Dysartrie Dysartrie is een spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. Iemand met een dysartrie heeft moeite om verstaanbaar te spreken. In deze folder leest u wat dysartrie inhoudt en vindt u een aantal adviezen om met deze spraakstoornis om te gaan. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Wat is dysartrie? Bij dysartrie heeft u problemen met spreken ten gevolge van een neurologische aandoening. Dit is een aandoening van het zenuwstelsel (uw hersenen en/of zenuwbanen). Dysartrie komt vaak voor met andere neurologische klachten, zoals krachtsverlies, slikstoornissen en cognitieve stoornissen. Er bestaan verschillende soorten dysartrie. De kenmerken van de dysartrie hangen af van welk systeem of gebied in uw zenuwstelsel is aangetast door het neurologisch ziektebeeld. Gevolgen van dysartrie Dysartrie kan ervoor zorgen dat de verstaanbaarheid en snelheid van uw spraak vermindert. Kenmerken van een dysartrie kunnen zijn: problemen met de adem. U heeft ademtekort wanneer u praat, een gespannen hoge adem; problemen met de stemgeving. U spreekt te zacht of te luid, met een gespannen stem of heeft last van heesheid; problemen met de articulatie. U spreekt slap of minder nauwkeurig; problemen met de prosodie (levendigheid in spreken). U spreekt te snel of te langzaam of met een verminderde intonatie of klemtoon; problemen in de resonantie (de volheid van het geluid). U spreekt nasaal of heeft onvoldoende draagkracht van de stem. De ernst van de dysartrie kan verschillen van minimale tot ernstige problemen met verstaanbaar spreken. Het kan heel frustrerend zijn als u ineens niet meer verstaanbaar spreekt. Zelfs bij een minimale dysartrie kan er sprake zijn van frustratie, schaamte en het vermijden van contacten. 2 Dysartrie
Herstel Afhankelijk van de oorzaak van de dysartrie kan er iets gezegd worden over het herstel. Bij een beroerte treedt er meestal herstel op, maar de mate van het herstel verschilt per persoon. Er zijn ook ziektebeelden met een progressief verloop. Dat wil zeggen dat in de loop van de tijd de ziekte erger wordt en de dysartrie kan toenemen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de ziekte van Parkinson, de ziekte van Huntington, amyotrofe lateraal sclerose (ALS) en multiple sclerose (MS). Wat doet de logopedist? De logopedist kan u onderzoeken en uitleggen wat er precies verkeerd gaat bij het spreken. Zij kan u helpen om met compensatiestrategieën of spraaktraining uw verstaanbaarheid te verbeteren. Daarnaast geeft uw logopedist communicatietips aan u en aan uw omgeving die specifiek op u van toepassing zijn. De logopedist kan u ook helpen met het uitzoeken van een eventueel communicatiehulpmiddel als het spreken onverstaanbaar is of de verstaanbaarheid verder achteruit gaat. Tips Deze adviezen zullen uw spraak zelf niet verbeteren maar ze kunnen er wel voor zorgen dat de communicatie soepeler verloopt. Tips voor de spreker met dysartrie: Leg nieuwe gesprekspartners uit dat u dysartrie heeft en hoe ze het beste kunnen reageren als de communicatie moeizaam verloopt. Vraag aan uw gesprekspartner om aan te geven wanneer hij/zij u niet heeft verstaan. Wees alert op non-verbale signalen van de luisteraars, zoals vragende blikken, verminderde aandacht en onjuiste reacties. Niet iedereen geeft uit 3
zichzelf aan wanneer hij/zij iets niet goed heeft verstaan. Zorg dat u de aandacht van de gesprekspartner heeft door bijvoorbeeld zijn naam te zeggen. Maak oogcontact en zorg ervoor dat uw gezicht en mondbeeld (uw mondbewegingen tijdens het spreken) goed te zien zijn voor uw gesprekspartner. Geef duidelijk aan wanneer u wisselt van gespreksonderwerp. Spreek in korte, eenvoudige en voorspelbare zinnen. Spreek trager. Dit zorgt ervoor dat uw spraak beter verstaanbaar is en het geeft uw gesprekspartner meer tijd om u te verstaan. Verduidelijk uw boodschap zo mogelijk door deze op te schrijven. Ondersteun uw spreken met mimiek, gebaren en het aanwijzen van dingen. Beperk gesprekken in grote groepen. Bent u in een grote groep aan het woord, vraag dan om stilte. Vermijd spreken wanneer u erg vermoeid bent. Tips voor de communicatiepartner: Spreek zelf niet anders dan normaal. De persoon met dysartrie heeft in principe geen problemen om u te begrijpen. Geef uw volledige aandacht tijdens een gesprek. Bij normale sprekers kan u van alles doen terwijl u luistert, maar de spraak van iemand met dysartrie vraagt uw volledige aandacht. Zorg dat u oogcontact heeft en ga op gelijke hoogte zitten. Wees alert op non-verbale signalen van uw gesprekspartner. Vraag uw gesprekspartner om zijn boodschap te herhalen als u deze niet heeft verstaan. Stel ja/nee-vragen om de boodschap die u niet heeft begrepen te achterhalen. 4 Dysartrie
Algemene tips: Vermijd gesprekken waarbij er een grote afstand zit tussen spreker en gesprekspartner. Vermijd gesprekken in ruimtes met veel omgevingslawaai zoals een stofzuiger, radio, televisie en geluid dat via openstaande ramen en deuren binnenkomt. Vermijd communicatie tijdens een verplaatsing of andere activiteiten zoals eten en lopen. Zorg ervoor dat u en uw gesprekspartner zich goed kunnen focussen op het gesprek. Meer informatie? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Neem dan contact op met de afdeling Logopedie. Telefoonnummer logopedie Rijnstate Arnhem: 088-005 6377 5
6 Dysartrie
7
Bij Rijnstate kunt u telefonisch en voor de meeste specialismen via www.rijnstate.nl uw afspraak maken. Rijnstate, uw ziekenhuis in de regio Arnhem, Rheden en De Liemers. Rijnstate Postbus 9555 6800 TA Arnhem T 088-005 8888 E info@rijnstate.nl www.rijnstate.nl 098017/2014-07 Uitgave: Afdeling Marketing & Communicatie Rijnstate, 2014