Cultuur in de buurt 2005-2011

rotterdam.nl/onderzoek Cultuur in de buurt 2005-2011 Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek Een onderzoek naar cultuurparticipatie in Rotterdamse buurten Onderzoek en Business Intelligence

Cultuur in de buurt 2005-2011 Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek Een onderzoek naar cultuurparticipatie in Rotterdamse buurten M.J.W. Epskamp, C. de Vries Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) januari 2013 In opdracht van gemeente Rotterdam, afdeling Kunst en Cultuur

Dit rapport is onderdeel van een serie van twaalf rapporten onder de noemer Cultuur in de buurt 2005-2011. De twaalf rapporten behandelen buurten in de volgende deelgemeenten: 1. Rotterdam Centrum 2. Delfshaven 3. Overschie 4. Noord 5. Hillegersberg-Schiebroek 6. Kralingen-Crooswijk 7. Prins Alexander 8. Feijenoord 9. IJsselmonde 10. Charlois 11. Hoogvliet 12. Hoek van Holland, Pernis en Rozenburg Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) Auteurs: M.J.W. Epskamp, C. de Vries Project: 12-3615 Adres: Blaak 34, 3011 TA Rotterdam Postbus 21323, 3001 AH Rotterdam Telefoon: (010) 267 15 00 E-mail: infocos@rotterdam.nl Website: www.rotterdam.nl/onderzoek 2 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

INHOUD 1 Inleiding 5 2 Cultuurdeelname 7 3 Andere vormen van vrijetijdsbesteding 17 4 Achtergrondstatistiek 19 Bijlage I Beknopte onderzoeksverantwoording 21 BI.1 Opzet van het onderzoek 21 BI.2 Betekenis van de percentages, significantie 21 BI.3 Definities van begrippen 22 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 3

4 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

1 Inleiding De afdeling Kunst en Cultuur (tegenwoordig onderdeel van het Cluster Maatschappelijk Ontwikkeling, voorheen: dkc) voert onder meer wijkgericht beleid ter stimulering van de cultuurdeelname. Zij wil daarom zicht hebben op de cultuurdeelname van bewoners per buurt in Rotterdam. Het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) van de gemeente Rotterdam heeft daarom twaalf rapporten opgesteld. Elk rapport bevat cijfers over cultuurdeelname in één bepaalde deelgemeente en de daarbinnen gelegen buurten. Het voorliggende rapport gaat over cultuurdeelname in de deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek. Cultuurdeelname De cijfers over cultuurdeelname zijn opgenomen in hoofdstuk twee. Er wordt onderscheid gemaakt in de volgende acht vormen van cultuurdeelname: bezoek aan culturele voorstellingen bezoek aan films in bioscopen of filmhuizen museumbezoek gebruik van bibliotheken festivalbezoek bezoek aan feesten in eigen kring met live optredens bezoek aan lokale cultuurcentra (LCC s) zelf kunstzinnig bezig zijn. De cijfers over cultuurdeelname zijn gebaseerd op het Vrijetijdsonderzoek (VTO). Dit is een enquête onder Rotterdammers die iedere twee jaar door het COS wordt uitgezet. Omdat het VTO alleen wordt uitgezet onder bewoners van 13 jaar en ouder, hebben de cijfers over cultuurdeelname alleen betrekking op deze leeftijdsgroep. Binnen Hillegersberg-Schiebroek onderscheidt dit rapport de buurten Schiebroek, Hillegersberg- Zuid en Hillegersberg-Noord, evenals het buurtcluster Molenlaankwartier / Terbregge. De laatste twee buurten zijn geclusterd omdat er van de afzonderlijke buurten te weinig respondenten zijn om betrouwbare cijfers te kunnen presenteren. Voor dit rapport is gebruik gemaakt van de laatste vier edities van het VTO uit de jaren 2005, 2007, 2009 en 2011. De cijfers over cultuurdeelname zijn gebaseerd op het totale respondentenbestand van de vier edities en daardoor als het ware gemiddelden voor de periode 2005-2011. Op het niveau van de stad en de deelgemeente bevat het rapport ook cijfers over cultuurdeelname in elk van de vier afzonderlijke jaren. De volgende tabel geeft het aantal respondenten weer waarop de VTO-resultaten voor de (clusters van) buurten, de deelgemeente en de stad gebaseerd zijn. De grijs gedrukte cijfers (van aantallen per buurt in afzonderlijke jaren) zijn alleen ter illustratie; op deze kleine aantallen worden geen onderzoeksuitkomsten gebaseerd. Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 5

