SAMENWERKEN NAAR VERMOGEN

IN DIT NUMMER: Samenwerken naar Vermogen 1 Sociale media, internet en clientparticipatie 2 Huishoudtoets in bijstandsuitkering 3 Effecten van stapeling in huishoudens 4 Protocol voor huisbezoeken 6 FNV tegen inmenging CAO s 6 Visiedocument Toekomst clientparticipatie 7 Veel kosten voor Generaal Pardonners 8 Mag je een schadevergoeding houden in de bijstand? 10 Begeleiders gevraagd 11 Themabijeenkomst Integrale Schuldhulp 12 Extra tegemoetkoming oudere werknemer 13 Meer geld voor sociale werkplaatsen nodig 14 Agenda februari en maart 2012 14 Vakantiedagen bij zwangerschap en ziekte 15 Colofon 16 FEBRUARI 2012, NR. 138 geworpen om een publiciteits- en charmeoffensief te voeren. Het ene interview na het andere duikelt over elkaar heen. De Krom heeft steeds dezelfde tot tranen roerende boodschap: Het is toch schandalig dat er zoveel mensen gevangen zitten in een uitkering terwijl ze aan het werk kunnen. Deze analyse van de koude grond gaat er in als een paplepel. Immers: zo n situatie willen we toch allemaal niet? Het kabinet heeft het wetsvoorstel gebaseerd op de veronderstelling dat het grootste deel van de mensen met een arbeidsbelemmering aan t werk kan. Het is een aanname die niet op feiten en op reele prognoses is gebaseerd. Het lijkt er op dat het kabinet dat ook niet zo interessant vindt. SAMENWERKEN NAAR VERMOGEN Het wetsvoorstel Werken naar Vermogen is door het kabinet ingediend bij de Tweede Kamer. De volksvertegenwoordigers moeten beslissen wanneer en hoe zij het wetsvoorstel willen behandelen. Het brede verzet van gemeenten, vakbonden en maatschappelijke organisaties tegen de wet in deze vorm zal de Tweede Kamer wellicht bewegen om deskundig advies in te winnen en de betrokkenen in bijvoorbeeld hoorzittingen te laten reageren. Na de discussie en besluitvorming in de Tweede Kamer is het de beurt aan de Eerste Kamer. Daar wordt zeker de laatste jaren wetgeving stevig beoordeeld op zorgvuldigheid. Het kabinet realiseert zich dat het niet zomaar een gelopen race is. Staatssecretaris de Krom is in de strijd Welk arbeidsvermogen? Enkele cijfers ter illustratie: eind 2010 zaten er in Fryslan 9.682 mensen in de Wajong (een belangrijke doelgroep voor de wet Werken naar Vermogen). Daarvan waren 9.386 volledig arbeidsongeschikt. In totaal waren er dus maar 296 Wajongers met een resterend arbeidsvermogen. Is er massaal verkeerd gekeurd door het UWV of zit er niet zoveel arbeidspotentie in de Wajong? Ook eind 2010 zaten er in Fryslan in totaal 16.310 mensen in de bijstand. Grote gemeenten als Sud-West Fryslan en Leeuwarden hebben in recente beleidsnotities aangegeven hoeveel mensen daarvan moeilijk of niet bemiddelbaar zijn: 70 respectievelijk 62%. Schrikbarende percentages, dat wel. Maar hebben de gemeenten er met hun re-integratie een 1

potje van gemaakt of is hier sprake van het beruchte granieten bestand waar weinig arbeidsvermogen en perspectief te mobiliseren valt? En hoe zit het nou eigenlijk met de potentie van de regionale arbeidsmarkt, met de vraag? Hoeveel banen, hoeveel vacatures zijn beschikbaar voor nieuwe instromers met een arbeidshandicap? Meer perspectief? Ontschotten, minder bureaucratie, meer overzicht en samenhang, effectievere uitvoering: het zijn typeringen in het wetsvoorstel die er in gaan als koek. Of de nieuwe aanpak werkelijk aan velen nieuw perspectief geeft is een gehoopte opbrengst. Maar het feit dat de wet enorme besparingen moet opleveren geeft natuurlijk te denken. De wet biedt een kader, maar de middelen om aan echt perspectief te werken ontbreken grotendeels. Een voorbeeld is de regeling voor loondispensatie: werkgevers mogen werknemers een loon ver onder het minimum geven als het arbeidsvermogen minder is. De gemeente vult het lagere salaris aan tot maximaal het minimumloon. Wat dreigt is dat veel werknemers jarenlang op hetzelfde functieniveau en op het minimum blijven zitten zonder kans op functie- en inkomensverbetering. Crisis als alibie Dat is een cynische constatering. Maar ook hier ligt het kabinet niet wakker van. Het