Ergotherapie Patiënteninformatie Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 3290 Diest t 013 35 40 11 f 013 31 34 53 post@azdiest.be www.azdiest.be
Inhoudsopgave 1 Wat is ergotherapie... 4 2 Ergotherapie op de dienst geriatrie... 4 3 Therapievormen... 5 4 Taken van de ergotherapeut... 10
1 Wat is ergotherapie Het handelen van de mens staat centraal binnen de ergotherapie. De ergotherapeut streeft ernaar om de patiënt zoveel mogelijk zijn autonomie te laten bewaren op het gebied van zelfzorg, productiviteit en ontspanning. Hierbij wordt niet alleen uitgegaan van de wensen en/of eisen die iemand aan zijn eigen functioneren stelt, maar ook van de wensen en/of eisen vanuit de omgeving. De ergotherapeut richt zich niet op de ziekte maar op de gevolgen ervan in het dagelijks functioneren en begeleidt de patiënt bij het vinden van oplossingen. 2 Ergotherapie op de dienst geriatrie Bij de geriatrische patiënt legt de ergotherapeut de klemtoon op het assessment, activeren, valideren en onderhouden van de beschikbare energie en de aanwezige capaciteiten tot handelen. Rekening houdend met de beperkingen worden oude handelingen hersteld en nieuwe handelingen aangeleerd. Wanneer patiënten zeer sterk zorgbehoevend zijn, gaat de aandacht van de ergotherapeut naar het levenscomfort en de mogelijkheden tot zelfbeschikking van de oudere. 4
3 Therapievormen 3.1 Individuele therapieën 3.1.1 ADL: Activities of Daily Living ADL omvat alle activiteiten die een mens dagelijks moet verrichten. Ze worden dagelijks uitgevoerd omdat ze elementair en levensnoodzakelijk zijn. De activiteiten van het dagelijkse leven kunnen in verschillende domeinen ingedeeld worden: Persoonlijke hygiëne Activiteiten rond maaltijden Activiteiten rond beperkt en ruim leefmilieu Ochtendtoilet De ADL- training begint reeds bij de verplaatsing van de patiënt van de kamer naar de badkamer. Daarna moet de patiënt, indien dit mogelijk is, zelf de nodige materialen klaarleggen. Bij het starten met de activiteit motiveert de ergotherapeut de patiënt om zoveel mogelijk zelf te doen (zich zelf uitkleden, wassen, aankleden, haren kammen en tanden poetsen). Indien de patiënt motorisch moeilijkheden ondervindt, leert de ergotherapeut de patiënt alternatieven handelingsmethoden aan of adviseert het gebruik van bepaalde hulpmiddelen. Wanneer de patiënt moeite heeft met het handelingsplan, structureert de ergotherapeut de handelingen. Hierbij worden de volgorde van de handelingen en/of het juiste gebruik van de materialen bepaald. 5
Doel van het ochtendtoilet: Het vergroten van de zelfzorg en het bevorderen of het in stand houden van de zelfstandigheid van de patiënt. Daarnaast wordt de patiënt gemotiveerd om actief te blijven en wordt het gevoel van eigenwaarde vergroot. Eetsituatie Als de patiënt niet in staat is om zelfstandig te eten, kan met aan de ergotherapeut vragen om de eetsituatie te analyseren en eventuele problemen en moeilijkheden op te sporen. De ergotherapeut zal veeleer de patiënt behandelen indien de patiënt niet zelfstandig kan eten omwille van een gestoorde motoriek of omwille van gestoorde mentale functies. De ergotherapeut kan bepaalde hulpmiddelen adviseren. 3.1.2 Functietraining De groep patiënten die voor deze therapievorm in aanmerking komt is zeer uitgebreid. Er worden individuele functietraining gegeven aan patiënten met uiteenlopende pathologieën. Doel van functietraining: Het verbeteren of onderhouden van mobiliteit, spierkracht, coördinatie, uithoudingsvermogen 6
