Energieadvies. Naam. Adres. Plaats. Uitgebracht door: Ir. Remco A.G. Janssen. DOORadvies. Borculo, 26 februari 2016 FOTO.

Energieadvies FOTO Naam Adres Plaats Uitgebracht door: Ir. Remco A.G. Janssen DOORadvies Borculo, 26 februari 2016 ADO 007 1 van 28

Uw bedrijfsgegevens: Naam van de onderneming : GEANONIMISEERDE VERSIE Contactpersoon : Adres : Postcode en Plaats : Telefoon : E-mail : Branche : Onderzoek uitgevoerd door: Uitvoerend adviseur : ir. Remco A.G. Janssen Werkzaam bij : DOORadvies Adres : Mevrouw Kuipers-Rietberglaan 5 Postcode en Plaats : 7271 EJ Borculo Telefoon : 0545-286766 E-mail : r.janssen@dooradvies.nl Datum onderzoek : 17 februari 2016 Datum rapportage : 26 februari 2016 In samenwerking met: verduursaam 0314 820 360 info@verduursaam.nl www.verduursaam.nl Energiescan 2 van 28

Samenvatting Op 17 februari is bij uw NAAMBEDRIJF een energiescan uitgevoerd, waarvan u de resultaten aantreft in dit rapport. Hiermee krijgt u een beeld van uw energiegebruik en een overzicht van maatregelen die u kunt uitvoeren om het energiegebruik te verlagen. Dit rapport geeft tevens voldoende inzicht om met uw gemeentelijk contactpersoon te overleggen als dat aan de orde is. Ondernemingen met een jaargebruik van 25.000-75.000 m³ aardgas en/of 50.000-200.000 kwh zijn wettelijk verplicht om aantoonbaar werk te maken van energiebesparing. Uw energiegebruik is lager dan de toetsingscriteria. U hebt daarom volgens de milieuwetgeving geen verplichting een energieonderzoek te verrichten. Vergelijking met andere ondernemingen Om een vergelijking te kunnen maken is uw elektra- en gasgebruik gerelateerd aan het energiegebruik van soortgelijke ondernemingen binnen uw branche. Elektriciteit Uw gebruik: 29 65 98 203 Branchegemiddelde Elektriciteit (kwh per m 2 per jaar) Uw elektriciteitsverbruik is laag. Aardgas Uw gebruik: 5 1 9 32 Branchegemiddelde Aardgas (m³ per m² per jaar) Uw aardgasverbruik is laag. Oorzaak hiervan is dat er bewust met verwarming wordt omgegaan. Besparingsmogelijkheden Onderstaand zijn voor uw bedrijf de vijf belangrijkste maatregelen opgenomen. Nr. Maatregel Aantal Totale investering ( ) Besparing ( /jaar) TVT (jaar) 12 Vervang halogeen 150W door LED-verlichting 12 1.200 595 2 13 Gebruik LED-verlichting voor HD kwik 400W 12 4.200 1.052 4 15 Laat verlichting niet onnodig branden 1 Nihil 1.099 0 16 Installeer schakelklokken op apparaten 2 50 97 1 25 Laat uw systeem waterzijdig inregelen 1 Offerte 831 2 Tabel 1. Belangrijkste energiebesparende maatregelen Energiescan 3 van 28

Inhoudsopgave 1. Inleiding... 5 2. Beschrijving van het object en de energieverbruiken... 6 3. Energiebalansen... 7 4. Energiebesparingsmogelijkheden... 10 Bijlagen: Bijlage A Overzicht kenmerken van gebouwen en installaties Bijlage B Maatregelenoverzichten Bijlage C Bijlage D Planning Berekening zonnepanelen Bijlage E Toelichting Energie-investeringsaftrekregeling (EIA) Bijlage F Belangrijke adressen Energiescan 4 van 28

1. Inleiding Op 17 februari 2016 is er bij uw onderneming NAAMBEDRIJF een energiescan uitgevoerd waarvan dit de rapportage is. Deze rapportage geeft u een beeld van uw energiegebruik en de maatregelen die u kunt uitvoeren om deze te verlagen. Opbouw rapportage In hoofdstuk 2 wordt een beschrijving van de activiteiten en het object gegeven. In bijlage A staan de resultaten van de inventarisatie voor gebouwen en installaties. Voor verlichting is een aparte tabel opgenomen. Tevens worden het energieverbruik en de bijbehorende kosten aangegeven. Daarbij is aangegeven of in relatie tot het verbruik een normale prijs wordt betaald voor de energie. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 een energiebalans voor elektriciteit en aardgas gepresenteerd. Op basis van de inventarisatie is een berekening gemaakt van de verdeling van energie over de verschillende onderdelen. De taartdiagrammen zijn hier het resultaat van. In hoofdstuk 4 worden alle van toepassing zijnde energiebesparende maatregelen aangegeven met de investering, besparing en eenvoudige terugverdientijd. De groene arcering geeft aan welke maatregelen snel uit te voeren en terug te verdienen zijn. Meer toelichting van al de gepresenteerde maatregelen staat in bijlage B. Daar kan worden nagegaan wat met een maatregel wordt bedoeld en waar deze precies van toepassing is. In bijlage C geeft de planning van de maatregelen weer. Bijlage D bevat de specificatie berekening van de zonnepanelen Hier is per maatregel aangegeven of deze snel kan worden uitgevoerd of op termijn. Tot slot staan in bijlage E nog belangrijke adressen en contactgegevens. Energiescan 5 van 28

2. Beschrijving van het object en de energieverbruiken Algemene informatie Status energiebesparing Ambities Algemene kenmerken Kenmerk Branche Situatie bedrijfspand Metaal Eigendom Bouwjaar 2000 Laatste renovatie - Vestigingsduur in jaren 14 Bedrijfstijd in uren per jaar 2.750 Bruto vloeroppervlakte in m 2 4.800 Tabel 2. Kenmerken onderneming Energieverbruiken In onderstaande tabel worden het energieverbruik en de totale kosten (inclusief energiebelasting, netwerk- en transportkosten) weergegeven. Energiesoort Eenheden per jaar Kosten per jaar ( ) Prijs per eenheid ( ) Elektriciteit in kwh 139.757 17.141 0,12 Aardgas in m 3 24.119 12.530 0,52 Totaal per jaar 29.671 Tabel 3. Energiegegevens Bevindingen tabel 3 In relatie tot het verbruik is de elektriciteitsprijs normaal. De gemiddelde elektriciteitsprijs bedraagt 0,12 excl. btw. In relatie tot het verbruik is de aardgasprijs normaal. De gemiddelde aardgasprijs is 0,52 excl. btw. Energiescan 6 van 28