antwoord is immers: het is crisis, we moeten roeien met de riemen die we hebben. De Tweede Kamer, in het bijzonder de CDA-fractie, zal met de billen bloot moeten. Wordt gekozen voor de centen of voor de mensen? Wordt de wet Werken naar Vermogen ingezet als een onomkeerbare bezuinigingsmaatregel van de coalitie en gedoogpartner of als een breed gedragen aanpak om tastbare nieuwe kansen voor kansarmen te creeren? Nanne de Jong. SOCIALE MEDIA, INTERNET EN CLIENTPARTICIPATIE Nieuwe media hebben hun intrede gedaan op de terreinen van de communicatie en informatie. Het gaat dan om media als Twitter, Hyves, Facebook. Kenmerken van deze media zijn: ze zijn interactief, ontwikkelen en activeren netwerken, de gebruiker kan zelf het moment van communiceren bepalen, ze brengen een ketenreactie (sneeuwbaleffect) teweeg. De sociale media functioneren niet alleen als communicatie- en informatiemiddel maar zijn ook een effectief instrument om mensen te mobiliseren. In het kader van de client- en burgerparticipatie zijn de sociale media in te zetten voor het informeren, raadplegen en bijeenroepen van cliënten ( Info over huishoudtoets, 14.00 uur, buurthuis, kom je? ). Ze hebben een groeiende toegevoegde waarde om het contact met cliënten/achterban te onderhouden. De groep jongere cliënten die tot nu toe vaak uit beeld is bij de participatie kan meer bereikt en betrokken worden. Daarnaast is er natuurlijk de communicatie en informatievoorziening via internet. De e-dienstverlening die nu wordt ingevoerd bij de uitvoeringsinstanties kan ook ingezet worden in het kader van de cliëntparticipatie: digitaal contact met en tussen cliënten en hun belangenorganisaties. Gebruikersvriendelijke websites met actieve meld- en uitwisselingsmogelijkheden zijn daarbij een belangrijk hulpmiddel! Het FSU bepleit het actief inschakelen van sociale media in het visiedocument Toekomst van de clientparticipatie in Fryslân (zie elders in de Rondzendbrief). 2

HUISHOUDTOETS IN BIJSTANDSUITKERING Bij de spreekuurpunten van het FSUnetwerk kan iedereen gratis terecht met vragen over de sociale zekerheid, (minima) voorzieningen, werk en re-integratie. Vrijwilligers staan mensen met raad en daad terzijde. Zij behartigen hun belangen en helpen duidelijkheid te scheppen en problemen aan te pakken. Zoals gebeurde in de onderstaande situatie. Gezinsbijstand Berend van Dijk en zijn vrouw Sieta zijn beiden werkloos en zitten nu twee jaar in de bijstand: ze ontvangen een uitkering van de Wet Werk en Bijstand van de gemeente van 1.320 per maand. Dat is het minimum voor gehuwden. De twee kinderen wonen nog thuis: Klaas, 23 jaar en Bea, 28 jaar. Beiden zijn ook werkloos en hebben een alleenstaanden- uitkering van elk 790 per maand. In totaal komt in het gezin dus 2.900 per maand binnen. Berend heeft van de gemeente bericht gekregen dat er een grondige verandering is gekomen in die situatie. De bijstandsuitkering heeft per 1 januari 2012 een zogenaamde huishoudtoets gekregen en verstrekt nu een gezinsbijstand. Dat houdt in dat alle leden van het gezin één gezamenlijke uitkering krijgen. Bert wil weten welke gevolgen deze maatregel voor zijn gezin zal hebben. Hij gaat naar het spreekuur van de vrijwillige hulpverleners. Ingrijpende gevolgen De spreekuurhouder vertelt dat de wetswijziging vlak voor de afgelopen kerst is aangenomen. en per 1 januari is ingaan. Het inkomen van meerderjarige inwonende kinderen wordt volledig verrekend. Kinderbijslag en inkomen van minderjarige kinderen wordt buiten beschouwing gelaten. Voor het gezin van Berend betekent het een enorme achteruitgang: de kinderen zullen hun uitkering verliezen. In plaats van 2.900 moet het gezin het doen met 1.320. Het zal er anders uitzien als Klaas bijvoorbeeld in september gaat studeren. Stel hij krijgt dan studiefinanciering en verdient nog wat bij dan mag hij daarvan een bedrag van maximaal 1.023 houden. Dat bedrag wordt niet verrekend met het gezinsinkomen zodat er in totaal 2.343 in het gezin binnenkomt. Maar als Klaas niet gaat studeren maar een baan vindt en daarmee 