Paniekstoornis Angststoornissen
GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke psychische problemen. Met meer dan 160 locaties zijn we te vinden door heel Friesland. Ruim 2000 medewerkers dragen iedere dag bij aan de zorg die we leveren. De behandelingen bij GGZ Friesland zijn gebaseerd op de landelijke behandelrichtlijnen die door het Trimbos Instituut zijn opgesteld. In deze richtlijnen, die zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, staat beschreven wat de aanbevolen behandelvormen zijn bij de verschillende psychische aandoeningen. De behandelaren van GGZ Friesland zijn BIGgeregistreerd. De wet BIG (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) bevat regels die de kwaliteit van de zorg door behandelaren bewaakt. Het Bigregister is door de overheid ingesteld en behandelaren kunnen in dit register worden ingeschreven wanneer zij voldoen aan de opleidingseisen die voor de verschillende beroepsgroepen gelden. Wat is een paniekstoornis Af en toe bent u ineens ontzettend angstig. Dit kan gepaard gaan met allerlei lichamelijk reacties, zoals hartkloppingen, zweten, benauwdheid, rillingen, tintelingen of duizeligheid. Deze lichamelijke reacties leiden dan meestal tot allerlei angstige gedachten. U bent bijvoorbeeld bang voor een hartstilstand, een herseninfarct, flauwvallen, controleverlies of het verliezen van het verstand. Deze angstige gedachten leiden vervolgens weer tot een toename van de angstgevoelens. Als u een aantal malen een dergelijke angstaanval heeft gehad, wordt u in de regel steeds angstiger voor een herhaling van deze angstaanvallen. Hierdoor kan een situatie ontstaan dat u voortdurend gespannen bent. U heeft als het ware angst voor de angst. Oorzaken Een paniekstoornis kan geleidelijk ontstaan, zonder dat er een duidelijke oorzaak aanwijsbaar is. Vaak echter ontstaat een paniekstoornis wanneer er sprake is van een (langdurig) hoog spanningsniveau als gevolg van bijvoorbeeld overbelasting, veel zorgen hebben, oververmoeid of lichamelijk niet fit zijn. Een combinatie van deze zaken kan een angstaanval tot gevolg hebben, wat dan kan leiden tot het ontstaan van een paniekstoornis. Soms spelen ook het gebruik van alcohol of drugs een rol in het ontstaan van een paniekstoornis. Een paniekstoornis kan als zelfstandig probleem blijven voortbestaan, terwijl de omstandigheden die oorspronkelijk een aanleiding waren voor het ontstaan van paniekaanvallen al weer opgelost zijn.
Wat betekent dit voor u Vaak leidt een paniekstoornis tot het vermijden van allerlei situaties omdat u bang bent om in die situaties een nieuwe aanval te krijgen. Dit vermijden van situaties noemen we agorafobie (letterlijk betekent dit pleinvrees ) Bijvoorbeeld u vermijdt situaties met veel mensen of situaties waar u niet snel weg kan komen. Ook het verrichten van lichamelijke inspanning wordt soms vermeden, omdat u bang bent dat dit zal leiden tot een paniekaanval of tot bijvoorbeeld een hartstilstand. Als u veel situaties vermijdt kan u daardoor minder last hebben van paniekaanvallen, maar uiteindelijk durft u steeds minder te ondernemen en ontstaan er steeds meer situaties waar u angstig van wordt. Mensen met een paniekstoornis worden vaak afhankelijk van anderen (familie, buren, etc.) voor het doen van dingen die ze zelf niet durven. Een langdurig bestaande paniekstoornis kan in het dagelijks leven sterk ontregelend werken en kan ook leiden tot depressieve klachten. De behandeling Voor de behandeling van een paniekstoornis met of zonder agorafobie baseren we ons op de Multidisciplinaire Richtlijn voor Angststoornissen. De behandeling van eerste voorkeur bestaat uit cognitieve gedragstherapie. Daarnaast kan in sommige gevallen tevens medicatie worden voorgeschreven, bijvoorbeeld wanneer er zeer veel situaties worden vermeden of wanneer er naast de angstklachten ook sprake is van een depressie. Cognitieve gedragstherapie is een combinatie van twee vormen van psychotherapie, nl. cognitieve therapie en gedragstherapie. Cognitieve therapie Hierbij is de aandacht gericht op de invloed die het denken heeft op uw gevoelens. Door eenzijdige of negatieve denkgewoontes kunnen er ongewenste gevoelens of emotionele klachten ontstaan. Bij cognitieve therapie leert u uw eigen denkpatronen te ontdekken en te wijzigen, zodat u uiteindelijk op een meer evenwichtige wijze gaat kijken naar de voor u moeilijke situaties. Hierdoor kunnen de ongewenste gevoelens afnemen.
