Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Hoe voorkomt u dat u thuis valt? z
Bij het ouder worden loopt u een groter risico om te vallen. Een derde van de thuiswonende ouderen en de helft van de verpleeghuisbewoners valt minstens eenmaal per jaar. Vallen op oudere leeftijd kan ingrijpende gevolgen hebben. Zo kunt u makkelijk iets breken, bijvoorbeeld een heup of een been. Uw (lichamelijk) functioneren kan daardoor (blijvend) ernstig worden beperkt. Ook ontstaat na een valongeluk vaak de angst om nog een keer te vallen, waardoor u minder snel iets durft te ondernemen. In deze brochure leest u wat u kunt doen om de kans op vallen zo klein mogelijk te maken. Slechtziendheid Door slechtziendheid kunt u makkelijk vallen. Als u verziend of bijziend bent, kan een bril uitkomst bieden. Is er sprake van een oogziekte, dan is daar niet altijd wat aan te doen. Staar is over het algemeen goed te behandelen, maar dat geldt niet voor alle oogziektes. Adviezen als u een bril draagt Maak uw bril regelmatig schoon. Laat uw ogen in ieder geval 1 x per jaar controleren. Hebt u een leesbril, vergeet dan niet om die af te zetten als u gaat lopen. Zorg voor goede verlichting in huis. Medicijnen Door het gebruik van bepaalde medicijnen hebt u een grotere kans om te vallen. Dit geldt onder andere voor: plastabletten, slaaptabletten, medicijnen tegen hoge bloeddruk, kalmeringstabletten, antidepressiva, bepaalde pijnstillers en sommige oogdruppels. Het risico neemt toe wanneer u de medicijnen niet goed gebruikt. Als u veel last hebt van bijwerkingen, is het goed om dit met uw arts te bespreken.
2 Moeite met lopen Voldoende bewegen is belangrijk voor uw algehele gezondheid. Het heeft onder andere een positieve invloed op uw conditie, uw spierkracht, en evenwichtsgevoel. Adviezen Probeer elke dag een half uur te bewegen. Kies een activiteit die bij u past en niet te zwaar voor u is. Tuinieren of boodschappen doen is ook een vorm bewegen. Als u moeite hebt met lopen, kan het handig zijn om een rollator, kruk of stok te gebruiken. Als u het prettig bevindt om in groepsverband te bewegen, kunt u informeren bij uw gemeente of er sportactiviteiten voor ouderen zijn. Misschien hebt u behoefte aan begeleiding bij het bewegen. Daarvoor kunt u terecht bij een fysiotherapeut. De geriatrisch verpleegkundige kan zorgen voor een doorverwijzing. Goede schoenen Zorg dat u, ook binnenshuis, stevige schoenen draagt, met een stroeve zool en een brede hak. Als u op sokken, slippers of sloffen loopt, is de kans dat u struikelt of uitglijdt veel groter. Bij u thuis Valongelukken gebeuren vaak thuis. Daarom is het belangrijk dat u weet wat u in uw eigen woonomgeving kunt doen om de kans op vallen zo klein mogelijk te maken. Eventueel kan een ergotherapeut u hierbij helpen. Via uw arts kunt u een verwijzing krijgen.
