VNG Prioritaire Europese Onderwerpen 2016

VNG Prioritaire Europese Onderwerpen 2016 Gemeenten hebben belangrijke taken als het gaat om de praktijk, uitvoering en handhaving van EU regelgeving. Op basis van het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2016 1, de politieke ontwikkelingen in Brussel, Straatsburg en Den Haag, de strategische agenda van de commissie Europa en Internationaal van de VNG, de input van diverse bestuurlijke commissies en beleidsafdelingen van de VNG, het VNG-Europanetwerk en de lijst van prioritaire dossiers van 2015 heeft VNG een selectie gemaakt van de belangrijkste Europese onderwerpen voor gemeenten in 2016. Inleiding De Commissie Juncker is inmiddels op volle kracht gekomen. Het Investeringsplan voor Europa, het Juncker-plan, wordt in de lidstaten uitgevoerd; de beleidsstrategie gericht op groei en banen (Een nieuwe start voor Europa), waarbij de Commissie groot is op grote zaken en klein blijft op kleine zaken heeft tot een nieuwe wind in Brussel geleid. De wetgevingsfabriek die de EU eerst was is in een lagere versnelling gekomen, de uitvoering en evaluatie van bestaande wetgeving heeft meer nadruk gekregen. Op 1 januari 2016 start het Nederlandse EU-voorzitterschap dat het gehele eerste semester omvat. Het Kabinet heeft gekozen voor een sober voorzitterschap met concentratie van alle ministeriële en ambtelijke vergaderingen op het Marinecomplex in de haven van Amsterdam. De prioriteit van het ministerie van BZK voor het voorzitterschap, de Europese stedelijke agenda (EU Urban Agenda) vormt de link tussen de VNG en het Nederlandse voorzitterschap. Op 30 mei 2016 wordt back-to-back met de informele Raadsbijeenkomst van ministers voor stedelijke ontwikkeling in Amsterdam door het Comité van de Regio s, VNG en IPO het EU Urban Agenda Forum georganiseerd. Beide bijeenkomsten moeten tot een verdere uitwerking van de Europese stedelijke agenda leiden. Januari 2016 1 Commissie Werkprogramma 2016 Geen tijd voor business as usual (COM (2015) 610 def.), 27/10/2015 1

Van 20 t/m 22 april 2016 organiseert de Europese koepel van VNG, de Council of European Municipalities and Regions (CEMR) haar vierjaarlijkse congres in Nicosia, de verdeelde hoofdstad van Cyprus. Het congres richt zich op het Europa 2030 vanuit lokaal perspectief. Hierbij is veel aandacht voor de rol van lokale overheden in de publieke investeringen en de verschillende decentralisatieprocessen die Europa-breed plaatsvinden. Hier raakt Europa de Nederlandse praktijk, aangezien gemeenten de afgelopen jaren met de decentralisaties in het sociale domein een aanzienlijke uitbreiding van hun takenpakket hebben gekregen. In Europa is veel belangstelling voor de ontwikkeling op dit vlak in Nederland. Praktijkvoorbeelden in andere landen kunnen de uitvoering in Nederland versterken. Onderstaande prioriteiten dienen in eerste instantie als richtinggevend voor acties die op het Europese terrein binnen de VNG zullen worden ondernomen. De lijst wordt ook gebruikt ten behoeve van een efficiënte samenwerking met het IPO, het Rijk, de Europese Commissie, het Europees Parlement, het Comité van de Regio s (CvdR), het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa, en CEMR. 1 Bestuur in de Europese context De Europese Unie en haar besluiten zijn in de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden voor Nederlandse gemeenten. Europa is geen apart beleidsonderwerp meer, maar een politiek speelveld geworden waar beslissingen worden genomen die de taken en bevoegdheden van de gemeenten direct raken Subsidiariteit en REFIT Het adagium decentraal wat kan en nationaal wat moet betekent dat de gemeente steeds vaker de eerste overheid is. Daarom is het EU principe van subsidiariteit, waarbij besluiten op het laagst mogelijke niveau worden besloten, juist voor gemeenten van belang. De wisselwerking tussen lokaal en EU bestuur noodzaakt VNG om voor de belangen van gemeenten zowel naar Brussel als naar Den Haag te kijken. Dit stelt het Openbaar Bestuur voor nieuwe uitdagingen. VNG zou willen inzetten op drie uitgangspunten: 1. De Europese Commissie zou meer rekening moeten houden met de territoriale gevolgen, implementatiekosten, administratieve lasten en integraliteit van regels. 2. De EU beleidscyclus zou transparanter en voorspelbaarder moeten worden, zodat duidelijker is wanneer gemeenten hun bijdrage kunnen leveren en het draagvlak wordt vergroot. 