INFO bulletin Kerken voor Kerken jaargang 1, nummer 1, zomer 2014 Bestuur Cynthia Ortega, (oud-kamerlid Christen Unie), voorzitter Ds Rhoïnde Doth, (voorzitter van SKIN, predikante Evangelische Broeder Gemeente), lid Ds. Jan Eerbeek, (oud-hoofdpredikant ministerie van Veiligheid en Justitie), secretaris Raad van Toezicht Ds. Rens Schalkwijk, voorzitter dr. Paul Thé Ruud Schürmann Contact: Jan Eerbeek, secretaris/penningmeester: j.eerbeek@planet.nl Website: is in voorbereiding Rekeningnummer Triodosbank: NL05 TRIO 0197 625711 tnv Stichting Kerken voor Kerken Stichting Kerken voor Kerken Kerken zijn huizen waar God woont bij de mensen. En waar mensen samenkomen om Hem en elkaar te ontmoeten. En van daaruit dienstbaar te zijn in de wereld. Veel kerken zullen de komende jaren een nieuwe bestemming krijgen. De stichting Kerken voor Kerken (KvK), verbonden met SKIN, is medio 2013 opgericht en heeft als doel een bijdrage te leveren dat deze kerken behouden blijven voor een religieuze of culturele functie. Deze doelstelling gaat in fasen gerealiseerd worden. De eerste fase is om gevestigde Nederlandse kerken en migrantenkerken met elkaar in verbinding te brengen om een aantal af te stoten kerken in handen van migrantenkerken te brengen. Gevestigde kerken hebben ruimte en migrantenkerken zoeken ruimte. Drie sleutelwoorden maken deze doelstelling concreet: ADVISEREN, BEGELEIDEN, VERBINDEN. In de adviesfunctie worden kerken die ruimte zoeken geadviseerd en verwezen naar mogelijkheden. In de begeleidingsfunctie worden kerken begeleid in het zoekproces om een kerkgebouw over te dragen aan een (collectief) van migrantenkerken,. Er worden daarbij ondersteunende deskundigen vooral op bestuurlijk en organisatie niveau uit de gevestigde kerken ingezet in beheerstichtingen. In de verbindende functie wil KvK alle christelijke kerken in Nederland betrekken bij de huisvesting van migrantenkerken. Dit kan financieel zijn, maar vooral ook in geloofsuitwisseling. De kern van deze samenwerking is wederzijdse assistentie. KvK wil een landelijke beweging op gang brengen van onderlinge betrokkenheid. Adviseren Verschillende migrantenkerken hebben het loket van KvK inmiddels gevonden. En wij hebben advies kunnen geven en door kunnen verwijzen naar aanleiding van concrete vragen. Als de website is gerealiseerd zullen wij de advies- en verwijsfunctie daar uitbreiden. Begeleiden: KvK Den Haag In Den Haag worden zes kerkgebouwen afgestoten door de PKN. Er is onder begeleiding van Kerken voor Kerken een groep kerken gevormd die onderzoekt of een van deze kerken voor migrantenkerken beschikbaar kan komen. Ook is er overleg met de 1
kerkrentmeesters over de mogelijkheden. Tot op heden is het niet mogelijk gebleken een plan te maken om een van deze kerken te gaan exploiteren. Verbinden: bijeenkomst 2 april Op initiatief van KvK kwamen op 2 april 2014 vertegenwoordigers van migrantenkerken, gevestigde Nederlandse kerken, christelijke politieke partijen (CDA en SGP waren vertegenwoordigd) en gelieerde organisaties bij elkaar te Utrecht om het ideeën van een landelijk door christelijk Nederland gedragen beweging van Kerken voor kerken te bespreken. Cynthia Ortega, oud-kamerlid Christen Unie en voorzitter KvK, opende de bijeenkomst. Ds Rhoïnde Doth, bestuurslid voorzitter van SKIN hield een openingstoespraak. (zie hieronder) Ds. Jan Eerbeek, oud-hoofdpredikant ministerie van Veiligheid en Justitie en secretaris KvK hield een toespraak. (zie hieronder) Ds. John Serebour vertelde hoe zijn kerk een gebouw realiseerde met steun van gevestigde Nederlandse kerken. Dit is een succesvol voorbeeld van hoe gevestigde kerken kunnen bijdragen aan huisvesting voor migrantenkerken. Het was een inspirerende bijeenkomst met meer dan 30 deelnemers, waar veel steun werd uitgesproken voor het initiatief van KvK om samen met de gevestigde kerken concreet te werken aan de huisvesting van