CONCEPTNOTA SUBSIDIEBELEID Maatschappelijke Ontwikkeling April 2015
INLEIDING... 3 HOOFDSTUK 1 ALGEMENE UITGANGSPUNTEN... 5 Inleiding... 5 Doelmatige subsidieverstrekking... 5 De vrijwilliger is belangrijk... 5 De vrijwilligersverzekering... 5 Meerjarig toekennen van subsidies... 5 Aanvragen door natuurlijke personen... 6 Eigen vermogen van (niet) professionele instellingen... 6 Algemene en Bijzondere subsidieverordening... 6 Verzakelijking relatie instellingen... 6 Activiteiten in plaats van overhead... 6 Financiële aspecten... 7 Subsidieplafonds... 7 Bijstelling van budgetsubsidies... 7 HOOFDSTUK 2 BELEIDSUITGANGSPUNTEN... 8 Inleiding... 8 Leefbaarheid... 8 Gezondheid... 8 Sport... 8 Recreatie en toerisme... 8 Kunst en cultuur... 8 Monumenten... 8 HOOFDSTUK 3 SOORTEN SUBSIDIES... 9 Inleiding... 9 Verschil tussen subsidie en inkoop... 10 Huidige en toekomstige subsidiesoorten... 10 Normsubsidie... 10 Projectsubsidie... 10 Waarderingssubsidie... 10 Budgetsubsidie... 11 Compensatie OZB... 11 2
INLEIDING Voor u ligt de nota subsidiebeleid. Het huidige beleid is om meerdere redenen aan vernieuwing toe. Nieuwe taken Gemeenten krijgen steeds meer taken toebedeeld, onder andere op het gebied van welzijn & zorg en werk & inkomen. Veel verenigingen en instellingen kunnen bijdragen om gemeentelijke beleidsdoelstellingen te helpen realiseren, waarbij subsidies een nuttige financiële basis kunnen bieden. Ontwikkelingen in de samenleving Er zijn verschillende ontwikkelingen in de samenleving, bijvoorbeeld de vergrijzing en de ontgroening van de bevolking. Ook ontstaan er steeds meer burgerinitiatieven. Gewijzigde financiële situatie In het collegeprogramma is het verbeteren van de financiële positie van Haaksbergen een belangrijk onderwerp. Het nieuwe subsidiebeleid heeft niet primair als doel om verder te bezuinigen, maar de mogelijkheden die er liggen moeten niet onbenut blijven. De financiële positie van Haaksbergen maakt herijking van subsidies ook noodzakelijk. Effectiviteit van subsidiëren In de afgelopen jaren is het proces van subsidiëren al aanzienlijk eenvoudiger gemaakt, waardoor er voor aanvragende instellingen reeds veel bureaucratie is verdwenen. De huidige vormen van subsidies zijn echter niet allemaal even effectief en doelmatig. Wij willen niet alleen het proces maar ook de effectiviteit van subsidiëring optimaliseren. Coalitieprogramma Het college heeft in het coalitieprogramma enkele uitgangspunten opgenomen die verwerkt worden in het subsidiebeleid. Er wordt meer beroep gedaan op inwoners, bedrijven en instellingen om hun krachten in te zetten, initiatief te tonen en verantwoordelijkheid te nemen. Dit past ook bij een terugtredende overheid. Haaksbergen is trots op de vele verenigingen en vrijwilligers. Deze hebben een grote toegevoegde waarde voor de samenhang in onze gemeenschap. Afstudeeronderzoek In het voorjaar van 2014 is het huidige subsidiebeleid geëvalueerd in het kader van een afstudeeropdracht HBO rechten. De belangrijkste aanbevelingen uit dit onderzoek 1 luiden als volgt: - Stel geen Nota subsidiebeleid vast, maar een Algemene subsidieverordening (hierna Asv) en nadere regels voor subsidieverstrekking. - Zorg dat de subsidiebeschikking eenduidig geformuleerd wordt en op een eenduidige manier aan instellingen wordt verstuurd - Gebruik de checklist voor subsidieverstrekking bij alle subsidies - Organiseer een middag of maak een document / checklist om het verschil tussen een aanbesteding en een subsidie te verduidelijken - Pas de termijn van aanvraag voor normsubsidies aan 1 Het onderzoeksrapport ligt ter inzage in de raadsbibliotheek en wordt ook op de site van de gemeente Haaksbergen gepubliceerd 3