3. Betere interbestuurlijke samenwerking tussen alle overheidslagen is noodzakelijk. De overlegtraditie van de Nederlandse polder zou moeten worden doorgetrokken naar Brussel. De agenda voor betere regelgeving, die Commissaris Timmermans in het voorjaar van 2015 heeft gepresenteerd, betekent op verschillende punten een verbetering. Nieuwe geïntegreerde richtsnoeren voor impact assessments en evaluatie moeten zorgen voor meer aandacht voor gevolgen van EU regelgeving voor decentrale overheden. Tevens wordt de transparantie van het EU beleidsproces vergroot. Nog voor het begin van 2016 zal worden geprobeerd een nieuw interinstitutioneel akkoord (IIA) over betere regelgeving en samenwerking tussen Europese Commissie, Raad en Europees Parlement af te sluiten. Veel van de voornemens van Timmermans zullen in 2016 in de praktijk hun waarde moeten bewijzen, Op het punt van interbestuurlijke samenwerking is nog een weg te gaan. Er wordt wel veel geconsulteerd, maar nog te weinig overlegd met decentrale overheden. Nationaal wordt er wel goed samengewerkt. In 2016 zullen nadere afspraken over betere samenwerking en informatiedeling tussen rijk en decentrale overheden worden uitgewerkt, Contactpersonen Simone Goedings: email simone.goedings@vng.nl Caspar Sluiter: email caspar.sluiter@vng.nl Advies Glokalisering De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) werkt eind 2015 en begin 2016 aan het onderzoek Glokalise- Vereniging van Nederlandse Gemeenten 2

ring naar de inhoudelijke match tussen de Europese agenda en de regionale agenda en naar mogelijke verbeterpunten in de Europese werkwijze. De rol en effectiviteit van het CvdR wordt in dit onderzoek meegenomen. De VNG heeft input geleverd voor het onderzoek en zal na de publicatie van het onderzoek een reactie opstellen. Contactpersonen Simone Goedings: email simone.goedings@vng.nl Caspar Sluiter: email caspar.sluiter@vng.nl Lokale autonomie De monitoring van lokale autonomie blijft een prioriteit van het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa. In maart 2014 was een rapport aangenomen over de staat van lokale en regionale democratie in Nederland. Het betrof een reguliere monitoring, zoals die periodiek (eens per 5 jaar) wordt uitgevoerd in alle lidstaten (47) van de Raad van Europa. De VNG blijft de opvolging van de aanbevelingen uit het rapport volgen. Daarnaast zal er gekeken worden naar hoe de relevantie van de rapporten van het Congres vergroot kan worden door inzet bij lobby of bij ondersteuning van Nederlandse gemeenten en provincies door het aandragen van voorbeelden. Anika Timmerman: anika.timmerman@vng.nl Mensenrechten Decentrale overheden spelen een belangrijke rol in de implementatie van mensenrechten aangezien het de bestuurslaag is die het dichtst bij de burger staat. Lokale en regionale overheden zijn in de beste positie om problemen te identificeren en acties te ondernemen, door de nabijheid van hun burgers. Bij de toenemende verantwoordelijkheden van lokale overheden is het bewustzijn van bestuurders omtrent mensenrechten cruciaal. Naar aanleiding van de activiteiten in 2015 en aanvullend op de activiteiten van de Nederlandse delegatie naar het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa, zal in 2016 de focus liggen op informatievoorziening, de platformfunctie en de lobby. Zo zal er weer een bijeenkomst door VNG worden georganiseerd over mensenrechten en gemeenten in het kader van de Europese Week voor Lokale Democratie voor gemeentebestuurders. Verder zal de VNG een actieve rol spelen op het gebied van mensenrechten doordat Dhr. Harald Bergmann momenteel thematisch woordvoerder mensenrechten is bij het Congres van de Raad van Europa. Anika Timmerman: anika.timmerman@vng.nl 2 Naar een integrale Europese stedelijke agenda Steden en stedelijke regio s nemen een belangrijke positie in bij de economische, sociale en territoriale ontwikkeling van Europa. Steden zijn onmisbaar in het streven naar duurzame economische groei en het creëren van banen. Een heldere strategie of agenda hiervoor ontbreekt echter op EU-niveau, ondanks eerdere pogingen om een dergelijke agenda te lanceren en talloze verklaringen en resoluties waarin op het belang van steden voor Europa wordt gewezen. Bovendien is er te weinig coherentie tussen de verschillende Europese beleidsinitiatieven en subsidieprogramma s waardoor de stedelijke dimensie niet goed verankerd is in Europees beleid en regelgeving. De VNG zet zich in voor het realiseren op EU-niveau van een stedelijke agenda. De discussie rond de stedelijke agenda richt zich op de rol van Europa en de lidstaten t.a.v. steden, stedelijke gebieden en hun ommeland, de inhoud (focus) en de vorm van de stedelijke agenda. In 2014 is de Europese Commissie een debat gestart over de wenselijkheid en inhoud van een Europese stedelijke agenda. Bas Verkerk, burgemeester van Delft, heeft met ondersteuning van de VNG namens het CvdR hierover een advies opgesteld, dat mede de basis vormde voor een rapport van de Commissie over de stedelijke agenda Vereniging van Nederlandse Gemeenten 3

