Afkolven van moedermelk
AFKOLVEN VAN MOEDERMELK ALGEMEEN Afkolven neemt ongeveer net zoveel tijd in beslag als voeden. Langer kolven om meer melk te krijgen heeft geen zin en kan schadelijk zijn voor de weefsels van borst en tepels. Hoe lang het kolven duurt, is enerzijds afhankelijk van de gebruikte techniek en anderzijds van het gemak waarmee de melk stroomt en de omstandigheden waaronder gekolfd wordt. Een rustige omgeving is onontbeerlijk. U heeft de mogelijkheid om met een enkele of dubbele borstkolf te kolven of met de hand. Afhankelijk van wat u tot uw beschikking heeft, kunt u de in deze folder vermelde richtlijnen aanhouden. Waarschuwing: afkolven mag nooit pijn doen! De weefsels waaruit de borst is opgebouwd worden namelijk gemakkelijk beschadigd als u pijnsignalen zou negeren. ENKELE BORSTKOLF Wat heeft u nodig? elektrisch kolfapparaat met kolfset gesteriliseerd flesje schone katoenen luier of doek sticker en pen schoon zoogkompres HET AFKOLVEN ZELF Zorg dat de tepelhof en de rand van de kolf droog zijn, zodat er geen lucht aangezogen kan worden. Was dagelijks de borsten met stromend water en vervang de kolfsets elke keer door een schoon exemplaar. Kolf minimaal 6 maals daags: dus om de 4 uur, ook 's nachts of overdag om de 3 uur (dan is 's nachts kolven niet meer nodig).
KOLFSCHEMA Vanaf de eerste dag kunt u het volgende schema aanhouden, waarbij u telkens als de melkstroom vermindert, de andere borst neemt: gedurende ca. 7 minuten beide borsten afkolven of tot de melkstroom vermindert; vervolgens beide borsten gedurende ca. 5 minuten afkolven of tot de melkstroom vermindert; afsluitend beide borsten nog ca. 3 minuten afkolven of tot de melkstroom vermindert. Dek elke keer na het kolven de tepels af met een gaas- of zoogcompres en verschoon dit regelmatig. WERKWIJZE Sluit de kolfset aan op het kolfapparaat en koppel het aquaflesje aan de kolfset. Steek de stekker van het kolfapparaat in het stopcontact. Zet de aan/uit knop op uit. Zet de zuigregelaar op de laagste stand. Was uw handen en ga in een gemakkelijke houding zitten. Leg een handdoek onder de borsten ter bescherming van de kleding bij lekken van de borsten. Eventueel kunt u eerst de borst masseren naar de tepel toe: nooit knijpen! Plaats de trechtermond van de kolf op de borst, zodanig dat de tepel in het midden zit. Zet de aan/uit-knop op aan en stel de gewenste zuigkracht in. Deze is afhankelijk van het gemak waarmee de moedermelk loopt en van wat u wilt. Het mag in geen geval pijnlijk zijn! Als u wilt stoppen, dient u eerst de zuigkracht geleidelijk aan terug te brengen, waarna u het apparaat uit kunt zetten. Kolf de andere borst op dezelfde wijze af (zie afkolfschema). De voeding komt in het gesteriliseerde flesje, waarna u het flesje goed dient af te sluiten. Plak een sticker met naam en datum op het flesje en leg een schoon zoogkompres aan. Maak de kolfset schoon (thuis). De kolfset gaat naar de afdeling sterilisatie (ziekenhuis).
DUBBELE BORSTKOLF Wat heeft u nodig? elektrisch kolfapparaat met twee kolfsets twee gesteriliseerde flesjes schone katoenen luier of doek sticker en pen schoon zoogcompres HET AFKOLVEN ZELF Zorg dat de tepelhof en de rand van de kolf droog zijn, zodat er geen lucht aangezogen kan worden. Was dagelijks de borsten met stromend water en vervang de kolfsets elke keer door een schoon exemplaar. Kolf minimaal 6 maals daags: dus om de 4 uur, ook 's nachts of overdag om de 3 uur (dan is 's nachts kolven niet meer nodig). KOLFSCHEMA Vanaf de eerste dag kolft u 6x daags 10 minuten beide borsten. Dek elke keer na het kolven de tepels af met een gaas- of zoogkompres en verschoon dit regelmatig. WERKWIJZE Was uw handen. Sluit de kolfset aan op het kolfapparaat en koppel het aquaflesje aan de kolfset. Steek de stekker van het kolfapparaat in het stopcontact. Ga in een gemakkelijke houding zitten. Leg een handdoek onder de borsten ter bescherming van kleding bij lekken van de borsten. Eventueel kunt u eerst de borst masseren naar de tepel toe: nooit knijpen! Zet het apparaat aan. Stel de zuigregelaar op de gewenste zuigkracht in. Deze is afhankelijk van het gemak waarmee de moedermelk loopt en van wat u wilt. Het mag in geen geval pijnlijk zijn! Plaats de trechtermond van de kolf op de borst, zodanig dat de tepel in het midden zit.
