Orthopedie Totale knieprothese 1
Binnenkort wordt bij u een knieoperatie verricht. Tijdens deze operatie wordt uw beschadigde kniegewricht vervangen door een kunstgewricht. In deze folder wordt u informatie gegeven over het kniegewricht en de behandelingsmogelijkheden bij beschadiging daarvan. U krijgt informatie over de voorbereiding op de operatie, de operatie zelf en de nabehandeling. Deze brochure is bedoeld als aanvullende informatie naast het gesprek met uw behandelend arts. Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben dan kunt u die stellen aan uw behandelend arts. Poli orthopedie Tel: 0591-69 14 00, keuzemenu 2 Oost 14, afdeling orthopedie Tel. secretariaat: 0591-69 16 36 2
Inhoudsopgave Blz. Inleiding 4 Oorzaak 5 Klachten 5 Welke verdoving wordt toegepast 5 Voorbereiding op de operatie 6 Belangrijk 7 Wat neemt u mee 7 Opname / dag van de operatie 7 Medicijnen 8 Operatie 9 Ontslag 11 Complicaties 12 Leven met een knieprothese 12 Levensduur van een knieprothese 13 Extra informatie 13 3
Inleiding Het kniegewricht bestaat uit twee botdelen, het scheenbeen en het dijbeen. De uiteinden daarvan zijn bedekt met een laagje kraakbeen, zodat de knie soepel beweegt. Deze kraakbeenlaag is elastisch en kan schokken en stoten opvangen. Als een kniegewricht ernstig beschadigd of versleten is, is vervanging van het gewricht door een knieprothese vaak de enige oplossing. Elk jaar worden in Nederland vele duizenden knieprothesen geplaatst. Er zijn twee typen: de totale en de halve knieprothese. De meest gebruikte is de totale knieprothese, die al het kraakbeen van zowel het dijbeen als het scheenbeen vervangt. Wanneer alleen de binnen- of buitenzijde van de knie moet worden vervangen spreken we van een halve knieprothese. De operatie is geen kleinigheid en het herstel vraagt veel wilskracht en inspanning van de patiënt en zijn of haar familieleden. Door een goede voorbereiding kunt u zich onnodige spanningen en teleurstellingen besparen. De bouw van de knie knieschijf bovenbeen kraakbeen kruisbanden meniscus gewrichtsband Gestrekte knie knieschijf pees scheenbeen kuitbeen Gebogen knie 4
Oorzaken Er zijn verschillende oorzaken die slijtage van het kniegewricht kunnen veroorzaken, zoals kraakbeen- en stofwisselingsziekten en kraakbeenbeschadiging door een fractuur. Wanneer in het verleden de meniscus verwijderd is, is er een verhoogde kans op slijtage. Meestal echter is de oorzaak onduidelijk. Reumapatiënten hebben vaak knieproblemen omdat reuma het kraakbeen aantast. Het kniegewricht kan zo ernstig beschadigd zijn, dat vervanging door een knieprothese noodzakelijk is. Klachten Bij een beschadigde of versleten knie treedt pijn meestal op bij (trap)lopen en lang staan. Ook startpijn komt voor. Fietsen levert doorgaans de minste klachten op. In een gevorderd stadium treedt verstijving op; er ontstaat een bewegingsbeperking waardoor strekking van de knie onmogelijk wordt. Ook kan zich een X- of O-beenstand ontwikkelen, waarbij de knie in toenemende mate moe en instabiel aanvoelt. De ernst van de aandoening wordt vastgesteld door lichamelijk onderzoek, röntgenfoto s en eventueel met een kijkoperatie. Bij de beslissing om een knieprothese te plaatsen is het oordeel van de patiënt doorslaggevend. Die ervaart immers de last. De patiënt moet uiteindelijk zelf bepalen of hij of zij toe is aan de operatie. Welke verdoving wordt toegepast De operatie geschiedt met plaatselijke verdoving (ruggenprik= spinale/ epidurale anesthesie), een enkele keer onder algehele narcose. Plaatselijke verdoving kan in overleg met de anesthesioloog worden gecombineerd met een slaapmiddel, waardoor u weinig of niets van de operatie merkt. 5