(juli 2014) en een resolutie van het Europees Parlement over de stedelijke dimensie in EU-beleid (september 2015). In zijn advies roept Verkerk de Commissie op een Witboek te publiceren dat de volgende elementen moet omvatten: Een nieuwe methodiek voor een meer integrale benadering bij beleidsvorming op EU-niveau; Een stedelijke dimensie in Europese fondsen; Een platform voor de uitwisseling van goede praktijken; Een nieuwe governance. Gelijktijdig met het initiatief van de Commissie, werkt Nederland samen met andere lidstaten, het Comité van de Regio s en Europese verenigingen (o.a. CEMR) aan de inhoudelijke uitwerking van een Europese stedelijke agenda. Hiertoe hebben de lidstaten in november 2015 in Raadsverband twaalf thematische prioriteiten geselecteerd. Rond vier van deze prioriteiten (huisvesting, stedelijke armoede, luchtkwaliteit en migratie) worden tot mei 2016 partnerschappen van Commissie, lidstaten en steden opgezet om de stedelijke dimensie op EU-niveau in kaart te brengen. Deze partnerschappen worden op 30 mei 2016 tijdens de informele Raadsbijeenkomst via het Pact van Amsterdam gelanceerd. Dit moet er uiteindelijk toe leiden dat het EU-beleid op deze beleidsvelden urbanproof wordt. De VNG steunt het initiatief van de lidstaten. De partnerschappen zijn nuttige instrumenten om een meer urbanproof EU-beleid te krijgen, maar de beste manier hiertoe blijft een EU Urban Agenda waarin de verschillende elementen (beleid, fondsen, kennis, governance) beschreven worden. In dat kader steunt de VNG de oproep van het CvdR aan de Commissie om een Witboek over de stedelijke dimensie in EU-beleid te presenteren. De VNG werkt nauw samen met nationale (Rijk, G4, G32) en Europese (CvdR, CEMR, Commissie, EP) partners in het debat over het toekomstige stedelijke beleid in de EU. De VNG neemt deel aan de Taskforce Urban Agenda van het ministerie van BZK, waarin de samenwerking met de andere lidstaten wordt afgestemd. De VNG ondersteunt tevens de Nederlandse leden in het debat over de Europese stedelijke agenda binnen het CvdR en participeert actief binnen CEMR om ook vanuit die organisatie inhoud te geven aan het debat over de stedelijke agenda. Het debat over de Europese stedelijke agenda is nauw verbonden met de discussies over de nationale Agenda Stad en de mondiale stedelijke agenda die in het kader van Habitat III wordt opgesteld. In het kader van de Agenda Stad worden zgn. City Deals uitgewerkt, die in 2016 van start moeten gaan. Hierbij speelt economische ontwikkeling en innovatie een belangrijke rol. In dit kader zet de VNG zich in om het thema Economie toegevoegd te krijgen aan de lijst van twaalf prioritaire thema s waarop door Commissie, lidstaten en steden partnerschappen worden opgericht. Bas van den Barg: email bas.vandenbarg@vng.nl 3 Economische en sociale ontwikkeling Europa 2020 Strategie en het Europees Semester Europe 2020 is de Europese strategie met concrete doelstellingen om meer duurzame groei en werkgelegenheid te creëren in de Europese Unie. Hiertoe wordt op Europees niveau beleid gemaakt, maar ook aan de lidstaten wordt gevraag elk jaar plannen te maken om de doelen van de Europe 2020 Strategie te vertalen naar nationale doelen. Deze plannen worden neergelegd in het Nationaal Hervormingsprogramma (NHP). Het NHP bestaat uit een beleidsmatige hervormingsagenda en een raming van de overheidsbegroting. De richtsnoeren van de Europese Raad zijn een belangrijke leidraad bij het opstellen van deze plannen. Het Rijk formuleert in het NHP beleid dat bijdraagt aan de Europese doelstellingen. Bij een aantal daarvan zijn gemeenten als partners onmisbaar. Dit zijn in elk geval: Duurzaamheid en energie-efficiëntie, Arbeidsparticipatie, Armoedebeleid, Vroegtijdig schoolverlaten en Innovatie. Bij hun lokale beleid voor inclusieve groei en sociale cohesie voor al hun burgers hebben gemeenten steeds vaker te maken met een EU dimensie. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 4

