Scanner uitgaan in Leiden. Onderzoek naar alcohol en drugsgebruik en mogelijkheden van preventie in het uitgaansleven van Leiden

Scanner uitgaan in Leiden Onderzoek naar alcohol en drugsgebruik en mogelijkheden van preventie in het uitgaansleven van Leiden

Scanner uitgaan in Leiden Onderzoek naar alcohol- en drugsgebruik en mogelijkheden van preventie in het uitgaansleven van Leiden

Colofon Titel: Scanner uitgaan in Leiden, onderzoek naar alcohol en drugsgebruik en mogelijkheden van preventiemogelijkheden in het uitgaansleven van Leiden. Auteur: Eva Versteeg, Functionaris gezondheidsbevordering, GGD Hollands Midden Hanneke Tielen, Epidemioloog, GGD Hollands Midden. Esther van der Meer, Onderzoeker, GGD Hollands Midden. Publicatienummer: 10011 Datum: September 2010 Downloaden: via www.ggdhm.nl

Samenvatting Achtergrond - In opdracht van de gemeente Leiden heeft GGD Hollands Midden de Scanner uitgaan in Leiden uitgevoerd. De Scanner brengt het alcohol- en drugsgebruik van jongeren in het Leidse uitgaanscircuit in kaart en de problemen die hieruit voortkomen. Daarnaast zijn de mogelijkheden van preventie en samenwerking geïnventariseerd bij de uitgaanders, horeca en politie. Eenzelfde onderzoek heeft de GGD uitgevoerd in Katwijk (2002) en in Noordwijk (2004). Onderzoeksvragen - De volgende onderzoeksvragen zijn geformuleerd: In welke mate is er sprake van gebruik van alcohol en andere uitgaansdrugs door uitgaande jongeren in de leeftijd 16-t/m 25 jaar binnen de horeca in het centrum van Leiden, welke problemen ontstaan er door het alcohol- en drugsgebruik van uitgaande jongeren in de leeftijd 16 t/m 25 jaar in het uitgaanscircuit in het centrum van Leiden, welke behoefte bestaat er bij politie, horecaondernemers en uitgaanders aan preventiebeleid en preventieactiviteiten ter voorkoming van negatieve gevolgen van alcohol- en drugsgebruik? Methode - Het onderzoek bestaat uit drie onderdelen: enquête met een korte vragenlijst in negen uitgaansgelegenheden op de donderdag- en zaterdagavond onder bezoekers tot 25 jaar. Twee focusgroepen met uitgaanders en politie en drie interviews met barpersoneel en portiers. Conclusies - Vrijwel alle uitgaanders (mannen en vrouwen) drinken alcohol op een uitgaansdag (98%). Mannen drinken gemiddeld elf glazen en vrouwen zeven glazen. Tweederde van de mannen en 44% van de vrouwen drinken alcohol vóór het uitgaan. Zij drinken tijdens het indrinken ongeveer de helft van de totale alcoholconsumptie van die dag. Tweederde van de uitgaanders heeft ervaring met cannabisgebruik, meer mannen dan vrouwen. Op de uitgaansdag heeft 16% van de mannen en 10% van de vrouwen cannabis gebruikt. Het cannabisgebruik loopt op met de leeftijd. Een derde van de uitgaanders heeft ervaring met een harddrug (cocaïne, XTC, pep/speed en/of GHB), mannen meer dan vrouwen. Op de uitgaansdag heeft 8% een harddrug gebruikt (5% cocaïne, 4% XTC, 3% pep/speed en 1% GHB). Wanneer er gekeken wordt naar preventiemaatregelen zien de uitgaanders het meest in gratis water verstrekken, organiseren van vervoer naar huis en het legitimeren bij binnenkomst (om de kleintjes buiten te houden). Maatregelen die gericht zijn op het matigen van het alcohol- en drugsgebruik zijn minder populair. Zoals alcohol schenken vanaf 18 jaar, frisdrank goedkoper dan alcohol en/of legitimeren aan de bar. Een aantal vrouwelijke uitgaanders wil het liefst een testplaats voor drugs, voorlichting over alcoholgebruik op scholen en het verstrekken van gratis water in de kroeg. De horeca staat positief tegenover een cursus voor het personeel met als doel agressiepreventie en het beter herkennen van riskant alcohol- en drugsgebruik. Horeca en politie zien mogelijkheden tot verbetering van de samenwerking om escalatie te voorkómen. De politie wenst als ondersteuning van de samenwerking cameratoezicht op een aantal strategische plaatsen in het centrum en een grotere verantwoordelijkheid van het horecapersoneel voor wat er direct buiten hun kroeg gebeurt. Aanbevelingen: De aanbevelingen zijn geformuleerd op het terrein van regelgeving & handhaving, beleid en voorlichting. Ze hebben enerzijds tot doel het terugdringen van overmatig en risicogedrag ten aanzien van alcohol en drugs gebruik en anderzijds het veiliger maken van het uitgaansklimaat en terugdringen van agressie.