Opbouw prijs energie Bij een laag verbruik is de component energiebelasting (REB) groot, terwijl bij een hoger verbruik de energiebelasting lager wordt. Dit wordt weergegeven in onderstaande grafieken. Kosten elektriciteit Kosten aardgas 0,20 0,18 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02-0-10.000 10.000-50.000 50.000 + REB Levering 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10-0-5.000 5.000-170.000 170.000 + REB Levering Als er energie bespaard wordt is de middelste schijf toepassing dus kan er rekening gehouden worden met een lagere energiebelasting. Voor de besparingen in dit rapport is er gerekend met de volgende tarieven: Elektriciteit: 0,08 kwh Aardgas: 0,49 m 3. Energiescan 7 van 28

3. Energiebalansen Met de gegevens die zijn verkregen uit de vragenlijst en de informatie die is verzameld bij het bezoek aan uw bedrijf is uw energieverbruik in kaart gebracht. De energie die uw onderneming verbruikt, is verdeeld over diverse functies. In onderstaande overzichten worden achtereenvolgens de verdeling van het elektriciteits- en aardgasverbruik weergegeven, zowel in tabelvorm als in een taartdiagram. Voor de berekening wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de werkelijke gegevens uit uw bedrijf. Deze gegevens zijn samengevat in bijlage A. Voor sommige gegevens is echter gebruik gemaakt van kentallen. Deze kentallen zijn gebaseerd op de ruime ervaring in eerdere energieonderzoeken. Elektriciteitsbalans Gebruiksfunctie Hoeveelheid kwh per jaar per jaar Keukenapparatuur 1.007 167 Computers en servers 182 30 Verwarming, ventilatie en warmwater 4.038 669 Perslucht APPARATUUR 2.430 403 Verlichting 9.371 1.553 Spuitcabine 700 116 Bronafzuiging werkruimte 2.250 373 Overige 1.774 294 Tabel 4. Verbruiksfuncties elektriciteit In figuur 1 is de elektriciteitsbalans in grafische vorm weergegeven. Elektriciteitsbalans Perslucht APPARATUUR 11% Verlichting 43% Verwarming, ventilatie en warmwater 19% Overige 8% Spuitcabine 3% Bronafzuiging werkruimte 10% Keukenapparatuur 5% Computers en servers 1% Figuur 1. Verdeling elektriciteit over de verbruiksfuncties De verdeling voor een bedrijf in de sector Metaal algemeen is normaal te noemen. Energiescan 8 van 28

Aardgasbalans Gebruiksfunctie Hoeveelheid m 3 per jaar per jaar Gebouwverwarming 3.250 2.056 Spuitcabine 3.026 Tabel 5. Gebruiksfuncties aardgas In figuur 2 is de aardgasbalans in grafische vorm weergegeven. Aardgasbalans Spuitcabine 48% Gebouwverwarming 52% Figuur 2. Verdeling aardgas over de gebruiksfuncties De verdeling van het aardgasgebruik is goed te verklaren. Energiescan 9 van 28

4. Energiebesparingsmogelijkheden Onderstaande tabel bevat alle energiebesparende maatregelen die voor u van toepassing zijn. De maatregelen zijn gebaseerd op de uitgevoerde inventarisatie en doorgerekend met de energiebalansen. Per maatregel wordt de investering en de verwachte besparing (% en ) aangegeven. Bedragen zijn gebaseerd op het huidige energietarief. Vervolgens is een eenvoudige terugverdientijd bepaald (investering delen door besparing). Op basis van de eenvoudige terugverdientijd kan worden bepaald welke maatregelen snel zijn terugverdient en welke langer duren zodat een prioritering kan worden vastgesteld. In de tabel worden dus ook maatregelen genoemd met een langere terugverdientijd; deze maatregelen kunnen vaak beter op een natuurlijk moment worden uitgevoerd als het betreffende onderdeel toch aan vervanging toe is. De aangegeven investeringen zijn exclusief montage en btw. Let op: niet alle maatregelen kunnen gelijktijdig worden uitgevoerd, omdat ze niet altijd verenigbaar zijn. Terugverdientijden zijn berekend met een gemiddelde energieprijs. Omdat een hoger verbruik vaak met een lager percentage wordt belast is de werkelijke terugverdientijd mogelijk langer. Bij het bepalen van de terugverdientijden is geen rekening gehouden met subsidies. Wanneer u de maatregelen met een terugverdientijd van minder dan 5 jaar treft, bespaart u 4.593,- aan elektriciteit en 1.207,- aan aardgas. Besparingsoverzicht Nr. Maatregel Aantal 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 4x18W * Gebruik hoogfrequente voorschakelapparatuur bij tl-verlichting tl 1x30W * Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 1x30W * Gebruik hoogfrequente voorschakelapparatuur bij tl-verlichting tl 1x36W * Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 1x36W * Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 4x18W * Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 1x30W * Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 1x36W * Gebruik LED-verlichting voor noodverlichting Vervang halogeen 25W door LEDverlichting Vervang halogeen 70W door LEDverlichting Vervang halogeen 150W door LEDverlichting Gebruik LED-verlichting voor HD kwik 400W Gebruik aanwezigheidsafhankelijke regeling voor verlichting Totale investering ( ) Besparin g (%/jaar) TVT (jaar) Elektriciteit besparing ( /jaar) Gas besparing ( /jaar) 65 4.875 22 >10 198-20 400 17 >10 27-20 1.000 45 >10 71-3 75 17 >10 5-3 195 45 >10 13-65 7.150 60 >10 541-20 600 60 6 95-3 90 60 5 17-10 150 60 4 4-5 50 80 2 22-20 700 85 3 262-12 1.200 80 3 388-12 4.200 65 6 686-10 250 30 3 87-15 Laat verlichting niet onnodig branden 1 Nihil 90 0 717-16 Installeer schakelklokken op apparaten 2 50 20 1 63 - Energiescan 10 van 28