Tabel 1.1 Aantallen VTO-respondenten, gebruikt in dit rapport 2005 2007 2009 2011 totaal Schiebroek 65 197 79 103 444 Hillegersberg-Zuid 35 106 34 43 218 Hillegersberg-Noord 34 75 27 47 183 Molenlaankwartier / Terbregge 46 160 54 54 314 Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek 180 538 194 247 1.159 Rotterdam 3.198 7.339 4.877 2.940 18.354 Andere vormen van vrijetijdsbesteding De cijfers over cultuurdeelname worden in hoofdstuk 3 aangevuld met VTO-cijfers over andere vormen van vrijetijdsbesteding. Onderwerpen die aan de orde komen, zijn onder meer funshoppen, gebruik van horeca, sportdeelname en vrijwilligerswerk. Voor de cijfers in hoofdstuk drie geldt dezelfde toelichting als voor die in hoofdstuk twee, zoals hiervoor vermeld. Achtergrondgegevens Om de cijfers over cultuurdeelname en vrijetijdsbesteding in een breder kader te kunnen plaatsen, worden in hoofdstuk vier enkele achtergrondstatistieken van de deelgemeente en de buurten behandeld. Er wordt onder andere ingegaan op de leeftijdsverdeling en etnische samenstelling van de bevolking, het aandeel studenten onder de bewoners en de score van de deelgemeente en buurten op de Sociale Index. De cijfers in dit hoofdstuk zijn niet afkomstig uit het VTO, maar uit andere bronnen, waaronder de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Verdere leeswijzer Deze rapportage bevat vooral tabellen en kaartbeelden, met slechts beperkte toelichtende tekst. Daarom blijft een apart hoofdstuk met samenvatting of conclusies achterwege. In de bijlage van dit rapport is een korte toelichting op de onderzoeksopzet te vinden, waaronder ook een aantal definities van veel gebruikte begrippen. Aan belangstellenden wordt op verzoek graag een uitgebreidere onderzoeksverantwoording toegezonden. Andere publicaties Hier en daar kan een gepresenteerd cijfer licht afwijken van wat in een ander onderzoeksrapport is gepubliceerd. Dit heeft vaak te maken met het toepassen van selecties in de onderzoeksdata, bijvoorbeeld met betrekking tot respondenten ouder dan 75 jaar. In geval van twijfel (welk cijfer moet ik geloven?) mogen de afzonderlijke thematische rapporten worden beschouwd als de meest gezaghebbende. In het onderhavige rapport is niet zozeer de exactheid van het ene cijfertje van belang (scoort museumbezoek in dit jaar in deze buurt nu 35% of 36%?) maar is het vooral belangrijk om op een zo zuiver mogelijke manier de uitkomsten van stad, deelgemeenten en buurten met elkaar te vergelijken en de uitkomsten van stad en deelgemeenten over de jaren te vergelijken. 6 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