Inhoudsopgave 1. Inleiding, doel en vraagstelling 1.1 Doel 3 1.2 Onderzoeksvragen 4 2. Onderzoekspopulatie en methode 2.1 Onderzoekspopulatie 5 2.2 Onderzoeksmethoden 5 2.3 Data-analyse en verslaglegging 6 3. Resultaten en enquête 3.1 Respons 7 Algemene kenmerken respondenten 7 Verschillen tussen cafés 7 3.2 Alcohol 8 Gemiddeld alcoholgebruik 8 Alcoholgebruik op uitgaansdag 9 Norm aantal glazen alcohol per gelegenheid 10 Vergelijking Leiden met Katwijk en Noordwijk 10 3.3 Drugsgebruik 11 Drugsgebruik algemeen 11 Drugsgebruik op de uitgaansdag 11 Locatie drugsgebruik 12 Vergelijking Leiden met Katwijk en Noordwijk 12 3.4 Gevolgen alcohol en drugsgebruik 13 3.5 Veiligheid 14 Vechtpartijen 14 Wapenbezit 14 Onveilig voelen 14 Agressie 14 Vergelijking Noordwijk, Katwijk en Leiden 16 3.6 Maatregelen 17 Vergelijking Leiden met Noordwijk 18 4. Resultaten focusgroepen en interviews 4.1 Alcohol 19 4.1.1 Drinken en indrinken 19

4.1.2 Gevolgen alcoholgebruik 20 4.1.3 Maatregelen 22 4.2 Drugs 23 4.2.1 Drugsgebruik 23 4.2.2 Gevolgen van drugsgebruik 24 4.2.3 Maatregelen 25 4.3 Samenwerking politie-horeca 25 4.4 Prioriteit van maatregelen 26 5. Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies 28 5.2 Aanbevelingen 30 6. Geraadpleegde literatuur 35 Bijlagen Bijlage 1 Vragenlijst Uitgaan in Leiden 36-39 Bijlage 2 Afbeeldingen menuborden in Weert 41 Bijlage 3 Afbeelding wapenkluis 42 Bijlage 4 Informatie Bar Veilig 43-44 Bijlage 5 Informatie Barcode 44-45 2

1. Inleiding, doel en vraagstelling In opdracht van de gemeente Leiden heeft GGD Hollands Midden de Scanner uitgaan in Leiden uitgevoerd. De Scanner brengt het alcohol- en drugsgebruik van jongeren in het Leidse uitgaanscircuit in kaart en de problemen die hieruit voortkomen. Daarnaast zijn de mogelijkheden van preventie en samenwerking geïnventariseerd bij de uitgaanders, horeca en politie. Eenzelfde onderzoek heeft de GGD uitgevoerd in Katwijk(2002) en in Noordwijk(2004). De meeste jongeren bezoeken regelmatig een café. Uit landelijke cijfers blijkt dat ruim een derde van de jongeren wekelijks een café bezoekt en nog een derde doet dit een tot vier keer per maand. Tijdens het uitgaan wordt van de uitgaansdrugs, alcohol het meest gebruikt. Daarna volgt het gebruik van cannabis. Het gebruik van ecstasy, speed en coke ligt een stuk lager. Naast plezier en genot brengt het gebruik van deze middelen ook gevaren voor de gezondheid mee en kan leiden tot overlast in het uitgaanscircuit. Gezond en veilig uitgaan is niet alleen belangrijk voor uitgaanders, maar ook voor de horeca, politie en gemeente. Daarom zijn een aantal stakeholders betrokken bij dit onderzoek. Het is belangrijk om eerst zicht te krijgen op welke middelen er worden gebruikt en de omvang, en de ervaren problemen in kaart te brengen voordat tot een goede samenwerking en preventiebeleid kan worden overgegaan. De Scanner uitgaan in Leiden zet de eerste stap. In de voorbereidende fase van het onderzoek zijn een begeleidingscommissie en een projectgroep samengesteld. De begeleidingscommissie bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeente Leiden, Politie Hollands Midden, Brijder Verslavingszorg, Koninklijke Horeca Nederland en vertegenwoordigers uit de Leidse horeca. De begeleidingscommissie adviseert over de onderzoeksvragen, de uitvoering van het onderzoek en bij het tot stand brengen van contacten met sleutelfiguren. Daarnaast zijn de aanbevelingen op basis van de onderzoeksresultaten geformuleerd samen met de begeleidingscommissie. De projectgroep van de Scanner Uitgaan in Leiden bestaat uit een epidemioloog en functionaris gezondheidsbevordering van GGD Hollands Midden. In dit rapport vindt u in hoofdstuk 1 de inleiding, doel en vraagstelling en in hoofdstuk 2 de onderzoeksmethode. Hoofdstuk 3 beschrijft de bevindingen uit de focusgroepen en interviews. Hoofdstuk 4 beschrijft de resultaten van de enquête en hoofdstuk 5 staan de aanbevelingen en conclusies. 1.1 Doel De Scanner uitgaan in Leiden heeft als doel te inventariseren welke preventieve maatregelen wenselijk en haalbaar zijn in de horeca waar veel jongeren komen. Daarnaast heeft de Scanner als doel de aard en omvang van alcohol- en drugsgebruik onder de jongeren in het uitgaanscircuit van het centrum van Leiden in kaart te brengen. Op basis van de resultaten van de Scanner uitgaan in Leiden kan samen met de verschillende stakeholders worden besloten welk preventiebeleid kan worden ingezet. Tevens heeft de Scanner het doel draagvlak te creëren onder de verschillende stakeholders voor preventiebeleid en activiteiten. 3