Gedragstherapie Bij gedragstherapie is de aandacht gericht op het gedrag, dat wil zeggen datgene wat u doet of laat. Bij angstklachten bestaat het gedrag meestal uit het voortdurend ontlopen van situaties die angst zouden kunnen oproepen of uit het treffen van allerlei veiligheidsmaatregelen. Het vermijden van situaties en het treffen van veiligheidsmaatregelen zorgen op korte termijn voor afname van de angst, maar op de lange duur leidt het er toe dat u steeds minder durft en steeds angstiger wordt. In de gedragstherapie oefent u met het stap voor stap weer opnieuw aangaan van allerlei situaties die u tot nu toe steeds uit de weg ging. Hierdoor kunt u geleidelijk uw angst overwinnen en uw zelfvertrouwen opbouwen. Deze werkwijze wordt blootstelling genoemd (blootstelling aan de moeilijke situaties). Daarnaast wordt er gewerkt aan het geleidelijk verminderen van de veiligheidsmaatregelen. Daarbij kan een onderdeel ook zijn dat u nieuwe vaardigheden aanleert, zodat u beter in staat bent om de voor u moeilijke situaties te hanteren. Cognitieve gedragstherapie is een werkwijze die zich vooral bezig houdt met vermindering van klachten of problemen die zich in uw huidige leven afspelen. Om het ontstaan van uw huidige klachten te kunnen begrijpen wordt er soms ook gekeken naar gebeurtenissen die zich eerder in uw leven hebben afgespeeld, maar hier ligt niet de nadruk op. Zowel cognitieve therapie als gedragstherapie zijn werkwijzen waarbij de verschillende stappen in de behandeling worden gepland in nauw overleg tussen u en de behandelaar. Huiswerkopdrachten Tevens is een belangrijk onderdeel van deze behandelvorm dat u regelmatig allerlei huiswerkopdrachten moet gaan doen, zoals het bijhouden van registraties van klachten, het bijhouden van zogenaamde gedachtedagboekjes of het doen van oefeningen om u zelf aan moeilijke situaties bloot te stellen. Cognitieve gedragstherapie is een behandelvorm die een actieve inzet van u vraagt en waarbij u en de behandelaar een soort samenwerkingsrelatie aangaan. Behandelduur De duur van de behandeling hangt af van het soort klacht dat wordt behandeld en de ernst van de klacht. Ook maakt het verschil of het een individuele behandeling betreft of een groepsbehandeling. Bij een individuele behandeling van angstklachten ligt de behandelduur tussen de 8 en de 24 behandelbijeenkomsten. In de eerste fase van de behandeling zullen de bijeenkomsten in de regel één keer per week plaats vinden, verderop in de behandeling vinden de bijeenkomsten eens per twee weken plaats. In de meeste gevallen duurt een behandeling maximaal een half jaar. Bij een groepsbehandeling van angstklachten is er meestal sprake van 16 behandelbijeenkomsten, die afhankelijk van de soort klacht eens per week of eens per twee weken plaats vinden. Cognitieve gedragstherapie bij paniekstoornis met agorafobie De behandeling bestaat in de regel uit twee fases. Begonnen wordt met de behandeling van de paniekstoornis, daarna volgt de behandeling van de agorafobie. Eerste fase van de behandeling De klachten worden in kaart gebracht door het bijhouden van een registratie van de paniekaanvallen. U noteert in welke situaties de aanvallen plaats vinden, welke lichamelijke verschijnselen er bij optreden en welke angstige gedachten u er bij heeft. Doel hiervan is o.a. om zicht te krijgen op de wijze waarop de angstgevoelens mede in stand worden houden door de gedachten die u er over heeft.