migrantenkerken, en waar nodig ook met de politiek (ruimtelijke ordeningsaspecten). Toespraak ds. Rhoïnde Doth op 2 april 2014: Beste broeders en zusters, Ik ben ontzettend blij met deze ontmoeting. We zijn als (autochtone en niet-autochtone) christelijke kerken in Nederland, als medeleden van het Lichaam van Christus, vanmiddag bij elkaar om na te denken over wat wij voor elkaar kunnen betekenen in een moeilijk en vaak pijnlijk proces dat ons allen aangaat. Veel kerkgebouwen die jaren of zelfs eeuwen geleden met dubbeltjes en kwartjes en met vele persoonlijke offers gerealiseerd zijn, staan nu leeg. Daar tegenover zijn er vitale, groeiende geloofsgemeenschappen die in loodsen, garages, schoolgebouwen, buurthuizen en industrieterreinen samen komen, met alle gevolgen van dien. Hoe kunnen we elkaar hierin tegemoet komen? Ik werd getroffen toen ik vorig jaar hoorde dat een leegstaand kerkgebouw aan een tandartsenpraktijk verkocht werd, en niet aan een migrantenkerk die dringend op zoek was naar een ruimte. Het argument was: dat de migrantenkerk het gevraagde bedrag niet kon betalen. Ik schrok van die zakelijkheid, en miste een stukje solidariteitsgevoel. Helaas is dit voorbeeld geen uitzondering. In Nederland zijn er ongeveer 1200 migrantenkerken en internationale kerken en minstens 800.000 migrantenchristenen die in meer dan 75 talen hun kerkdiensten houden. Meerdere wetenschappelijke onderzoeken hebben de maatschappelijke bijdrage van deze kerken aan de Nederlandse samenleving in kaart gebracht en laten zien dat de migrantenkerken door hun vele vrijwilligersinitiatieven in de behoeften voorzien van veel mensen, niet alleen van de eigen leden, maar ook van andere mensen in nood. Denk aan armoedebestrijding, allerlei trainingen en deskundigheidsbevordering op tal van gebieden en activiteiten om de jongeren te bereiken. Vanuit een vaak sterke missionaire drive en het besef dat ze 24-7 Christen en kerk zijn, komen deze geloofsgemeenschappen tegemoet aan de nood van veel mensen en wijzen hen de weg in deze samenleving. Met hun werk bereiken zij mensen die overheidsinstellingen en 2
maatschappelijke organisaties vaak niet of nauwelijks (kunnen) bereiken. De samenkomsten zijn hoogtepunten in de week van een christenmigrant. Daar mag je elkaar ontmoeten, je zelf zijn, elkaar bemoedigen en opbouwen. Daar is weer even die vertrouwde omgeving. Die nestwarmte. De samenkomstruimte is dan ook van wezenlijk belang voor de ontmoeting met God, met medechristenen en voor de dienst aan de samenleving. Na lange jaren in Nederland hebben veel migrantenkerken nog steeds geen eigen kerkgebouw voor de kerkdienst en de vele andere activiteiten. Daardoor moeten zij vaak verhuizen, wat consequenties heeft voor de stabiliteit en continuïteit van de geloofsgemeenschap. De positie van de migrantenchristenen is niet zo makkelijk in Nederland. Ze worden geconfronteerd met taal- en cultuurverschillen. Daarbij komt dat trauma s uit het verleden en onzekerheid over de toekomst hun leven beïnvloeden. Overleven staat bovenaan op de agenda. En daarbij koesteren ze verwachtingen ten aanzien van de Nederlandse samenleving in het algemeen en de autochtone medechristenen in het bijzonder. Ik noem een paar van die verwachtingen: Wij verwachten erkenning van de zusterkerken en samenleving voor onze aanwezigheid in dit land. Dat wij als kerken mogen blijven bidden en vieren in de eigen taal, cultuur en traditie. Wij verwachten dat wij door onze medechristenen als volwaardige gesprekspartners worden gezien. Wij verwachten dat we ons geloof in vrijheid kunnen beoefenen. Wij verwachten dat wij de mogelijkheden krijgen om ons te ontwikkelen tot actieve en nuttige burgers. Niet alleen vanuit een achterstandspositie maar juist door erkenning en ondersteuning van onze eigen kracht en capaciteiten. Helaas ervaren wij dat dit misschien nog wat te hoge verwachtingen zijn. Komt dat omdat we