Voorbereiding op de operatie Voor de opname in het ziekenhuis wordt u poliklinisch onderzocht door de anesthesioloog. Afhankelijk daarvan is soms een bezoek aan de internist, de longarts of de cardioloog nodig. Verder wordt bloed- en urineonderzoek verricht en wordt een E.C.G.(hartfilmpje) en een longfoto gemaakt. Dit is nodig om u lichamelijk zo goed mogelijk op de operatie voor te bereiden en zo de kans op problemen zo klein mogelijk te maken. Soms schrijft de specialist vóór de operatie fysiotherapie voor om u al met krukken te leren lopen Screening door neusuitstrijk Ongeveer een derde van alle mensen draagt in de neus een bepaalde bacterie, de Staphylococcus aureus. Normaal gesproken ondervinden mensen hier geen hinder van. Echter, bij het plaatsen van een nieuwe heup/knie kan bij dragers van deze bacterie een infectie ontstaan van de operatiewond. Dit kan vervelende gevolgen hebben. Daarom wordt geruime tijd voor de operatie bij u een kweek van de neus afgenomen, om te kijken of u deze bacterie bij u draagt. Als u drager bent van deze bacterie krijgt u hier bericht van via de poli orthopedie. U krijgt dan een neuszalf met antibiotica en een speciale zeep voorgeschreven om de bacterie (tijdelijk) kwijt te raken. Hierdoor wordt de kans op een wondinfectie kleiner. U kunt de zalf en zeep ophalen bij de poli orthopedie. Hoe en wanneer u deze middelen precies moet gebruiken staat vermeld in de informatiefolder die u dan meekrijgt. Alleen mensen die drager zijn krijgen hierover bericht. 6
Belangrijk Het is belangrijk dat, als u opgenomen wordt, u nergens op of in uw lichaam wondjes, plekjes, pukkeltjes, smetplekken of ontstekingen heeft. Voorbeelden daarvan zijn: blaasontsteking; griep; koorts; smetplekken in de lies; wondjes aan de tenen, die ontstoken zijn. Indien u dit heeft of twijfelt, altijd contact opnemen met de afdeling Oost 14 van het Scheper Ziekenhuis, tel. 0591-69 16 36. 1 week voor de operatie geen creme/zalf gebruiken dit ivm folie die na de ok gebruikt wordt. Wat neemt u mee Uw ponsplaatje met afsprakenmapje. Belangrijke documenten zoals wilsverklaring e.d. Medicijnen die u dagelijks gebruikt (eventuele anticonceptiemiddelen kunt u, na overleg met uw arts, meestal zelf door gebruiken). Eventueel dieetvoorschrift. Toiletartikelen (geen handdoeken en washandjes). Nachtkleding, pantoffels en eventueel ochtendjas of badjas. Boek, tijdschrift of handwerkje. Gemakkelijk zittende kleding en schoenen (geen instappers). Opname / dag van de operatie Melden volgens voorschrift (brief) die u ontvangt van de afdeling opname. Patiënten die een dag voor de operatie opgenomen worden en patiënten die na 10.00 uur opgenomen worden komen normaal gesproken 7
direct op de afdeling. Zij kunnen hun spullen/kleding en dergelijke gelijk mee naar boven nemen. U krijgt dan een kamer en kast toegewezen. Wordt u echter vóór 10.00 uur opgenomen, dan is de kans groot dat u via de nuchtere opnameruimte direct naar de Holding/operatiekamer gaat. Uw kleding die u op dat moment aan heeft en de spulletjes die u bij u hebt, worden voor u in een tas gedaan en na de operatie gaat deze mee naar de afdeling waar u komt te liggen. Het is dus belangrijk dat als u via de nuchtere opnameruimte wordt opgenomen, u alle extra kleding, krukken enz. thuis laat of in de auto laat liggen zodat het bezoek dat voor u mee kan nemen omdat daar in de nuchtere opnamekamer geen ruimte voor is. Let op: Wat u wel altijd bij u moet hebben zijn uw medicijnen (inclusief de doosjes) zodat wij kunnen zien welke medicijnen u gebruikt. Medicijnen U start met Fragmin injecties (gaat