INHOUD Inhoud 1. Het idee Ben ik een ondernemer in hart en nieren? 6 Weet ik waaraan ik begin? 6 Ondernemer word je niet zomaar! 8 Het is nooit te laat om (bij) te leren 9 Hoe zorg ik als ondernemer voor een vliegende start? 10 Het aanbod van hoger onderwijs 12 Koppel meertaligheid aan ondernemingsgeest 12 Tips alvorens van start te gaan 14 Het duwtje in de rug van beroepsverenigingen 15 Laat u begeleiden! 16 Een zakennetwerk uitbouwen 17 Tips over de «places to be» op het vlak van networking 18 Waarmee kunnen Kamers van Koophandel en Nijverheid helpen? 19 Ik begin als zelfstandige, maar ik ben bang om mijn huis te verliezen 19 Ondernemerschap bij vrouwen 20 2. De eerste stappen Profiel van een succesvol ondernemer 22 Wat is een goed project? 23 Het noodzakelijke marktonderzoek 24 Is mijn idee zo geniaal? 25 Welke technieken gebruiken en hoe? 25 En waarom niet meteen een prototype lanceren? 25 Geen business zonder businessplan 26 Kan ik financiële steun krijgen om na te gaan of mijn project haalbaar is? 26 Check-list : De structuur van het zakenplan 27 Het businessplan, een verplichte stap bij de oprichting van uw bedrijf 28 Het financieel plan 28 Als ik nu eens deelnam aan een businessplanwedstrijd 29 Stel gratis op een interactieve manier uw ondernemingsplan op 29 Methoden om een businessmodel te structureren 29 Ik stel het kapitaal van mijn onderneming samen 30 Ik moet lenen: hoe doe ik dat? 31 Tips om een krediet te krijgen 34 Geld zoeken via crowdfunding 36 Gewestelijke steunmaatregelen 39 Bent u op zoek naar subsidiemogelijkheden ter ondersteuning van de start van uw onderneming of een nieuw project? 41 Gewestelijke overheidssteun in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 42 FINMIX 47 Waar vestig ik mijn onderneming? 48 Wie kan mij raad geven bij het kiezen van een vestigingsplaats? 48 Luik Een goede vestiging kiezen. Waar moet ik op letten? 54 Steunmaatregelen bij onderzoek en ontwikkeling 55 Heeft u het profiel van een solidaire ondernemer? 57 En waarom geen franchisenemer worden? 60 De oprichting Natuurlijke of rechtspersoon: welk statuut kies ik? 63 Welke vennootschapsvorm is best voor mij? 64 Vergelijkende tabel van de soorten vennootschappen 65 De voorwaarden om zelfstandige te worden 66 De toegang tot het beroep en de beschermde beroepen 67 Een aantal vergunningen zijn soms nodig om van start te kunnen gaan 68 Administratieve formaliteiten bij de start 68 Een Ondernemingsloket naar mijn keuze 69 Aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds 70 De sociale bescherming van de zelfstandige 76 Fiscale en boekhoudkundige verplichtingen 78 De boekhouder: van meet af aan uw partner! 79 Hoeveel kost een boekhouder? 79 En de belastingconsulenten? En de revisors? 79 Schaal van de vennootschapsbelasting 80 Schaal van de personenbelasting 80 Het advies van een accountant 81 Een goede boekhouder integreert de nieuwe technologieën om u op koers te houden 83 Hoe beperk je je kosten? 83 Tax Shift : een duwtje in de rug voor kmo s en starters 84 Tot welke ondernemingscategorie behoort u? 85 Kan ik mijn zakenidee beschermen? 86 Tips om uw merk te beschermen! 87 Intellectuele Eigendom 87 Hoe kan ik een merk of naam deponeren? 89 Bescherming? U heeft een grandioos idee? Doe de idee-scan! 89 Wat u moet doen om uw bedrijf goed te verzekeren 90 Je verzekeringsmakelaar kiezen 90 Een klacht over een krediet of verzekering? 90 Is een bedrijf overnemen wel de juiste keuze? 92 Een zaak overnemen met steun van het Agentschap Innoveren en Ondernemen 95 De ontwikkeling Aanvullende opleiding: ik word een nóg betere manager! 