2 Cultuurdeelname Onder de bewoners van Hillegersberg-Schiebroek is de cultuurdeelname op het gebied van voorstellingen (75 procent) en musea (52 procent) ruim groter dan gemiddeld onder Rotterdammers (respectievelijk 63 en 39 procent). Dit geldt het meest voor het buurtcluster Molenlaankwarier / Terbregge en het minst voor de buurt Schiebroek. Schiebroek valt op door het grote percentage bewoners dat LCC s bezoekt (dit zijn vooral bezoekers van gebouw De Castagnet). Daarnaast is in Schiebroek het bibliotheekgebruik bovengemiddeld ten opzichte van Rotterdam als geheel. Van Hillegersberg-Zuid bezoeken relatief veel bewoners feesten met optredens en ook is in deze buurt het aandeel bewoners dat zelf kunstzinnige activiteiten doet bovengemiddeld. In het Molenlaankwartier / Terbregge is het bezoek aan feesten met optredens juist ondergemiddeld. Tabel 2.1 Cultuurdeelname door bewoners, gemiddelde deelnemerspercentages in de periode 2005-2011 Culturele voorstellingen Films Musea Bibliotheken Schiebroek 70 55 43 43 Hillegersberg-Zuid 77 63 53 35 Hillegersberg-Noord 78 62 56 38 Molenlaankwartier / Terbregge 80 61 61 32 Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek 75 59 52 38 Rotterdam 63 58 39 36 Festivals Feesten met optredens LCC s Zelf kunstzinnig bezig zijn Schiebroek 61 36 42 42 Hillegersberg-Zuid 66 52 20 48 Hillegersberg-Noord 64 44 24 39 Molenlaankwartier / Terbregge 62 35 22 41 Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek 63 40 30 42 Rotterdam 66 41 24 40 De volgende tabel laat dezelfde zaken zien, maar nu in een tijdreeks voor de deelgemeente als geheel en voor Rotterdam als geheel. Sinds 2005 is onder de bewoners van Hillegersberg-Schiebroek het aandeel voorstellingenbezoekers toegenomen. Na 2007 nam ook het percentage bewoners dat kunstzinnig bezig is toe. Verder zijn na 2009 meer bewoners films en festivals gaan bezoeken. Het bibliotheekgebruik van bewoners daalde tussen 2005 en 2007 en bleef in de jaren daarna gelijk. Bij feesten met optredens heeft in de deelgemeente een daling van het percentage bezoekers plaatsgevonden tussen 2007 en 2011. Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 7

Tabel 2.2 Cultuurdeelname door bewoners, deelnemerspercentages in de jaren 2005, 2007, 2009 en 2011 Culturele voorstellingen Films Musea Bibliotheken Hillegersberg-Schiebroek 2005 67 66 51 46 2007 76 55 53 35 2009 77 54 50-2011 79 73 53 35 Rotterdam 2005 61 56 38 38 2007 62 58 39 36 2009 66 56 40-2011 64 65 40 35 Festivals Feesten met optredens LCC s Zelf kunstzinnig bezig zijn Hillegersberg-Schiebroek 2005 62 42-39 2007 62 42-37 2009 61-30 47 2011 69 35 30 50 Rotterdam 2005 64 43-34 2007 67 41-36 2009 65-23 47 2011 65 39 26 42 In de volgende zestien figuren is voor alle acht vormen van cultuurdeelname de deelname per deelgemeente en per buurt weergegeven. De figuren laten zien hoe deelgemeenten en buurten scoren ten opzichte van het stedelijke gemiddelde: laag (ruim ondergemiddeld), ondergemiddeld, gemiddeld, bovengemiddeld, of hoog (ruim bovengemiddeld). Scoort bijvoorbeeld een buurt hoog op festivalbezoek, dan is het percentage bewoners dat festivals bezoekt in die buurt veel groter dan gemiddeld in Rotterdam. De buurten van de deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek zijn in de figuren met nummers aangeduid. De onderzoeksuitkomsten die in voorgaande tabellen voor het cluster van buurten werden weergegeven (Molenlaankwartier en Terbregge) zijn gebruikt om alle twee die buurten van de betreffende kleur te voorzien. De buurten in het cluster hebben dan ook dezelfde kleur, maar zijn wel afzonderlijk genummerd. 8 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

Figuur 2.1 Bezoek aan culturele voorstellingen per deelgemeente Figuur 2.2 Bezoek aan culturele voorstellingen per buurt Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 9

Figuur 2.3 Bezoek aan films per deelgemeente Figuur 2.4 Bezoek aan films per buurt 10 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