elkaar niet goed genoeg (willen) kennen? Zijn we teveel naar binnen gericht? Ieder voor zich, en God voor ons allen? Ik hoop dan ook dat deze bijeenkomst niet alleen zal gaan over kerkgebouwen en hoe we op dit gebied voor elkaar van betekenis kunnen zijn, maar belangrijker nog: dat wij als levende bouwstenen elkaar opbouwen en aan wederzijds vertrouwen en verbondenheid werken zodat de samenleving ervaart dat we inderdaad één lichaam van onze Heer Jezus Christus zijn. Een van de speerpunten van het werk van SKIN is huisvesting. Huisvesting is een van de voornaamste noden van de migrantenkerken. Regelmatig krijgt SKIN berichten van en over migrantenkerken die op zoek zijn naar een samenkomstruimte. Dat een migrantenkerk in de directe omgeving al of niet op eigen initiatief betrokken wordt in het onderhandelingsproces als potentiële huurder of nieuwe eigenaar is helaas eerder uitzondering dan regel. Samen met stichting KvK hopen we daar de komende jaren verandering in te brengen. Een centraal aanspreekpunt/loket/bureau waar zowel aanbieders van als zoekers naar kerkgebouwen terecht kunnen, zou hiervoor nodig zijn. Zelf ben ik predikant van de Evangelische Broedergemeente (EBG) Amsterdam, een van de oudste migrantenkerken. Bijna 20 jaar geleden hadden wij de moed, de durf om het gebouw van de gereformeerde kerk die ging fuseren met de hervormde kerk, te kopen. Met financiële steun van buiten, maar ook met eigen inspanning is het ons gelukt. En tegenwoordig verhuren wij het kerkgebouw aan twee andere migrantenkerken, een Eritrese en een Braziliaanse kerk. We zijn verschillend qua taal, cultuur en traditie, maar in die eenheid in Christus vinden we elkaar. Een andere mooie ontwikkeling is het volgende. De EBG in Utrecht huurde jaren de Jeruëlkapel van de Vrije Evangelische Gemeente Utrecht. De twee kerken hebben ook een jarenlange relatie met elkaar opgebouwd. Financieel kon de Vrije Evangelische Gemeente het 3
niet meer opbrengen. De Broedergemeente was in die jaren zo gegroeid dat het voor haar mogelijk was om het kerkgebouw te kopen en het nu te verhuren aan de voormalige eigenaar. Beide gemeenschappen voelen zich daar goed bij. Dus het kan! Toespraak ds. Jan Eerbeek op 2 april 2014 Gevestigde Nederlandse kerken stoten kerkgebouwen af, onder meer door terugloop, en migrantenkerken hebben dringend gebouwen nodig, onder meer door groei. Vandaag zijn we bijeen als een eerste stap om te bezien of we in het brede verband van christelijk Nederland een beweging op gang kunnen brengen om kerkgebouwen voor migrantenkerken beschikbaar te krijgen. Allereerst maak ik graag een opmerking uit mijn eigen ervaring bij dit thema. Tijdens mijn hoofdpredikantschap van het ministerie van Veiligheid en Justitie ben ik in aanraking gekomen met de grote betekenis van de migrantenkerken in ons land. Door SKIN en een aantal onderzoeken zoals Migranten in Mokum kwam ik ermee in aanraking. Ik ging dit verbinden met de gedetineerden met een christelijke achtergrond in de gevangenis en de betekenis voor hen van contact met de eigen geloofsgemeenschap en eigen migrantenpastores. We vormden een migrantenplatform en kwamen steeds meer in contact met vitale en inspirerende kerkgemeenschappen die kerkzijn koppelen aan sociale presentie voor gemeenteleden en buurt. We kunnen als Nederlandse kerken heel erg veel leren van het geloofsvertrouwen en de authentieke geloofsexpressie. Er zijn tal van redenen om Nederlandse kerkgebouwen die afgestoten worden in handen van migrantenkerken te brengen. 1. Het geld voor de bouw van de gevestigde Nederlandse kerken is bijeengebracht door onze ouders en voorouders in een diepe overtuiging een huis voor God te openen. Een plaats waar geloof gedeeld kan worden en gemeenschap beleefd. Zelf heb ik in Den Haag Moerwijk met bonboekjes gelopen met steentjes voor kerkbouw. Letterlijk zijn de kerken met dubbeltjes en kwartjes bij elkaar gebracht. 