96 Een optimaal beheer van uw human resources 98 Een nieuwe medewerker in mijn team 99 De verschillende arbeidsovereenkomsten 102 Een opdracht van korte duur? Dan kies ik voor uitzendwerk of outsourcing 102 5 tips om talenten aan te trekken als start-up 103 Risicomanagement: ik anticipeer op mogelijke obstakels 104 Kwaliteitsgarantie: bedrijfscertificering 105 Geef uw activiteit een boost 106 Ondernemen: goede tips 107 Zich wapenen tegen wanbetalers 108 De juiste boodschappen overbrengen aan de juiste doelgroep 110 Kleuren en hun betekenis 111 Het geheim van succesvolle prospectie 112 Commerciële reflexen in spannende tijden 114 De financiële en fiscale optimalisering van mijn bedrijf 116 Crowdfunding: een financieringsinstrument dat steunt op de kracht van het web 117 8 tips voor doelgerichte bescherming 118 Beheersoftware voor uw onderneming 120 Cloud computing: voor- en nadelen 121 Uw onderneming beheren vanaf een mobiel toestel: dat kan! 122 Het digitale kantoor, droom of werkelijkheid? 123 E-commerce, to be or not to be? 124 Connected commerce, e-commerce, e-business, m-commerce, enz.! 126 Het BeCommerce-label 128 Hoe beheert u uw website? 129 Checklist: Vermeldingen die u niet mag vergeten op uw website 129 Enkele tips om met succes aanwezig te zijn op de sociale media 130 De sociale media: onmisbaar in uw marketingstrategie 131 Ik beheer mijn afval correct 134 Recupel, Bebat... en alle anderen 135 VAL-I-PAC en Fost Plus nemen het beheer van uw verpakkingsafval ter harte 139 Ecodesign bevorderen 142 Ik verlaag mijn energiefactuur 143 Kiezen voor een ecologisch verantwoorde Strategie 154 De jacht op labels 154 Ik maak mijn exportplan 156 Internationaal ondernemen? Tips & tricks 156 Welke betalingstechnieken? Welke risicodekking? 157 Wat met internationale leveringen? 162 Bestuurder of zaakvoerder: wees u bewust van uw aansprakelijkheid! 164 2
HET IDEE Ben ik een ondernemer in hart en nieren? Het eerste wat je je moet afvragen is of je in hart en nieren een ondernemer bent. Anders gezegd, of je de persoonlijke kwaliteiten bezit die nodig zijn om met een optimale kans op succes te starten met een bedrijf of een activiteit als zelfstandige. Test jezelf! Meer informatie Weet ik waaraan ik begin? Je wil een onderneming opstarten of als zelfstandige aan de slag gaan? Bravo. Laat je niet te rap ontmoedigen. Maar stort je ook niet blindelings in een ondernemersavontuur. Begin met kritisch naar jezelf te kijken. Als een starter faalt, heeft dat vaak te maken met zijn vaardigheden en persoonlijkheid. Het eerste wat je je dus moet afvragen is of je uit het juiste hout bent gesneden om een onderneming te doen groeien en bloeien. Gelukkig helpen een aantal online vragenlijsten je bij dat zelfonderzoek. Behalve je persoonlijke kwaliteiten dingen zoals doorzettingsvermogen, zelfdiscipline, leiderschap - moet je ook beschikken over verschillende vaardigheden en bovendien moet je wettelijk gemachtigd zijn om de activiteit te voeren die je voor ogen hebt. 6
HET IDEE Tips over de «places to be» op het vlak van networking Wellicht zijn er nooit eerder zo veel initiatieven geweest om de ondernemingszin te stimuleren en vooral om de uitwisseling van ideeën te bevorderen. Het is belangrijk om daar gebruik van te maken, want de slaagkansen van elke ondernemer hangen sterk af van de stevigheid van zijn of haar relatienetwerk.... of in enkele weken Seminaries en evenementen voor start-ups In één weekend. 18
