Longontsteking (pneumonie) In deze folder informeren wij u over wat een longontsteking is, hoe de behandeling verloopt en welke adviezen er zijn om uw herstel te bevorderen. Wat is een longontsteking? Een longontsteking is een ontsteking van de long, veroorzaakt door een infectie. De infectie kan veroorzaakt worden door een bacterie of een virus. Doordat het longweefsel ontstoken is en de longblaasjes gevuld kunnen zijn met pus kan het zuurstof niet meer goed in het bloed komen, waardoor u benauwd of kortademig wordt. Een ontsteking gaat meestal gepaard met hoesten, koorts en rillingen, waardoor u zich ziek voelt. Een longontsteking op zich doet geen pijn. Er zitten geen zenuwen voor registratie van pijn in de longen. Deze zenuwen bevinden zich namelijk alleen in het borstvlies. Als het borstvlies ontstoken is, kunt u pijn op de borstkast, bij de schouders of op de rug krijgen. De pijn kan echter ook ontstaan wanneer u veel moet hoesten (spierpijn) of erg benauwd bent. Longontsteking kan ook ontstaan als een complicatie van een andere ziekte of als u verzwakt bent door andere oorzaken. 1
Mogelijke oorzaken van een longontsteking Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor een longontsteking. Daarnaast zijn er verschillende risicofactoren die de kans op een longontsteking vergroten. Een longontsteking kan veroorzaakt worden door: vele soorten bacteriën en virussen. De pneumokok (= Streptococcus pneumoniae ) is de bacterie die het vaakst de oorzaak is van een longontsteking. in meer dan de helft van de gevallen kan de oorzaak van een longontsteking niet worden vastgesteld. Risicofactoren die de kans op het krijgen van een longontsteking vergroten zijn: verminderd afweersysteem (bijvoorbeeld door het gebruik van sommige afweeronderdrukkende medicijnen of het hebben van een kwaadaardige ziekte). Diabetes mellitus, hartproblemen of longziekten. Roken Ondervoeding Inslikken van voorwerpen Verslikken in voedsel of braaksel Jonge kinderen, ouderen, verzwakte, verlamde of bewusteloze mensen lopen ook een hoger risico om een longontsteking te krijgen. Klachten bij longontsteking/symptomen Een longontsteking begint meestal met hoesten, benauwdheid en koorts. U kunt slijm ophoesten wat er groen en/of geel gekleurd (en soms bloederig) uitziet. Verder kunt u pijn en een drukkend gevoel op de borst hebben. Ademhalen kan soms pijnlijk zijn. Verder kunnen er andere, meer algemene, klachten bestaan zoals een griepgevoel, (koude) rillingen, spierpijn. 2
Het stellen van de diagnose Om te onderzoeken of u daadwerkelijk een longontsteking heeft, luistert de arts naar uw longen. Vaak laat de arts ook een foto van de longen maken. Als u slijm ophoest, laat de arts dit meestal onderzoeken in het laboratorium om te kijken wat de oorzaak is van de ontsteking. Ook wordt er bloed geprikt om de ontstekingswaarden in het bloed vast te stellen. Eventueel wordt er ook bloed afgenomen worden om te zien of u ziek bent geworden van een bacterie of een virus dat niet in het slijm kan worden onderzocht. Zodra alle uitslagen bekend zijn gaat de arts in samenspraak met u een behandelplan opstellen. Behandeling Bij een infectie die door een bacterie is veroorzaakt, krijgt u een antibioticum van de arts. Als de infectie door een virus wordt veroorzaakt, is de enige remedie uitzieken. Dit betekent dat u rustig aan moet doen en veel moet drinken (het liefst water). Als u niet heel erg ziek bent kunt u thuis de antibioticakuur afmaken en uitzieken. Wanneer uw arts heeft besloten u op te nemen in het ziekenhuis heeft dat meestal te maken met de ernst van de longontsteking. U heeft bijvoorbeeld (tijdelijk) extra zuurstof, vocht en antibiotica via een infuus nodig. Soms is de longontsteking zo ernstig dat opname op de intensive care nodig is. Naast medicatie zijn een goede hoesttechniek en in beweging blijven van groot belang om het slijm goed kwijt te kunnen raken. Dit kan eventueel met hulp van de fysiotherapeut, die dan bij u aan bed komt tijdens de opname. 3