17 Gebruik energiezuinige computers 8 4.000 70 >10 216-18 Gebruik een airconditioning (inverter warmtepomp) voor de verwarming van kantoren 1 Offerte 30 Niet bekend - 5.032 7.273 19 Schakel apparatuur uit * 1 Nihil 100 0 165-20 Vervang een elektrische boiler door een gasgestookt HR-toestel * 21 Breng buiten- of binnenzonwering aan 1 Offerte 20 1 500 70 4 116 - Niet bekend 31-22 Schakel de ventilatie uit als dat kan 1 100 30 2 34-23 24 Schakel de compressor 's nachts en in het weekend uit Kies het juiste type compressor in de persluchtinstallatie 1 Nihil 10 0 15-1 100 50 1 111-25 Laat uw systeem waterzijdig inregelen 1 Offerte 10 2-720 26 Voer energiezorg in 1 Offerte 3 <5 335 326 27 Pas zonnecellen toe voor de opwekking van elektriciteit ** 152 45.600 N.v.t. 12 N.v.t. - Totaal < 5 jaar 2.224,- 1.046,- Totaal % 13% 8% Tabel 6. Geselecteerde energiebesparende maatregelen Opmerking: Maatregelen met een terugverdientijd < 5 jaar zijn groen gearceerd en in de totaaltelling meegenomen. * Deze maatregelen kunnen niet gelijktijdig worden uitgevoerd. Bij het berekenen van de totale besparing is hiermee rekening gehouden. ** Het installeren van zonnepanelen en -boilers zijn geen energiebesparende maatregelen maar is duurzame energieopwekking. Maatregelen Alle genoemde maatregelen zijn in bijlage B nader voor u uitgewerkt om de rapportage overzichtelijk te houden. Per geadviseerde maatregel is een maatregelkaart opgenomen. Deze kaart bevat achtergrondinformatie over de maatregel, zoals de aard van de maatregel, de huidige en toekomstige situatie, uitvoeringsaspecten, de investering, subsidiemogelijkheden en de mogelijke besparing. Op deze wijze kunt u zich een beeld vormen van de aspecten die een rol spelen bij de uitvoering van de maatregel. Tevens kunt u beoordelen of de maatregelen direct kunnen worden uitgevoerd of moeten worden ingepast in natuurlijke vervangmomenten, zoals een restyling of verbouwing van uw onderneming. Op basis van deze gegevens, uw begroting en investeringsplannen kunt u een planning maken voor de uitvoering van de energiebesparende maatregelen. U kunt hiervoor gebruik maken van bijlage C. Energie-investeringsaftrek (EIA) De EIA is bedoeld voor ondernemers die willen investeren in energiebesparende technieken en duurzame energie. Met de EIA leveren dergelijke investeringen u als ondernemer dubbel voordeel op. Niet alleen bespaart u op uw energiekosten, u betaalt ook minder inkomsten- of vennootschapsbelasting. Deze regeling wordt uitgevoerd door de Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO). In bijlage D is een gedetailleerde beschrijving opgenomen van de EIA-regeling en de Energiescan 11 van 28

wijze waarop een aanvraag kan worden ingediend. Voor u is uitgezocht voor welke maatregelen de EIA-regeling in 2016 van toepassing is. De maatregelen zijn opgenomen in onderstaande tabel: Nr. Maatregel 1 3 5 6 7 8 Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 4x18W Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 1x30W Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 1x36W Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 4x18W Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 1x30W Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 1x36W Aantal Totale investering ( ) EIA-code EIA voordeel ( ) 65 4.875 210501 488 20 1.000 210501 100 3 195 210501 20 65 7.150 210506 715 20 600 210506 60 3 90 210506 9 9 Gebruik LED-verlichting voor noodverlichting 10 150 210506 15 10 Vervang halogeen 25W door LED-verlichting 5 50 210506 5 11 Vervang halogeen 70W door LED-verlichting 20 700 210506 70 12 Vervang halogeen 150W door LED-verlichting 12 1.200 210506 120 13 Gebruik LED-verlichting voor HD kwik 400W 12 1.200 210506 120 14 Gebruik aanwezigheidsafhankelijke regeling voor verlichting 10 250 210502 25 16 Installeer schakelklokken op apparaten 2 50 220902 5 18 Gebruik een airconditioning (inverter warmtepomp) voor de verwarming van kantoren 27 Pas zonnecellen toe voor de opwekking van elektriciteit Tabel 7. Maatregelen die onder de EIA-regeling vallen Wettelijke verplichtingen 1 Offerte 211104 10% 686 205.800 251102 20.580 Binnen het Activiteitenbesluit is een zorgplicht voor energiebesparing opgenomen. Voor bedrijven die een energieverbruik hebben hoger dan 25.000 m 3 aardgas of 50.000 kwh elektriciteit per jaar geldt in principe de verplichting om alle maatregelen te treffen, die een terugverdientijd hebben korter dan vijf jaar. Dit geldt eveneens voor bedrijven die over een omgevingsvergunning met activiteit milieu beschikken, tenzij zij deelnemen aan de Meerjarenafspraak Energie-efficiency. Het energieverbruik van NAAMBEDRIJF is hoger dan de toetsingscriteria. U hebt daarom volgens de milieuwetgeving de verplichting aantoonbaar werk te maken van energiebesparing. In de bijgeleverde planning in bijlage C kunt u eenvoudig aangeven welke maatregelen u gaat treffen, welke maatregelen u nader gaat onderzoeken en welke maatregelen pas bij een vervangingsinvestering aan de orde zijn. Deze planning geeft u houvast in overleg met uw bevoegd gezag. Indien u behoefte hebt aan ondersteuning hierbij, kunt u altijd contact opnemen met de Rijksdienst voor ondernemen Nederland (RVO) of uw energieadviseur. Energiescan 12 van 28

Bijlage A Overzicht kenmerken van gebouwen en installaties Isolatiegraad Bouwdeel Aantal m² Isolatiegraad Bijzonderheden Dak 4.000 Goed - Gevel - Goed - Vloer 4.000 Goed - Glas - Goed - Verwarming Type Vermogen (kw) Rendement (%) Bouwjaar Bijzonderheden Cv-ketel 24 HR 2000 Showroom Cv-ketel 65 HR 2000 Kantoren Luchtverwarming 70 HR 2000 Direct gestookte heater Bulkhal Luchtverwarming N.b. HR 2000 Direct gestookte heater winkel Luchtverwarming 100 HR 2000 Direct gestookte heater centraal magazijn Luchtverwarming N.b. Conventioneel 2000 Indirect gestookte heater 2x Warmwatervoorziening Type Vermogen (kw) Rendement (%) Bouwjaar Bijzonderheden Elektrische boiler 1,5 Conventioneel - Bulk-hal Elektrische boiler 2,2 Conventioneel - Close-in 10 liter 2x Ruimtekoeling Type Vermogen (kw) Bijzonderheden Split level 2,75 (geschat vermogen) Diverse ruimten Losse units 2,75 (geschat vermogen) Inverter warmtepomp directie Centraal systeem 3,5 (geschat vermogen) Airconditioning groot verkoop binnendienst Perslucht Type Vermogen (kw) Bijzonderheden Aan-Uit 1,35 Compressortje kledinghok Aan-Uit 3 Compressor werkplaats Keukenapparatuur Type Elektrisch Elektrisch Elektrisch Elektrisch Bijzonderheden Tosti-ijzer Koffieautomaat 2x Vaatwasser Koelkast Energiescan 13 van 28