Lokale overheden moeten vroegtijdig bij het voorbereidingsproces van het NHP betrokken worden. Met de G32 is afgesproken dat zij dit jaar het initiatief nemen en tijdens het proces nauw samenwerken en afstemmen met de VNG. Helen Schuurmans: email helen.schuurmans@vng.nl Grensoverschrijdende Samenwerking De directie Europa speelt een actieve rol om gemeenten aan de grens te helpen om hun ambities waar te maken in grensoverschrijdende samenwerking. De aanbevelingen uit het onderzoek Kansen aan de grens, om grensgemeenten een platform en dienstverlening te bieden en een coördinerende rol in de belangenbehartiging te gaan spelen, zijn daarbij leidend. Hoewel de aandacht en het budget groeit voor grensoverschrijdende samenwerking, zijn er nog altijd een aantal knelpunten waar grensgemeenten structureel tegenaan lopen. Met name de arbeidsmarkt (fiscaliteit en sociale zekerheid), onderwijs (diploma erkenning), veiligheid (hulpdiensten, politiesamenwerking), gezondheidszorg (patiëntmobiliteit), infrastructuur, culturele verschillen en bestuursstructuren zijn onderwerpen die aandacht vragen om grensoverschrijdende samenwerking makkelijker te maken en verder te ontwikkelen. In 2015 heeft de VNG het position paper: Investeren in de grens is investeren in de toekomst, opgesteld in samenwerking met grensgemeenten, grensprovincies, Euregio s onderwijsinstellingen en het UWV en de FNV. In navolging hiervan is een goed bezochte bijeenkomst georganiseerd en zijn afspraken gemaakt. Onder meer: samenwerking in een grensoverschrijdend sectorplan van de FNV met subsidie van minszw en garantstelling door de grensprovincies; Interdepartementaal Actieteam Grensoverschrijdende Economie en Arbeidsmarkt, gericht op bevorderen van de grensoverschrijdende arbeidsmarkt. VNG is hierbij nauw betrokken en zet het instrument van de omgekeerde uitvoeringsimpuls hiervoor in; er komt wee meer geld beschikbaar voor dienstverlening en informatieverstrekking van bureau Belgische en Duitse zaken aan de grens. de grenseffectentoets zal waarschijnlijk toch opgenomen worden in het memoranden van toezicht. Acties die verder vormgegeven worden in 2016 zijn: a Platform en dienstverlening: Er is een aanspreekpunt om knelpunten aan te melden en het voor het voetlicht brengen van goede voorbeelden. De VNG bedient het netwerk (nu 70 leden uit grensgemeenten) met een nieuwsbrief. Daarnaast wordt er jaarlijks een bijeenkomst georganiseerd voor grensgemeenten. Het netwerk kan elkaar hier fysiek ontmoeten en informatie uitwisselen. Het onderwerp van de bijeenkomst zal varieerden en wordt jaarlijks uitgevraagd in het netwerk. Op dit moment wordt gewerkt aan een digitaal platform. b Belangenbehartiging: de VNG betrekt het GROS-netwerk actief bij de belangenbehartiging als het gaat om het op de agenda zetten en oplossen van de knelpunten in de nationale arena. Hiertoe neemt de VNG onder andere deel aan de Task Force GROS van het ministerie van BZK en het regio co?rdinatoren overleg en sinds kort ook aan het actieteam grensoverschrijdende economie en arbeidsmarkt. c Op EU niveau is veel aandacht voor grensoverschrijdende samenwerking. De Europese Commissie komt in 2016 met een agenda voor nieuwe vaardigheden voor Europa en een arbeidsmobiliteitspakket. De VNG zal via het CvdR en het Congres meepraten over de invulling van deze voorstellen. Het bestaande dubbelmandaat van de bestuurlijk portefeuillehouder GROS in beide organisaties, zal daarbij optimaal benut worden. Helen Schuurmans: email helen.schuurmans@vng.nl Vereniging van Nederlandse Gemeenten 5

4 Duurzaamheid: milieu, energie & transportbeleid Gemeenten hebben in Nederland talrijke taken op het gebied van milieubeleid. Zij zijn verantwoordelijk voor de vormgeving, uitvoering en handhaving van belangrijke milieurichtlijnen. Veel van deze wetgeving vindt zijn oorsprong in Brussel. In 2016 zien we twee duidelijke prioriteiten van de Europese commissie. Het pakket circulaire economie en het pakket Energie Unie. Het pakket Closing the loop bevat diverse acties voor het bereiken van een circulaire economie, die het duurzaam gebruik van hulpbronnen in de EU verder moet versterken. Het gaat dan om de gehele keten: productie, consumptie, afval en recycling, inclusief nieuwe financierings- en verdienmodellen. Voor gemeenten is dit relevant omdat ook de EU-afvalwetging zal worden herzien. VNG steunt het feit dat de Europese Commissie het onderwerp circulaire economie als prioriteit heeft aangewezen, maar vindt het ambitieniveau op verschillende onderdelen te laag. Daarnaast hangt de doeltreffendheid van de voorstellen erg af van de technische uitwerking. In dat kader richt de VNG-inzet zich op eenduidige definities, realistische en haalbare meetpunten voor het bepalen van doelstellingen en een EU-kaders voor producentenverantwoordelijkheid dat goed aansluit bij de Nederlandse praktijk. Daarnaast zal er in 2016 aandacht zijn voor het Europees energie- en klimaatbeleid. In het kader van de Energie Unie zal de Europese Commissie voorstellen presenteren om de EU richtlijnen voor hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en energieprestaties gebouwen herzien. De EU ziet naast wetgeving een belangrijke rol weggelegd voor integrale nationale plannen om EU brede doelstellingen