Figuur 2.5 Bezoek aan musea per deelgemeente Figuur 2.6 Bezoek aan musea per buurt Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 11

Figuur 2.7 Gebruik van de bibliotheek per deelgemeente Figuur 2.8 Gebruik van de bibliotheek per buurt 12 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

Figuur 2.9 Bezoek aan festivals per deelgemeente Figuur 2.10 Bezoek aan festivals per buurt Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 13

Figuur 2.11 Bezoek aan feesten in eigen kring met live optredens per deelgemeente Figuur 2.12 Bezoek aan feesten in eigen kring met live optredens per buurt 14 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

Figuur 2.13 Bezoek aan LCC s per deelgemeente Figuur 2.14 Bezoek aan LCC s per buurt Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 15

Figuur 2.15 Zelf kunstzinnig bezig zijn per deelgemeente Figuur 2.16 Zelf kunstzinnig bezig zijn per buurt 16 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

3 Andere vormen van vrijetijdsbesteding Bij alle vormen van vrijetijdsbesteding in onderstaande tabel wijkt de buurt Schiebroek nauwelijks af van het Rotterdamse gemiddelde. Hillegersberg-Zuid valt op door hoge percentages restaurantbezoekers, terrasbezoekers, sporters en vrijwilligers. Ook in Hillegersberg-Noord scoren restaurantbezoek, sport en vrijwilligerswerk boven het stedelijk gemiddelde. Wel blijft Hillegersberg-Noord achter voor wat betreft het percentage bewoners dat wel eens de stad bekijkt of een stadswandeling maakt. Molenlaankwartier / Terbregge onderscheidt zich vooral ten opzichte van de stad door hoge percentages restaurantbezoekers en sporters. Daarnaast valt op dat van Molenlaankwartier / Terbregge weinig bewoners geen recreatieve bezoeken aan andere steden brengen. Funshoppen en stadswandelingen maken zijn in Molenlaankwartier / Terbregge minder populaire vrijetijdsactiviteiten dan gemiddeld in Rotterdam. Tabel 3.1 Vrijetijdsbesteding door bewoners, gemiddelde deelnemerspercentages in de periode 2005-2011 Funshoppen Restaurant bezoeken Terras bezoeken Stad bekijken / stadswandeling maken Schiebroek 57 46 21 23 Hillegersberg-Zuid 55 64 31 21 Hillegersberg-Noord 58 61 26 15 Molenlaankwartier / Terbregge 53 66 21 19 Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek 56 57 24 20 Rotterdam 60 44 23 26 Uitgaan / nachtleven Recreatief bezoek aan andere steden Sporten Onbetaald werk / vrijwilligerswerk doen Schiebroek 14 88 55 45 Hillegersberg-Zuid 12 88 71 57 Hillegersberg-Noord 14 80 61 50 Molenlaankwartier / Terbregge 9 94 70 47 Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek 12 88 63 49 Rotterdam 14 85 53 43 Na 2007 gingen bewoners van Hillegersberg-Schiebroek minder funshoppen en meer de stad bekijken of stadswandelingen maken (zie tabel 3.2). Na 2009 is ook het aandeel bewoners dat uitgaat en sport toegenomen. Het terrasbezoek vertoont flinke schommelingen. In 2011 week het aandeel terrasbezoekers (25 procent) nauwelijks af van het Rotterdamse gemiddelde (23 procent). Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 17