1.400 gaat verdienen dan wordt de gezinsbijstand van 1.320 beëindigd! Het loon van Klaas is hoger dan de gezinsnorm en dat betekent dat pa, ma en zus door Klaas onderhouden moeten worden. Kinderen het huis uit? Berend schrikt geweldig van deze informatie. Hij reageert dat de politiek op deze manier de kinderen het huis uit jaagt. Als ze zelfstandig gaan wonen dan behouden ze immers hun eigen uitkering of loon. De spreekuurhouder vreest dat veel gezinnen met inwonende meerderjarige kinderen dit als een gedwongen keuze zullen voelen. Het is een onrechtvaardige maatregel bovenop de vele andere verslechteringen die burgers voor de kiezen krijgen. Omdat het gezin van Berend al voor 1 januari 2012 in de bijstand zat gaat de maatregel voor hen op 1 juli 2012 in. Gezinnen die na 1 januari in de WWB komen hebben er direct mee te maken! Het FSU heeft alle 10 veranderingen in de Wet Werk en Bijstand op rij gezet in een notitie. De notitie is op te vragen bij het FSU of te downloaden op de website van het FSU. 3

EFFECTEN VAN STAPELING MAATREGELEN IN HUISHOUDENS Het FSU wil over een langere periode 5 typen huishoudens volgen en begeleiden om de effecten van de stapeling van maatregelen in kaart te brengen. Hoe werken de gevolgen van de veranderingen in uitkeringsregelingen, zorg, wonen uit in het dagelijks leven? Het FSU gaat op zoek naar partners zoals de thuisadministratie van Humanitas en het schuldhulpmaatjesproject van de kerken - die mee willen helpen om de huishoudens te begeleiden. Ook wordt afgestemd met het Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Partoer dat de effecten op het gemeentelijke beleid wil onderzoeken. Het idee om huishoudens te volgen is in een project uitgewerkt door het Landelijk overleg cliëntenraden Sociale Zaken (LocSZ). Collega-organisaties in Limburg (Pijler) en Noord-Brabant (BUS) doen ook mee. Aanleiding voor het initiatief De snelle en ingrijpende ontwikkelingen op het sociale terrein zullen in de komende jaren grote impact hebben op met name kwetsbare groepen in de samenleving. Het gaat daarbij om: * de ingrijpende wijzigingen in de WWB (met name de huishoudenstoets) * de komst van de Wet Werken naar vermogen (Wwnv), met onder meer grote gevolgen voor de WSW en de Wajong * de Wet op de gemeentelijke schuldhulpverlening * het lokale sociale beleid, in het bijzonder verschraling van de minimaregelingen. Dezelfde groepen zullen vaak ook worden getroffen door veranderingen in de Wmo en de verschraling van het lokale voorzieningenniveau als gevolg van gemeentelijke bezuinigingen. Beleidsdoelen en effecten worden meestal uitgedrukt in macrocijfers en koopkrachtplaatjes. Daarmee wordt beleid en de impact daarvan op het dagelijks leven van mensen sterk anoniem en algemeen gemaakt. Voor een deel is dat logisch en terecht. Beleidsvorming vraagt immers om enige afstand en zal zeker niet afhankelijk moeten zijn van incidentvorming (hoewel het daar soms wel de schijn van heeft). Koopkrachtplaatjes brengen de praktijkeffecten al wat dichterbij, maar ook dan zijn het cijfers en geen mensen van vlees en bloed. Hoewel de koopkrachtplaatjes van het Nibud de laatste jaren al veel gedetailleerder zijn geworden, zijn ze bij lange na niet dekkend voor de inkomenseffecten die zich bij veel huishoudens voordoen. Denk dan vooral aan huishoudens die in hoge mate afhankelijk zijn van lokaal minimabeleid. De effecten van dat beleid worden namelijk niet in de koopkrachtplaatjes meegenomen. Ook de stapeling van beleidseffecten zijn moeilijk in beeld te brengen zonder concrete informatie uit de dagelijkse praktijk van mensen die daardoor worden getroffen. Inkomenseffecten staan niet op zichzelf. Zeker op minimum inkomensniveau hebben zij onvermijdelijk direct gevolgen voor het sociale meedoen. Dat wordt nog eens versterkt door het wegvallen of verschralen van lokale voorzieningen, zoals wijkcentra, buurthuizen, bibliotheken en welzijnsactiviteiten. Dergelijke effecten worden slechts zelden in beeld gebracht, terwijl deze het meest ingrijpend zijn. Bovendien is veel beleid tegenwoordig gericht op participatie, maar is er vaak geen beeld van contraproductieve effecten van veel beleidsmaatregelen. Lokaal actieve vrijwillige hulpverleners (ontstaan vanuit lotgenotencontact) en cliëntenraden kunnen een belangrijke rol spelen bij het verzamelen van dergelijke informatie, bij het adviseren van individuele cliënten en bij het adviseren van (lokale) overheden en uitvoerende 4