Doelstellingen van het onderzoek 1. Inzicht krijgen in de aard en omvang van het gebruik van uitgaansdrugs (inclusief alcohol) door jongeren in de leeftijd 16-25 jaar binnen de horeca waar veel jongeren komen in het centrum van Leiden. 2. Inzicht krijgen in de aard en omvang van problemen in het uitgaanscircuit die ervaren worden door de uitgaanders, uitbaters, politie en horecapersoneel ten gevolge van gebruik van uitgaansdrugs. 3. Aanknopingspunten vinden voor preventieve activiteiten en maatregelen in de horeca Leiden die gericht zijn op uitgaande jongeren ten aanzien van alcohol- en drugsgebruik en de negatieve gevolgen hiervan. 4. Creëren van draagvlak bij cafébezoekers en horecaondernemers voor preventieve activiteiten en maatregelen in het Leidse uitgaansleven. Definiëring Horeca: Uitgaansdrugs: Uitgaanscircuit: Officieel erkende cafés en discotheken, waar regelmatig jongeren in de leeftijd 16-25 komen. Alcohol, cannabis, XTC, Cocaïne, amfetamine, GHB. Het geheel van bezoekers en uitbaters van Uitgaansgelegenheden in het centrum van Leiden. 1.2 Onderzoeksvragen 1. In welke mate is er sprake van gebruik van alcohol en andere uitgaansdrugs door uitgaande jongeren in de leeftijd 16 t/m 25 jaar binnen de horeca in het centrum van Leiden? 2. Welke problemen ontstaan er door het alcohol- en drugsgebruik van uitgaande jongeren in de leeftijd 16 t/m 25 jaar in het uitgaanscircuit in het centrum van Leiden? 3. Welke behoefte bestaat er bij politie, horecaondernemers en uitgaanders aan preventiebeleid en preventieactiviteiten ter voorkoming van negatieve gevolgen van alcohol- en drugsgebruik? 4

2. Onderzoekspopulatie en methode 2.1 Onderzoekspopulatie De onderzoekspopulatie bestaat uit verschillende stakeholders binnen het uitgaanscircuit. Namelijk de jongeren in de leeftijd van 16-25 jaar die uitgaan in het centrum van Leiden, de politie, horecapersoneel en portiers. Het onderzoek richt zich op de ervaringen en belevingen van personen die zich in het uitgaansleven begeven in verschillende hoedanigheden. De informatie uit verschillende bronnen is gecrosschecked om zo een betrouwbaar beeld op te bouwen. 2.2 Onderzoeksmethoden Het onderzoek bestaat uit drie onderdelen: 1 Enquête met een korte vragenlijst in negen uitgaansgelegenheden op de donderdag- en zaterdagavond onder bezoekers tot 25 jaar. 2 Twee focusgroepen 1 met uitgaanders en politie. 3 Drie interviews met barpersoneel en portiers. Enquête onder uitgaanders Er is een selectie gemaakt van tien horecagelegenheden die een divers beeld geven van het uitgaanscircuit in het centrum van Leiden. De horecagelegenheden zijn geselecteerd aan de hand van de leeftijd van de bezoekers en op basis van de ervaringen en aanbevelingen uit de begeleidingsgroep. In eerste instantie zijn 10 horecagelegenheden benaderd via de telefoon en email. Negen gelegenheden gaven toestemming om mee te werken. Er is geënquêteerd op twee zaterdagavonden en een donderdagavond, tussen 23:00-02:00 uur. De keuze voor de donderdag- of zaterdagavond is bepaald op basis van het ervaringsgegeven dat op deze twee avonden de uitgaansgelegenheden druk worden bezocht door jongeren. De respondenten zijn at random gevraagd een vragenlijst over het uitgaan anoniem in te vullen. Deelname aan de enquête is bevorderd door de uitgaanders een gadget te geven na het invullen van de vragenlijst. Deze enquêteurs behoorden tot de doelgroep van de uitgaanders (leeftijd 16-25 jaar) en hadden een opleidingsniveau van minmaal HBO niveau. De enquêteurs zijn vooraf geïnstrueerd in het afnemen van de vragenlijst. Focusgroepen Het doel van de focusgroepen is om te achterhalen wat de ervaring is van de deelnemers met alcoholen drugsgebruik, welke problemen zij ervaren en welke oplossingen wenselijk zijn. Om een focusgroep uitgaanders samenstellen, is er tweemaal geworven. De eerste georganiseerde focusgroep voor uitgaanders is vervallen i.v.m. met te weinig aanmeldingen van uitgaanders. Bij de eerste poging hebben we geworven via het netwerk van studentenvoorlichters waarmee GGD HM eerder mee had gewerkt, daarnaast zijn er briefjes opgehangen op diverse locaties van de faculteiten van universiteiten en hogeschool. Voor de tweede keer is er geworven op ROC s en zijn erop verschillende jongeren websites een oproepen geplaatst. De focusgroepinterviews werden s avonds georganiseerd in het GGD-gebouw in Leiden. Voor de focusgroep met de politie is intern bij de politie geworven. De wijkagent voor de binnenstad Leiden heeft collega s geselecteerd die regelmatig in de binnenstad van Leiden tijdens uitgaansavonden dienst hebben. De focusgroep is op een middag in het politiegebouw georganiseerd. 1 Focusgroepmethode; kwalitatieve onderzoeksvorm waarbij gegevens over een door de onderzoeker(s) vastgesteld onderwerp worden verzameld door middel van een groepsgesprek. (Morgan, 1997) 5

Interviews Omdat het niet mogelijk bleek te zijn om een focusgroepen te organiseren voor barpersoneel, portiers en uitbaters, is daarom besloten individuele interviews uit te voeren. Er zijn vier bedrijfsleiders van verschillende horecagelegenheden geïnterviewd en een portier. De interviews zijn gehouden aan de hand van een vooraf samengestelde vragenlijst. 2.3 Data-analyse en verslaglegging De gegevens van de enquête zijn geanalyseerd met het statistische programma SPSS. Van de twee focusgroepen zijn geluidsopnamen gemaakt. Met behulp van de geluidsopnamen is van elke focusgroep een apart verslag geschreven. De concepten zijn voorgelegd aan de deelnemers voor een reactie. Na verwerking van de reacties zijn de twee verslagen samengevoegd tot één verslag. De resultaten beschrijven de ervaringen van politie en uitgaande jongeren ten aanzien van alcohol- en drugsgebruik tijdens een uitgaansavond, de negatieve gevolgen ervan en suggesties voor oplossingen. De interviews zijn genotuleerd en opgenomen met geluidsopname apparatuur. Het verslag is ter controle naar de geïnterviewden gestuurd. De resultaten van de interviews zijn samengevoegd met de resultaten uit de focusgroepen. 6