voor duurzame energie en energiebesparing in te vullen. In Nederland kennen we deze aanpak al in het huidige energie-akkoord, waar ook VNG in participeert. De EU zal voorstellen doen over de vorm van de nationale plannen, de onderlinge samenhang tussen verschillende nationale plannen (vanwege de grensoverschrijdende invloed van bijvoorbeeld handel en investeringen in duurzame energie) en de toezichtsrol van de Europese Commissie. Dit betekent voor het Energie-akkoord en de VNG rol erin, dat we actief zullen kijken naar de uitwerking van de voorstellen van de Commissie. Een belangrijk element is daarin wat de EU plannen zullen betekenen voor de regionale energiestrategieën. Ook wordt voor NL als klein en dichtbevolkt land belangrijk in hoeverre meer kansen ontstaan voor grensoverschrijdende energieprojecten en de mogelijkheden die dat biedt voor lokale en regionale oplossingen. Op 11 april 2016 organiseert de SER een internationale conferentie over de energie transitie. In deelsessies worden de belangrijkste succesfactoren voor participatie en draagvlak op nationale en lokale schaal geïdentificeerd. De opdracht is om boven tafel te krijgen of het wenselijk is dat de Europese Commissie instrumenten aanreikt om draagvlak en samenwerking te bevorderen. Voor VNG is dit een mogelijkheid om onze plannen voor regionale energiestrategieën neer te zetten als basis voor Nederlandse lokale/regionale energie transitie. Deze plannen zijn ook de basis voor de VNG inzet op het nieuwe EU energiebeleid. Ook de EU zelf zet een nationale benadering centraal waarbij meer maatwerk kan worden geleverd. Tot slot wordt nog een derde dossier gevolgd: de fitness check voor de Vogel- en habitatrichtlijn, die vorig is gestart. Bij deze fitness check wordt gekeken naar de naar de effectiviteit en de relevantie van de richtlijnen. Contactpersonen Kim van Berlo: email kim.vanberlo@vng.nl Caspar Sluiter: email caspar.sluiter@vng.nl Vereniging van Nederlandse Gemeenten 6

5 Meerjarig Financieel Kader 2021 en verder In 2017 zal de Europese Commissie haar voorstel voor het EU-budget na 2020, het Meerjarig Financieel Kader (MFK) presenteren. Met het MFK worden voor Nederlandse gemeenten belangrijke EU-fondsen als het Europees Fonds voor Regionale Samenwerking (EFRO), het Europees Sociaal Fonds (ESF), het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) en het onderzoeksprogramma Horizon2020 gefinancierd. De VNG ontwikkelt met haar leden een visie op het MFK na 2020, waarbij ingezet wordt op behoud van toegang van decentrale overheden in rijkere lidstaten tot de Europese Structuur en Investeringsfondsen (EFRO, ESF, ELFPO), maar ook om nieuwe begrotingslijnen te ontwikkelen die lokaal beleid in Europees verband versterken, zoals de aanpak van jeugdwerkloosheid en de opvang van migranten. In 2016 vindt een tussentijdse evaluatie van het MFK 2014-2020 plaats. Het is voor het eerst in de historie dat Brussel een dergelijke evaluatie houdt. De VNG benut haar contacten in Brussel en Den Haag om in kaart te brengen hoe de evaluatie gaat verlopen en om de verkregen financiële enveloppen voor de ESI-fondsen voor Nederland veilig te stellen. Bas van den Barg email bas.vandenbarg@vng.nl 6 Migratie In 2016 wordt het EU Meerjarig Financieel Kader herzien (zie hierboven). De VNG steunt de oproep van de Europese koepelorganisatie (CEMR) om tot een meer evenwichtige verdeling van het deel van de EU-begroting gewijd aan asiel, migratie en integratie te komen. Concreet vraagt CEMR dat er meer middelen worden toegewezen aan de integratie op lokaal en regionaal niveau. Steden en regio s in Europa voorzien vluchtelingen van opvang, huisvesting, voedsel, gezondheidszorg en sociale bijstand, vaak zonder ondersteuning en een goede coördinatie met de nationale autoriteiten. De VNG zet zich in voor meer middelen op het gebied van migratie en dan vooral voor meer mogelijkheden om Europese financieringsinstrumenten op lokaal niveau in te kunnen zetten voor integratiedoeleinden. Daarom neemt de VNG deel aan de Taskforce Migratie van de CEMR en gaat zij het gesprek aan met de ministeries van V&J en SZW, die het aandeel uit het Asiel-, Migratie- en Integratiefonds (AMIF) voor Nederland beheren. Helen Schuurmans: email helen.schuurmans@vng.nl 7 Toekomst van het EU-cohesiebeleid Het Europese regionale beleid, het EU-cohesiebeleid, vormt voor gemeenten een belangrijk instrument voor investeringen in de versterking van de regionale economie en arbeidsmarkt. Het cohesiebeleid biedt daarnaast goede kansen aan gemeenten om grensoverschrijdende projecten uit te voeren. In 2014 ging de nieuwe Europese programmaperiode 2014-2020 van het cohesiebeleid van start, maar