2. Veel migrantenkerken hebben hun oorsprong in landen waar wij zending hebben bedreven en het goede nieuws van het evangelie van Jezus Christus hebben gebracht. Zij komen nu hier onder ons wonen en herinneren ons aan onze roeping van oudtijds. 3. Migrantenkerken zijn inspirerende en vitale gemeenschappen. Wij hebben elkaar in wederkerigheid veel te bieden. 4. De kerkgebouwen die in de aanbieding zijn of komen zijn niet van ons, maar van de Heer van de kerk, Jezus Christus. Het gaat om zijn naam. In zijn naam zijn we één en kunnen we delen in waarover we samen als kinderen van de ene Heer beschikken. En dan nu wat ons concreet voor ogen staat. Wij willen met u samen onderzoeken of wij een beweging in de Nederlandse kerken op gang kunnen brengen om samen een aantal kerkgebouwen in grote en middelgrote steden die afgestoten worden beschikbaar te krijgen voor migrantenkerken. Hoe kan dat gebeuren? 1. Door het maken van gedegen zakelijke contracten om deze gebouwen exploitabel te maken. Dit kan door: - gemeenschappelijk gebruik - verhuur aan derden - ontwikkelen van sociale activiteiten voor de buurt Sterke besturen met assistentie van goede en zakelijke bestuurders uit gevestigde Nederlandse kerken zouden hier een bijdrage aan kunnen leveren. 4
2. Door te onderzoeken of gevestigde kerken in Nederland die nog over voldoende financiële middelen beschikken in kerkelijk of diaconaal verband bereid zijn een aandeel te nemen in een migrantenkerkgebouw. Er hoeft dan geen geld geschonken te worden, maar er wordt geïnvesteerd, bijvoorbeeld via een aandelenconstructie. 3. Tegelijk opgaand met deze beweging willen we een proces van wederkerigheid op gang brengen tussen gevestigde Nederlandse kerken en migrantenkerken, om te bezien of ook wederzijds contact ieders gemeenteleven kan verrijken. 4. Wij stellen ons voor in september een vervolgbijeenkomst te organiseren met daarbij een manifest met een PRbeleidslijn. Ten slotte. De beweging die wij voorstaan is een beweging die inspirerend kan werken op vele kerken in Nederland, omdat we die beweging inzetten vanwege onze verbondenheid met de Heer van de kerk, onze passie voor het evangelie en vooral ook omdat we er aanknopingspunten in zien om samen de kerk sterker in onze samenleving present te stellen, niet alleen met geloofsbeleving, maar ook met sociale presentie. Voortgang na de bijeenkomst van 2 april Tijdens de bijeenkomst in Utrecht werd een concept Manifest besproken waarin de kerken in Nederland zich kunnen verbinden om concrete steun te organiseren voor migrantenkerken. Het is de bedoeling dat Manifest in een te organiseren festival van migrantenkerken en gevestigde kerken vast te stellen. Dit festival was gepland in najaar 2014. Het bestuur van KvK heeft besloten dit enigszins uit te stellen. Reden daarvan is dat het bestuur nader en preciezer in kaart wil brengen wat de behoefte aan gebouwen is bij migrantenkerken en wat de gevestigde kerken, christelijke politieke partijen en gelieerde organisaties daaraan kunnen bijdragen. Ook zijn ter ondersteuning van migrantenkerken meerdere organisaties werkzaam. Het is daarbij van belang intensieve samenwerking te zoeken om de effectiviteit te bevorderen. Daartoe organiseert KvK een expertmeeting op dinsdagmiddag 30 september van 13.30 tot 17.00 uur in het Landelijk Dienstencentrum van de PKN, Joseph Haydnlaan 2a, Utrecht. Betrokkenen bij en deskundigen op het gebied van huisvesting migrantenkerken zullen daarvoor worden uitgenodigd. Na deze expertmeeting zal meer concreet in een beleidsnotitie worden uitgewerkt hoe Nederlandse gevestigde kerken migrantenkerken kunnen steunen bij het vinden van huisvesting, op basis van hun in kaart gebrachte behoefte. Deze beleidsnotitie zal dan ook op het festival gepresenteerd worden. Indien u interesse heeft om deze bijeenkomst bij te wonen, kunt u contact opnemen met Jan Eerbeek: j.eerbeek@planet.nl 5