Er wordt ook uitgebreide informatie gegeven over angst en paniek. Hierbij is het belangrijk te weten dat de lichamelijke verschijnselen bij angst en paniek niet gevaarlijk zijn. Allerlei angstige gedachten die u kunt hebben (over flauwvallen, een hartstilstand of een herseninfarct krijgen, het verstand verliezen) zijn in feite niet terecht. De lichamelijke verschijnselen zijn normale, ongevaarlijke en voorbijgaande reacties die van nature optreden bij angst en spanning. Omdat echter de verschijnselen bij een paniekstoornis zo heftig zijn en het angstniveau zo hoog is, is het moeilijk om dit voor ogen te blijven houden. Een belangrijk onderdeel van de paniekbehandeling is daarom gericht op het minder bang worden voor de lichamelijke angstreacties. Dit doen we door middel van gecontroleerde blootstelling : de lichamelijke verschijnselen waar u zo bang voor bent worden door middel van een aantal stapsgewijze oefeningen op kunstmatige en gecontroleerde wijze opgeroepen. Eén van de belangrijkste oefeningen bestaat uit het versneld ademhalen gedurende en korte tijd, waardoor (een lichte vorm van) hyperventilatie wordt opgewekt. Om te beginnen worden deze oefeningen tijdens de behandelgesprekken gedaan en wanneer u er enigszins vertrouwd mee bent moeten ze ook bij wijze van huiswerkopdracht dagelijks thuis worden gedaan. Dit gedurende een periode van 3 tot 4 weken. Het resultaat hiervan zal zijn dat u gewend raakt aan de verschijnselen en tevens daadwerkelijk kunt ervaren dat er niets ergs gebeurt en dat de angstgedachten dus niet kloppen. Ook zult u merken dat de verschijnselen na het beëindigen van de oefeningen vrij snel weer verdwenen zijn. Door de herhaalde blootstelling zult u minder bang worden en neemt de heftigheid van de lichamelijke angst- en paniekreacties uiteindelijk af. Tweede fase van de behandeling Deze is gericht op het overwinnen van de agorafobie. Soms is de agorafobie als gevolg van de paniekbehandeling al enigszins afgenomen, maar meestal nog niet volledig. De behandeling van de agorafobie bestaat uit geleidelijke, stapsgewijze blootstelling aan de situaties waar u bang voor bent en u in de loop van de tijd steeds meer bent gaan vermijden. Eerst wordt er een zogenaamde angstladder gemaakt. Dit is een overzicht op papier van alle situaties waar u bang voor bent en deze situaties worden in volgorde van moeilijkheid onder elkaar gezet. Bij de blootstellingoefeningen worden afspraken gemaakt over het stap voor stap opzoeken van de verschillende situaties, te beginnen met de minst moeilijke situaties, waarna geleidelijk situaties worden opgezocht die steeds moeilijker zijn. De bedoeling is dat u telkens net zo lang in een situatie blijft tot dat de angst is gedaald. Zo kunt u geleidelijk vertrouwd raken met de gevreesde situaties en kan het zelfvertrouwen stap voor stap worden opgebouwd. De blootstellingoefeningen worden soms tijdens de behandelafspraken uitgevoerd, maar moeten ook bij wijze van huiswerkopdrachten zelfstandig worden gedaan. Individueel of groepsbehandeling De behandeling kan zowel individueel als in de vorm van een groepsbehandeling plaats vinden. Hierbij heeft een groepsbehandeling als voordeel dat men samen met lotgenoten werkt aan het overwinnen van de klachten, wat meestal als extra stimulerend wordt ervaren.
Wat zijn de kosten Psychische hulpverlening valt onder de basisverzekering voor ziektekosten. De kosten worden daaruit vergoed. Wel kan een eigen risico in rekening worden gebracht. In uw verzekeringspolis vindt u hierover meer informatie. Uw belangen, rechten en klachten Voor vragen en hulp kunt u altijd terecht bij uw behandelaar. Ook kunt u de geestelijke verzorger, de patiëntenvertrouwenspersoon, de Cliëntenraad en/of de Familieraad benaderen. Contactgegevens vindt u in de folder Patiëntenrechten. Ook vindt u in deze folder meer informatie over rechten en plichten rondom uw behandelplan, behandeling en dossier. De folder Een klacht, en dan.. vertelt u waar u terecht kunt bij eventuele klachten. Deze brochures zijn te vinden in de wachtkamers of u kunt ze opvragen bij de afdeling Communicatie via pr@ggzfriesland.nl of via tel: 058-2848715. Afspraak afzeggen Om een behandeling succesvol te laten verlopen is het belangrijk dat u aanwezig bent op de geplande afspraakmomenten. Als u onverhoopt niet kunt komen, verzoeken wij u dringend uw afspraak tijdig, minimaal 24 uur van te voren, af te zeggen. Adressen Leeuwarden Sixmastraat 2 8932 PA Leeuwarden Tel. 058 28 48 888 Drachten Compagnonsplein 1 9202 NN Drachten Tel. 0512 58 89 57 Dokkum Birdaarderstraatweg 80b 9101 PK Dokkum Tel. 0519 22 99 30 Heerenveen Kastanjelaan 1 8441 NC Heerenveen Tel. 0513 61 90 00 Heeft u vragen Voor vragen of meer informatie kunt u terecht bij een locatie van GGZ Friesland bij u in de buurt. Kijk voor meer informatie ook op www. ggzfriesland.nl Colofon Deze brochure is door de afdeling Communicatie van GGZ Friesland met de grootste zorg gemaakt. Ze zijn hierbij door de Centrale Cliëntenraad geadviseerd. Mochten er onduidelijkheden in staan, neem dan contact op met de afdeling Communicatie. Tel. 058-2848715 of stuur een mail naar pr@ggzfriesland.nl Sneek Hegedyk 2 8601 ZR Sneek Tel. 0515 43 62 24 Angst_zb_paniekstoornis_2010.08 Haal het beste uit uw leven Mst.o.1210