Wat wordt beoogd met deze nota subsidiebeleid? Met deze nota worden de belangrijkste uitgangspunten voor subsidiëring vastgelegd. Subsidies worden daarmee verstrekt op basis van door de raad vastgesteld beleid. Uit jurisprudentie blijkt dat een vastgesteld subsidiebeleid vereist is naast een vastgesteld juridisch kader. Aan de hand van de vast te stellen nota subsidiebeleid wordt de Algemene subsidieverordening (Asv) aangepast. Per beleidsveld wordt met nadere regels gewerkt. 4
HOOFDSTUK 1 ALGEMENE UITGANGSPUNTEN Inleiding Wat zijn subsidies? De definitie van subsidie in de Algemene wet bestuursrecht luidt als volgt: Artikel 4:21 1. Onder subsidie wordt verstaan: de aanspraak op financiële middelen, door een bestuursorgaan verstrekt met het oog op bepaalde activiteiten van de aanvrager, anders dan als betaling voor aan het bestuursorgaan geleverde goederen of diensten. Subsidies zijn dus bedoeld om activiteiten te ondersteunen. We willen in het nieuwe beleid dan ook weer zo veel mogelijk terug naar deze kern. De te subsidiëren activiteiten moeten daarbij het gemeentelijke beleid ondersteunen. Om dit te verwezenlijken zijn enkele algemene uitganspunten van belang. Ter voorbereiding van deze nota subsidiebeleid zijn 6 discussiebijeenkomsten voor niet professionele instellingen georganiseerd. Deze bijeenkomsten hebben veel reacties van de betrokken partijen opgeleverd. Deze reacties zijn zo veel mogelijk verwerkt in de algemene uitgangspunten die hierna beschreven worden. Doelmatige subsidieverstrekking De meeste subsidieaanvragen worden jaarlijks door vrijwilligers van niet-professionele organisaties aangevraagd. Alle aanvragers van subsidies, maar vooral deze vrijwilligers, zijn gebaat bij een eenvoudig, overzichtelijk subsidieproces met korte doorlooptijden. Het subsidieproces is in de afgelopen jaren al vereenvoudigd, maar er zijn nog voldoende verbeteringen denkbaar, waaronder: - het digitaal beschikbaar stellen van de aanvraagformulieren; - het hanteren van korte en duidelijke termijnen van indienen, beoordelen, vaststellen en uitbetalen; - het zo veel mogelijk in één keer vaststellen en verstrekken van subsidies; - het afleggen van verantwoording koppelen aan de hoogte van de subsidie (minder verantwoording bij lagere subsidies). De vrijwilliger is belangrijk Vrijwilligers zijn onmisbaar, zij vormen het cement in de samenleving. Vrijwilligers zijn voor verenigingen ook zeer belangrijk, daarom vinden we investeringen in de vrijwilliger belangrijk. Deskundigheidsbevordering van vrijwilligers komt hierdoor in aanmerking voor subsidiëring. Bij deskundigheidsbevordering kan onder meer gedacht worden aan een cursus bedrijfshulpverlener, EHBO-er, scheidsrechter, trainer, of het aanbieden van een training voor bestuursleden van verenigingen. De vrijwilligersverzekering Deze verzekering kan als een indirecte subsidie worden beschouwd. Deze verzekering werkt als een sluitstuk in verzekeringsland. Daar waar andere verzekeringen niet in voorzien, kunnen vrijwilligers aanspraak op deze polis maken. Deze verzekering wordt zeer gewaardeerd door de vrijwilligers en verenigingen. De gemeente voert de polis en deze polis blijft behouden. Meerjarig toekennen van subsidies Het is mogelijk subsidies voor meerdere jaren toe te kennen, bijvoorbeeld voor een periode van 4 jaar. Hierbij gaat het voornamelijk om subsidieaanvragen waarbij weinig tot geen veranderingen in de activiteiten plaatsvinden, denk bijvoorbeeld aan een 5
