Europa 1945: puinruimen en opnieuw beginnen Foto s: US Dept of State (voorgrond) en Mlefter/Wikimedia Commons (achtergrond)
vrijdag 16 oktober 2015 vrijdag 20 november 2015 vrijdag 18 december 2015 vrijdag 22 januari 2016 vrijdag 19 februari 2016 vrijdag 18 maart 2016 vrijdag 15 april 2016 vrijdag 20 mei 2016 Europa in 1945, wederopbouwplannen, vraagstukken West-Duitsland en Berlijn De Verenigde Staten en het Marshallplan Frankrijk en Engeland Benelux en Scandinavië Midden- en Oost-Europa Europese eenwording Rotterdam en de Europese wederopbouw 2
1945 1947 De wederopbouw komt niet op gang 3
Slachtoffers WO II in Europa Land Soldaten Burgers Totaal Sovjet-Unie 13.000.000 14.000.000 27.000.000 Duitsland 6.491.186 1.170.000 7.661.186 Polen 300.000 5.700.000 6.000.000 Joegoslavië 740.000 950.000 1.690.000 Hongarije 360.000 590.000 950.000 Roemenië 378.000 nb 378.000 Frankrijk 210.000 150.000 360.000 Groot-Brittannië 270.825 62.000 332.825 Italië 240.000 60.000 300.000 Oostenrijk 100.000 130.000 230.000 Nederland 22.000 198.000 220.000 Overige 277.486 388.505 665.991 Totaal 22.389.497 23.398.505 45.788.002
Trümmerfrauen in Berlijn Foto mevr. Janczikowsky, WC GNU Free Documentation License Vernielde woningen Duitsland 3,6 miljoen 22 % Frankrijk 2 miljoen Sovjet-Unie 6 miljoen Berlijn Dresden Warschau 70 % verwoest 75 % verwoest vrijwel 100 % verwoest
1947 protest in Duitsland Energiebehoefte uit voedsel Normaal 2.000 2.500 calorieën per dag Wenen 1945 800 Berlijn 1945 1.000 Frankrijk 1946 1.300 Kindersterfte Britse zone Berlijn 1945: 1 op 4 31 maart 1947: Duitsers demonstreren tegen het gebrek aan levensmiddelen Bundesarchiv, Bild 183-B0527-0001-753 / CC-BY-SA 3.0 / Wikimedia Commons 6
"Er is te weinig van alles... te weinig treinen, bussen en auto's om de mensen naar hun werk te brengen... te weinig bloem om brood van te bakken zonder toevoegingen... te weinig zaad om te planten en te weinig kunstmest Hamilton Fish Armstrong 1893-1973 Redacteur van Foreign Affairs over Frankrijk... te weinig huizen... te weinig leer voor schoenen en wol voor truien... te weinig melk voor de baby's" 7
Marshall speech The Marshall Plan Speech Harvard University, 5 juni 1947 De hele Europese economie is in het ongerede geraakt door jaren van oorlog. De wederopbouw gaat veel langer duren dan voorzien. Tekort aan grondstoffen en brandstoffen Machines zijn vervallen en versleten Boeren hebben geen behoefte aan geld waar ze niets mee kunnen doen Voedselgebrek dwingt Europese regeringen tot dure importen Geen geld voor wederopbouw 8
Marshall speech 2 The Marshall Plan Speech Harvard University, 5 juni 1947 De waarheid is dat de behoefte van Europa aan import van voedsel en essentiële goederen, vooral uit Amerika, in de komende drie of vier jaar veel groter is dan haar huidige vermogen om te betalen. Europa moet substantiële extra hulp krijgen, anders dreigt een zeer ernstige economische, sociale en politieke ontsporing. 9
Wat moet er met Duitsland gebeuren? 10
Morgenthau vs Balabkins Morgenthau Plan (1944) Henry Morgenthau, Jr. 1891 1967 minister van financiën 1934-1945 Ontmanteling Duitse industrie Alleen agrarische industrie in het oosten Opdeling Duitsland in drie staten 11
Heimatvertreibene Heimatvertriebene Totaal 11,9 miljoen mensen 24,2 % rijksgebied, Ca 75 % naar westelijke zones
Annexatieplan Bakker Schut Het Annexatieplan Bakker Schut (1946): 10.000 km 2