Voor het herstel is goed eten van belang. Als het voor u (tijdelijk) moeilijk is om voldoende voedsel tot u te nemen zal er een diëtist ingeschakeld worden. Als u pijn heeft krijgt u pijnstillers. Wanneer u niet goed kunt ophoesten vanwege pijnklachten, kan het herstel vertraagd worden. Het is daarom belangrijk om aan de verpleging pijnmedicatie te vragen. Zonder pijn gaat het doorademen en ophoesten immers gemakkelijker. Als u naast de longontsteking ook COPD of astma heeft, dan krijgt u meestal aanvullende medicatie, naast uw eigen medicatie, toegediend. Deze medicijnen bespoedigen het genezingsproces. Ernst en beloop De ernst van een longontsteking hangt voor een groot deel af van uw algehele gesteldheid. Als u al verzwakt bent (bijvoorbeeld door andere ziekten) of op leeftijd bent, dan is een longontsteking een ernstige aandoening. De opnameduur bij een longontsteking is altijd afhankelijk van het herstel. Gemiddeld duurt een opname voor een longontsteking drie tot tien dagen. Leefregels en adviezen Als u weer naar huis gaat krijgt u meestal nog medicijnen in tabletvorm mee. U neemt ze dan in volgens voorschrift van de arts in. Belangrijk is om de voorgeschreven kuur af te maken. Het is belangrijk om op tijd uw rustmomenten in te bouwen. Een longontsteking maakt een flinke aanslag op uw conditie. U kunt daardoor nog lange tijd, meestal zes tot acht weken, last hebben van vermoeidheid. Dit wordt door veel patiënten onderschat. Bouw uw conditie geleidelijk aan weer op. Er zijn geen dingen 4
die u na een longontsteking absoluut niet mag doen. Uiteraard is het wel verstandig om gezond te eten, voldoende te drinken en met roken te stoppen (als u rookt). Als u hulp nodig heeft bij het stoppen met roken, meld dit dan bij ons. U kunt u eventueel ook wenden tot de rookstoppoli. Als u last houdt van vastzittend slijm is het belangrijk om ademhalingsoefeningen te doen, zodat u goed blijft ophoesten. Zo nodig vraagt u de fysiotherapeut om hulp hierbij. De griepprik vermindert bij risicogroepen de kans op longontsteking. Als u in een risicogroep zit, is het verstandig de griepprik jaarlijks te halen. Met de risicogroep wordt bedoeld: als u ouder bent dan 65 jaar, hart- of longaandoeningen hebt, diabetes hebt, nierpatiënt bent of een verminderde afweer hebt. Controle na de longontsteking Meestal wordt er voor u, een aantal weken na een opname voor een longontsteking een afspraak gemaakt bij de longarts op de polikliniek. Tijdens deze afspraak wordt bekeken of u goed herstellende bent en of de longontsteking goed genezen is. Tijdens deze afspraak wordt in een aantal gevallen ook een nieuwe longfoto gemaakt. Soms wordt ook uw longfunctie nagekeken. Tijdens dit onderzoek moet u in een apparaat blazen waarbij o.a. de longinhoud gemeten wordt. Als het herstel tegen de verwachting in niet goed verloopt, dan kan het zijn dat de arts verdere onderzoeken met u afspreekt, zoals een CT scan of een bronchoscopie. Hierover wordt u dan uitgebreid ingelicht. 5
Verdere informatie Als u na het lezen van de folder nog vragen heeft, dan kunt u deze stellen aan uw arts en/of de verpleegkundige van de afdeling longziekten. HD 90.465/ 08/ 2013 6