3 1 Functionele morfologie van de cel 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 2.1 Bouw en functie van het eenheidsmembraan 10 2.2 Overzicht van de celorganellen 11 2.3 Functioneel verband tussen celorganellen 14 3 Verband cel - weefsel - orgaan - stelsel - organisme 16 4 Stofuitwisselingen tussen cellen en hun milieu 16 3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41 SYNTHESE 42 3 in cellen: voeding 1 Voeding en spijsvertering bij de mens 46 4.1 Passief transport 16 4.2 Actief transport 18 5 Prokaryoten - eukaryoten 19 1.1 De delen van het spijsverteringsstelsel 46 1.2 Enzymen 47 1.3 Het verloop van de vertering 50 1.4 De absorptie van voedingsstoffen 53 1.5 Biosociale problematiek 56 6 Ontstaan van de celtheorie 21 7 De microscopische wereld bekeken 22 8 Osmoregulatie bij waterorganismen 23 9 Wateropname door plantenwortels 24 SYNTHESE 25 2 Fotosynthese 63 2.1 Omstandigheden van de zetmeelsynthese 63 2.2 Functionele bouw van een chloroplast 64 2.3 Noodzakelijke factoren voor de opbouw van 65 sachariden 2.4 Fotosynthesereacties 67 2.5 Beïnvloedende factoren van de fotosynthese 69 2.6 Biosociale problematiek 71 2 Chemische samenstelling van cellen 3 Te veel zonlicht kan de gezondheid schaden 73 4 Bouw en werking van een huidmondje 73 SYNTHESE 75 1 Koolstofverbindingen 32 1.1 Chemische samenstelling van organismen 32 1.2 Betekenis en chemische structuur van 32 koolstofverbindingen 2 Chemische analyse van organisch materiaal 38 2.1 Bepaling van het watergehalte 38 2.2 Bepaling van het gehalte koolstofverbindingen 39 2.3 Elementen in de asp 39
4 4 5 in cellen: energiewinning Moleculaire bouw en vermenigvuldiging van erfelijk materiaal 1 Structuur van de longen 80 1 Moleculaire bouw van het erfelijk materiaal 94 2 Uitwendige ademhaling en gaswisseling 80 3 Celademhaling 81 3.1 Herkomst van de koolstof in het uitgeademde koolstofdioxide 81 3.2 Oxidatie van de verschillende 81 voedselbestanddelen 3.3 Verademing van glucose 83 3.4 ATP-productie in de mitochondriën van de cel 85 3.5 Energie uit glucose 85 4 Biosociale problematiek 86 4.1 Roken en je gezondheid 86 4.2 Schildersziekte of OPS 87 4.3 Koolstofcyclus onder druk 87 1.1 Chromatine 94 1.2 Structuur van het DNA 94 1.3 DNA-replicatie 96 1.4 Chromosomen 97 2 Celcyclus 98 2.1 Interfase 98 2.2 Mitose 99 2.3 Meiose 102 3 Ontdekking en verder onderzoek van de 105 moleculaire structuur van het DNA SYNTHESE 106 5 De vergisting van glucose 89 5.1 Alcoholische gisting 89 5.2 Melkzuurgisting 89 5.3 Toepassingen en andere gistingen 90 SYNTHESE 91
5 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 5 Prokaryoten - eukaryoten 19 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 2.1 Bouw en functie van het eenheidsmembraan 10 2.2 Overzicht van de celorganellen 11 2.3 Functioneel verband tussen celorganellen 14 3 Verband cel - weefsel - orgaan - stelsel - organisme 16 4 Stofuitwisselingen tussen cellen en hun milieu 16 6 Ontstaan van de celtheorie 21 7 De microscopische wereld bekeken 22 8 Osmoregulatie bij waterorganismen 23 9 Wateropname door plantenwortels 24 SYNTHESE 25 4.1 Passief transport 16 4.2 Actief transport 18 1 Functionele morfologie van de cel Alle levende wezens, van de primitiefste tot de verst geëvolueerde, zijn uit cellen opgebouwd. De cel is de basiseenheid van alle levende organismen. In dit thema leren we hoe cellen zijn opgebouwd en wat de functie is van de celstructuren. We zullen inzien dat activiteiten zoals voeding, ademhaling, uitscheiding... uitgevoerd door levende wezens, in hun totaliteit terug te brengen zijn tot activiteiten van individuele cellen waaruit een organisme is opgebouwd.
31 1 Koolstofverbindingen 32 1.1 Chemische samenstelling van organismen 32 1.2 Betekenis en chemische structuur van 32 koolstofverbindingen 2 Chemische analyse van organisch materiaal 38 3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41 SYNTHESE 42 2.1 Bepaling van het watergehalte 38 2.2 Bepaling van het gehalte koolstofverbindingen 39 2.3 Elementen in de as 39 Chemische 2 samenstelling van cellen De chemische stoffen die bij biologische processen in de levende cel en dus in levende organismen een essentiële rol spelen, zijn: water, eiwitten (proteïnen), vetten (lipiden), suikers (sachariden), kernzuren (nucleïnezuren) en mineralen (anorganische ionen). Proteïnen, lipiden, sachariden en nucleïnezuren behoren tot de koolstofverbindingen (organische verbindingen). Ze worden ook biologische macromoleculen genoemd. Water en anorganische ionen zijn anorganische verbindingen.