basissubsidie ten behoeve van wijkraden. Door dergelijke subsidies meerjarig toe te kennen, vermindert de administratieve last voor aanvragers. Tevens betekent dit een verlaging van de ambtelijke inzet. Budgetsubsidies kunnen ook meerjarig worden verstrekt onder voorbehoud van goedkeuring van de gemeentebegroting. Aanvragen door natuurlijke personen Tot nu toe kan alleen uit naam van een rechtspersoon subsidie worden aangevraagd. Burgers die een goed plan of initiatief hebben, kunnen nu geen subsidieaanvraag als natuurlijk persoon indienen. De samenleving verandert, waarbij burgers steeds meer worden aangesproken op eigen initiatief. Het ligt dan ook voor de hand om in de toekomst natuurlijke personen de mogelijkheid te bieden projectsubsidie aan te vragen. Eigen vermogen van (niet) professionele instellingen Bij het toekennen van een subsidie, kan een eis worden gesteld aan het maximale eigen vermogen van de aanvrager. Daarmee wordt echter niet de doelmatigheid van de subsidie, maar het vermogen van de aanvrager bepalend. Voor de doelmatigheid van de subsidie is het immers niet relevant of de aanvrager zelf over veel of weinig geld beschikt. Bovendien zijn er constructies denkbaar om een dergelijke eis legaal te omzeilen en neemt het aantal vermogende instellingen steeds verder af, zowel in aantal als in vermogen per instelling. Daarnaast krijgen instellingen die winst maken te maken met gewijzigde wetgeving per 1 januari 2016, waardoor zij vennootschapsbelasting over de winst moeten gaan betalen. De toetsing van subsidieaanvragen vindt in de toekomst plaats op basis van de mate waarin de activiteiten bijdragen aan het gemeentelijk beleid, ongeacht de financiële positie van de aanvrager. Algemene en Bijzondere subsidieverordening De gemeente werkt nu nog met een Algemene en Bijzondere subsidieverordening (hierna: Asv en Bsv). Het werken met de Bsv maakt het proces star en weinig flexibel. Er kan niet snel op ontwikkelingen worden ingespeeld. Vandaar dat we in de toekomst willen werken met een Asv en nadere regels, die per beleidsveld worden opgesteld. In de Asv worden de te subsidiëren activiteiten benoemd en de uitwerking daarvan vindt plaats in de nadere regels. Deze nadere regels kunnen eenvoudig en snel worden aangepast. Werken met nadere regels vraagt minder ambtelijke en bestuurlijke inzet. Verzakelijking relatie instellingen Een aantal jaar geleden is de trend naar een meer zakelijke relatie met voornamelijk de professionele instellingen in gang gezet. Prestatieafspraken worden opgenomen in de subsidiebeschikkingen en vormen ook onderdeel van het regelmatige overleg met de instellingen. Daarmee blijven subsidieverstrekker en ontvanger scherp. De effectiviteit van het subsidiëren neemt daardoor ook toe. Activiteiten in plaats van overhead De Algemene wet bestuursrecht schrijft voor dat subsidies bedoeld zijn om activiteiten te bekostigen. Zonder overhead, waaronder werkzaamheden op het vlak van sturing en ondersteuning, maar bijvoorbeeld ook huisvestingslasten, kan geen enkele gesubsidieerde instelling werken. Maar er kan wel een maximum aan de overhead worden gesteld. Een maximum van 25% overhead is een alom geaccepteerde norm, waarbij we een streefpercentage 15% willen bereiken. In een tijd van zelfsturende teams en eigen kracht is minder overhead ook steeds meer de norm aan het worden. Het streefpercentage kan worden vastgelegd in het subsidiecontract dat met de instelling wordt afgesloten. Het contract loopt op met de subsidieperiode. 6