DE EERSTE STAPPEN Geen business zonder businessplan Het zakenplan (doorgaans businessplan genoemd) en zijn onmisbare aanvulling, het financiële plan, zijn de hoeksteen van jouw toekomstige onderneming. Zonder deze twee plannen zal het onmogelijk zijn om een bankier of een belegger te overtuigen. Het opstellen van deze twee documenten is ook interessant voor jezelf Het dwingt je er immers toe om je essentiële vragen te stellen in plaats van halsoverkop aan je onderneming te beginnen enkel vanuit de overtuiging dat het je wel zal lukken... Een businessplan opstellen Een financieel plan opstellen Kan ik financiële steun krijgen om na te gaan of mijn project haalbaar is? Alvorens de grote sprong te wagen en een eigen bedrijf op te richten, is het raadzaam om de slaagkansen van je project in te schatten. Dat is het hoofddoel van de voorbereidende stappen: de marktstudie, het businessplan en het financiële plan. Vanaf je eerste stappen als ondernemer ondersteunt de overheid je via preactiviteitssubsidies. Ze financieren bijvoorbeeld de consultancykosten die voorafgaan aan de uitvoering van het project, de opstelling van het businessplan of zelfs de aankoop van de goederen en uitrusting die nodig zijn om je bedrijf te kunnen opstarten. Vlaams Gewest Als je werkzoekende bent en droomt van een eigen business, kan je bij de VDAB specifieke ondersteuning bekomen. Ben je gehandicapt, dan kan je bovendien in aanmerking komen voor de inkomenssteun in de vorm van de Vlaamse Ondersteuningspremie voor zelfstandigen (VOP). Het Starterspakket van het Vlaams agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) komt tot 50.000 euro (en in sommige gevallen tot 100.000 euro) tussenbeide in de kosten van een haalbaarheidsstudie voor starters met een innovatief idee; het bedrijf hoeft nog niet opgericht te zijn. Hieraan gekoppeld bestaat de mogelijkheid om onmiddellijk na de start een achtergestelde lening van maximaal 500.000 euro te bekomen bij de Participatiemaatschappij Vlaanderen. Brussels Gewest De steun inzake preactiviteit is bestemd voor natuurlijke personen die gedomicilieerd zijn in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en die een onderneming willen oprichten of overnemen. De steun vertegenwoordigt 50% van de opdracht die wordt toevertrouwd aan een consultant of gespecialiseerde instelling, met een plafond van 15.000 euro. Per kalenderjaar kan er een enkele aanvraag worden ingediend. Dit kan online gebeuren. De aansprakelijkheid van de oprichters 26
DE EERSTE STAPPEN Waar vestig ik mijn onderneming? De keuze van de plaats waar je activiteit of onderneming gevestigd zal zijn, is natuurlijk een cruciale factor, die voor een heel groot stuk bepaalt of je zaak al dan niet een succes zal worden. Maatschappelijke zetel en bedrijfszetel Vereiste formaliteiten Interessante kansen Wie kan mij raad geven bij het kiezen van een vestigingsplaats? Bedrijven- en innovatiecentra Je businessplan is klaar, maar je weet nog niet waar je onderneming gevestigd zal zijn? Fout! Daar moet je al heel vroeg aan denken. Verschillende partners kunnen je helpen bij deze cruciale beslissing. Een slecht gekozen vestigingsplaats verklaart voor een stuk waarom zo weinig beginnende ondernemingen het langer dan vijf jaar volhouden. Een goed businessplan moet dus rekening houden met deze parameter, die met name belangrijk is op het vlak van kosten en aantrekkingskracht. Het vastgoedaanbod is natuurlijk groot en de gesprekspartners zijn talrijk. De volgende kanalen kunnen je helpen bij het kiezen van je nieuwe werkomgeving. Vastgoedexperts zijn uiteraard de eersten die je raad kunnen geven bij het kiezen van een vestigingsplaats. In elk van de drie gewesten beschikken overheidsinstanties over databanken, die je samen met hun adviseurs de ideale locatie helpen uitkiezen. Bedrijven- en innovatiecentra en andere incubatoren richten zich op starters en jonge bedrijven, die zij steunen door een op maat gesneden begeleiding, een brede waaier van opleidingen en kantoorruimte aan te bieden. Coworkingplekken gaan eveneens verder dan het gezamenlijke gebruik van voorzieningen en het delen van kantoorruimte. Zij hebben als opdracht om beginnende ondernemers met elkaar in contact te brengen en het uitwisselen van goede praktijken te stimuleren. Incubatoren Als je een industriële activiteit start, vraag dan advies aan de intercommunale beheerders van bedrijvenparken. 48