3. Resultaten enquête 3.1 Respons De enquête is ingevuld door respondenten van negen verschillende cafés in Leiden (tabel 1). In totaal hebben 656 uitgaanders de enquête ingevuld. Twaalf uitgaanders zijn uit het onderzoek gelaten, omdat zij ouder waren dan 30 jaar. Tabel 1 Kenmerken cafés Horeca naam Aan-tal % Gemid. leeftijd % man % School/ ROC % HBO/ Univ. % Werkend % Leiden % Vaste stapp er* De hut van ome 78 12 20,2 53 31 21 40 58 77 Henne/ Lazeru s Malle Babbe/ 57 9 21,0 55 31 11 51 78 65 UB Mas Y mas 64 10 23,1 56 7 56 34 60 56 Odessa 94 15 20,3 48 18 61 16 65 78 Harmonie 81 13 17,5 54 68 22 8 40 67 LVC 80 12 22,2 47 15 27 48 50 58 Annie s 74 11 20,5 35 26 46 24 62 69 City Hall 78 12 22,6 44 16 45 39 47 54 Einstein 38 6 22,4 76 5 53 39 58 74 Totaal 644 100 20,9 50 25 38 32 57 66 * respondenten die minimaal 1x in de week uitgaan Algemene kenmerken respondenten Evenveel mannen als vrouwen hebben de enquête ingevuld. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 20,9 jaar. In figuur 1 is de verdeling van de leeftijden te zien in percentages. Het merendeel van de respondenten (89%) is 25 jaar of jonger en 17% is jonger dan 18 jaar. De respondenten komen voor het merendeel (57%) uit Leiden. Van de overige respondenten komt 20% uit een van de omliggende gemeente en 20% komt van verder weg. Het grootste deel van de respondenten zit op school of volgt een opleiding: 13% van de respondenten zit op de middelbare school en 12% op een ROC, 38% studeert aan een hbo of universiteit en 32% werkt. In figuur 2 is deze verdeling weergegeven. De respondenten bestaan voor tweederde uit mensen die minimaal eens per week uitgaan. Figuur 1 Leeftijdsverdeling respondenten Figuur 2 Verdeling opleiding/werk 14% 12% 10% 8% 6% 32% middelbare school ROC HBO/universiteit w erken iets anders 5% 13% 12% 4% 2% 0% 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 38% 7

Verschillen tussen cafés Hieronder volgt een beschrijving van de respondenten per café (tabel 1). Omdat er maar op één avond gemeten is en de enquête slechts bij een beperkt aantal mensen is afgenomen, is het niet bekend hoe representatief de respondenten op de avond van de enquête zijn voor het betreffende café. Studenten zijn vooral te vinden in de Mas y mas, Odessa en Einstein. De middelbare scholieren en leerlingen van het ROC, die gemiddeld ook jonger zijn, gaan vooral naar de Harmonie. Daar zijn ook de meeste mensen te vinden die niet in Leiden wonen. Respondenten die werken komen voornamelijk in het LVC en in de Malle Babbe/UB. In de Malle Babbe/UB zijn ook de meeste Leidenaren te vinden. Op de avond van de enquête waren in Einstein voornamelijk mannen te vinden, in Annie s vooral vrouwen. Respondenten die minstens één keer in de week uitgaan, gaan veelal naar De hut van ome Henne/Lazaru s, Odessa of Einstein. 3.2 Alcohol Gemiddeld alcoholgebruik Bijna alle respondenten drinken alcohol (98%). Verder drinkt 83% minstens één keer per week. De helft van de respondenten onder de achttien jaar drinkt alleen in het weekend. Respondenten tussen de 26 en 30 jaar drinken vaker meerdere keren per week vergeleken met de jongere leeftijdsgroepen. Bijna alle respondenten drinken in het weekend. Op een weekenddag wordt gemiddeld 8,8 glazen alcohol gedronken (tabel 2), mannen gemiddeld meer dan vrouwen. Op een doordeweekse dag drinkt 64% van de mannen alcohol en 45% van de vrouwen. Mannen die doordeweeks drinken, drinken 3,7 glazen alcohol. Vrouwen drinken minder, namelijk 2,3 glazen. Doordeweeks drinken respondenten van alle leeftijden evenveel, maar in het weekend loopt het aantal glazen dat wordt gedronken wordt met de leeftijd. Alcoholgebruik op uitgaansdag Op de onderzoeksdag heeft 55% van de respondenten voor het uitgaan gedronken (indrinken), 71% Tabel 2 Gemiddeld alcoholgebruik Alcohol drinken weekenddag Alcohol drinken doordeweekse dag % dat drinkt aantal glazen % dat drinkt aantal glazen Geslacht man 98 11,0 64 3,7 vrouw 98 6,6 45 2,3 Leeftijd <18 jaar 97 8,0 52 3,3 18-20 jaar 98 8,3 52 3,1 21-25 jaar 99 9,1 57 3,0 26-30 jaar 100 9,8 63 3,2 Totaal 98 8,8 54 3,1 Vet = verschil tussen mannen en vrouwen of toename met leeftijd tijdens het uitgaan en in totaal heeft 83% van de respondenten op het moment van de enquête alcohol gedronken (tabel 3). 8