45 1 Voeding en spijsvertering bij de mens 46 1.1 De delen van het spijsverteringsstelsel 46 1.2 Enzymen 47 1.3 Het verloop van de vertering 50 1.4 De absorptie van voedingsstoffen 53 1.5 Biosociale problematiek 56 2 Fotosynthese 63 2.1 Omstandigheden van de zetmeelsynthese 63 2.2 Functionele bouw van een chloroplast 64 1 Prokaryoten 2.3 Noodzakelijke - eukaryoten factoren voor de opbouw van 00 65 sachariden 2.4 Fotosynthesereacties 67 2.5 Beïnvloedende factoren van de fotosynthese 69 2.6 Biosociale problematiek 71 3 Te veel zonlicht kan de gezondheid schaden 73 4 Bouw en werking van een huidmondje 73 SYNTHESE 75 1 Ontstaan van de celtheorie 00 2 De microscopische wereld bekeken 00 3 Osmoregulatie bij waterorganismen 00 4 Wateropname door plantenwortels 00 3 in cellen: voeding 1 De cel Bij de mens worden de koolstofverbindingen van de voeding in het spijsverteringskanaal enzymatisch afgebroken tot op hun bouwstenen, de voedingsstoffen. Na de Alle vertering levende komen wezens, de voedingsstoffen van de primitiefste via transport tot de verst in geëvolueerde, alle cellen terecht zijn waar uit cellen ze opgebouwd. worden gebruikt De cel als is bouwstof de basiseenheid of voor van energieproductie. alle levende organismen. Planten maken In dit door thema fotosynthese hoe hun cellen eigen zijn koolstofverbindingen opgebouwd en wat de aan. functie is van de celstructuren. Je zult inzien leer je dat In dit activiteiten thema gaan zoals we voeding, dieper in ademhaling, op bouw, uitscheiding functie en werking...,uitgevoerd van enzymen door levende die wezens, belangrijk in zijn hun bij totaliteit de stofwisselingsprocessen. terug te brengen zijn tot activiteiten van individuele cellen waaruit zo n organisme is opgebouwd.
79 1 Structuur van de longen 80 5 De vergisting van glucose 89 2 Uitwendige ademhaling en gaswisseling 80 3 Celademhaling 81 3.1 Herkomst van de koolstof in het uitgeademde koolstofdioxide 81 3.2 Oxidatie van de verschillende 81 voedselbestanddelen 3.3 Verademing van glucose 83 3.4 ATP-productie in de mitochondriën van de cel 85 3.5 Energie uit glucose 85 1 Prokaryoten - eukaryoten 00 4 Biosociale problematiek 86 5.1 Alcoholische gisting 89 5.2 Melkzuurgisting 89 1 Ontstaan 5.3 Toepassingen van de celtheorie en andere gistingen 0090 SYNTHESE 91 2 De microscopische wereld bekeken 00 3 Osmoregulatie bij waterorganismen 00 4 Wateropname door plantenwortels 00 4.1 Roken en je gezondheid 86 4.2 Schildersziekte of OPS 87 4.3 Koolstofcyclus onder druk 87 1 De in cellen: Alle levende wezens, van de primitiefste tot de verst geëvolueerde, zijn uit cellen opgebouwd. De cel is de basiseenheid van alle levende organismen. In dit thema leer je Levende hoe cellen wezens zijn hebben opgebouwd energie wat nodig de voor functie hun is levensactiviteiten. van de celstructuren. Die energie Je zult inzien halen dat ze uit activiteiten de afbraak zoals van voeding, voedingsstoffen. ademhaling, De afbraak uitscheiding gebeurt...,uitgevoerd enzymatisch door in alle levende cellen. wezens, We leren in in hun dit thema totaliteit dat terug de afbraak te brengen van de zijn voedingsstoffen tot activiteiten in van aërobe individuele en cellen waaruit anaërobe zo n omstandigheden organisme is opgebouwd. kan gebeuren. Grotere organismen hebben structuren ontwikkeld om de uitwisseling van gassen, die bij de energieproductie betrokken zijn, optimaal te laten verlopen. We besteden ook aandacht aan onze ademlucht. 4 energiewinning
93 1 Moleculaire bouw van het erfelijk materiaal 94 1.1 Chromatine 94 1.2 Structuur van het DNA 94 1.3 DNA-replicatie 96 1.4 Chromosomen 97 3 Ontdekking en verder onderzoek van de moleculaire structuur van het DNA 105 SYNTHESE 106 2 Celcyclus 98 2.1 Interfase 98 2.2 Mitose 99 2.3 Meiose 102 Moleculaire bouw en 5vermenigvuldiging van erfelijk materiaal In thema 1 hebben we de bouw en functie van de verschillende celorganellen besproken. De werking van de cel wordt gestuurd vanuit het erfelijk materiaal in de kern van de cel. In dit thema bespreken we de moleculaire bouw van het erfelijk materiaal en het mechanisme dat de informatie ervan overdraagt van de moedercel naar de dochtercellen.