Kantine Kantoor Entrée Spuitcabine Mengruimte Werkplaats Verlichtingstabel VERLICHTING aantal vermogen W uur per jaar kwh per jaar TL LAMP 1x36 W C MS 2 2 43,2 1000 86 2x36 W C MS 1 1 86,4 225 19 2x58 W C 12 12 139,2 2025 3.383 2x58 W C 12 12 139,2 1600 2.673 2x58 W C 12 12 139,2 1200 2.004 2x58 W C 24 24 139,2 350 1.169 OVERIG 2025 PL 1x18 W 1 1 18 1000 18 PL 2x18 W dow n 1 1 36 500 18 TOTAAL 65 9.371 Energiescan 14 van 28

Bijlage B Maatregelenoverzichten Nr. 1 + 3 + 5 Investering: Besparing per jaar: Vervang conventionele tl-verlichting door hoogfrequente T5-verlichting Gewone tl-verlichting kunt u vervangen door T5 (hoogfrequent)-verlichting voorzien van elektronisch voorschakelapparaat. De energiebesparing bij toepassing van HF-verlichting is minimaal 20% en kan oplopen tot 60%. HF-verlichting gaat 50 tot 150 % langer mee (tot 25.000 in plaats van 8.000 uur), wat gunstig is voor de vervangingskosten. Als u armaturen met spiegeloptiek gebruikt, behaalt u met minder armaturen dezelfde lichtopbrengst. 1. 4.875,- 3. 1.000,- 5. 195,- 1. 22% 3. 45% 5. 45% 1. 2.478 kwh ( 304,-) 3. 891 kwh ( 109,-) 5. 160 kwh ( 20,-) 1. >10 jaar 3. 9 jaar 5. 10 jaar 1. Tl 4x18W: 4x in de vergaderruimte, 3x bij directie, 8x bij administratie, 1x in het keukentje, 2x in serverruimte, 30x bij verkoop binnendienst, 5x in spreekkamer, 8x in kantine, 1x in wasruimte, en 3x bij baliekantoor; 3. Tl 1x30W: 10x in de winkel (wandreclame), 1x in magazijn kleding, 2x in magazijn winkel, 2x in showroom 1 e verdieping en 8x in showroom begane grond; 5. Tl 1x36W: 1x in magazijn kleding en 2x in showroom 1 e verdieping. Nr. 2 + 4 Gebruik hoogfrequente voorschakelapparatuur bij tl-verlichting Investering: Besparing per jaar: 17% Conventionele tl-verlichting is aan te passen naar hoogfrequente verlichting. Elk armatuur krijgt in dat geval een elektronisch voorschakelapparaat. Dit geeft een besparing van 17% op het geïnstalleerd vermogen voor de tl-verlichting. Bijkomend voordeel is dat de tl-buizen langer meegaan. Er kan ook worden gekozen voor speciale tl5-adapters, waarbij de buis wordt vervangen door een tl5-buis en de elektronische aansturing in de adapter is verwerkt. 2. 400,- 4. 75,- 2. 337 kwh ( 41,-) 4. 61 kwh ( 7,-) 2. 10 jaar 4. 10 jaar EIA-code: 210501 EIA-beschrijving: Energie-efficiënt verlichtingssysteem bestemd voor vervanging van bestaande binnenverlichting in bedrijfsgebouwen, en bestaande uit spiegeloptiekarmaturen in combinatie met hoogfrequent elektronisch voorschakelapparaat en fluorescentielampen, (eventueel) regelinstallatie voor het regelen van de verlichting afhankelijk van de daglichtintensiteit, (eventueel) automatische aanwezigheidsdetectie, (eventueel) reagerend op veegpulsen. 2. Tl 1x30W: 10x in de winkel (wandreclame), 1x in magazijn kleding, 2x in magazijn winkel, 2x in showroom 1 e verdieping en 8x in showroom begane grond; 4. Tl 1x36W: 1x in magazijn kleding en 2x in showroom 1 e verdieping. Energiescan 15 van 28

Nr. 6 + 7 + 8 + 9 + 10 + 11 + 12 + 13 Investering: Besparing per jaar: Gebruik LED-verlichting EIA-code: 210506 / 210509 EIA-beschrijving: Bij LED-verlichting zijn gloeilampen en gasontladingslampen vervangen door zogenaamde LED s. Een led is een halfgeleider, waarmee erg efficiënt licht kan worden opgewekt. AANLICHTING PANDEN Door de smalle bundel van led en het zeer lage verbruik is dit soort lampen erg geschikt voor de aanlichting van panden. Ten opzichte van conventionele systemen zoals hogedruk kwik, is het verbruik aanzienlijk lager. KOELING Omdat een led maar weinig warmte produceert, is het toepassen van LED s in koelingen erg gunstig. De besparing is hoog omdat enerzijds weinig stroom door de led wordt opgenomen en anderzijds geen warmte hoeft te worden weggekoeld. Bijkomende voordeel is dat een led bij koude direct brandt en geen opstartproblemen kent zoals een tl-buis. NOODVERLICHTING (nood uit bewijzering) LED-verlichting kan worden toegepast als semi-lijnverlichting en is daarom erg geschikt als vervanging van tl-verlichting. Voor bestaande noodverlichting zijn ombouwsetjes verkrijgbaar. Nieuwe armaturen in de led-variant zijn goedkoper dan conventionele noodverlichting. LED ALS VERVANGING VOOR HALOGEEN LED-verlichting heeft een aantal voordelen, zoals een erg klein formaat en een zeer laag verbruik. Daarom passen architecten, ontwerpers en verlichtingstechnici LED-verlichting steeds meer toe, bijvoorbeeld als semi-lijnverlichting. Het is mogelijk LED-verlichting met een (bestaande) halogeendimmer te dimmen. LED-verlichting is in een toenemend aantal kleuren en wittinten verkrijgbaar. Door de kwaliteit (lichtkleur) van moderne LED-lampen is ook toepassing in bijvoorbeeld kledingzaken geen probleem meer. 6. 7.150,- 7. 600,- 8. 90,- 9. 150,- 10. 50,- 11. 700,- 12. 1.200,- 13. 4.200,- 6. 60% 7. 60% 8. 60% 9. 60% 10. 80% 11. 85% 12. 80% 13. 65% 6. 6.759 kwh ( 829,-) 7. 1.188 kwh ( 146,-) 8. 214 kwh ( 26,-) 9. 473 kwh ( 58,-) 10. 275 kwh ( 34,-) 11. 3.273 kwh ( 401,-) 12. 4.850 kwh ( 595,-) 13. 8.580 kwh ( 1.052,-) 6. 8 jaar 7. 3 jaar 8. 3 jaar 9. 3 jaar 10. 2 jaar 11. 2 jaar 12. 2 jaar 13. 4 jaar LED-armatuur anders dan met LED-buizen, met een specifieke lichtstroom van ten minste 100 lm/w, (eventueel) regelinstallatie voor het schakelen, afhankelijk van de daglichtintensiteit of automatische aan- of afwezigheidsdetectie of reagerend op veegpulsen. Armatuur met LED-buis met een specifieke lichtstroom van ten minste 110 lm/w, (eventueel) regelinstallatie voor het schakelen, afhankelijk van de daglichtintensiteit of automatische aan- of afwezigheidsdetectie of reagerend op veegpulsen. Energiescan 16 van 28