Zorg voor voldoende loopruimte. Als u bij het lopen gebruikmaakt van een rollator, kruk of stok, hebt u extra loopruimte nodig. U kunt het beste geen losse vloerkleedjes hebben. Eventueel kunt u een slipmatje onder een kleedje leggen om schuiven te voorkomen. Probeer elektriciteitssnoeren zoveel mogelijk weg te werken. Let goed op dat er geen spullen rondslingeren op de vloer. Een natte badkamervloer is erg riskant. Houd de vloer zo droog mogelijk en zorg voor antislipmatjes op plekken waar water kan vallen. Doe de deur liever niet op slot, voor het geval u toch zou vallen. Zorg overal voor goede verlichting. Ook buiten, in de tuin of op het terras, is het belangrijk dat u veilig kunt lopen. Door gladde of ongelijke stoeptegels, rondslingerend tuingereedschap of losse bloempotten kunt u makkelijk struikelen of uitglijden. Zowel binnen als buiten kan het handig zijn om op bepaalde plekken stevige handgrepen te hebben aan de muur, waar u zich tijdens het lopen aan vast kunt houden. Als u leunt op een stoel of tafel, pas dan op dat die niet omvalt. Leg spullen die u veel gebruikt, op een plaats waar u makkelijk bij kunt. Klim nooit op een stoel of een kruk om iets te pakken. Loop niet met grote spullen in uw handen, zoals een dienblad. U ziet dan niet goed waar u loopt. Ook kunt u beter niet met warme pannen lopen. Zorg ervoor dat u altijd een (draagbare) telefoon binnen handbereik hebt met de belangrijkste telefoonnummers Als de post bij u op de deurmat valt, kijk dan goed uit waar u loopt, zodat u er niet over uitglijdt. Als u een huis hebt met een trap, ga dan rustig en geconcentreerd de trap op en af. Loop nooit met spullen in uw hand. Gebruik de trap s nachts liever niet. Als u zelf boodschappen doet, kan een boodschappentas op wieltjes handig zijn. 3
4 Lage bloeddruk en duizeligheid (orthostatische hypotensie) Wanneer u opstaat, verplaatst het bloed zich naar uw buik en benen. Hierdoor daalt de bloeddruk. De hersenen signaleren dit en zorgen ervoor dat de bloeddruk weer omhoog gaat. Op oudere leeftijd verloopt dit proces langzamer dan bij jongere mensen. Wanneer uw bloeddruk daalt, duurt het dus langer voordat deze weer stijgt. Daardoor kunt u last krijgen van een duizelig, slap gevoel en in het ergste geval kunt u zelfs flauwvallen. Dit heet orthostatische hypotensie (letterlijk: lage bloeddruk bij het staan). De kans op orthostatische hypotensie is groter na een (warme) maaltijd. Orthostatische hypotensie komt ook voor als u bepaalde medicijnen gebruikt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij psychofarmaca, zoals kalmeringstabletten, slaaptabletten en antidepressiva. In dat geval kan het zinvol zijn om met uw arts te bespreken of uw medicijngebruik moet worden aangepast. Ook bij bepaalde aandoeningen, zoals diabetes of de ziekte van Parkinson, kunt u eerder last hebben van orthostatische hypotensie. Hoe kunt u duizeligheid voorkomen? Als u vanuit een liggende houding wilt gaan staan, kom dan langzaam overeind. Ga eerst op de rand van uw bed (of bank) zitten en laat uw benen eventueel wat bungelen. Probeer daarna te gaan staan. Zorg er bij het opstaan voor dat u steun hebt aan een stevig meubelstuk of aan uw rollator, als u die hebt. Dit geldt ook als u wilt opstaan vanuit een stoel. Om duizeligheid te voorkomen, kunt u een extra kussen gebruiken. Ook kan het helpen als het hoofdeinde van uw bed wat hoger staat. Blijf niet te lang achter elkaar staan. Als u van tevoren weet dat u lang moet staan, is het handig om een rollator mee te nemen. Vermijd plotselinge bewegingen. U kunt beter niet bukken. Zorg ervoor dat u genoeg drinkt (minsten 1,5 liter per dag), tenzij uw arts anders heeft voorgeschreven. Eet niet teveel in één keer maar gebruik liever kleinere maaltijden.