uiteindelijk als gevolg van trage onderhandelingen over de programma s worden de nieuwe cohesieprogramma s pas in 2015 opengesteld voor subsidieaanvragen. Met het oog op de nieuwe programmaperiode heeft de VNG een nieuwe EU-subsidiewijzer opgesteld. De subsidiewijzer vormt onderdeel van de dienstverlening van de VNG, waarbij gericht ondersteuning wordt geboden om van de fondsen gebruik te maken. De Europese Commissie presenteert in 2017 met het 7e Cohesieverslag haar voorstellen voor het cohesiebeleid na 2020 en in 2018 de uiteindelijke voorstellen voor de nieuwe verordeningen. Met het oog op de discussie over de toekomst van het cohesiebeleid participeert de VNG in Brusselse fora om mee te discussiëren over het nieuwe Vereniging van Nederlandse Gemeenten 7

beleid. Er wordt deelgenomen aan een aparte werkgroep van het CvdR, die onder begeleiding van de commissie COTER een rapport opstelt met aanbevelingen en suggesties voor de volgende programmaperiode. Dit rapport wordt op 3 maart 2016 tijdens een slotconferentie gepresenteerd. Tevens participeert de VNG actief in de CEMRexpertgroep Territoriale cohesie, die in de eerste helft van 2016 een paper opstelt over de toekomst van het cohesiebeleid. Vereenvoudiging van de bestaande wetgeving voor de uitvoering van het cohesiebeleid via de Europese Structuur- en Investeringsfondsen (ESIF) is een belangrijk onderdeel in het debat over de toekomst van het beleid. De voorbereiding en uitvoering van de huidige programmaperiode (2014-2020) leert dat er veel verbeteringen zijn door te voeren om het cohesiebeleid zowel voor uitvoerende instanties (Rijk, provincies en steden) als eindbegunstigden (bedrijven, kennisinstellingen, gemeenten) aantrekkelijker te maken. In Nederland zijn in 2015 door portefeuillehouder Lenferink de eerste gesprekken met het Rijk gevoerd over het toekomstige beleid. Hiermee wordt in 2016 doorgegaan. Tevens start de VNG een debat over het behoud van de structuurfondsen voor gemeenten en provincies tijdens de volgende programmaperiode (2021 en verder). Hiertoe wordt in het voorjaar van 2016 een gezamenlijke bijeenkomst met de provincies georganiseerd. Bas van den Barg: email bas.vandenbarg@vng.nl 8 Interne markt: aanbesteden, staatssteun en de digitale agenda Aanbestedingen Eind 2015 is het wetsvoorstel gepresenteerd voor implementatie van de Europese aanbestedingsrichtlijn. Gelukkig bieden de nieuwe aanbestedingsrichtlijnen meer ruimte en flexibiliteit. De VNG stelt dan ook met tevredenheid vast dat het voorstel de nieuwe mogelijkheden die Europa biedt op het terrein van onder andere innovatie en duurzaamheid omarmt. Sommige elementen zijn al in de Aanbestedingswet 2012 vastgelegd en nieuwe mogelijkheden worden toegevoegd via dit implementatievoorstel. We hopen dat met de implementatie in de Aanbestedingswet 2012 er geen aanvullende regels worden opgelegd en daarmee de ruimte en flexibiliteit inperkt. Om de nieuwe mogelijkheden optimaal te kunnen benutten is het juist van belang om de praktische toepasbaarheid te waarborgen voor de Nederlandse decentrale aanbestedingspraktijk. Dit is niet alleen in het belang van aanbestedende diensten, maar ook van ondernemers. De implementatie van de nieuwe regels in het voorstel moet daarnaast gepaard gaan met een professionalisering van het inkoopproces. Hiervoor blijft goede ondersteuning en voorlichting noodzakelijk. Staatssteun Het nieuwe wetgevingspakket staatssteun heeft directe werking in de Nederlandse rechtsorde. Afstemming over de implementatie daarover tussen VNG en het Rijk vindt plaats in het Interdepartementaal Staatssteunoverleg, waaraan de VNG deelneemt. Voor 2016 ligt het zwaartepunt op de uitvoering van de nieuwe transparantievereisten. Digitale agenda De Digitale Agenda 2020 is de EU-strategie voor een verdere digitalisering van de Europese economie. De Digitale Agenda 2020 raakt de gemeenten zowel bij hun dienstverlening naar de burger toe, als bij de bevordering van de bedrijvigheid in hun regio. De VNG zet zich hierbij in voor duidelijke standaards en haalbare termijnen voor de invoering van nieuwe wet- en regelgeving, bijvoorbeeld bij het voorstel voor een Europese verordening voor databescherming. De Europese Commissie heeft in mei 2015 de EU-strategie voor de digitale eengemaakte markt gepresenteerd. Deze strategie heeft tot doel om de Europese Interne Markt klaar voor het digitale tijdperk te maken met maatregelen op het gebied van digitale diensten en producten, consumentenbescherming, auteursrecht, enz. In 2016 presenteert de Commissie in drie fasen beleids- en wetsvoorstellen voor de uitvoering van de strategie. Per voor- Vereniging van Nederlandse Gemeenten 8