trombose tegen) gedurende 6 weken. Als u al bloedverdunners, zoals Sintrommitis of Marcoumar, gebruikt dan stopt de Fragmin na een aantal dagen. Van de specialist heeft u gehoord hoeveel dagen voor de operatie u met deze tabletjes moet stoppen. In principe worden deze bloedverdunnende tabletten de tweede dag na de operatie weer gestart. Deze worden dan naast de Fragmin gegeven. De eerste Fragmin injectie wordt al voor de operatie gegeven. Andere medicijnen worden eventueel in opdracht van de anesthesioloog, internist of orthopeed gestaakt. Na de operatie gaat u starten met diclofenac 50 mg tablet 3x daags (pijnstiller/ontstekingsremmer) gedurende 10 dagen. Na de operatie gaat u starten met Nexium 20 mg tablet 1x daags (deze beschermt uw maag), ook gedurende 10 dagen. Paracetamol 500 mg gedurende 5 dagen, 4x daags 2 tabletten. 8
Operatie De orthopedisch chirurg geeft aan welk type prothese de voorkeur verdient en op welke wijze de prothese wordt vastgezet op het botweefsel, met of zonder botcement. Bij de operatie wordt de knie opengemaakt door een verticale snee van ongeveer twintig cm over de voorkant van de knie. De ingreep duurt één tot twee uur. Tijdens de operatie verwijdert de chirurg de aangetaste gewrichtsvlakken. Vervolgens wordt met speciale instrumenten het bot aangepast aan de vorm van de prothese, waardoor een goede verankering mogelijk is. Een plastic schijf tussen de metalen delen van de prothese zorgt voor een soepel scharnieren. Soms wordt ook de knieschijf geopereerd. Het kraakbeen wordt dan ook vervangen door een kunststof laagje. Tijdens de ingreep krijgt u antibiotica om de kans op infectie te verkleinen. Na de operatie gaat u naar de uitslaapruimte waar gedurende de eerste uren intensieve bewaking en controle plaatsvinden. Na de ingreep kan misselijkheid optreden. Als u voldoende hersteld bent gaat u terug naar uw eigen afdeling. De eerste dagen na de operatie wordt tevens gezorgd voor een goede pijnstilling via een slangetje in uw rug (epiduraal). Na de operatie heeft u een infuus en bij de wond zitten één of twee drains om bloed en wondvocht af te voeren. Vaak wordt het opgevangen bloed na filtering teruggegeven (zogenaamd Bellovac systeem). Op de afdeling krijgt u, nadat de drains verwijderd zijn, een steunkous. Deze moet u gedurende de eerste 6 weken de hele dag dragen. De eerste dag na de operatie wordt begonnen met revalideren. Uw onderbenen worden op bed gewassen en de wond wordt verzorgd. Daarna mag u naar de doucheruimte om u zelf te wassen. Als dat niet 9
mogelijk is, krijgt u een waskom bij het bed waarmee u zich dan van boven zelf kunt wassen. gedeeltelijke vervanging volledige vervanging 10
Ontslag Het ontslag uit het ziekenhuis is gemiddeld vier dagen na de operatie. Patiënten die in het zogenaamde Joint Care-programma mee doen, gaan in principe de derde dag na de operatie om 16.00 uur met ontslag. Patiënten buiten het Joint Care-programma gaan meestal iets later met ontslag. Dit heeft te maken met het revalidatieprogramma. U mag/kan met ontslag als: de operatiewond er goed uitziet en niet overmatig meer nalekt; de pijn dragelijk is; thuiszorg geregeld/of eventueel een KDO plekje voor u beschikbaar is; het mobiliseren goed gaat. Patiënten die een totale knieprothese hebben gekregen moeten in staat zijn hun knie minimaal 90 graden te buigen De hechtingen worden 14 dagen na de operatie door de verpleegkundige van de polikliniek orthopedie verwijderd. Deze afspraak wordt voor u gemaakt en krijgt u mee als u met ontslag gaat. Op dit spreekuur ziet u in principe geen arts, alleen als er bijvoorbeeld bijzonderheden zijn met de wond. Tevens