diensten. Dat vergt echter gerichte en gecoördineerde inzet en daarvoor ontbreken in de meeste gevallen de juiste randvoorwaarden. Doel van het project 1. Het project wil de gevolgen van beleidsmaatregelen op het inkomen en de mogelijkheden van sociale participatie voor huishoudens op minimuminkomensniveau zichtbaar en invoelbaar maken. 2. Met de verzamelde ervaringen worden cliëntenraden beter in staat gesteld hun oordeel te vormen en (beleids)adviezen te formuleren. 3. Cliënten worden gestimuleerd om zoveel mogelijk vanuit zelfgekozen perspectief te gaan handelen en de regie te voeren. Aanpak In elk van de drie deelnemende provincies worden huishoudens benaderd die beantwoorden aan 5 geselecteerde huishoudtypen. Van elk huishoudtype wordt per provincie een huishouden gezocht dat woonachtig is in een grote stad, een kleinere gemeente en een kleine plattelandsgemeente of woonkern. het verkrijgen van de beoogde en noodzakelijke hulp. Bij deze vorm van hulp of ondersteuning zal het invullen van het huishoudboekje vaak aan de orde zal zijn of zelfs vertrekpunt zijn van de dienstverlening. Bijzondere aandacht zal hierbij gelden voor het gebruik (of juist het niet-gebruik) van lokale regelingen. Daarbij geldt bovendien de overweging dat een vertrouwensbasis tussen hulpverlener en cliënt de beste waarborg is voor succesvolle werving én voor blijvende deelname gedurende de beoogde drie jaar. Het hulp- of dienstverleningsaanbod is daarbij niet alleen een belangrijke stimulans, maar kan ook voorkomen dat verwachtingen van hulp of oplossingen, die bij deze huishoudens kunnen worden gewekt, worden gefrustreerd. Voorgenomen start Het FSU wil in de loop van het voorjaar het project starten en zal een beroep op de provincie Fryslan doen om via het Sociaal Investerings Fonds of het te vormen Transitiefonds - financiering mogelijk te maken! Werving van huishoudens Werving van de beoogde huishoudens zal plaatsvinden door de intermediairs/hulpverleners. Dat kan binnen hun bestaande cliëntenbestand of bij intakes. Daarbij kan onder meer worden gedacht aan: * vrijwillige hulpverleners (lokale spreekuren, begeleiders en belastinghulpverleners vanuit de vakbeweging, Humanitas, ouderenbonden, schuldmaatje Arme Kant, budgetteringshulp, enz.) * schuldhulpverleners; * voedselbank; * het Kansenkaartproject van de Sociale Alliantie Fryslan. Uitgangspunt is dat deze hulpverleners hun diensten toch al aanbieden of daarover reeds afspraken hebben gemaakt c.q. zullen doorverwijzen naar en/of bemiddelen bij 5

PROTOCOL VOOR HUISBEZOEKEN Zonder een protocol voor huisbezoeken worden uitkeringsgerechtigden vogelvrij verklaard. Dat zegt de Landelijke Cliënten Raad (LCR) als reactie op het- inmiddels aangenomen - wetsvoorstel waarin de huisbezoeken worden vastgelegd. De regering stelt dat zij alleen een kader kan schetsen in de regelgeving. De LCR vindt de eis voor een protocol daar niet haaks op staan. Een protocol levert uitkeringsgerechtigden bovendien niet geheel over aan willekeur van uitvoeringsorganisaties. Aantasting De LCR heeft nooit onder stoelen of banken gestoken niet blij te zijn met de inhoud van het wetsvoorstel (wet houdende een regeling in de sociale zekerheid van de rechtsgevolgen van het niet aantonen van de leefsituatie na het aanbod van een huisbezoek (31929)). Het is een aantasting van het beschermrecht van de burger. Het begrip huisvredebreuk krijgt hierdoor een heel andere betekenis. Ernstige gevolgen De regering geeft aan dat een cliënt nooit tegen zijn wil met een huisbezoek kan worden geconfronteerd. Er zijn immers, zo stelt zij, andere mogelijkheden om noodzakelijk bewijs te leveren. Een cliënt zou