Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic Symptoms and the Effect of Stress and Gender on these Subclinical Psychotic Symptoms Karin H. Hilbink 836078361 Eerste begeleider: dr. Nele Jacobs Tweede begeleider: dr. Viviane Thewissen februari 2010 Faculteit Psychologie Afstudeerrichting Gezondheidspsychologie Open Universiteit Nederland
2 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Summary 5 1. Inleiding 7 1.1 Psychotische stoornissen 7 1.2 Continuüm van psychosen 9 1.3 Psychotische symptomen en stress 12 1.4 Psychotische symptomen en sekse 19 1.5 Het onderzoek 20 2. Methode 24 2.1 Onderzoeksgroep 24 2.2 Meetinstrumenten 24 2.3 Procedure 26 2.4 Analyse 26 3. Resultaten 29 3.1 Onderzoeksgroep 29 3.2 Voorkomen van subklinische psychotische symptomen 29 3.3 Effect van stress en sekse op subklinische psychotische symptomen 32 4. Discussie 35 4.1 Voorkomen van subklinische psychotische symptomen 35 4.2 Effect van stress en sekse op subklinische psychotische symptomen 40 4.3 Beperkingen van het onderzoek 45 4.4 Suggesties voor vervolgonderzoek 45 5. Conclusie 47 Literatuurlijst 49 Bijlage: vragenlijst 56
3 Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Karin H. Hilbink Samenvatting Verschillende onderzoeken laten zien dat psychoseachtige symptomen voorkomen in de algemene populatie. Dit suggereert dat er een continuüm bestaat dat uiteenloopt van subklinische psychotische ervaringen in de algemene populatie tot klinisch relevante psychotische stoornissen als schizofrenie. Het eerste doel van dit onderzoek is om meer inzicht te krijgen in het voorkomen van positieve, negatieve en depressieve subklinische psychotische symptomen in de algemene populatie. Volgens het kwetsbaarheid-stressmodel ontstaan psychotische symptomen doordat stressoren een individuele kwetsbaarheidsdrempel overschrijden. Het tweede doel van dit onderzoek is om meer inzicht te krijgen in het verband van stress en sekse met de subklinische psychotische symptomen. Dit kan uiteindelijk bijdragen aan een betere preventie en behandeling van psychotische stoornissen Het onderzoek vond plaats onder studenten psychologie (N = 829) aan de Open Universiteit Nederland (OUNL). De data voor dit onderzoek zijn online verzameld. Er is gebruik gemaakt van één meting. Het vóórkomen en de ernst van de positieve, negatieve en depressieve subklinische psychotische symptomen zijn onderzocht met de Community Assessment of Psychic Experiences (CAPE). De perceptie van stress is gemeten met de Perceived Stress Scale (PSS). De data werden geanalyseerd in SPSS 16.0 met correlatie- en regressie analyses. Volgens de in dit onderzoek gedefinieerde prevalentiemaat ervaart 21.5% van de respondenten positieve, 28.5% negatieve en 15.2% depressieve subklinische psychotische symptomen. Voor negatieve en depressieve symptomen is een significant verband gevonden met stress. Het verband tussen stress en positieve symptomen blijkt secundair te zijn aan de overlap tussen positieve symptomen enerzijds en negatieve en depressieve symptomen anderzijds. Mannen ervaren meer negatieve symptomen dan vrouwen. Dit effect wordt echter pas duidelijk nadat is gecorrigeerd voor positieve en depressieve symptomen. Vrouwen ervaren meer depressieve symptomen dan mannen. Voor de positieve symptomen vinden we geen verschillen tussen mannen en vrouwen.
4 Sekse heeft geen invloed op de relatie tussen stress en subklinische psychotische symptomen. Dit geldt voor positieve, negatieve en depressieve symptomen en het totaal daarvan. Interventies, gericht op omgaan met stress, kunnen mogelijk een bijdrage leveren aan het terugdringen van psychotische symptomen en het risico om van het subklinische niveau over te gaan naar klinisch. Keywords: psychotische stoornissen; continuüm; positieve symptomen; negatieve symptomen; depressieve symptomen; sekse; stress; CAPE
5 Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic Symptoms and the Effect of Stress and Gender on these Subclinical Psychotic Symptoms Karin H. Hilbink Summary Several studies give evidence of psychosis-like experiences in the general population, suggesting a continuum ranging from subclinical psychotic experiences in the general population to clinically relevant psychotic disorders like schizophrenia. The first aim of this study is to measure the prevalence of positive, negative and depressive subclinical psychotic symptoms in the general population. According to the vulnerability-stress model psychotic symptoms appear when stressors exceed an individual threshold of vulnerability. The second aim of this study is to investigate the relation between stress and gender with subclinical symptoms. This might eventually contribute to a better prevention and treatment of psychotic disorders. The sample exists of Psychology students (N = 829) of the Open University of the Netherlands (OUNL). The data were collected online. The frequency and distress of positive, negative and depressive subclinical psychotic symptoms are assessed with the Community Assessment of Psychic Experiences (CAPE). The perception of stress is assessed with the Perceived Stress Scale (PSS). The data were analyzed with SPSS 16.0 using correlation and regression analyses. According to the measure of prevalence we defined in this study, 21.5% of the respondents experiences positive, 28.5% negative and 15.2% depressive subclinical psychotic symptoms. This study shows significant relations between negative symptoms and stress and depressive symptoms and stress. The relation between positive symptoms and stress appears to be secondary to the association between positive symptoms on the one hand and negative and depressive symptoms on the other hand. Male sex is associated with higher frequency of negative symptoms, but this effect only appears after adjustment for positive and depressive symptoms. Female sex is associated with higher frequency of depressive symptoms. There are no significant gender differences in frequency of positive symptoms. Gender doesn't influence the association between subclinical psychotic symptoms and stress. There is no interaction effect between stress and gender for positive, negative or depressive symptoms and for the total of symptoms.
6 Interventions, focussing on coping with stress, might contribute to the reduction of psychotic symptoms and the risk of transition from the subclinical level to a clinical disorder. Keywords: psychosis; continuum; positive symptoms; negative symptoms; depressive symptoms; gender; stress; CAPE