krijgt u een machtiging mee voor een fysiotherapeut bij u in de buurt en een overdracht van onze fysiotherapeut. Als u na ontslag gebruik gaat maken van de thuiszorg krijgt u daar ook een overdracht voor mee. Ook ontvangt u een kopie van de brief die wij naar uw huisarts hebben gefaxt. Diabetespatiënten ontvangen ook nog een kopie van de diabeteslijst die wij tijdens uw opname in het ziekenhuis hebben bijgehouden. De familie kan uw medicatie ophalen bij de Scheperapotheek. Wij zorgen ervoor dat alles klaarligt op de dag van uw ontslag. Als u wordt opgehaald laat dan uw begeleider een rolstoel meenemen (deze staan bij de ingang), een dik kussen en een vuilniszak. Dit om de transfer in/uit de auto te vergemakkelijken. 11
Complicaties Ondanks alle zorg die besteed wordt aan de operatie, kunnen er soms toch nog complicaties optreden zoals: infectie van de knieprothese of het gebied er omheen; nabloeding; soms spoort de knieschijf niet goed. Dit geeft pijn bij buigen en het buigen is niet goed mogelijk; trombose, om dit te voorkomen krijgt de patiënt gedurende 6 weken bloedverdunnende middelen; loslating van de prothese na langere tijd. Deze kan eventueel vervangen worden. In de volgende gevallen dient u met de behandelend arts contact op te nemen: als de wond gaat lekken; als de huid rondom de wond dik wordt en/of meer pijn gaat doen; als u niet meer op het been kunt staan, terwijl dit tevoren goed mogelijk was. Leven met een knieprothese Na plaatsing van een knieprothese is de pijn meestal verdwenen en de loopfunctie sterk verbeterd. Fietsen is meestal mogelijk. Het wordt afgeraden de "nieuwe knie" in werk en sport zwaar te belasten; de kans op beschadiging is dan immers groter. De orthopedisch chirurg kan u hierover adviseren. 12
Levensduur van een knieprothese Knieprothesen zijn tegenwoordig van hoogwaardige kwaliteit en er wordt voortdurend gewerkt aan perfectionering. De levensduur bedraagt gemiddeld tien tot vijftien jaar. Voorzichtigheid blijft echter geboden. Een knieprothese kan bijvoorbeeld los gaan zitten. Vaak is dan het plaatsen van een nieuwe prothese wel mogelijk. De kans op loslating met name op de lange termijn is de reden dat u jaarlijks of om de twee jaar blijvend gecontroleerd dient te worden. Een belangrijk onderdeel van deze controle is een röntgenfoto van de knie. Extra informatie Als u meer wilt lezen of behoefte heeft aan contact met lotgenoten, dan kunt u contact opnemen met de Stichting Patiëntenbelangen Orthopedie via de website www.patientenbelangen.nl of telefonisch 026-32 15 154. Tot slot Uw operatiegegevens zullen worden geregistreerd in de Landelijke Registratie Orthopedische Implantaten. Indien u hier bezwaar tegen heeft, kunt u dit kenbaar maken aan uw behandelend specialist. Contactpersoon hierover is: G.J. Bulthuis tel. 0591-69 14 48 of C. Oortmann, PA tel. 0591-69 23 03 13
Verantwoording tekst Deze brochure is samengesteld door de poli orthopedie in samenwerking met de dienst patiëntenvoorlichting van het Scheper Ziekenhuis. Bent u van mening dat bepaalde informatie ontbreekt of onduidelijk is, dan vernemen wij dat graag. 14
15
BELANGRIJK Als knieprothesedrager blijft de kans op infectie, ook in de toekomst, bestaan. Als u tanden of kiezen moet laten trekken, een wortelbehandeling of operatie moet ondergaan of andere inwendige ingrepen bij u worden verricht, moet u uw huisarts, tandarts of specialist van te voren inlichten dat u een knieprothese draagt. U moet tijdens deze ingrepen beschermd worden met antibiotica om zo het gevaar van infectie te vermijden. Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen MA 1114 04-13-v1 - H 16