Morgenthau vs Balabkins Zolang de Duitse industrie onbenut blijft, komt er geen economisch herstel in Europa Nicholas Balabkins 1926 Econoom 14
titeldia Europese samenwerking Plannen voor Europese samenwerking 15
Briand-plan 1929 Het Briand-plan Presentatie: Jaarvergadering Volkenbond 1929 Europese Unie binnen raamwerk Volkenbond 27 Europese Volkenbondleden Beheersing snelle economische ontwikkeling Duitsland Industriële samenwerking Tegengaan politieke dreiging Sovjet-Unie Aristide Briand 1862-1932 Mislukt door groeiende tegenstellingen in Europa 16
Monnet 1940 fusie Frankrijk Engeland 1939 Hoofd Frans-Engels Coördinerend Comité 1940 Voorstel fusie Frankrijk en Engeland gedeeld burgerschap gezamenlijke handel gemeenschappelijke munt één oorlogskabinet en militair oppergezag Jean Monnet 1888-1979 17
Monnet 1940 fusie Frankrijk Engeland Frankrijk en Groot-Brittannië zullen niet langer twee naties vormen, maar één Franco-Britse unie. De grondwet van deze Unie zal voorzien in gemeenschappelijke organisaties voor de defensie en de buitenlandse, financiële en economische politiek. Iedere burger van Frankrijk zal onmiddellijk ook het burgerschap genieten van Groot-Brittanni:e en iedere Britse onderdaan wordt burger van Frankrijk. Jean Monnet 1888-1979 18
Churchill 1946 Zürich 1 Winston Churchill 19 september 1946 Toespraak Universiteit Zürich http://churchillarchive.com Churchill Archives Centre Winston Churchill 1874-1965 Wikimedia Commons / Library of Congress, Reproduction number LC-USW33-019093-C 19
Churchill 1946 Zürich 2 Winston Churchill 19 september 1946 Toespraak Universiteit Zürich http://churchillarchive.com Churchill Archives Centre Winston Churchill 1874-1965 Wikimedia Commons / Library of Congress, Reproduction number LC-USW33-019093-C 20
Churchill 1946 Zürich 3 Winston Churchill 19 september 1946 Toespraak Universiteit Zürich Vorming van een Verenigde Staten van Europa. Beginnen met samengaan Frankrijk en Duitsland. Engeland wordt vriend en steunpilaar. Evenveel stem voor kleine als voor grote landen. Onmiddellijk beginnen. Gevaren: de atoombom kan in andere handen vallen. Winston Churchill 1874-1965 Wikimedia Commons / Library of Congress, Reproduction number LC-USW33-019093-C 21
De samenwerking krijgt vorm 22
Europese Unie / plan Schumann 9 mei 1950 Schuman-plan Jean Monnet Robert Schuman Konrad Adenauer Stapsgewijze integratie: Robert Schuman 1886-1963 Foto: Deutsches Bundesarchiv/ Wikimedia Commons publiek domein 1. Kolen en staal van Frankrijk en Duitsland. 2. Kolen en staal van de andere landen. 3. Andere economische sectoren 4. Sociale, culturele en politieke sectoren. 23
EGKS 1951-2002 Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) Taken: Europese interne markt voor kolen en staal Afstemming van productie Modernisering staalindustrie 24
Kohnstamm bio 1938-39 In VS voor studie New Deal WOII Kamp Amersfoort St. Michielsgestel (Heeren XVII) 1948 Vice-President van de Nederlandse delegatie bij de onderhandelingen over het Schuman-plan 1952-56 Secretaris Hoge Autoriteit EGKS Max Kohnstamm 1914-2010 1956 Oprichting Actiecomité voor de Verenigde Staten van Europa (met Jean Monnet) 1973-1981 1 e president Europees Universitair Instituut, Florence 25