3.1.3 Trainen van neuropsychologische dysfuncties Op de afdelingen waar de ergotherapeuten werkzaam zijn, liggen onder anderen patiënten die een beroerte gehad hebben. De neurologische symptomen van deze patiënten verschillen in aard, plaats en intensiteit. De patiënten kunnen te maken krijgen met een verlamming van een bepaalde lichaamshelft, het niet herkennen of benoemen van voorwerpen, een stoornis in het lichaamsschema, een ruimtelijke desoriëntatie,. De ergotherapeut zal trachten deze neuropsychologische dysfuncties in kaart te brengen en zal nadien hierrond een behandelingsplan opstellen. 3.2 Groepstherapieën 3.2.1 Reminiscentie Reminiscentie is het terugdenken, het op een min of meer levendige en gevoelsgeladen manier ophalen van herinneringen uit het verleden. Deze herinneringen kunnen emoties opwekken, gesprekken animeren en een gevoel geven van samenhorigheid. Reminiscentie is een aangename activiteit voor licht dementerende ouderen. Zij krijgen het gevoel dat ze nog iets te vertellen hebben en dat er ook naar hen wordt geluisterd. Reminiscentie komt tegemoet aan de emotionele noden van de ouderen en het is meteen ook een bevestiging van hun identiteit. Ouderen in een gevorderd stadium van dementie kunnen de herinneringen niet meer ophalen. Zij kunnen echter wel ondersteund worden om via stimuli gelijkaardige emoties te beleven. 7
Algemeen doel: De patiënt blijft betrokken met wat er rondom hem/haar gebeurt en de omgeving blijft op de hoogte van de individuele belevingswereld. Specifieke doelen: Het stimuleren van plezier ervaringen door het oproepen en opnieuw beleven van positieve ervaringen uit het verleden Het bevorderen van het zelfbeeld door het oproepen van slaagmomenten ui het verleden. Het doorbreken van isolement. Het ontwikkelen van samenhorigheid tussen de deelnemers. Het verhoogt de betrokkenheid en stimuleert het socialiseringsproces. Tijdens de reminiscentie-activiteit stelt de ergotherapeut vragen over bepaalde thema s uit het heden en het verleden. Dit kan gaan van de lagere schooltijd, de trouwdag of de geboorte van de kinderen. 8
3.2.2 Kooktherapie Specifieke doelen: Zintuigprikkeling (visueel, auditief, tactiel, reuk) Beroep doen op de ervaringen en de kennis van de patiënt wat het gevoel van eigenwaarde vergroot. Bevorderen van samenwerken Leggen van sociale contacten De aanwezige mogelijkheden / vaardigheden stimuleren en/of in stand houden Herkenning van vroeger kan gespreksstof bieden Het nemen van verantwoordelijkheid 9
4 Taken van de ergotherapeut 4.1 Interdisciplinaire samenwerking De ergotherapeut evalueert het ergotherapeutische handelen binnen een interdisciplinair team. Hij/zij neemt deel aan een interdisciplinair overleg ter bepaling en evaluatie van de behandeldoelen, behandelstrategie en aanpak voor elke patiënt. Hij/zij pleegt overleg met andere teamleden, geeft relevante informatie door en ontvangt relevante informatie en advies. 4.2 Afnemen van testen bij patiënten Op vraag van de behandelende arts kan de ergotherapeut een bepaalde test afnemen. Een test die regelmatig afgenomen wordt is de Mini Mental State Examination (MMSE). Deze test is een neuropsychologisch instrument dat ontworpen is om het cognitief functioneren te meten. De MMSE test hierbij 6 gebieden (oriëntatie in tijd en ruimte, inprentingsvermogen, aandacht, geheugen, taal en constructieve vaardigheden). 4.3 Adviezen geven 4.3.1 Aan de mantelzorgers Heel wat zorgenlast kan voor de mantelzorgers draaglijk gemaakt worden door inzicht en bekwaamheid. De ergotherapeut adviseert de mantelzorgers in functie van een zo groot mogelijke zelfstandigheid en veiligheid voor de patiënt. 10
4.3.2 In verband met hulpmiddelen en aanpassingen De ergotherapeut gaat na of er voor bepaalde patiënten hulpmiddelen of aanpassingen nodig zijn. Indien hij/zij hier een positief antwoord op geeft, zal de ergotherapeut bepalen aan welke eisen dit hulpmiddel of aanpassing moet voldoen. 4.3.3 In verband met woningaanpassing en thuisbegeleiding In heel wat woonsituaties zijn er omstandigheden die de oudere in zijn zelfstandig functioneren belemmeren. Heel wat toestanden verplichten de oudere tot ongezond en onveilig gedrag. De thuissituatie wordt al in het ziekenhuis voorbereid door de ADL-trainingen. De stap van het beschermende ziekenhuismilieu naar het alleen wonen thuis is voor veel patiënten moeilijk. 11
Algemeen Ziekenhuis Diest Voor verveelvoudiging of kopie van deze uitgave, gelieve contact op te nemen met de Algemeen Directeur van het Algemeen Ziekenhuis Diest. REALISATIE Marijke Mulders en Jessica Geerts Ergotherapie VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 3290 Diest t 013 35 43 23 f 013 31 34 53 post@azdiest.be www.azdiest.be Augustus 2012