Tabel 3.2 Vrijetijdsbesteding door bewoners, deelnemerspercentages in de jaren 2005, 2007, 2009 en 2011 Funshoppen Restaurant bezoeken Terras bezoeken Stad bekijken / stadswandeling maken Hillegersberg-Schiebroek 2005 61 60 16 18 2007 61 60 29 17 2009 47 52 19 24 2011 54 58 25 24 Rotterdam 2005 61 42 25 25 2007 63 45 25 24 2009 57 42 19 30 2011 57 45 23 28 Uitgaan / nachtleven Recreatief bezoek aan andere steden Sporten Onbetaald werk / vrijwilligerswerk doen Hillegersberg-Schiebroek 2005 12-61 49 2007 10-63 48 2009 12 87 59 51 2011 19 91 73 45 Rotterdam 2005 16-52 44 2007 14-50 42 2009 12 83 55 44 2011 16 88 58 43 Bewoners van Hillegersberg-Schiebroek geven gemiddeld evenveel geld uit aan vrijetijdsbesteding in Rotterdam als andere bewoners van de stad. In de periode 2005-2011 bedroegen de gemiddelde jaarlijkse uitgaven 1.300. Binnen de deelgemeente geven bewoners van Schiebroek aanzienlijk minder uit dan de bewoners van de andere buurten. In 2009 is zowel in de deelgemeente als in Rotterdam een sterke daling van de uitgaven te zien (waarschijnlijk een gevolg van de economische crisis). Tabel 3.3 Gemiddelde jaarlijkse uitgaven in euro s van bewoners aan vrijetijdsbesteding in Rotterdam, gemiddeld in de periode 2005-2011 en in afzonderlijke jaren 2005-2011 2005 2007 2009 2011 Schiebroek 1.000 - - - - Hillegersberg-Zuid 1.500 - - - - Hillegersberg-Noord 1.500 - - - - Molenlaankwartier / Terbregge 1.500 - - - - Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek 1.300 1.400 1.600 1.100 1.200 Rotterdam 1.300 1.400 1.600 1.000 1.100 18 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

4 Achtergrondstatistiek Hillegersberg-Schiebroek heeft bijna 43.000 inwoners. Ten opzichte van Rotterdam wonen in de deelgemeente relatief weinig niet-westerse allochtonen (16 procent). Wel wonen in de buurten Schiebroek en Molenlaankwartier / Terbregge relatief veel ouderen. Dat geldt nog veel sterker voor Hillegersberg-Noord, waar een kwart van de bevolking uit 65-plussers bestaat. In Molenlaankwartier / Terbregge wonen juist veel kinderen. Het aandeel studenten in Hillegersberg-Schiebroek is met 4 procent van de bevolking ondergemiddeld voor Rotterdam. De meeste studenten wonen in Schiebroek of Hillegersberg- Zuid. Een indicator die kan samenhangen met cultuurdeelname is afstand tot het stadscentrum, omdat daar veel musea, festivals en andere vormen van cultuur te vinden zijn. Adressen in Hillegerberg-Zuid liggen gemiddeld 2,9 kilometer van het centrum. In de andere buurten is de afstand tot het centrum aanzienlijk groter. Ook inkomenssituatie kan samenhangen met cultuurparticipatie. De inkomensituatie in Hillegersberg-Zuid, Hillegersberg-Noord en vooral Molenlaankwartier / Terbregge is veel beter dan gemiddeld in Rotterdam. In de genoemde buurten zijn er weinig huishoudens met uitkeringen en ligt het gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen ruim boven de 21.800 van Rotterdam. In Schiebroek is de situatie iets, maar niet veel beter dan gemiddeld in de stad: 12 procent van de huishoudens heeft een uitkering (bijstand, ww of arbeidsongeschiktheid) en het gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen bedraagt 22.200. De Sociale Index is de laatste indicator in de tabel. Deze index drukt de sociale kwaliteit van Rotterdam, deelgemeenten en buurten uit in rapportcijfers. De buurt Schiebroek scoort een halve punt hoger dan het stedelijk gemiddelde, Hillegersberg-Zuid en -Noord scoren elk ongeveer anderhalve punt hoger, en Molenlaankwartier-Terbregge komt 2,3 punt hoger uit dan Rotterdam. Tabel 4.1 Achtergrondstatistieken Aantal inwoners Percentage 0-18 jarigen Percentage 65-plussers Percentage niet-westers Percentage studenten Schiebroek 15.940 22 18 26 5 Hillegersberg-Zuid 7.775 21 9 9 6 Hillegersberg-Noord 7.967 20 26 13 3 Molenlaankwartier / Terbregge 11.188 27 18 8 2 Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek 42.870 23 18 16 4 Rotterdam 616.456 20 14 37 6 Afstand tot het centrum (km) Percentage uitkeringen 2010 Besteedbaar huishoudensinkomen 2010 Schiebroek 4,3 12 22.200 6,0 Hillegersberg-Zuid 2,9 6 26.600 7,1 Hillegersberg-Noord 4,6 8 29.900 7,0 Molenlaankwartier / Terbregge 4,6 5* 36.000 7,8 Deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek 4,1 8 27.700 6,8 Rotterdam 7,7 14 21.800 5,5 Sociale Index 2012 Bron: Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) stand per 1-1-2012, Regionaal inkomens Onderzoek CBS, Sociale Index. * Geldt alleen voor Terbregge. Geen cijfer voor Molenlaankwartier beschikbaar. Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 19