Nr. 6 + 7 + 8 + 9 + 10 + 11 + 12 + 13 Gebruik LED-verlichting 6. Tl 4x18W: 4x in de vergaderruimte, 3x bij directie, 8x bij administratie, 1x in het keukentje, 2x in serverruimte, 30x bij verkoop binnendienst, 5x in spreekkamer, 8x in kantine, 1x in wasruimte, en 3x bij baliekantoor; 7. Tl 1x30W: 10x in de winkel (wandreclame), 1x in magazijn kleding, 2x in magazijn winkel, 2x in showroom 1 e verdieping en 8x in showroom begane grond; 8. Tl 1x36W: 1x in magazijn kleding en 2x in showroom 1 e verdieping; 9. Noodverlichting: 10x in diverse ruimten in het pand; 10. Halogeen 25W: 5x in showroom begane grond; 11. Halogeen 70W: 20x in showroom 1 e verdieping; 12. Halogeen 150W: 10x in showroom 1 e verdieping; 13. HD kwik 400W: 12x in de winkel. Nr. 14 Gebruik een aanwezigheidsafhankelijke schakeling voor verlichting Investering: 250,- Besparing per jaar: 30% Verlichting kan automatisch ingeschakeld worden bij nadering van mensen. Dit kan met een bewegingsschakelaar of infrarood aanwezigheidssensor. Ook het uitschakelen bij afwezigheid van mensen kan automatisch worden geregeld met sensoren. 1.085 kwh ( 133,-) 2 jaar EIA-code: 210502 EIA-beschrijving: Bestemd voor: het verminderen van het energiegebruik van verlichting in of bij bestaande bedrijfsgebouwen door het toepassen van een regelinstallatie voor het schakelen, afhankelijk van de daglichtintensiteit of automatische aan- of afwezigheidsdetectie of reagerend op veegpulsen, en bestaande uit: licht- of bewegingssensoren, schakel- of regeleenheid, (eventueel) veegpulsregeling, (eventueel) dimregeling. 1x in het keukentje, 1x in serverruimte, 2x op toiletten, 1x in wasruimte, 1x op toiletten wasruimte, 1x in magazijn kleding, 1x in P6515 kluis en 2x in de bulk-hal. Nr. 15 Investering: Laat verlichting niet onnodig branden In veel ruimten brandt de verlichting, terwijl vaak niemand aanwezig is. Dit is erg aantrekkelijk, maar het is onnodig en kost veel geld. Schakel daarom handmatig verlichting uit, daar waar het niet praktisch is een bewegingsmelder toe te passen, bijv. in showrooms. Nihil Besparing per jaar: 90% 8.960 kwh ( 1.099,-) 0 jaar De verlichting in de showroom brandt continu tijdens werkdagen, terwijl er gemiddeld 1 uur per dag klanten aanwezig zijn. Schakel handmatig de verlichting uit wanneer geen klanten aanwezig zijn. Energiescan 17 van 28

Nr. 16 Installeer schakelklokken op apparaten Investering: 50,- Besparing per jaar: 20% Schakel apparatuur die niet wordt gebruikt uit! Zorg voor een optimale planning en let er vooral op dat de apparatuur niet te lang aanstaat. Maak bij elektrische apparatuur zoveel mogelijk gebruik van laagtariefuren. CONTROLE SCHAKELKLOKKEN Meestal worden schakelklokken van bijvoorbeeld verlichting, ventilatoren, ruimtekoeling en centrale verwarming één keer ingesteld. Daarna wordt er niet meer naar gekeken. Zelfs aanpassingen voor zomer- en wintertijd worden vaak overgeslagen. Daarom is het goed om de instellingen af en toe te controleren. KOPIEERAPPARATEN Kopieermachines verspillen energie wanneer zij vaak 's nachts aan blijven staan. Een tafelkopieermachine is gemiddeld 50 uur per jaar in gebruik. Alle overige uren staat het apparaat in de wachtstand en verbruikt dan circa 50 Watt. Een afdelingskopieermachine is gemiddeld 100 uur per jaar in gebruik. Ongebruikt kost deze machine toch nog circa 100 Watt. Besparing Met een schakelklok wordt bij een tafelmodel ongeveer 300 kwh ( 30) bespaard. Voor een afdelingskopieermachine is dat ongeveer 600 kwh ( 60). DRANKEN- EN ANDERE AUTOMATEN Koelkasten, frisdrank-, koffie- en andere automaten blijven vaak aanstaan in de weekeinden, tijdens vakantieperiodes en 's nachts. Dit verdubbelt het energieverbruik. De voorraadboilers van koffieautomaten verbruiken veel elektriciteit. Een schakelklok voorkomt onnodig energiegebruik. Let op: Niet alle automaten mogen door een klok geschakeld worden. Vraag informatie bij de leverancier. Ook bij sigaretten-, gok- en snoepautomaten kunnen goed schakelklokken worden toegepast. Dit bespaart flink wat elektriciteit. Besparing De besparing hangt af van het type apparaat en de ingeschakelde tijdstippen. Als een frisdrankautomaat in het weekeinde en vakantieperioden wordt uitgeschakeld, is de besparing ongeveer 10% van het jaarlijks verbruik; 50% als de automaat ook 's avonds wordt uitgeschakeld. 788 kwh ( 97,-) 1 jaar EIA-code: 220902 EIA-beschrijving: Bestemd voor: a. het automatisch naar stand-by of uitschakelen van productieapparatuur die niet in gebruik is; b. het automatisch naar stand-by of uitschakelen van kantoorapparatuur die niet in gebruik is; c. het automatisch naar stand-by of uitschakelen van frisdrankautomaten, (groot)keuken of horeca apparatuur die niet in gebruik is, en bestaande uit: aanwezigheidssensor, timer, regelaar, schakelaar. 1x koffieautomaat keukentje en 1x koffieautomaat kantine. Energiescan 18 van 28