Financiële aspecten Bij het toekennen van subsidies spelen enkele financiële aspecten van deze subsidies een belangrijke rol. Hierbij gaat het met name om het wel of niet hanteren van een subsidieplafond en het wel of niet jaarlijks bijstellen van budgetsubsidies. Subsidieplafonds Budgetsubsidies worden opgenomen in de gemeentebegroting en zijn zo in financiële zin beheersbaar en controleerbaar. De instelling dient dan wel met naam in de begroting vermeld te worden. Voor de overige soorten subsidies blijven subsidieplafonds gehanteerd. Op deze wijze blijven subsidies financieel gezien beheersbaar en behoudt de gemeenteraad zijn budgetrecht op subsidies. Bijstelling van budgetsubsidies Sinds 2010 worden subsidies niet meer geïndexeerd. Als subsidies niet geïndexeerd worden, terwijl de kosten en lonen wel stijgen, kan met dezelfde subsidie steeds minder worden gerealiseerd, waardoor de effectiviteit afneemt. De prestatieafspraken met subsidieontvangers moeten dan worden bijgesteld. Daarom wordt ieder jaar bekeken of bijstelling van het subsidiebedrag dat jaar noodzakelijk en tevens haalbaar is. 7
HOOFDSTUK 2 BELEIDSUITGANGSPUNTEN Inleiding Bij iedere subsidieaanvraag kan telkens opnieuw de vraag worden gesteld in hoeverre het eventueel verlenen van deze subsidie doelmatig is. Deze doelmatigheid kan worden bepaald door de mate waarin de aangevraagde subsidie kan bijdragen aan het verwezenlijken van de gemeentelijke beleidsdoelstellingen. Omdat deze beleidsdoelstelling aan wijzigingen onderhevig zijn, ligt het in de lijn der verwachting dat een gedeelte van de beleidsdoelstellingen kan wijzigen gedurende de werkingstermijn van deze Nota subsidiebeleid. Om die reden is het niet wenselijk om de vigerende beleidsdoelstellingen in deze nota als leidend te omschrijven voor de beoordeling van subsidieaanvragen. Wel is het zinvol om in algemene zin de beleidsdoelstellingen te vertalen naar beleidsuitgangspunten die kunnen dienen als toetsingsinstrument voor het al dan niet toekennen van een subsidie. Daarom worden in dit hoofdstuk de meest gebruikelijke beleidsdoelstellingen vertaald naar logische beleidsuitgangspunten die kunnen dienen ter ondersteuning van de beoordelingen van de subsidieaanvragen. Leefbaarheid Door middel van subsidies worden gemeenschapsinitiatieven gefaciliteerd en ondersteund. Scholing van vrijwilligers wordt gestimuleerd en de kosten hiervan komen voor subsidie in aanmerking. Hiermee wordt de inzet van vrijwilligers en mantelzorgers door de gemeente gewaardeerd. Bij de toetsing van subsidieaanvragen wordt gekeken of de aanvragende partij het principe van uitgaan van eigen kracht onderschrijft. Gezondheid De gemeente wil meer zelfredzaamheid, meer vertrouwen op eigen kracht en meer participatie in de samenleving. Een vitale gemeente is een gezonde gemeente. Activiteiten die participatie (met name van specifieke doelgroepen) bevorderen, komen voor subsidie in aanmerking. Hetzelfde geldt voor activiteiten die gericht zijn op gezonder leven en de bewustmaking van het belang van een gezond leefpatroon. Sport Sport dient meerdere doelen. Het kan een bijdrage leveren aan een gezondere