20 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

Bijlage I Beknopte onderzoeksverantwoording In deze bijlage is een beknopte toelichting op het onderzoek te vinden. Een uitgebreidere onderzoeksverantwoording wordt op verzoek toegezonden. BI.1 Opzet van het onderzoek De gegevens die zijn gebaseerd op de Vrijetijdsenquête van het COS kunnen worden beschouwd als een gemiddelde voor de periode 2005-2011. Omdat in 2007 en 2009 relatief veel respondenten zijn bevraagd, ligt het zwaartepunt van de metingen gemiddeld rond 2007-2009. In 2005 zijn 13 tot en met 75-jarige Rotterdammers geënquêteerd, in de latere meetjaren zijn ook 76-plussers bij het onderzoek betrokken. De VTO-resultaten in het rapport hebben hierdoor betrekking op bewoners vanaf 13 jaar, met alleen voor 2005 een bovengrens van 75 jaar. Enkele onderwerpen in dit rapport zijn niet in alle edities van het VTO behandeld. Het gaat om LCC-bezoek (niet behandeld in 2005 en op een andere, niet vergelijkbare manier behandeld in 2007), recreatief bezoek aan andere steden (niet behandeld in 2007 en op een andere, niet vergelijkbare manier behandeld in 2005), gebruik van bibliotheken (niet behandeld in 2009) en bezoek aan feesten in eigen kring (idem). Bij deze onderwerpen is het totaal aantal respondenten over de periode 2005-2011 dus kleiner dan bij andere onderwerpen, waardoor de uitkomsten iets minder betrouwbaar zijn (zie de volgende paragraaf). BI.2 Betekenis van de percentages, significantie Metingen via steekproefonderzoek leveren schattingen op van de werkelijkheid. Het toevalskarakter van de steekproef heeft als consequentie, dat schatting en werkelijke waarde kunnen afwijken. De mogelijke afwijkingen ten gevolge van het toeval kunnen worden uitgedrukt in betrouwbaarheidsmarges. Gangbaar is een uitdrukking in 95-procentsbetrouwbaarheidsmarges. De 95-procentsbetrouwbaarheidsmarge geeft aan hoe groot het verschil tussen de geschatte waarde en de werkelijke waarde zou kunnen zijn ten gevolge van het toeval. De betekenis van zo'n marge is dat, indien de steekproef en de meting vele malen zouden worden herhaald, de werkelijke waarde zich in 95 van de 100 gevallen binnen de betrouwbaarheidsmarge zal bevinden. De betrouwbaarheidsmarge (dus: de onnauwkeurigheid) is kleiner naarmate de steekproef groter is. Percentages gebaseerd op een klein aantal respondenten hebben dus een grote onnauwkeurigheid. Verder is de betrouwbaarheidsmarge afhankelijk van het gemeten percentage: percentages van rond de 50 procent hebben de grootste onnauwkeurigheid. Hoe verder het percentage van de 50 procent af zit, des te kleiner is de onnauwkeurigheid. Voor de percentages in dit rapport die voortkomen uit het VTO (de percentages in hoofdstuk 2 en 3) gelden verschillende betrouwbaarheidsmarges. De percentages die iets zeggen over Rotterdam als geheel zijn gebaseerd op duizenden respondenten en hebben daardoor een betrouwbaarheidsmarge van hoogstens 2 procent (in veel gevallen zelfs minder dan 1 procent). Voor de percentages van deelgemeenten die betrekking hebben op de totale periode 2005-2011 gelden marges van hoogstens 3 procent (vaak slechts 1 of 2 procent). Pernis en Rozenburg zijn hierop uitzonderingen met maximale marges van respectievelijk 6 procent en 11 procent. De Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 21