stel wordt door de VNG de gevolgen voor de gemeenten in kaart gebracht en wordt de verbinding gelegd met de Digitale Agenda2020 van de VNG. Eén onderdeel van de uitwerking van de strategie voor de digitale eengemaakte markt is het nieuwe actieplan egovernment (2016-2020). Dit actieplan ondersteunt overheden bij het moderniseren en digitaliseren van hun dienstverlening aan burgers en bedrijven. De VNG neemt zitting in een werkgroep die de ministeriële conferentie over het actieplan egovernment op 3-4 juni a.s. in Amsterdam in het kader van het Nederlandse EU-voorzitterschap voorbereidt. Contactpersonen Caspar Sluiter: email caspar.sluiter@vng.nl (aanbestedingen) Bas van den Barg: email bas.vandenbarg@vng.nl (staatssteun en Digitale Agenda) 9 Aanpassing EMU-budgetregels voor ruimte voor lokale investeringen Europese regels over de toegestane EMU-tekortruimte in het kader van de Europese Monetaire Unie (EMU) beperken onbedoeld en onnodig de ruimte voor publieke investeringen van lokale en regionale overheden. De VNG zet zich in Brussel en Den Haag in om bij de EU-instellingen en de politiek in Den Haag aandacht te vragen voor deze onbedoelde en nadelige bijwerking van de regels in het kader van de EMU en te pleiten voor voldoende investeringsruimte voor het lokale niveau. Lokale en regionale overheden hebben een bescheiden structureel EMU-tekort nodig voor hun investeringen in bijvoorbeeld wegen en riolering. De Europese regels in het kader van het Stabiliteits- en Groeipact en het Fiscal Compact (verdrag voor stabiliteit, coördinatie en bestuur) zijn gericht op het terugdringen van schulden ontstaan door macro-economische stabilisatie door de centrale overheid van lidstaten. Die overheidsschuld moet bij herstel van de economie worden afgebouwd met positieve EMU-saldi. Maar dat verdringt het EMU-tekort dat lokale overheden structureel nodig hebben voor investeringen. Hierdoor blijven investeringen in het publieke domein achter en blijven maatschappelijke opgaven liggen. Als gevolg hiervan wordt economische groei geremd en werkgelegenheid beperkt. De oplossing voor het probleem is eenvoudig. Stel naast de voor conjunctuur geschoonde middellange termijn doelstelling (MTD) voor een lidstaat ook per lidstaat een bescheiden structurele EMU-tekortruimte voor investeringen van lokale en regionale overheden vast. Deze structurele EMU-tekortruimte die niet wordt meegeteld in de voor conjunctuur geschoonde MTD, kan apart worden meegenomen bij het bepalen van het werkelijk toegestane EMU-saldo van een lidstaat uit de MTD. Hierdoor wordt op centraal niveau de overheidsschuld in economisch goede tijden afgebouwd, maar behouden decentrale overheden voldoende ruimte voor de noodzakelijke publieke investeringen. Deze wijziging moet in de Europese regels van het Stabiliteits- en Groeipact worden vastgelegd. De VNG neemt het voortouw in de lobby voor deze wijziging. Caspar Sluiter: email caspar.sluiter@vng.nl 10 EU ontwikkelingsbeleid De Europese Commissie heeft in 2013 een mededeling gepubliceerd over de rol van lokale overheden in het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid. De mededeling verleent erkenning aan het belang van de rol van lokale overheden voor ontwikkelingssamenwerking. Hans Janssen, burgemeester van Oisterwijk en lid van de delegatie naar het Comité van de Regio s, heeft in 2013 een opinie geschreven over de mededeling namens de CIVEX commissie van het Comité van de Regio s. Mede op basis van deze ervaring is hij ook woordvoerder geworden in PLATFORMA, de spreekbuis van Europese lokale overheden naar de Europese Unie, op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. In 2015 zal hij een opinie schrijven over de positie van de Europese Unie over de opvolger van Vereniging van Nederlandse Gemeenten 9

de Millenniumdoelen, de Sustainable Developments Goals (SDGs). Hij wordt hierin inhoudelijk ondersteund vanuit VNG International. De VNG legt in haar argumentatie nadruk op de rol, onderkend door de Secretaris Generaal van de VN, van gemeenten in het behalen van de nieuwe ontwikkelingsdoelen, Er is daarom behoefte aan meer capaciteit voor gemeenten in ontwikkelingslanden om tegemoet te kunnen komen aan basisbehoeften van inwoners en de uitdagingen van onder meer de sterk groeiende urbanisatie en impact van klimaatverandering het hoofd te bieden. Een belangrijk aspect hierbij is ook toegang tot financiële middelen, via lokale belastingen, investeringen en leningen. Contactpersonen Renske Steenbergen: email renske.steenbergen@vng.nl Arthur Wiggers: email arthur.wiggers@vng.nl Vereniging van Nederlandse Gemeenten 10