samenleving en aan meer participatie. Activiteiten die beweging en sportbeoefening stimuleren, komen voor subsidie in aanmerking. Dit geldt met name voor activiteiten die bestemd zijn voor de doelgroep van 55+ers. Recreatie en toerisme Evenementen dragen bij aan de levendigheid en de sfeer en maken Haaksbergen aantrekkelijk voor zowel inwoners als bezoekers. Activiteiten die gericht zijn op de promotie van Haaksbergen als toeristische gemeente komen voor subsidie in aanmerking. De gemeente wil evenementen met name in de opstartfase stimuleren, zodat organisaties in staat worden gesteld om nieuwe initiatieven te ontwikkelen. Kunst en cultuur Met name voor de jeugd wil de gemeente graag cultuureducatie en -participatie ondersteunen. Activiteiten die deze doelen onderschrijven, komen voor subsidie in aanmerking. Monumenten De gemeente biedt de mogelijkheid aan eigenaren van gemeentelijke monumenten om subsidie te verkrijgen voor de instandhouding van een gemeentelijk monument. 8
HOOFDSTUK 3 SOORTEN SUBSIDIES Inleiding Met de nieuwe werkwijze kan enigszins op de ambtelijke inzet worden bespaard, zoals blijkt uit onderstaande tabel. Vergelijking oude en nieuwe proces: Procesonderdeel Oude proces Nieuwe proces Meer/minder ureninzet 2 Verspreiding van aanvraagformulieren Aanvraagformulieren worden opgestuurd Aanvraagformulieren worden door de aanvragers zelf gedownload van de gemeentelijke website Ureninzet daalt Registratie van aanvraagformulieren Aanvraagformulieren worden digitaal opgeslagen, elke aanvraag wordt aan een medewerker toebedeeld Wijzigt niet 3 Ongewijzigd Behandeling van subsidie aanvragen Beoordeling van alle soorten aanvragen door beleidsmedewerker Beoordeling van eenvoudige aanvragen door administratief medewerker, gecompliceerde aanvragen met ondersteuning van beleidsmedewerker Kostprijs daalt, ureninzet daalt op termijn door efficiënter werken / meer routine Subsidies uitbetalen Uitgevoerd door een medewerker van financiën Wijzigt niet, op termijn wordt functiescheiding doorgevoerd Ongewijzigd Toekenningsduur Subsidies worden jaarlijks aangevraagd, beoordeeld en verstrekt Voor 4 jaar toekennen, bij het 2 e, 3 e en 4 e jaar volstaat een melding van de activiteit Ureninzet daalt Controle op verstrekte subsidies Steekproefsgewijs controleren van toegekende subsidies Wijzigt niet Ongewijzigd 2 De vertaalslag van de urenbesparingen vindt plaats in de visie op bestuur en organisatie 3 De gemeente Haaksbergen heeft de digitale weg niet opengesteld, waardoor aanvragen juridisch gezien niet digitaal ingediend mogen worden 9
Verschil tussen subsidie en inkoop Er wordt wel eens verondersteld dat inkopen goedkoper is dan subsidiëren. Dat is echter geen garantie. Er zijn meerdere factoren die bepalend zijn voor de juiste keuze. Zo kan inkoop juist duurder uitvallen, omdat de uitvoerende partij minder zeker is van werk na afloop van de overeenkomst en daardoor een risico- en/of winstopslag doorberekent. Het is niet altijd eenvoudig een duidelijke grens te trekken tussen een subsidierelatie en een inkooprelatie. Het verschil tussen beide kan worden bepaald door te kijken naar de activiteit die er mee wordt bekostigd. Als het gaat om activiteiten die het algemeen belang dienen is er eerder sprake van subsidie. Bovendien speelt mee welke partij het initiatief neemt. Als de aanvragende partij het initiatief neemt tot het uitvoeren van de activiteit, dan is er eerder sprake van subsidie. Wanneer