Nr. 17 Gebruik energiezuinige computers Gebruik pc's met bijvoorbeeld natuurlijke ventilatie en een energiezuinige modus. Investering: 4.000,- Besparing per jaar: 70% 2.695 kwh ( 331,-) >10 jaar Vervang 8 grote computers van verkoop binnendienst door energiezuinige micro pc's. Nr. 18 Investering: Gebruik een airconditioning (inverter warmtepomp) voor de verwarming van kantoren Een bestaande airconditioning met een verwarmingsfunctie gebruikt het warmtepompprincipe om te verwarmen. Dit betekent dat de warmtepomp warmte uit de buitenlucht betrekt en deze naar binnen pompt. Omdat de warmte niet opgewekt wordt, maar verplaatst is dit een slimme manier van verwarmen. Door het hoge opwekkingsrendement is dit een zeer energiezuinige vorm van het genereren van warmte. Offerte Besparing per jaar: 30% 14.000 m³ ( 7.273,-) -41.028 kwh ( -5.032,-) Niet bekend EIA-code: 211104 EIA-beschrijving: Bestemd voor: het verwarmen van bedrijfsgebouwen of het collectief verwarmen van woningen, en bestaande uit: a.elektrisch gedreven lucht/water warmtepomp met een COP 4,0 gemeten conform NEN- EN 14511-1:2013 bij conditie A7/W35 of met een SCOP 4,0 (bij stookseizoen A = average) gemeten conform NEN-EN 14825:2013 of gasgestookte ab- of adsorptiewarmtepomp met een gas utilization efficiency 1,6 gemeten conform NEN-EN 12309-2:2000 bij conditie A7/W35, (eventueel) restwarmteopslagvat, (eventueel) aansluiting op het verwarmingsnet11, (eventueel) verwarmingsnet; b. elektrisch gedreven lucht/water en lucht (gecombineerd) warmtepomp met een COP 4,0 gemeten conform NEN-EN 14511-1:2013 bij conditie A7/W35 of gasgestookte ab- of adsorptiewarmtepomp met een gas utilization efficiency 1,6 gemeten conform NEN-EN 12309-2:2000 bij conditie A7/W35, (eventueel) restwarmteopslagvat, (eventueel) aansluiting op het verwarmingsnet, (eventueel) verwarmingsnet; c. elektrisch gedreven lucht/lucht warmtepomp (Airconditioner systemen) met een COP 4,0 gemeten conform NEN-EN 14511-1:2013 bij conditie A7/A20 of met een SCOP 4,0 (bij stookseizoen A = average) gemeten conform NEN-EN 14825:2013 of gasgestookte ab- of adsorptiewarmtepomp met een gas utilization efficiency 1,6 gemeten conform NEN-EN 12309-2:2000 bij conditie A7/A20; d. ab- of adsorptiewarmtepomp lucht/lucht of lucht/water waarbij de regenerator wordt aangedreven door afvalwarmte1 of duurzame warmte12, (eventueel) bodemwarmtewisselaar of grondwaterbron, (eventueel) restwarmteopslagvat, (eventueel) aansluiting op het verwarmingsnet, (eventueel) verwarmingsnet. De correctie op gelijktijdigheid wordt berekend zoals het systeem is ontworpen, waarbij de gehanteerde gelijktijdigheid maximaal 100% bedraagt. Het maximum investeringsbedrag voor de aansluiting op het verwarmingsnet en het verwarmingsnet zelf, genoemd onder a, b en d, dat voor Energie-investeringsaftrek in aanmerking komt, bedraagt 200 per geïnstalleerde kw van het thermisch vermogen van de warmtepomp. Pas in diverse ruimten bij vervanging airconditioning met inverter warmtepomp toe en ga hier mee koelen c.q. verwarmen. Energiescan 19 van 28

Nr. 19 Investering: Schakel apparatuur uit Schakel apparatuur die niet wordt gebruikt uit! Zorg voor een optimale planning en let er vooral op dat de apparatuur niet te lang aanstaat. Maak bij elektrische apparatuur zoveel mogelijk gebruik van laagtariefuren. Nihil Besparing per jaar: 100% 2.063 kwh ( 253,-) 0 jaar De elektrische boiler in de bulk-hal. Nr. 20 Vervang een elektrische boiler door een gasgestookt HR-toestel Investering: 500,- Besparing per jaar: 70% Het gebruiksrendement van gasgestookte apparatuur ligt veel hoger dan bij elektrische apparatuur. Dit komt doordat er bij de opwekking van elektriciteit veel energie verloren gaat. Gebruik daarom bij voorkeur een gasgestookte warmtapwatervoorziening. Dit kan een geiser, gasboiler, combitap of combivat zijn. De apparaten hebben verschillende rendementen en gebruiksgemakken. Vraag uw installateur om meer informatie. 1.444 kwh ( 177,-) 3 jaar De elektrische boiler in de bulk-hal. Nr. 21 Investering: Breng buiten- of binnenzonwering aan Het effect van buiten- en binnenzonwering wordt vaak onderschat. Zonwering kan warmteklachten verminderen en warmtelast voor een groot deel voorkomen. Een ruimtekoelsysteem kan dankzij zonnewering kleiner gedimensioneerd zijn, waardoor op investeringskosten en energiekosten kan worden bespaard. Offerte Besparing per jaar: 20% 385 kwh ( 47,-) Niet bekend Door een relatief groot raamoppervlak bij verkoop binnendienst, kan het zomers erg warm worden. Breng daarom zonwering aan. Energiescan 20 van 28