Uit tabel 3 blijkt dat meer mannen voor het uitgaan alcohol drinken dan vrouwen (respectievelijk 65% en 44%). Ook het aantal glazen dat zij hebben gedronken ligt hoger vergeleken met de vrouwen. In elke leeftijdsgroep heeft een even groot percentage voor het uitgaan alcohol gedronken en ook hebben zij evenveel glazen gedronken. Respondenten die indrinken blijken op het moment van de enquête meer te hebben gedronken dan mensen die niet indrinken, namelijk 10 glazen ten opzichte van 6 glazen. Gemiddeld drinken de indrinkers vijf glazen vóór het uitgaan, de helft van de totale consumptie tijdens een uitgaansavond. Tabel 3 Alcoholgebruik op onderzoeksdag Alcohol gedronken voor het uitgaan % Gemiddeld aantal glazen Op het moment van de enquête heeft 83% van de respondenten alcohol gedronken en gemiddeld hebben zij 6,3 glazen op (tabel 3). Het percentage mannen dat op het moment van de enquête alcohol heeft gedronken ligt hoger in vergelijking met vrouwen. Verder hebben mannen op dat moment gemiddeld 4 glazen meer gedronken dan de vrouwen (respectievelijk 8 glazen en 4 glazen). Opnieuw is er geen verschil te zien tussen de leeftijdsgroepen voor wat betreft het percentage dat alcohol heeft gedronken op het moment van de enquête en het aantal glazen dat is gedronken. Norm aantal glazen alcohol per gelegenheid Alcohol gedronken tijdens het uitgaan % Gemiddeld aantal glazen Alcohol gedronken op moment van enquête % Gemiddeld aantal glazen Geslacht man 65 5,6 82 4,4 90 8,0 vrouw 44 3,3 61 2,7 75 4,0 Leeftijd <18 jaar 58 4,7 62 4,1 80 6,4 18-20 jaar 54 4,5 72 3,9 83 6,2 21-25 jaar 51 4,5 72 3,3 81 5,8 26-30 jaar 63 5,5 80 3,8 91 6,9 Totaal 55 4,7 71 3,7 83 6,3 Aan de respondenten is gevraagd wat zij een normaal aantal glazen vinden om te drinken op een uitgaansavond. De hoeveelheid glazen is ingedeeld in 4 categorieën: de gezonde norm (0-2 glazen), iets boven de gezonde norm (3-4 glazen), binge drinken (vijf of meer glazen drinken bij één gelegenheid) en het aantal glazen waarbij iemand een verhoogd risico loopt op coma. De gezonde norm houdt in dat iemand dit aantal glazen kan drinken zonder dat het effect heeft op de gezondheid. Boven deze norm (vanaf drie glazen) kan er dus wel een effect zijn op de gezondheid. Wanneer er vijf glazen alcohol of meer wordt gedronken bij één gelegenheid, heet dit binge drinken. Het gevaar hiervan is dat op korte termijn nadelige effecten ten gevolgen van de gezondheid kunnen optreden, zoals een afname van het denkvermogen en een grotere kans op black-outs. Vanaf 20 glazen kunnen de effecten op de gezondheid veel ernstiger worden en kan iemand zelfs in een coma terecht komen of in het ergste geval overlijden door een sterk vertraagde polsslag en ademhaling. 2 2 Bron: alcoholinfo.nl 9

Als het gaat om wat respondenten normaal vinden om te drinken, noemt vrijwel iedereen een aantal dat boven de gezonde norm (0-2 glazen alcohol) ligt (zie figuur 3). De helft van de respondenten vindt 5-9 glazen normaal (47%), maar een groot deel noemt meer dan 10 glazen (34%), 7% vindt het normaal om meer dan 20 glazen te drinken. Vrouwen vinden het vaker normaal om 3-4 of 5-9 glazen alcohol te drinken. Mannen noemen vaker 10-19 glazen en 20 glazen of meer. Als gekeken wordt naar leeftijd, blijkt dat de respondenten van 22 jaar of ouder het vaker normaal vinden om meer dan 10 glazen te drinken in vergelijking met de jongere respondenten. Figuur 3 Percentage uitgaanders dat het normaal vindt om het aangeduide aantal glazen op een weekenddag te drinken naar geslacht 60 50 % 40 30 20 man vrouw totaal 10 0 0-2 glazen 3-4 glazen* 5-9 glazen* 10-19 glazen* 20 of meer glazen* gezonde norm boven gezonde norm 5 glazen of meer= binge drinken sterk vertragen van polsslag: kans op coma *significant verschil mannen en vrouwen Vergelijking Leiden met Katwijk en Noordwijk In 2004 is een soortgelijk onderzoek gedaan in Noordwijk en in 2002 in Katwijk. Een aantal resultaten uit deze onderzoeken worden vergeleken met Leiden. In Noordwijk, evenals in Leiden, drinkt vrijwel iedereen. Het alcoholgebruik op een gemiddelde weekenddag is voor beide gemeenten gelijk. Het aantal glazen dat de respondenten in Katwijk op het moment van de enquête hebben gedronken is vergelijkbaar met het aantal glazen dat gedronken is in Leiden. In Noordwijk ligt dit aantal hoger dan in Leiden: gemiddeld 8,8 glazen in Noordwijk en 6,3 in Leiden. Dit verschil geldt vooral voor de mannen. In Noordwijk hebben de mannen 12,6 glazen gedronken, in Leiden 8,0. De vrouwen in Noordwijk hebben op het moment van de enquête 5,2 glazen gedronken, in Leiden 4,0. In Leiden heeft een even groot percentage van de uitgaanders voor het uitgaan ingedronken als in Noordwijk. In Noordwijk neemt het percentage dat indrinkt af met de leeftijd in tegenstelling tot Leiden waar het percentage indrinkers op elke leeftijd gelijk is. Als gekeken wordt naar het aantal glazen dat de uitgaanders gemiddeld hebben gedronken voor het uitgaan blijkt dat er geen verschil is tussen Noordwijk en Leiden (3 glazen). Het aantal glazen dat men drinkt voor het uitgaan neemt in Noordwijk af met de leeftijd, in Leiden is het gemiddeld aantal glazen bij het indrinken op elke leeftijd gelijk. 10

