat u mogelijk geen pruik hoeft te dragen. Wat is een hoofdhuidkoeler? De hoofdhuidkoeler is een kap die op uw hoofd wordt geplaatst. Deze kap is door middel van slangen verbonden aan het koelapparaat. Dit apparaat pompt koude vloeistof door de kap. Hoe werkt de hoofdhuidkoeler? In de kap circuleert speciale koelvloeistof die de temperatuur van de hoofdhuid verlaagt naar ± 18º C. Hierdoor wordt de bloedtoevoer naar de haarwortels verminderd, zodat ook minder cytostatica de haarwortels bereikt. Het gebruik gaat 4
als volgt. U draagt de koelkap voor, tijdens en na het toedienen van cytostatica. De chemotherapie start na 30 minuten nadat de kap op uw hoofd is geplaatst. De kap blijft gedurende de hele behandeling en nog 90 minuten na de behandeling op uw hoofd geplaatst. De gehele tijdsduur van het koelen is afhankelijk van uw behandeling. De koeling na de behandeling gebeurt eventueel in een andere ruimte. 5
Hoe gebeurt de koeling? Hoe gebeurt de koeling van de hoofdhuid met de Paxman hoofdhuidkoeler op de dag voor de behandeling en de dag van de behandeling? Dag voor behandeling Voordat de behandeling start, komt u bij de oncologieverpleegkundige op de chemo-unit, op afdeling 2 West. De verpleegkundige maakt kennis met u en meet de onderste en bovenste koelkap bij u aan. Voor een goed resultaat van de hoofdhuidkoeling verzoeken we u de avond te voren uw haar te wassen en geen conditioner te gebruiken. Dag van behandeling Op de dag van de behandeling gelden de volgende richtlijnen. U verwijdert haarspelden en oorbellen. U gebruikt geen haarlak. Uw haar wordt nat gemaakt. De aangemeten kap wordt op uw hoofd geplaatst, eventueel gefixeerd met enkele gazen, om direct contact van de hoofdhuid met de kap te voorkomen. Vervolgens wordt de juiste maat overkap over de kap getrokken. Het geheel moet goed aansluiten op het gehele hoofd. Over de overkap komt nog een bandje zodat het geheel goed blijft zitten tijdens de behandeling. Het is belangrijk dat de kap goed aansluit op uw gehele hoofd. Geeft u het zelf dan ook aan, wanneer u denkt dat de kap niet goed aansluit. 6
Bijwerkingen De volgende bijwerkingen zijn mogelijk bij het gebruik van de hoofdhuidkoeling. Haaruitval zal niet altijd (volledig) voorkomen kunnen worden. Ook de conditie van het haar kan achteruit gaan. De meeste patiënten ervaren dat het haar dunner en brozer wordt. Er is geen garantie te geven dat bij u haaruitval zodanig wordt voorkomen dat u geen pruik nodig heeft. Mocht het haar na de 1e hoofdhuidkoeling toch gaan uitvallen, dan adviseren we dat u de 2e hoofdhuidkoeling ondergaat. Dit omdat gebleken is dat het haarverlies na de 2e hoofdhuidkoeling niet verergert maar stabiliseert. De eerste 10 minuten dat u de kap op uw hoofd heeft, wordt de kou het meest nadrukkelijk ervaren. Dit komt doordat het lichaam moet wennen aan de overgang van de hoofdhuidtemperatuur van 37 C naar 18 C. Er kan hoofdpijn optreden, die zelden met een pijnstiller (paracetamol) behandeld hoeft te worden. Theoretisch is het mogelijk dat micrometastasen in de behaarde hoofdhuid door de hoofdhuidkoeling aan de werking van cytostatica ontsnappen. Hoofdhuidkoeling wordt reeds zo n 30 jaar toegepast. Er zijn echter geen studies die aangeven metastasen in het behaarde hoofd of elders meer voorkomen na behandeling met cytostatica en hoofdhuidkoeling. 7
Adviezen Het is niet precies bekend welke factoren hoofdhuidkoeling succesvol maken. De resultaten van de koeling verschillen per persoon. In Engeland wordt in twee derde van alle ziekenhuizen hoofdhuidkoeling toegepast. Patiënten krijgen hier diverse adviezen die kunnen bijdragen aan het behoud van het haar. Deze adviezen hebben betrekking op de verzorging van het haar, voor als de conditie van het haar verslechtert ten gevolge van chemotherapie. Deze adviezen zijn als volgt. Gebruik alleen milde haarproducten zoals babyshampoo om uitdroging van het haar of de hoofdhuid te voorkomen. Gebruik een crèmespoeling of conditioner. Was het haar minder vaak. Droog uw haar door het droog te deppen in