BIJLAGE 1 Overzicht voor gemeenten relevante voorstellen uit het Commissie Werkprogramma (CWP) 2016 A. Nieuwe beleidsvoorstellen Nr. CWP: Titel: Belang voor gemeenten: 1. Een agenda voor nieuwe vaardigheden Een Europees kader voor vaardigheden en diploma-erkenning vergemakkelijkt grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit. voor Europa 3. Pakket Kringloopeconomie Dit brede pakket is gericht optimalisatie van gebruik hulpbronnen in de EU. Denk daarbij aan duurzame consumptie en productie en duurzaam afvalbeheer. Voor gemeenten is van belang dat de EU-afvalwetgeving wordt herzien. Daarbij kan gedacht worden aan nieuwe doelstellingen voor hergebruik en recycling, maar ook aan het op EU-niveau gelijktrekken van meetmethoden en definities. 4. Herziening van het meerjarig financieel kader 2014-2020 Gemeenten nemen deel aan programma s in het kader van de Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF) en het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). De herziening van het MFK 2014-2020 benut de Commissie voor een heroverweging van de inzet op resultaten en een vereenvoudiging van de regels. Het is van groot belang voor uitvoerders (steden, provincies, ministeries) en projectaanvragers dat de vereenvoudiging van de regels eindelijk tot stand komt. 6. Uitvoering van de strategie voor de digitale eengemaakte markt. De Commissie komt in 2016 in drie fasen met een follow-up van de in mei 2015 gepresenteerde Digitale Eengemaakte Markt. Van de wetsvoorstellen op het gebied van portabiliteit, auteursrecht (fase I), digitaal contractrecht (fase II) en het vrije verkeer van gegevens (fase III) moet de gemeentelijke relevantie en gevolgen in kaart worden gebracht. Dit geldt tevens van de Mededeling van de Commissie over de Europese Cloud (3 maart 2016). 7. Pakket Energie Unie Dit pakket bevat nieuwe voorstelle voor hernieuwbare energie, energieefficiëntie en energieprestaties gebouwen. Ander punt is de versimpeling en stroomlijning van de evaluatie- en rapportageverplichtingen. 8. Het pakket arbeidsmobiliteit Relevant voor grensgemeenten. 14. Een pijler voor sociale rechten Dit onderwerp speelt in op de wens om het economische beleid van de EU (Europa 2020, semester) te voorzien van een steviger sociaal beleid. De EU heeft hier niet veel bevoegdheden, maar de gemeenten wel. Veel van het nationale beleid en doelen die nu via het EU-semester door de Commissie worden gevolgd en beoordeeld, worden uitgevoerd door gemeenten. Ten denken valt aan doelen als arbeidsparticipatie, armoedebestrijding en voortijdige schooluitval en beleid als de participatiewet. Bezien moet worden welke wijze dit initiatief vorm krijgt en daarmee welke acties vanuit de VNG moeten worden ondernomen. 18. Een beter migratiebeheer Stroomlijnen van de migratieketen en meer aandacht voor integratie en sociale inclusie van migranten is belangrijk voor gemeenten. Niet opgenomen in CWP, maar Toegankelijkheidsactie Interne marktrichtlijn om toegankelijkheid van gehandicapten en goederen en diensten te vergemakkelijken. Het betreft waarschijnlijk aanbestedingsverplichtingen die gemeenten zullen raken. voorzien in dec. 2015. * Nummering zoals is aangegeven in het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2016. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 11

B. REFIT**: 4. Staatssteun: mededeling van de Commissie betreffende een vereenvoudigde procedure voor de behandeling van bepaalde soorten staatssteun (2009/ C136/03) 6. EU-natuurwetgeving Herziening van de mededeling heeft tot doel te onderzoeken of er een verdere administratieve en procedurele vereenvoudiging kan plaatsvinden. Evaluatie van de vogel- en habitatrichtlijnen. In deze evaluatie onderzoekt de Europese Commissie of het beleid (nog) doet waarvoor het initieel bedoeld was. Is het nog effectief? En waar liggen de knelpunten? ** REFIT is het programma voor gezonde en resultaatgerichte regelgeving waarmee de Europese Commissie wil zorgen voor eenvoudigere en betere EU-wetgeving. VNG De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is de koepelorganisatie van de Nederlandse gemeenten. De VNG is de vereniging van en voor alle mensen, die bestuurlijk en ambtelijk in de Nederlandse Gemeenten werken. Samen met alle gemeenten stáát de VNG voor kracht en kwaliteit van het lokale bestuur. De VNG heeft in Brussel een ambtelijke voorpost. Daarnaast werkt de VNG samen met veel andere organisaties en is lid van o.a. de Europese koepel van verenigingen, de Council of European Municipalities and Regions (CEMR) en de internationale koepel United Cities and Local Governments (UCLG). Vereniging van Nederlandse gemeenten Postbus 30435 2500 GK Den Haag Tel. +31 (0)70 3738200 www.vng.nl Vereniging van Nederlandse Gemeenten 12