marges van Rozenburg zijn zo groot omdat in deze deelgemeente alleen in 2011 is geënquêteerd en daarbij slechts 76 bewoners zijn bevraagd. De percentages van deelgemeenten over afzonderlijke jaren hebben tamelijk grote betrouwbaarheidsmarges, in enkele gevallen tot wel 8 procent. Dit geldt ook voor de percentages van buurten (hierbij worden alleen percentages over de totale periode 2005-2011 gepresenteerd). Opnieuw moet worden opgemerkt dat het om een maximum gaat: in veel gevallen zijn de marges aanzienlijk kleiner dan 8 procent. BI.3 Definities van begrippen Culturele voorstellingen: Percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden minstens één van de volgende soorten voorstellingen heeft bezocht: toneelvoorstellingen, cabaret, kleinkunst, opera, operette, muziekconcerten (klassiek, pop, rock, soul, r&b, funk, reggae, dancehall, reggaeton, hiphop, blues, jazz, wereldmuziek, harmonie, fanfare, brassband), musicals, dance-/ houseparties, ballet-/dansvoorstellingen, kooruitvoeringen, literaire bijeenkomsten, lezingen over kunst/kunstgeschiedenis. Vanaf 2009 is ook stand up comedy meegerekend. Films: Percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden een bioscoop of filmhuis heeft bezocht. Musea: Percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden naar een museum is geweest. Bibliotheken: Percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden gebruik heeft gemaakt van een bibliotheek, anders dan een school- of universiteitsbibliotheek. In 2009 was de vraag over dit onderwerp niet opgenomen in de enquête. Festivals: Percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden een festival heeft bezocht. De lijst met festivals in de enquête verschilt iets van jaar tot jaar. In 2011 waren de volgende festivals opgenomen: Internationaal Filmfestival Rotterdam, Dunya Festival, De Parade, Pleinbioscoop, 24 Uur Cultuur, Wereldhavendagen, Zomercarnaval, Museumnacht, Hotel Mozaïque, Gergiev Festival, De Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg, De Wereld van Witte de With, Circusstad Festival, Metropolis Festival, Dag van de Romantische Muziek, Poetry International Festival, Operadagen Rotterdam, North Sea Jazz Festival, North Sea Round Town, Musica Republica, Cameretten, Zomer Zondagen en Festival Nieuwe Oogst. Feesten met optredens: Percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden naar een feest van familie, kennissen, vrienden, collega s of verenigingen is geweest met optredens van muzikanten, dansers, toneelspelers, cabaretiers of dj/vj s. In 2005 en 2007 was de vraag over dit onderwerp in de enquête anders geformuleerd dan in 2011. In 2009 was de vraag niet opgenomen in de enquête. LCC s: Percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden in minstens een van de volgende lokale cultuurcentra culturele activiteiten heeft bezocht: Gebouw t Klooster (Feijenoord), Gebouw De Larenkamp (Charlois), Wijktheater t Kapelletje (Noord), LCC Delfshaven (Delfshaven), Gebouw Zevenkamp (Prins Alexander), De Tamboer (Kralingen- Crooswijk), De Castagnet (Hillegersberg-Schiebroek), LCC Lombardijen (IJsselmonde), De Zevensprong (Hoogvliet), De Hoekstee (Hoek van Holland), De Kristal (Prins Alexander). In 2007 was de vraag over dit onderwerp in de enquête anders geformuleerd dan in 2009 en 2011, waardoor de cijfers van 2007 niet vergelijkbaar zijn met die van latere jaren. In 2005 was de vraag niet opgenomen in de enquête. 22 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek

Zelf kunstzinnig bezig zijn: Percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden minstens een van de volgende activiteiten heeft gedaan: tekenen, schilderen, grafisch werk, websites ontwerpen, beeldhouwen, boetseren, pottenbakken, sieraden maken, fotografie, film, video, werken met textiel, wandkleden maken, weven, verhalen/gedichten schrijven, zang/rap, muziekinstrument bespelen, muziek maken op de computer, toneel, mime, dans/ballet. Vanaf 2009 ook: graffiti, dj en, kleding maken, poetry slam, cabaret, kleinkunst. Funshoppen: Het percentage bewoners dat winkelen voor het plezier tot de drie belangrijkste vrijetijdsactiviteiten rekent die men doorgaans in Rotterdam onderneemt. Restaurant bezoeken: Het percentage bewoners dat uit eten gaan / lunchen tot de drie belangrijkste vrijetijdsactiviteiten rekent die men doorgaans in Rotterdam onderneemt. Terras bezoeken: Het percentage bewoners dat terrasbezoek tot de drie belangrijkste vrijetijdsactiviteiten rekent die men doorgaans in Rotterdam onderneemt. Stad bekijken / stadswandeling maken: Het percentage bewoners dat wandelen / stad bekijken tot de drie belangrijkste vrijetijdsactiviteiten rekent die men doorgaans in Rotterdam onderneemt. In 2005 was de vraag over dit onderwerp in de enquête anders geformuleerd dan in 2009 en 2011. In 2007 was de vraag niet opgenomen in de enquête. Uitgaan / nachtleven: Het percentage bewoners dat uitgaan / nachtleven tot de drie belangrijkste vrijetijdsactiviteiten rekent die men doorgaans in Rotterdam onderneemt. Recreatief bezoek aan andere steden: Het percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden een recreatief bezoek aan een andere stad dan Rotterdam heeft gebracht. In 2005 was dit onderwerp in de enquête anders geformuleerd dan in 2009 en 2011, waardoor de cijfers van 2005 niet vergelijkbaar zijn met die van 2009 en 2011. In 2007 was dit onderwerp niet opgenomen in de enquête. Sporten: Het percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden minstens twaalf keer heeft gesport. Onbetaald werk / vrijwilligerswerk doen: Het percentage bewoners dat de afgelopen twaalf maanden onbetaald werk of vrijwilligerswerk heeft verricht. Percentage niet-westers: Het percentage bewoners waarvan één of beide ouders is geboren in een land in Afrika, Latijns-Amerika of Azië (exclusief Indonesië en Japan) of in Turkije Percentage studenten: Een schatting van het percentage bewoners dat studeert. Deze schatting is gemaakt door het gemiddelde te berekenen van het percentage bewoners van 18 tot en met 24 jaar die pas kort op het huidige adres wonen en het percentage bewoners dat studiefinanciering ontvangt. Afstand tot het centrum (km): De gemiddelde hemelsbrede afstand van alle woonadressen in een buurt, deelgemeente of de gehele gemeente Rotterdam tot een specifiek adres in het Centrum, te weten het Schielandhuis. Voor woningen op de linker Maasoever geldt de kortste hemelsbrede afstand via een oeververbinding. Percentage uitkeringen 2010: Het percentage huishoudens dat in 2010 een bijstands-, ww- of arbeidsongeschiktheidsuitkering ontving. Besteedbaar huishoudensinkomen 2010: Het gemiddelde besteedbaar huishoudensinkomen van huishoudens in 2010, afgerond op honderdtallen euro s en gestandaardiseerd naar huishoudensomvang. Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek 23

Sociale Index 2012: Het totale rapportcijfer van de stad, deelgemeente of buurt op de Sociale Index 2012. Zie voor een toelichting op het instrument Sociale Index: http://www.cos.nl/sigt. 24 Cultuur in de buurt 2005-2011. Deel 5: Hillegersberg-Schiebroek