plaats van te wrijven. Kam uw haren voorzichtig, gebruikmakend van een zachte (baby) borstel of een kam met veel ruimte tussen de tanden. Voorkom blootstelling aan warmte door gebruik van haardrogers, föhns of krultangen. Dit het haar droog maken, waardoor het eerder breekt. Voorkom het trekken aan het haar door vlechten of het strak bijeenbinden met een elastiekje. Een zachte massage van de hoofdhuid kan de bloedtoevoer van de haarfollikels verbeteren. Indien de hoofdhuid droog wordt, kan gebruik gemaakt worden van vochtinbrengende crème of natuurlijke oliën. Voorkom beschadiging van het haar door chemicaliën, 8
bijvoorbeeld door permanentvloeistof. Kleur het haar alleen met natuurlijke producten; gebruik een milde kleur shampoo. Indien u een bezoek brengt aan de kapper, vraag dan om minimaal gebruik van schadelijke stoffen voor het haar. 9
Veel gestelde vragen Er zijn enkele vragen over hoofdhuidkoeling die regelmatig gesteld worden door patiënten. Hieronder vindt u enkele vragen met bijbehorende uitleg. Zal ik mijn haar behouden? Het resultaat is voor elke patiënt verschillend: type cytostatica, dosering, type haar (haardikte / structuur). U weet pas of hoofdhuidkoeling bij u werkt als u deze behandeling geprobeerd heeft. Ten gevolge van de chemotherapie zal er altijd wat meer haaruitval optreden dan u gewend bent. Is het verstandig om een pruik te bestellen? We kunnen helaas niet garanderen dat de haaruitval bij u zodanig voorkomen kan worden dat u geen pruik nodig heeft. Wij adviseren u uit voorzorg wel een pruik aan te laten meten. Bij goede haarwerk specialisten kunt u afspreken dat u de pruik niet hoeft af te nemen als er geen of weinig haaruitval is. Hoe koud kan het worden? De koude is in het begin onprettig, maar na ongeveer 10 minuten treedt er gewenning op en wordt het in het algemeen goed verdragen. Wordt de rest van mijn lichaam koud? Over het algemeen gebeurt dit niet. We adviseren u om warme kleding te dragen, bij voorkeur een coltrui. Als u last 10
krijgt van de koude kunt u om een deken of warme drank vragen. Kan de hoofdhuid bevriezen? Nee, de hoofdhuid kan niet bevriezen. Er zijn tijdens de ontwikkeling van de koelkap maatregelen getroffen om bevriezing van de hoofdhuid te voorkomen. Is hoofdhuidkoeling pijnlijk? Nee, hoofdhuidkoeling is niet pijnlijk. Krijg ik hoofdpijn? Over het algemeen krijgen patiënten geen hoofdpijn; een enkeling wel. Mocht u last krijgen van hoofdpijn, dan kan de verpleegkundige u een paracetamol geven. Het kan verstandig zijn om bij een volgende behandeling met hoofdhuidkoeling van te voren een paracetamol in te nemen. Kan ik bewegen tijdens de koeling? Zitten, opstaan of gaan liggen tijdens de koeling is geen enkel probleem. U kunt alleen niet rondlopen als de kap aan het koelapparaat is gekoppeld. Wat als ik naar het toilet moet? De kap kan losgekoppeld worden van het koelapparaat, zodat u naar het toilet kunt gaan. De kap moet wel zo snel mogelijk weer aangesloten worden. Een onderbreking langer dan 10 minuten gaat het beoogde resultaat van verminderde haaruitval tegen. 11
Beschadigt mijn haar tijdens de koeling? Door de koeling wordt de conditie van het haar op geen enkele wijze beïnvloed. De cytostatica heeft wel een uitwerking op het haar. Het haar kan hierdoor broos en breekbaar worden. 12
Overige praktische onderwerpen Het type haar van de patiënt kan invloed hebben op het resultaat van de koeling. Bij kroezend haar of erg dik haar is het resultaat over het algemeen minder. 13
Tot slot Mocht u naar aanleiding van deze folder nog vragen hebben of nadere informatie over hoofdhuidkoeling willen, dan kunt u terecht bij: De coördinerend oncologieverpleegkundige o Nienke v.d. Broek (0341) 435748 o Judith Amsing (0341) 463502 Uw specialist/ oncoloog U kunt extra informatie vinden via de website www.geefhaareenkans.info 14
Uitgave: Patiëntencommunicatie Harderwijk, februari 2013 CAZ IN 95.02.13
Ziekenhuis St Jansdal Wethouder Jansenlaan 90 3844 DG Harderwijk Postbus 138 3840 AC Harderwijk Telefoon (0341) 463911 www.stjansdal.nl