Pas op met het drinken van alcohol. Alcohol verwijdt de bloedvaten, waardoor u eerder last hebt van duizeligheid. Door het drinken van koffie kunt u soms duizeligheidsklachten voorkomen. Zorg ervoor dat u het niet te warm hebt. Ook door een te warme douche kunt u duizelig worden. Om te voorkomen dat u valt, is belangrijk dat u zich onder de douche aan een stang kunt vasthouden of kunt zitten. Als u vaak s nachts moet plassen, kan het handig zijn om een postoel of urinaal naast uw bed te hebben. Misschien hebt u baat bij elastische kousen (tot uw liezen). Hierdoor wordt het bloed makkelijker vanuit uw benen teruggepompt naar uw hersenen. De geriatrieverpleegkundige kan hierin adviseren. Vitamine D-tekort en botontkalking Ons lichaam heeft vitamine D nodig voor gezonde botten. Met voldoende vitamine D hebt u minder kans op botontkalking en botbreuken. Ook zorgt vitamine D voor meer spierkracht. Op oudere leeftijd is de kans groot dat u een tekort hebt aan vitamine D. Vitamine D wordt voor 90 % door het lichaam aangemaakt onder invloed van de zon (met name in de maanden april t/ oktober). Wanneer u ouder bent, maakt het lichaam minder makkelijk vitamine D aan. Ook komt u dan vaak minder buiten. Adviezen Op oudere leeftijd is het aan te raden om iedere dag 20mcg (= 800IE) vitamine D te slikken. Dit kunt u gewoon bij de drogist kopen. Probeer iedere dag een half uur buiten te zijn, het liefst op momenten dat de zon schijnt. Vitamine D komt ook voor in bepaalde voedingsproducten. Het is verstandig om hiermee rekening te houden in uw eetpatroon. Vitamine D zit vooral in vette vis (zoals haring, makreel en zalm) en in mindere mate in vlees, eieren en melkproducten. Verder wordt vitamine D toegevoegd aan margarine, halvarine en aan bak-en braadproducten (niet aan olie). Om botontkalking tegen te gaan, is het belangrijk om voldoende calciumhoudende producten te gebruiken, zoals kaas en melkproducten. Soms schrijft uw arts tijdelijk extra vitamine D voor. 5
6 Hulpmiddelen Om de kans op vallen te verkleinen, kunt u gebruikmaken van allerlei hulpmiddelen, zoals een rollator, krukken, een stok een helping hand (een stok met een grijpmechanisme, waarmee u dingen van de grond kunt pakken zonder te hoeven bukken) een douchestoel, een wc-verhoger een postoel, een urinaal een hoog-laagbed een sta-op-stoel Het kan nuttig zijn om een personen-alarmeringssysteem te hebben. Als u een alarmbel hebt, vergeet dan niet deze om te doen wanneer u s nachts naar de wc gaat. De meeste hulpmiddelen kunt u huren of kopen bij een Thuiszorgwinkel. Soms worden de kosten vergoed door uw zorgverzekeraar. Vragen? Als u nog vragen hebt, kunt u bellen naar de poli Geriatrie/Neurologie. Men is op werkdagen bereikbaar van 8.30 tot 16.30 uur op telefoonnummer (0592) 32 52 40. Meer informatie over het voorkomen van valongelukken vindt u op www.veiligheid.nl
geria06 september 2015 7 Hebt u een opmerking of een klacht? De medewerkers en specialisten van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen doen hun best u de juiste (medische) zorg te geven. Mocht er toch iets gebeuren waarover u niet tevreden bent, dan verzoeken wij u om dat door te geven. U kunt dat het beste doen aan degene die direct verantwoordelijk is. Als u dat moeilijk vindt of een gesprek heeft niet het gewenste resultaat, dan kunt u zich wenden tot de ombudsfunctionaris van het ziekenhuis. Deze is bereikbaar via: e-mailadres: ombudsfunctionaris@wza.nl telefoonnummer: (0592) 32 56 24/32 55 55 (maandag t/m donderdag) postadres: WZA t.a.v. ombudsfunctionaris, postbus 30.001, 9400 RA Assen Meer informatie over de klachtenprocedure vindt u op www.wza.nl/patienten/een-klacht Wilhelmina Ziekenhuis Assen Europaweg-Zuid 1 Postbus 30.001 9400 RA Assen Telefoon (0592) 32 55 55 www.wza.nl 2015 WZA