3.3 Drugsgebruik Drugsgebruik algemeen Van de respondenten heeft 68% wel eens drugs gebruikt. Tweederde van de respondenten heeft ooit softdrugs gebruikt en een derde heeft ooit harddrugs gebruikt (tabel 4). De afgelopen maand heeft 31% van de respondenten softdrugs gebruikt waarvan 13% XTC, 11% coke, 8% speed en 5% GHB (figuur 5). In totaal heeft 18% de afgelopen maand enige harddrugs gebruikt. Van alle harddrugs zijn XTC en cocaïne het populairst. Mannen hebben vaker ooit softdrugs of harddrugs gebruikt dan vrouwen. Tabel 4 Ooit druggebruik naar geslacht Man Vrouw Totaal % % % Softdrugs* 67 58 63 Cocaïne* 33 16 24 XTC* 32 19 25 Pep/ speed* 21 12 17 GHB* 12 6 9 Enige harddrug* 38 24 31 *significant verschil tussen mannen en vrouwen Tabel 5 Druggebruik op uitgaansdag naar geslacht Man Vrouw Totaal % % % Softdrugs* 16 7 11 Cocaïne 5,7 4,2 4,9 XTC 2,8 4,8 3,8 Pep/speed 3,5 2,2 2,8 GHB 0,9 1,3 1,1 Enige harddrug 8,5 7,1 7,7 *significant verschil tussen mannen en vrouwen Drugsgebruik op de uitgaansdag Met de uitgaansdag wordt de dag bedoeld waarop de enquête is afgenomen. Op het moment van de enquête heeft 11% van de respondenten softdrugs gebruikt en 7,8% harddrugs. Van alle harddrugs wordt cocaïne het vaakst gebruikt op de uitgaansdag (tabel 5). Wanneer gekeken wordt naar de respondenten die op de dag van het uitgaan drugs hebben gebruikt, blijkt dat het grootste deel de drugs voor het uitgaan gebruiken (tabel 7). Dit geldt zowel voor softdrugs, XTC en pep/speed. Cocaïne en GHB worden even vaak voor als tijdens het uitgaan gebruikt. Mannen hebben op de uitgaansdag vaker softdrugs gebruikt dan vrouwen (tabel 5). Harddrugs hebben mannen en vrouwen even vaak gebruikt. Het druggebruik (zowel softdrugs als harddrugs) neemt toe met de leeftijd (tabel 6). Tabel 6 Drugsgebruik naar leeftijdsgroepen <18 18-20 jaar 21-25 jaar jaar % % % ooit 52 60 68 softdrugs* vandaag 6 12 12 softdrugs* ooit 10 26 41 harddrugs* vandaag 2,9 8,3 8,7 harddrugs* *significant verschil tussen een van de leeftijdsgroepen Tabel 7 Tijdstip drugsgebruik op uitgaansdag aantal % voor het uitgaan % tijdens het uitgaan Softdrugs 73 86 41 Cocaïne 31 65 61 XTC 24 67 50 Pep/speed 18 83 56 GHB 7 86 86 11

Locatie druggebruik Respondenten die wel eens softdrugs gebruiken, doen dit vaak op straat of in huis (tabel 8). Harddrugs, zoals cocaïne, XTC en speed, worden het vaakst gebruikt in huis of in het café. Het grootste deel van de respondenten die cocaïne voor of in het café gebruikt, gebruikt het op het toilet. Mannen gebruiken vaker harddrugs op het toilet van een café dan vrouwen ( 23% en 8%). Tabel 8 Locaties drugsgebruik % Hasj/wiet % Cocaïne, XTC, Speed in huis 66 22 op straat 68 17 voor/in café 39 20 voor het café in café niet op toilet 33 9 25 10 Vergelijking Leiden met Katwijk en Noordwijk Wanneer het druggebruik van de respondenten tussen Noordwijk en Leiden vergeleken wordt, blijkt dat meer respondenten in Leiden wel eens drugs hebben gebruikt in vergelijking met Noordwijk. Op de dag van de enquête is er weinig verschil in druggebruik tussen Leiden en Noordwijk. Alleen softdrugs is door meer respondenten gebruikt in Leiden in vergelijking met Noordwijk en Katwijk. Wat verder opvalt, is dat de vrouwen in Leiden vaker ooit drugs hebben gebruikt dan de vrouwen in Noordwijk (tabel 9). Dit geldt voor zowel softdrugs, als cocaïne en XTC. De mannen verschillen juist niet veel van elkaar. Ook als gekeken wordt naar het druggebruik op de dag van de enquête hebben de vrouwen in Leiden vaker drugs gebruikt, in vergelijking met Noordwijk en Katwijk, ongeacht om welke drugs het gaat. De mannen verschilllen weer niet veel van elkaar, behalve bij softdruggebruik: mannen in Leiden hebben het vaker op de dag van de enquête gebruikt dan mannen in Noordwijk en vooral het verschil met Katwijk is groter. Tabel 9 Vergelijking drugsgebruik Leiden, Noordwijk en Katwijk Leiden Noordwijk Katwijk % % % ooit softdrugs man 67 68 - vrouw 58 44 - totaal 63 56 - ooit cocaïne man 33 30 - vrouw 16 8 - totaal 24 20 - ooit XTC man 32 29 - vrouw 19 10 - totaal 25 20 - softdrugs dag van enquête man 16 10 7 vrouw 7 5 4 totaal 11 8 - cocaïne dag enquête man 6 7 8 vrouw 4 1 1 totaal 5 4 - XTC dag enquête man 2,8 2,0 - vrouw 4,8 0 - totaal 3,8 2,4 - GHB dag enquête man 0,9 2,6 - vrouw 1,3 0,8 - totaal 1,1 1,7 - - geen cijfers bekend 12