Spaak-rapport 1956 Spaak-rapport, 21 april 1956 Integratie per sector is te ingewikkeld. Voorkeur voor horizontale integratie en afbouw van de tarieven. Integratie van atoomenergie noodzakelijk vanwege de kosten (Euratom) Geen integratie sector koolwaterstoffen (multinationals), maar wel elektriciteit -en gasmarkt Paul-Henri Spaak 1899-1972 26
Verdrag van Rome Verdragen van Rome (1957) EEG Euratom België Duitsland Frankrijk Italië Luxemburg Nederland Handtekeningen o.a. Spaak Adenauer Luns 27
Verdrag van Rome inleiding De ondertekenende partijen - vastbesloten, de grondslagen te leggen voor een steeds hechter verband tussen de Europese volkeren Verdrag van Rome (1957) - besloten hebbende, door gemeenschappelijk optreden de economische en sociale vooruitgang van hun landen te verzekeren en daartoe de barrières die Europa verdelen te verwijderen - geleid door de wens, door middel van een gemeenschappelijke handelspolitiek bij te dragen tot de geleidelijke opheffing der beperkingen in het internationale handelsverkeer 28
Verdrag van Rome karakter Gemeenschappelijke markt Afstemming economisch beleid Supranationaal gezag Verdrag van Rome (1957) Vier vrijheden ofwel vrij verkeer van: personen diensten goederen kapitaal 29
Mansholt bio 1945-1973 Sicco Mansholt 1908-1995 1945-1958 Minister van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening 1948 Minister van Economische Zaken a.i. 1958-1973 Eurocommissaris voor landbouw 1972-1973 Voorzitter Europese Commissie 30
Mansholt landbouwbeleid Gemeenschappelijk landbouwbeleid Doelen: - productiviteit verhogen door techniek Sicco Mansholt 1908-1995 - redelijke levensstandaard agrariërs - stabiele markt - voedselvoorziening veiligstellen - redelijke prijzen voor verbruikers Nadelen in de praktijk - overproductie door subsidiëring (melkplas, boterberg) - dumping in derde wereld - boeren gebonden aan bankleningen - kleine boeren en tuinders verdwijnen - bio-industrie 31
EU begroting: uitgaven EU-begroting: uitgaven 2016: 143 miljard euro Bijdrage Nederland in 2009: 5,50 miljard Incl. Afdrachtenkorting Ontvangsten Nederland 2009: 1,85 miljard Netto-bijdrage Nederland: 3,65 miljard (2 e netto betaler, na België) Bron: Kamerbrief inzake Meerjarig Financieel Kader van de EU vanaf 2014, 28-03-2011 32
Kohnstamm citaat 1 Je moet een klimaat creëren waarin dit (het nazisme) niet meer kan. Vandaar het idee van de supranationaliteit, dat je een gezag moet hebben - dat je niet meer de autonome staat hebt die maar beslist zoals ze zelf wil,. Max Kohnstamm 1914-2010 33
Kohnstamm citaat 1 Max Kohnstamm 1914-2010 Een van de grootste dingen die mijn leermeester Monnet ooit gezegd heeft, is: De vrije handel tussen mensen is nodig, nuttig en goed. Het is ook goed dat we die gemeenschappelijk hebben gemaakt. Maar daar gaat het ons in wezen niet om. 34
Kohnstamm citaat 2 Waar het in wezen om gaat, is dat mensen begrijpen dat ze een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid dragen. Dat is in een paar woorden het hele verhaal van de Europese Unie. Max Kohnstamm 1914-2010 35
Kohnstamm citaat 2 Het is moeilijk om mensen duidelijk te maken dat het Max Kohnstamm 1914-2010 geharrewar over de prijs van melk samenhangt met de gedachte dat je gemeenschappelijk besluiten moet nemen en dat je gemeenschappelijk verantwoordelijkheid draagt. (Bron: interview www.4en5mei.nl) 36
Supranationale samenwerking 1948-1992 Supranationale samenwerking in Europa na WO II Bron: www.wikipedia.nl 37
Supranationale samenwerking 1993-2011 Supranationale samenwerking in Europa na WO II Bron: www.wikipedia.nl 2004 Project grondwet opgegeven 38