DE OPRICHTING Welke vennootschapsvorm is best voor mij? Wil je een vennootschap oprichten, dan moet je eerst bepalen welk type. Elke vennootschapsvorm heeft voordelen en nadelen. Hoeveel risico? Starten met 1 euro Een vennootschap oprichten is maatwerk + - Natuurlijk persoon - Beperkte formaliteiten en opstartkosten (geen opstelling van statuten, geen startkapitaal) - Meer flexibiliteit op beslissingsniveau (de zelfstandige neemt alleen beslissingen) - Vlotter beheer (vereenvoudigde boekhouding tot een zekere omzetdrempel) - Beperktere financiële middelen, vooral om het hoofd te bieden aan de ontwikkeling van de activiteiten - Geen splitsing tussen het professionele en het privévermogen (maar beperkte bescherming van de hoofdverblijfplaats van de zelfstandige werknemer) - Winst onderworpen aan de personenbelasting, die progressiever is dan de vennootschapsbelasting - Onzekerheid bij een overdracht van de zaak (eigendom en beheer zijn onlosmakelijk verbonden )of bij een overlijden (mogelijke ruzie tussen erfgenamen) Vennootschap - Financiële inbreng van verschillende personen bij de oprichting (behalve in het geval van een eenpersoonsvennootschap). Gemakkelijkere aantrekking van kapitaal en vlottere aanvraag van bankkredieten - Meer potentiële vaardigheden in het geval van meerdere actieve vennoten - Splitsing tussen de goederen van de onderneming en het privévermogen van de ondernemer. In de vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid (nv, bvba, cvba) is de vennoot voor de schulden van de onderneming slechts aansprakelijk ten belope van zijn persoonlijke inbreng. Grotere bescherming bij een faillissement, behalve bij bijzondere omstandigheden - De winst wordt belast in het stelsel van de vennootschapsbelasting, dat minder hoog en minder progressief is - Continuïteit van de onderneming, geen risico door het overlijden of het vertrek van een van de vennoten (behalve bij een eenpersoonsvennootschap) - Formaliteiten en tamelijk hoge opstartkosten (administratieve kosten + minimumkapitaal). Extra kosten bij de stopzetting van de activiteit of de vereffening van de onderneming - Zwaarder beheer, onder mee op administratief en boekhoudkundig vlak - Meer vereisten op beslissingsniveau (bevoegdheden toegekend aan de raad van bestuur en de algemene vergadering) 64
DE OPRICHTING Verplichtingen tegenover je werknemers Check de tewerkstellingsmaatregelen De toegang tot het beroep en de beschermde beroepen Handel en diensten - Begrafenisondernemer - Kapper/kapster - Opticien - Schoonheidsspecialist(e) - Voetverzorging - Masseur/masseuse - Tandtechnicus - Installateur-frigorist Voeding - Boord- en banketbakker - Restaurateur of traiteur-banketaannemer - Slager groothandelaar groothandelaar in slachtvlees Gunstmaatregelen voor de eerste indienstnemingen Meer informatie De toekomstige zelfstandige moet ongeacht de handelsactiviteit niet alleen zijn basiskennis bedrijfsbeheer aantonen, maar hij moet voor bepaalde gereglementeerde beroepen ook zijn specifieke beroepskennis aantonen. Deze toegang tot het beroep, die over het algemeen wordt bewezen aan de hand van een diploma, is noodzakelijk om zich te kunnen inschrijven in de Kruispuntbank van Ondernemingen en om daarna een ondernemingsnummer (en een BTWnummer) toegekend te krijgen. Dit is de lijst van de gereglementeerde beroepen: Bouw en aanverwante activiteiten - Schrijnwerker (plaatsing/herstelling) en glazenmaker - Plafondwerken, cementeerwerken en dekvloeren - Algemene schrijnwerkerij - Tegelzetten, marmer en natuursteen - Ruwbouw - Algemeen aannemer - Eindafwerking - Dakwerken en waterdicht maken - Elektrotechnieken - Installateur van centrale verwarming, airco, gas en sanitair Fietsen en motorvoertuigen - Motorvoertuigen intersectorale beroepsbekwaamheid - Fietsen - Motorvoertuigen met een maximummassa tot 3,5 ton - Motorvoertuigen met een maximummassa van meer dan 3,5 ton Textielonderhoud Droogkuiser-verver Naast de (manuele) beroepen waarvoor toegang tot het beroep is vereist, zijn er tal van activiteiten die een specifieke vergunning vergen. Daarbij denken wij in het bijzonder aan de zogenaamde beschermde vrije of intellectuele beroepen. In dat geval is het niet bij het ondernemingsloket waar het bewijs van beroepsbekwaamheid moet worden afgeleverd (de minimale kennis op het gebied van bedrijfsbeheer wordt trouwens voorondersteld en is niet vereist), maar wel bij officiële organisaties die het desbetreffende beroep beschermen. Dat geldt onder meer voor: - erkende boekhouders-fiscalisten (www.bibf.be) - accountants en belastingconsulenten (www.iec-iab.be) - vastgoedmakelaars (www.biv.be) - expert landmeters (www.geometreexpert-landmeter.be) - psychologen (www.bfp-fbp.be) - advocaten (www.baliebrussel.be) - notarissen (www.notaris.be) - gerechtsdeurwaarders (www.gerechtsdeurwaarders.be) - bedrijfsrevisoren (www.ibr-ire.be) - wisselagenten en vermogensbeheerders (www.fsma.be) - architecten (www.ordevanarchitecten.be) - medische en paramedische beroepen: artsen, kinesitherapeuten, tandartsen, verplegers (www.riziv.be) - verzekeringsmakelaars (www.fsma.be) 67
Ik verlaag mijn energiefactuur DE ONTWIKKELING Door rationeel energiegebruik kunt u tot 20% besparen op het bedrag van uw energiefactuur. Ook een goede thermische isolatie levert aanzienlijke besparingen op. Maar als u duurzame ontwikkeling in uw strategie hebt geïntegreerd, wist u dat allemaal al. De echte uitdaging voor iedere groene ondernemer bestaat er uiteraard in door zijn manier van werken bij te dragen aan een duurzamere samenleving en economie. In die nieuwe businessmodellen staat energie centraal. Vlaanderen Wettelijk kader Europese Unie Richtlijn 2012/27/EU van 25 oktober 2012 betreffende de energie-efficiëntie. Deze richtlijn verplicht alle ondernemingen die geen kmo zijn, om de vier jaar een energieaudit uit te voeren, met uitzondering van ondernemingen die een vrijwillige overeenkomst met hun regering (zoals een EBO) hebben ondertekend of over een ISO 50001-certificaat beschikken. Vlaanderen heeft deze richtlijn als eerste van de drie gewesten ingevoerd op zijn grondgebied. Vlaanderen - Ministerieel besluit van 28 april 2010 met betrekking tot de registratieprocedure voor de subsidieaanvraag of het beheer van het dossier in het kader van het besluit "Ecologiepremie". 143 - Ministerieel besluit van 21 juni 2013 tot toekenning van steun aan kleine en middelgrote ondernemingen, specifiek wat de toevoeging van het domein energie aan de pijler coaching betreft. Een extra in Vlaanderen Het bijzondere mechanisme van de ESCO's Sinds enkele jaren heeft België het potentieel ontdekt van de ESCO's (Energy Service COmpanies), de leveranciers van energiediensten. Die bieden kmo's talrijke mogelijkheden om hun energiefactuur te verlagen zonder zich om de bijbehorende investeringen te bekommeren. ESCO's, die in ons land nog niet ingeburgerd zijn, worden door Vlaanderen gesteund via vier proefprojecten: Isave, ESCO4FVT, ESCO4Gent en ESCO4OostVlaanderen.
DE ONTWIKKELING Wallonië Oplossingen om energie te besparen en de CO2-audit te beperken Op welke toelagen kunt u rekenen? Een pakket diensten voor kmo's 147