3.4 Gevolgen alcohol - en drugsgebruik In de enquête zijn verschillende korte-termijn gevolgen nagevraagd die kunnen optreden na het gebruik van alcohol of drugs. De vragen hebben betrekking op de ervaringen van het afgelopen jaar. Het gevolg dat het meeste wordt genoemd door de respondenten is ziek geworden of overgegeven door alcohol of druggebruik (45%), gevolgd door vergeten wat ze de avond ervoor hebben gedaan (37%), iets gedaan hebben waarvan ze achteraf spijt hadden (35%), en onveilig gevreeën na alcohol of druggebruik (26%). Mannen hebben de nagevraagde gevolgen vaker meegemaakt dan vrouwen, behalve ziek geworden wat gelijk is voor mannen en vrouwen (tabel 10). Onveilig vrijen wordt vaker gedaan naarmate men ouder is (tabel 11). Ondanks dat er gevraagd is naar het recente middelengebruik op een uitgaansdag en de gevolgen zijn nagevraagd in het verleden, is er toch een verband te zien tussen het alcoholgebruik en druggebruik nu en het meemaken van de gevolgen in het afgelopen jaar. Respondenten die het afgelopen jaar softdrugs hebben gebruikt, hebben bovengenoemde gevolgen vaker meegemaakt, dan respondenten die langer dan een jaar geleden of nooit softdrugs hebben gebruikt. Ditzelfde geldt voor harddrugs. Respondenten die wel eens ziek zijn geworden door alcohol of drugs, drinken gemiddeld één glas alcohol meer tijdens een uitgaansavond dan mensen die het afgelopen jaar nooit ziek zijn geworden van alcohol of drugs. Wanneer zij aangeven achteraf ergens spijt van te hebben gehad na alcohol- of druggebruik gebruiken ze gemiddeld 2,5 glazen meer dan mensen die geen spijt hebben gehad. Als iemand is vergeten wat er is gebeurd of onveilig heeft gevreeën dan geldt dat uitgaanders die het hebben meegemaakt gemiddeld vier glazen meer drinken op een uitgaansavond dan uitgaanders die een dergelijk gevolg niet hebben meegemaakt. Tabel 10 Gevolgen alcohol- en/of drugsgebruik naar geslacht % man % vrouw % totaal ziek geworden 44 46 45 vergeten wat er gebeurd is* 44 30 37 achteraf spijt van iets* 41 28 35 onveilig gevreeën* 33 19 26 *significant verschil tussen mannen en vrouwen Tabel 11 Gevolgen alcohol- en/of druggebruik naar leeftijdsgroep <18 18-20 21-25 26-30 Totaal jaar jaar jaar jaar % % % % % ziek geworden 49 47 43 42 45 vergeten wat er 38 38 37 36 37 gebeurd is achteraf spijt van iets 38 36 33 36 35 onveilig gevreeën* 9 27 30 38 26 *significant verschil tussen de leeftijdsgroepen 13