Zorg dat de trechtermond goed afgesloten is, zodat er geen lucht kan worden aangezogen. Als u wilt stoppen, dient u eerst het vacuüm te verbreken door de trechtermond iets te kantelen. Vervolgens kunt u het kolfapparaat uitschakelen en de andere trechtermond verwijderen. De voeding komt in het gesteriliseerde flesje, waarna u het flesje goed dient af te sluiten. Plak een sticker met naam en datum op het flesje en leg een schoon zoogkompres aan Haal de stekker weer uit het stopcontact. Zet de afgekolfde moedermelk in de koelkast. Spoel de kolfsets af onder de kraan, deze worden opnieuw gesteriliseerd. KOLVEN MET DE HAND: DE MARMET TECHNIEK Het legen van de melk-reservoirs 1 Positioneer de duim (boven de tepel) en wijs- en middelvinger (onder de tepel) ongeveer 2 tot 3 centimeter van de tepel af, hoewel niet noodzakelijkerwijs aan de uiteinden van de tepelhof. Experimenteer een beetje, om de houding te vinden die je het best ligt. Wees er wel zeker van dat de vingers/de hand een C vormen. Knijp niet in de borst! 2 Beweeg de vingers richting borstkas. voorkom net spreiden van de vingers. bij grote(re) borsten: eerst de borst optillen, daarna pas richting borstkas drukken. 3 Rol duim en vingers tegelijkertijd naar voren. Deze rollende beweging zorgt ervoor dat de melkreservoirs geleegd worden zonder het tere borstweefsel te beschadigen. Let op de plaatsing van duim en nagels op het einde van de rol, zie illustratie.
4 Herhaal de beweging ritmisch om de reservoirs volledig te legen. plaats, druk, rol... plaats, druk, rol... 5 Draai duim en vingers om andere reservoirs te legen, zowel bij de linkerals de rechterborst door middel van gebruikmaking van linker- en rechterhand. VOORKOM DEZE BEWEGINGEN 1 Knijp niet in de borst, dit kan een kneuzing van het borstweefsel veroorzaken. 2 Laat de handen niet over de borst glijden. 3 Niet aan de tepel trekken, ook dit kan beschadiging van het weefsel veroorzaken. HET OPWEKKEN VAN EEN TOESCHIETREFLEX 1 Masseer de melkgangen en -kliertjes door met een vlakke hand van boven af richting tepel te drukken. Maak cirkelvormige bewegingen met de vingers, concentreer de bewegingen gedurende enkele seconden op één plek voor je. 2 Strijk licht van bovenkant borst richting tepelhof. Probeer erbij te ontspannen, aangezien ook dat bevorderend werkt op de toeschietreflex.
3 Wat ook kan helpen is gebruik te maken van de zwaartekracht door voorover te leunen, en te schudden. WANNNEER EN VOOR WIE GESCHIKT? Deze methode is zowel geschikt voor moeders die een (volledige) voeding af willen kolven (op een niet regelmatige basis) als voor het op gang brengen, in stand houden of verhogen van de melk-productie. Kolf elke borst totdat de melktoevoer langzamer wordt/stopt. Help de toeschietreflex door toepassen van massage. Beide borsten kunnen tegelijktijd gemasseerd worden. Herhaal de hele procedure van kolven en masseren nogmaals, eventueel ook nog een tweede keer. De toeschietreflex en het stromen van de melk neemt over het algemeen af na de tweede of de derde keer. Dit is een teken dat de reservoirs goed geleegd zijn. Ook het soepeler aanvoelen van de borsten wijst daarop. TIMING De hele kolfsessie neemt ongeveer 20-30 minuten in beslag. Kolf elke borst 5-7 minuten. Masseer, wrijf, schud. Kolf elke borst 3-5 minuten. Masseer, wrijf, schud. Kolf elke borst 2-3 minuten. Nb: Als de borstvoeding eenmaal goed op gang is bovenstaande schema alleen als richtlijn gebruiken. Laat je leiden door de hoeveelheid melk die je in staat bent te kolven; stop als de melk stopt. RICHTLIJNEN VOOR HET BEWAREN VAN MOEDERMELK Op kamertemperatuur blijft moedermelk 6 tot 10 uur goed. In de koelkast tot maximaal 5 dagen (niet in de deur). In het vriesvakje van de koelkast tot 2 weken en in vrieskist of vrieskast 6 maanden of langer.