Nr. 22 Schakel de ventilatie uit als dat kan Investering: 100,- Besparing per jaar: 30% Voor het schakelen van ventilatie zijn verschillende mogelijkheden, variërend van een tijdschakelaar tot koppeling aan machines, zoals zaagbanken, freesbanken en lasapparaten. Als de verlichting wordt gekoppeld met de ventilatie, wordt geadviseerd om de ventilatie te voorzien van een tijdvertraagde schakeling. Condens, luchtjes, etc. worden daardoor afgezogen nadat het licht is uitgeschakeld en voordat de ventilatie wordt uitgeschakeld. 420 kwh ( 52,-) 2 jaar Op de centrale afzuiging, d.m.v. bijvoorbeeld het toepassen van een tijdschakelaar. Nr. 23 Investering: Schakel de compressor 's nachts en in het weekend uit Een compressor die niet wordt gebruikt, maar wel stand-by staat, schakelt meestal regelmatig aan om het compressorvat op druk te houden. Ook als er geen afname van perslucht is, zorgen lekkages toch voor drukverlies. Een compressor die niet wordt gebruikt, kan daarom beter worden uitgeschakeld. Nihil Besparing per jaar: 10% 182 kwh ( 22,-) 0 jaar De compressor in de werkplaats. Nr. 24 Kies het juiste type compressor in de persluchtinstallatie Investering: 100,- Besparing per jaar: 50% Het kiezen van het juiste type compressor voor de persluchtinstallatie is om diverse redenen belangrijk. In deellast is het energieverbruik van een schroefcompressor hoger dan van een zuigercompressor. Dit is een direct gevolg van de verschillen in capaciteitsregeling (terugvoer van gecomprimeerde lucht naar zuigzijde bij schroefcompressoren en cilinderschakeling bij zuigercompressoren). In de praktijk blijkt dat persluchtinstallaties vaak in deellast draaien, waardoor zuigercompressoren voordeliger zijn. Zuigercompressoren zijn leverbaar vanaf zeer kleine vermogens, schroefcompressoren zijn in grotere capaciteiten leverbaar. 908 kwh ( 111,-) 1 jaar De werkzaamheden die met de compressor (Kaeser SX4) in de werkplaats worden uitgevoerd, kunnen prima worden uitgevoerd met een kleiner en zuiniger model. Energiescan 21 van 28

Nr. 25 Investering: Laat uw systeem waterzijdig inregelen Waterzijdig inregelen van een cv-systeem betekent het optimaal verdelen van de door de ketel opgewekte warmte over de verschillende radiatoren. Dit wordt gedaan door met het ventiel op de radiator het volume van de waterstroom door die radiator te regelen. Het resultaat van goed inregelen is een optimale verdeling van warmte over de verschillende radiatoren, waardoor de ruimten beter worden verwarmd. Bovendien is het retourwater wat bij de ketel terugkomt kouder, waardoor het rendement van de cv-ketel sterk verbetert (circa 10%). Offerte Besparing per jaar: 10% 1.600 m³ ( 831,-) 2 jaar Algemeen voor cv-installaties. Nr. 26 Investering: Voer energiezorg in Energiezorg is het uitvoeren van maatregelen om energiegebruik te minimaliseren. De maatregelen moeten gestructureerd en economisch verantwoord zijn en betrekking hebben op organisatie, techniek en gedrag rondom energie. Energiezorg is de overkoepelende benaming voor zaken als energiemanagement en energiebeheer. Offerte Besparing per jaar: 3% 4.193 kwh ( 514,-) 724 m 3 ( 376,-) <5 jaar Algemene maatregel bij grootverbruikers. Nr. 27 Pas zonnecellen toe voor de opwekking van elektriciteit * Investering: 205.800,- Bij fotovoltaïsche zonne-energie (PV) wordt zonlicht opgevangen en direct omgezet in elektriciteit. PV-systemen zijn er in diverse soorten en maten, maar de basis is vrijwel altijd een standaard zonnepaneel. Een standaard zonnepaneel heeft een vermogen van 240 Wp (Watt piek). Zo'n zonnepaneel levert in Nederland maximaal 190 kilowattuur per jaar. PVsystemen zijn relatief kostbaar: de investeringskosten zijn ongeveer 1,50 per Wp (prijs inclusief omvormer en installatie). De kosten per opgewekt kilowattuur zijn ongeveer 0,16. Een autonoom systeem is veel duurder vanwege het gebruik van accu's. Besparing per jaar: N.v.t. 12 jaar EIA-code: 251102 EIA-beschrijving: Bestemd voor: het opwekken van elektrische energie uit zonlicht met behulp van zonnecellen, en bestaande uit: panelen met fotovoltaïsche zonnecellen met een gezamenlijk piekvermogen van meer dan 25 kw, die zijn aangesloten op het elektriciteitsnet via een aansluiting met een totale maximale doorlaatwaarde van 3*80 A of minder, aansluiting op het elektriciteitsnet, (eventueel) actief zonvolgsysteem (eventueel) stroom/spanningsomvormer, (eventueel) accumulator. Energiescan 22 van 28

Nr. 27 Pas zonnecellen toe voor de opwekking van elektriciteit * Het maximumbedrag dat voor Energie-investeringsaftrek in aanmerking komt, is 750 per kw piekvermogen. Voor het bepalen van het gezamenlijke piekvermogen van de panelen met fotovoltaïsche zonnecellen dient het samenstel van nieuwe voorzieningen te worden genomen waarbij onder een samenstel van nieuwe voorzieningen wordt verstaan: alle aanwezige nieuwe middelen die onderling met elkaar verbonden zijn voor de productie van elektriciteit opgewekt door middel van panelen met fotovoltaïsche zonnecellen. Zie bijlage D Energiescan 23 van 28

Bijlage C Planning In onderstaande tabel zijn alle maatregelen nogmaals opgesomd. Per maatregel is aangegeven in welke categorie deze valt, zie legenda voor de toelichting. In de laatste kolom is de mogelijkheid geboden om een concreet moment aan te geven voor uitvoering van de maatregel. U kunt deze tabel naar eigen inzicht verder invullen. Zeker in die gevallen waarin de gemeente u in het kader van de milieuwetgeving vraagt naar uw plannen op energiegebied kunt u daarvoor onderstaande tabel gebruiken. Planning Categorie Toelichting < 2 jaar Korte termijn Aangeraden wordt om maatregelen zo snel mogelijk uit te voeren. 5 jaar Op termijn Maatregel is aantrekkelijk en is binnen de wettelijke termijn terugverdiend. > 5 jaar Bij vervanging Maatregel is interessant als het betreffende onderdeel bijvoorbeeld toch moet worden vervangen. Nr. Maatregel Categorie Planning 1 2 3 4 5 6 7 8 Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 4x18W Gebruik hoogfrequente voorschakelapparatuur bij tl-verlichting tl 1x30W Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 1x30W Gebruik hoogfrequente voorschakelapparatuur bij tl-verlichting tl 1x36W Vervang gewone tl door T5 (hoogfrequente) verlichting tl 1x36W Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 4x18W Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 1x30W Gebruik LED-verlichting voor tl-verlichting tl 1x36W Onzeker Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Voorwaardelijk Uitvoeren bij renovatie Uitvoeren bij renovatie Uitvoeren bij renovatie Uitvoeren bij renovatie Uitvoeren bij renovatie Uitvoeren bij renovatie Zeker 2017 Zeker 2017 9 Gebruik LED-verlichting voor noodverlichting Zeker 2017 10 Vervang halogeen 25W door LED-verlichting Zeker 2017 11 Vervang halogeen 70W door LED-verlichting Zeker 2017 12 Vervang halogeen 150W door LED-verlichting Zeker 2017 13 Gebruik LED-verlichting voor HD kwik 400W Zeker 2017 14 Gebruik aanwezigheidsafhankelijke regeling voor verlichting Zeker 2016 15 Laat verlichting niet onnodig branden Zeker Altijd doen 16 Installeer schakelklokken op apparaten Zeker 2016 17 Gebruik energiezuinige computers Onzeker Bij vervanging 18 Gebruik een airconditioning (inverter warmtepomp) voor de verwarming van kantoren Onzeker Uitvoeren bij renovatie Energiescan 24 van 28