3.5 Veiligheid Vechtpartijen Van de uitgaanders is 35% ooit wel eens betrokken geweest bij een vechtpartij tijdens het uitgaan in Leiden. Het afgelopen jaar was 21% van de respondenten betrokken bij een vechtpartij (6% was de afgelopen maand bij een vechtpartij betrokken) en voor 15% was dit langer dan een jaar geleden. Wanneer uitgaanders aangaven betrokken te zijn geweest bij een vechtpartij, zeiden zeven van de tien uitgaanders dat ze op dat moment alcohol hadden gebruikt, 16% had softdrugs gebruikt, 9% cocaïne, 4% XTC of speed/pep en 2% GHB. Mannen zijn vaker betrokken geweest bij een vechtpartij (44%) dan vrouwen (25%). Ook hadden zij vaker alcohol gebruikt op de dag van de vechtpartij. Verder zijn alle leeftijdsgroepen even vaak betrokken geweest bij een vechtpartij. Wapenbezit Van de uitgaanders geeft 7% aan wel eens een wapen bij zich te hebben, 2% zegt regelmatig een wapen mee te nemen naar een café. Mannen hebben even vaak een wapen bij zich als vrouwen. Leeftijd speelt geen rol in het wel of niet meenemen van een wapen naar een café. De uitgaanders nemen het vaakst een mes of ander steekwapen mee (20 keer aangekruist) gevolgd door een vuurwapen (5 keer aangekruist) en een pepperspray (1 keer aangekruist). Een aantal respondenten noemden als wapen ook gewone gebruiksvoorwerpen, zoals een pen of sleutels, of zagen hun vuisten als een wapen. Deze antwoorden zijn niet meegenomen in bovengenoemde percentages en aantallen. Tabel 12 Plaatsen onveilig voelen naar geslacht % man % vrouw % totaal op weg naar huis met 49 68 60 fiets/brommer/lopend* buiten het café/discotheek 46 38 41 op weg naar huis met ov 18 18 18 in het café/discotheek 21 16 17 *significant verschil tussen mannen en vrouwen Onveilig voelen Als gevraagd wordt naar hoe veilig respondenten zich voelen bij het uitgaan in Leiden, geeft 39% aan zich wel eens onveilig te voelen en 3% zegt zich altijd onveilig te voelen. Vrouwen voelen zich vaker onveilig dan mannen (respectievelijk 50% en 27%) en 18-20 jarigen voelen zich vaker onveilig vergeleken met de oudere leeftijdsgroepen. De respondenten in de leeftijd 26-30 jaar voelen zich het veiligst. Respondenten geven aan zich het vaakst onveilig te voelen op weg naar huis met een fiets of brommer of lopend, gevolgd door buiten het café (tabel 12). Vrouwen voelen zich vaker onveilig op weg naar huis met een fiets of brommer of lopend dan mannen. Voor de andere plaatsen maakt het geen verschil. Ook tussen de leeftijdsgroepen is er geen verschil in de plaats waar ze zich onveilig voelen. Mensen die wel eens betrokken zijn geweest bij een vechtpartij voelen zich even vaak onveilig als mensen die nooit bij een vechtpartij betrokken zijn geweest. Agressie Er is in de enquête gevraagd naar verschillende vormen van agressie. De vorm van agressie waar de uitgaanders het meeste mee te maken hebben gekregen is dat ze op een vervelende manier lastig 14

zijn gevallen. Een kwart heeft dit het afgelopen jaar meegemaakt (tabel 13). Daarna volgt zelf opzettelijk iets op straat vernielen (17%) en deelname aan een vechtpartij (10%). Mannen hebben over het algemeen vaker gebeurtenissen met betrekking tot agressie meegemaakt dan vrouwen. Zij worden echter even vaak lastig gevallen als vrouwen. Als gekeken wordt naar leeftijd, blijkt dat vrijwel alle leeftijdsgroepen even vaak het afgelopen jaar iets hebben meegemaakt (tabel 14). Tabel 13 Agressie naar geslacht % man % vrouw % totaal lastig gevallen 22 28 25 opzettelijk iets vernielen* 25 8 17 deelgenomen vechtpartij* 16 4 10 verkeersongeval gehad* 10 5 7 iemand geslagen* 10 2 6 door anderen geslagen* 7 2 5 *significant verschil tussen mannen en vrouwen Tabel 14 Agressie naar leeftijdsgroep <18 jaar 18-20 jaar 21-25 jaar 26-30 jaar Totaal % % % % % lastig gevallen* 25 32 22 13 25 opzettelijk iets vernielen 18 20 15 13 17 deelgenomen vechtpartij 11 11 9 13 10 verkeersongeval gehad 8 8 7 4 7 iemand geslagen 5 8 6 1 6 door anderen geslagen 2 6 5 1 5 *significant verschil tussen de leeftijdsgroepen De leeftijdgroep 18-20 jarigen zijn echter vaker lastig gevallen, de 26-30 jarigen minder vaak. Er is een sterke relatie tussen het aantal glazen alcohol dat men drinkt en agressie. De relatie is nog sterker als men in combinatie met alcohol, harddrugs gebruikt. Mensen die het afgelopen jaar opzettelijk iets op straat hebben vernield, iemand hebben geslagen of een verkeersongeluk hebben gehad op weg naar huis, drinken gemiddeld vier glazen alcohol meer op een uitgaansdag dan mensen die deze vormen van agressie niet hebben vertoond of geen verkeersongeluk hebben gehad. Voor respondenten die actief deel hebben genomen aan een vechtpartij geldt dat ze gemiddeld vijf glazen meer hebben gedronken vergeleken met personen die het afgelopen jaar niet deel hebben genomen aan een vechtpartij. Onder agressief zijn wordt verstaan: opzettelijk iets vernielen, deelgenomen aan een vechtpartij en iemand hebben geslagen. In figuur 3 is te zien dat hoe meer mensen gemiddeld in het weekend drinken, hoe groter de kans is dat ze het afgelopen jaar agressief zijn geweest. Voor elk glas alcohol dat mensen gemiddeld drinken op een weekenddag, neemt de kans dat iemand het afgelopen jaar agressief is geweest toe, met een factor 1,17. Dit betekent dat iemand die gemiddeld vijf glazen alcohol drinkt op een gemiddelde weekenddag ongeveer een 2,2 keer zo hoge kans heeft dat hij of zij het afgelopen jaar agressief is geweest dan iemand die gemiddeld maar één glas drinkt. Verder blijkt er een verband te zijn tussen harddrugsgebruik en agressie, zie figuur 3. Voor uitgaanders die gemiddeld tot vijf glazen alcohol drinken, is de kans dat zij het afgelopen jaar agressief zijn geweest 6%. Als zij naast alcohol ook harddrugs gebruiken, is de kans op agressie ruim driemaal zo hoog, namelijk 20%. Tot en met de consumptie van vijftien glazen alcohol wordt de kans op agressie door een combinatie met harddrugsgebruik extra verhoogd. Vanaf 16 glazen is de kans op agressie door het alcoholgebruik al zo hoog, dat het eventuele harddrugsgebruik niet meer uitmaakt. 15