EU grondwet Lissabon Grondwetproject (2004, opgegeven) EU internationale rechtspersoon president en minister van buitenlandse zaken Referendum Nederland: 61,5 % nee (opkomst 63,3 %) Foto: Raad van de Europese Unie 39
EU grondwet Lissabon Verdrag van Lissabon (van kracht 2009) Afschaffing van de Europese pijlerstructuur, Foto: Raad van de Europese Unie Gekwalificeerde meerderheid in de Europese Raad, Grotere rol voor het Europees Parlement voorzitter van de Europese Raad Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken. Handvest van de grondrechten van de EU rechtskrachtig. 40
Andere Europese organisaties 41
Benelux overzicht Benelux 1944 Douane-unie 1958 Benelux Economische Unie 1959 Raadgevende Inter-parlementaire Beneluxraad (IPR) 2010 Benelux Unie: Samenwerking op gebieden waar de EU (nog) niet in voorziet 42
Raad van Europa doelen De Raad van Europa 5 mei 1949 - Verdrag van Londen. Doelen: - grotere Europese eenheid - pluriforme democratie - rechten van de mens - bevordering economie - sociale vooruitgang. Eisen lidmaatschap - land in Europa - doodstraf mag er niet worden uitgevoerd. 1950 Europees Hof voor de Rechten van de Mens (RvE, Straatsburg) 43
WEU oprichting revisie 1948 Verdrag van Brussel (Fr, Benelux, VK) West-Europese Unie (WEU) - Bevordering mensenrechten - Beschermen democratie - Versterken internationale banden - Economisch herstel - Internationale vrede 1954 Revisie (It, Du) 2011 Opheffing WEU 44
OVSE Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) 1973 Conferentie over Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE) 1975 Helsinki-akkoorden (o.a.mensenrechten) Leden: - Verenigde Staten van Amerika - Canada - de 47 leden van de Raad van Europa - Vaticaanstad - Wit-Rusland - Kazachstan - Oezbekistan, Turkmenistan, Tadzjikistan en Kirgizië Max van der Stoel Hoge Commissaris voor de Nationale Minderheden, (1993-2001) 45
Het referendum... 46
Referendum Associatieovereenkomst met Oekraïne Woensdag 6 april 2016 Vraag: 'Bent u voor of tegen de wet tot goedkeuring van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne? Kiesgerechtigden 12.862.658 Voor 1.571.874 Tegen 2.509.395 Niet gestemd 8.781.389 47
De Noordse landen en de Europese Unie Land Lid Voor Denemarken 1973 referendum (1972) 63,3 % Finland 1995 referendum (1994) 56,9 % Noorwegen Niet referendum (1972) 46,5 % IJsland Niet Onderhandelingen Zweden 1995 referendum (1994) 52,3 %) 48
2009 Oostelijk partnerschap (EU) Mogelijk vrijstelling visumplicht Oekraïne en Georgië (toeristenvisum Schengen, 90 dagen, geen werk) 6 voortgangsrapportages Oekraïne: document-veiligheid illegale migratie inclusief terug- en overname grensbeheer management migratie en asiel openbare orde en nationale veiligheid externe betrekkingen fundamentele rechten Foto: EU 2016 Commissie: Oekraïne voldoet aan voorwaarden Besluitvorming: Europees Parlement en Europese raad (gekwalificeerde meerderheid) 49
vrijdag 16 oktober 2015 vrijdag 20 november 2015 vrijdag 18 december 2015 vrijdag 22 januari 2016 vrijdag 19 februari 2016 vrijdag 18 maart 2016 vrijdag 15 april 2016 vrijdag 20 mei 2016 Europa in 1945, wederopbouwplannen, vraagstukken West-Duitsland en Berlijn De Verenigde Staten en het Marshallplan Frankrijk en Engeland Benelux en Scandinavië Midden- en Oost-Europa Europese eenwording Rotterdam en de Europese wederopbouw 50