de overheid het initiatief neemt om een activiteit uit te laten voeren, is de kans groter dat het gaat om inkoop. Indien de activiteiten tegen een commercieel tarief worden uitgevoerd en de uitvoerende partij een winstoogmerk heeft, is er eerder sprake van inkoop. Overigens kan een subsidierelatie net zo zakelijk worden ingevuld als een inkooprelatie. Voor de gemeente geldt dat de subsidies die momenteel verstrekt worden aan professionele instellingen betrekking hebben op activiteiten die veelal vereisen dat de aanbieder beschikt over een goed netwerk en dat de aanbieder goed thuis is in de Haaksbergse gemeenschap. Hierbij gaat het om activiteiten op het gebied van jeugd- en jongerenwerk, ouderenwerk, etc. Huidige en toekomstige subsidiesoorten Met het nieuwe beleid wil de gemeente Haaksbergen op een eenvoudige wijze gewenste activiteiten subsidiëren. Dat vraagt om flexibel in te zetten subsidies en eenvoudige subsidie-instrumenten. Hieronder worden de huidige subsidiesoorten beschreven, waarbij per subsidie wordt vermeld of deze wijzigt of niet. Normsubsidie Een structurele subsidie die jaarlijks wordt verstrekt naar meetbare eenheden. Meetbare eenheden zijn nu bijvoorbeeld; aantal deelnemers aan een activiteit, aantal bewoners in een wijk, aantal leden. Als aan de meetbare eenheid wordt voldaan bestaat er recht op subsidie. De normsubsidie is in de huidige vorm niet altijd doelmatig, omdat de omschrijving van de norm niet voldoet. Deze subsidievorm kan blijven bestaan, mits de omschreven normen worden aangepast. Daarbij moeten duidelijke eisen aan de verstrekking van de subsidie en de maatschappelijke bijdrage van de norm worden gesteld. Deskundigheidsbevordering van vrijwilligers valt hier ook onder. Projectsubsidie De subsidie die incidenteel voor een bepaalde activiteit wordt verstrekt. De activiteit is in tijd en omvang vooraf afgebakend. Volgens de huidige eisen kan een projectsubsidie voor maximaal 50% van de totale kosten van het project worden verleend. Andere inkomsten zijn dus noodzakelijk. Daarmee wordt ook samenwerking tussen verschillende partijen gestimuleerd. Met de projectsubsidie wordt een zekere mate van flexibiliteit bereikt. Cofinanciering is bij deze vorm van subsidie noodzakelijk, waardoor commitment van de aanvrager groter wordt. Deze vorm blijft bestaan. Waarderingssubsidie Deze subsidie kan structureel of incidenteel worden toegekend. De term dekt de lading. Met het toekennen van een waarderingssubsidie wordt een bepaalde activiteit gewaardeerd, zonder die activiteit met de subsidie te willen beïnvloeden. Deze vorm van subsidie biedt voldoende flexibiliteit. Structurele waarderingssubsidies worden afgeschaft. 10
Budgetsubsidie Kenmerk van deze subsidie is dat die structureel aan een professionele instelling (minstens 2 mensen in loondienst) voor bepaalde activiteiten en/of prestaties verstrekt wordt. Deze subsidies zijn over het algemeen geschikt en doelmatig. Deze vorm van subsidie blijft bestaan. Compensatie OZB Dit is een indirecte vorm van subsidiëren. Deze compensatie is in 2004 ingevoerd en in de loop der jaren zijn de kosten flink toegenomen. Sinds de heffing van de OZB bij het GBT ligt, is uitvoering van deze regeling bovendien arbeidsintensief geworden. Voor 2015 is reeds besloten deze compensatie af te bouwen. Deze verkapte vorm van subsidiëren draagt niet zichtbaar bij aan activiteiten of beleidsdoelstellingen en wordt daarom volledig afgeschaft. 11