Nr. Maatregel Categorie Planning 19 Schakel apparatuur uit Zeker Direct 20 Vervang een elektrische boiler door een gasgestookt HR-toestel Zeker 2016 21 Breng buiten- of binnenzonwering aan Onzeker Uitvoeren bij renovatie 22 Schakel de ventilatie uit als dat kan Zeker 2016 23 24 Schakel de compressor 's nachts en in het weekend uit Kies het juiste type compressor in de persluchtinstallatie Zeker Altijd doen Zeker 2016 25 Laat uw systeem waterzijdig inregelen Zeker 2016 26 Voer energiezorg in Zeker Direct Pas zonnecellen toe voor de opwekking van 27 elektriciteit Tabel 8. Planning van maatregelen Onzeker Energiescan 25 van 28

Bijlage D Berekening zonnepanelen In onderstaande berekening is de investering en het rendement van zonnepanelen op uw dak berekend. Deze berekening is indicatief: laat altijd door een specialist de exacte berekening bepalen. PV panelen berekening zakelijk Alle bedragen exclusief BTW Uitgangspunten: Resultaten Plat dak Totaal verbruik klant 139.757 kwh Berekende capaciteit 79.093 Wp Huidige stroomprijs 0,12 /kwh Aantal panelen berekend 304,2 stuks Dekking 50% 69.879 kwh Gekozen aantal panelen 300 stuks Oriëntatie factor 0,93 plat dak Aanschafprijs 97.500 Inclusief installatie Prijs zonnepanelen 1,25 /Wp Capaciteit per PV-paneel 260 Wp Opbrengst 1e jaar 68.913 kwh Volgens standaard garantieregeling (na 10 jaar 90%, na 25 jaar 80%) Orientatiefactor Opbrengst 1-10 654.674 kwh Opbrengst 11-25 878.641 kwh TOTAAL 25 jaar 1.533.314 kwh Werkelijke opbrengst 61.333 kwh Financiën 25 jaar 183.998 TVT 13,2 jaren EIA voordeel netto Voordeel Terugverdientijd EIA BV tegen 25% 6.873 EIA eenmanszaak tegen 52% 14.297 Energiescan 26 van 28

Bijlage E Toelichting Energie-investeringsaftrekregeling (EIA) Algemeen De EIA-regeling is een fiscale regeling die investeringen in energiebesparing en duurzame energie stimuleert. De regeling is bedoeld voor ondernemers die belastingplichtig zijn voor de inkomsten- of de vennootschapsbelasting. De regeling wordt uitgevoerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Zie voor uitgebreide informatie http://www.rvo.nl/subsidies-regelingen/energieinvesteringsaftrek-eia. Wanneer interessant? De regeling is interessant als u investeert in energiebesparende bedrijfsmiddelen. Er zijn vier toepassingsgebieden waarvoor EIA-subsidie mogelijk is. Het kan gaan om gebouwen, om apparatuur en processen, om transportmiddelen en om duurzame energie. Door gebruik te maken van de EIA kunt u 58% van de investeringskosten aftrekken van uw fiscale winst. Voorwaarden De bedrijfsmiddelen moeten een bepaalde energieprestatie hebben. Deze is in de regeling vastgelegd. Indien een bouwvergunning noodzakelijk is voor een investering moet deze al zijn afgegeven en onherroepelijk zijn op het moment dat de investering wordt gemeld. Wat levert het op? De Energie-investeringsaftrek bedraagt 58% van de investeringskosten. Per kalenderjaar moet er minimaal 2.200,- aan energiebesparende middelen worden geïnvesteerd en per bedrijfsmiddel geldt een minimaal investeringsbedrag van 450,-. U kunt de EIA-regeling toepassen op de aanschafkosten en de voortbrengingskosten. De voortbrengingskosten zijn de kosten die binnen uw eigen bedrijf gemaakt worden bij de installatie van het bedrijfsmiddel. Dit zijn bijvoorbeeld de arbeidskosten van een werknemer die een machine in elkaar zet. Ook advieskosten komen onder voorwaarden in aanmerking voor aftrek. Hoe aan te vragen? U kunt uitsluitend rechtstreeks via het digitale loket van RVO een aanvraag doen door het EIA-formulier Melding/Verzoek om verklaring Energie-investeringsaftrek (EIA) aan: http://www.rvo.nl/digitaalindienen/eloket. U dient in te loggen met uw DigiD (eenmanszaak, maat of vennoot) of in alle andere gevallen met een eherkenningsmiddel of een SenterNovem-certificaat. Als u het digitale formulier volledig hebt ingevuld en op 'verzenden' hebt geklikt, krijgt u meteen een terugkoppeling of dit inderdaad gelukt is. Daarna krijgt u per email een ontvangstbevestiging van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). In het eloket kunt u uw melding ook terugvinden in 'Mijn overzicht'. Om vast te kunnen stellen of uw investering aan de eisen voldoet, kan RVO aanvullende informatie bij u opvragen. De Belastingdienst beslist over de toekenning van de EIA. Als u de EIA voor het eerst aanvraagt, gebruik dan het Stappenplan Berekening energieprestatie generieke bedrijfsmiddelen' om te berekenen of uw bedrijfsmiddel in aanmerking komt. Energiescan 27 van 28

Bijlage F Belangrijke adressen Voor energie-investeringsaftrek Helpdesk EIA : 088 042 42 42 (van 8:30 uur tot 17:00 uur) Internet: http://www.rvo.nl/subsidies-regelingen/energie-investeringsaftrek-eia Voor het downloaden van de Energielijst Internet: http://www.rvo.nl/subsidies-regelingen/energie-investeringsaftrek-eia Voor fiscale vragen Belastingtelefoon voor ondernemers Telefoon: 0800-05 43 Internet: belastingdienst.nl/zakelijk/ondernemen/bedrijfskosten_en_investeren/investeringsregelingen Energiescan 28 van 28