Let op: in kleine vriezer slechts 3 tot 4 maanden in verband met het vaak openen en sluiten van de deur. het invriezen van in de koelkast bewaarde moedermelk moet binnen 48 uur gebeuren. VERPAKKEN IN KUNSTSTOF OF GLAS Doe de melk bij voorkeur in een stevig kunststof bakje. Leucocyten, de levende witte bloedcellen in moedermelk, gaan namelijk voor een deel verloren bij het bewaren van moedermelk in een glazen verpakking, evenals bij invriezen ervan. Wegwerpbewaarzakjes Deze zijn soms onhandig met het omgieten en zijn niet stevig. Bij sommige kolven is het mogelijk rechtstreeks in het zakje af te kolven (Medela en Avent). ONTDOOIEN EN OPWARMEN Bij voorkeur ontdooien en opwarmen onder eerst koud, daarna warm stromend water (warme kraan). Of middels de au-bainmarie methode: verwarmen in een pan met water. Eventueel kunt u de moedermelk ook langzaam in de koelkast ontdooien of kunt u hiervoor een flessenwarmer met thermostaat gebruiken. Schud de opgewarmde moedermelk goed voordat u de temperatuur controleert. De melk moet lauw zijn, niet te warm (ca. 20º). Het in de magnetron ontdooien en opwarmen is niet aan te bevelen, omdat hierbij voedingsstoffen verloren gaan en er een ongelijkmatige verhitting plaatsvindt. Is magnetrongebruik noodzakelijk, kies dan een zo laag mogelijke stand. Ontdooide moedermelk is in de koelkast nog gedurende ongeveer negen uur geschikt voor consumptie. SCHOONMAKEN Kolven en verpakkingen die meerdere malen worden gebruikt, moeten bij voorkeur uitkookbaar zijn of in de vaatwasser te reinigen.
Na elke voeding het kolfsetje afwassen met heet water en afwasmiddel, daarna afspoelen met schoon heet water en (laten) drogen. Een keer in de 24 uur dient u de kolfset uit te koken. Bij steriliseren in de magnetron dient u er rekening mee te houden dat niet alle materialen microgolfbestendig zijn. ALS DE BABY OP DE KINDERAFDELING VERBLIJFT De moedermelk wordt na elke kolving afzonderlijk bewaard in een steriele fles, die voorzien is van naam, datum en tijdstip van afkolven. De afgekolfde moedermelk wordt direct in de koelkast gezet en ingevroren zodra de melk is afgekoeld. De moedermelk is in de koelkast maximaal 48 uur houdbaar. De thuis afgekolfde moedermelk moet, al of niet na invriezen, zo snel mogelijk worden getransporteerd: bij voorkeur in een schone koeltas of koelbox. Op de afdeling wordt de meegebrachte moedermelk in de koelkast bewaard. Als de baby zelf aan de borst mag en ook goed trekt aan beide borsten, hoeft er die keer niet gekolfd te worden. Trekt de baby maar aan één kant, dan moet de andere kant wel afgekolfd worden. Bij twijfel of vragen omtrent het kolven kunt u terecht bij een verpleegkundige. VRAGEN Mocht u nog vragen hebben en/of begeleiding nodig hebben voor en tijdens de borstvoedingsperiode dan kunt u contact opnemen met onderstaande verenigingen. Zij kunnen u informatie verstrekken en adviseren bij problemen.
NUTTIGE ADRESSEN www.borstvoeding.nl; www.borstvoeding.com; www.zorgportaal.nl Vereniging Borstvoeding Natuurlijk Postbus 119 3960 BC Wijk bij Duurstede 0343 57 66 26 www.vbn.borstvoeding.nl Borstvoedingorganisatie LLL Stichting La Leche League Nederland Postbus 212 4300 AE Zierikzee 0111 4131 89 www.lll.borstvoeding.nl Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen Postbus 8212 3505 RE Utrecht 030 691 2847 / 079 329 0096 www.nvl.borstvoeding.nl Stichting Zorg voor Borstvoeding Postbus 2047 2930 AA Krimpen aan de Lek tel/fax 0180 52 06 33 / 0343 59 13 19 www.zvb.borstvoeding.nl Wij wensen u veel succes en plezier met het geven van borstvoeding!