een huisbezoek ook kunnen weigeren. Dat dit ernstige gevolgen kan hebben, zoals verlaging of weigering van de uitkering, laat de cliënt nauwelijks enige keuze. Cliëntenraden Volgens de LCR is het heel goed mogelijk om een protocol voor te schrijven. Er hoeft in de wet niet te worden vastgelegd wát in dit protocol moet worden opgenomen. Cliëntenraden krijgen hierdoor wel de mogelijkheid om kritisch naar de inhoud te kijken en te adviseren over het te voeren beleid. Daarmee kan de zorgvuldigheid beter worden gewaarborgd. FNV TEGEN INMENGING CAO S De FNV is faliekant tegen de inmenging in cao's zoals minister Henk Kamp (Sociale Zaken) aan de Tweede Kamer heeft voorgesteld. Kamp gaat bekijken of het mogelijk is om in tijden van crisis af te wijken van de cao, bijvoorbeeld door de afgesproken loonsverhoging niet uit te betalen. Volgens de vakcentrale is de brief van Kamp aan de Tweede Kamer nogal inconsequent. "Eerst legt de minister heel goed uit waarom het algemeen verbindend verklaren van de cao's belangrijk is. En vervolgens wil hij toch gaan sturen door allerlei voorwaarden op te leggen", aldus de FNV. Crisis Volgens voorzitter Jaap Smit van vakbond CNV blijkt uit de brief vooral het vertrouwen van de minister in het overlegmodel en gaat het in de brief slechts over de uitzonderlijke gevallen dat werkgevers en werknemers er zelf niet uitkomen. "Ook in tijden van crisis zijn de werkgevers en werknemers in Nederland prima in staat om samen tot goede oplossingen te komen", stelt hij. Voorstellen Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland zijn benieuwd naar de voorstellen van Kamp.,,Het is voor caopartijen nu al mogelijk om af te wijken van de cao om bedrijven in problemen overeind te houden. Als de minister dat eenvoudiger en makkelijker wil maken, zullen we uiteraard serieus naar zijn voorstellen kijken'', aldus de organisaties. 6

VISIEDOCUMENT OVER TOEKOMST CLIENTPARTICIPATIE Steeds meer sociale diensten in Fryslân gaan fuseren of nauwer samenwerken om het beleid Werk en Inkomen regionaal uit te voeren. Dat gebeurt zeker met het oog op de aankomende Wet Werken naar Vermogen die januari 2013 effectief wordt! Stroomversnelling De gemeenten ten westen van de as Leeuwarden-Heerenveen-Wolvega (werkgebied van het grootste Friese WSWbedrijf Emaptec) bereiden zich gezamenlijk voor op de uitvoering van deze wet. De andere Friese gemeenten zullen dit voorbeeld volgen en ook regionale verbanden aangaan. Daarnaast gaat de gemeentelijke herindeling gestaag door. De bestuurlijke wijzigingen hebben ook gevolgen voor de (cliënt)organisaties in de betreffende gemeenten. Veel gemeenten willen de cliëntparticipatie Werk en Inkomen verbinden met de participatie rond de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en de WSW. Die ontwikkeling is in een stroomversnelling geraakt door de komst van de Wet Werken naar Vermogen. Daarbij wordt het uitgangspunt van de WMO gehanteerd: niet meer uitgaan van de voorzieningen maar van de situatie van de cliënt. Nieuwe vormen Al deze ontwikkelingen doen een sterk beroep op de kwaliteit en het veranderingsvermogen van de cliëntenraden. Hoe ziet de toekomst er uit voor de cliëntparticipatie? Moeten we toe naar ook andere vormen van cliënt- of burgerparticipatie? Deze vragen kwamen aan bod op een themabijeenkomst van de 13 Friese cliëntenraden op 28 oktober 2011 in de Open Hof in Leeuwarden. Resultaat was de conclusie dat niet meer volstaan moet worden met de klassieke vorm van een raad en dat er andere of nieuwe vormen van cliëntparticipatie toegepast kunnen worden. Op basis van de bijeenkomst hebben het Provinciaal Overleg Cliëntenraden en het FSU een nieuw visiedocument uitgebracht. In dit visiedocument worden de volgende mogelijkheden aangegeven: 1. panels van cliënten die onderdelen van regelingen beoordelen op kwaliteit 2. inschakelen van sociale media en internet 3. achterbanbijeenkomsten inspelend op actualiteit 4. onderzoek (vragenlijsten/quick scans) voor en door cliënten 5. directe verbinding met spreekuren en vrijwillige (schuld)hulpverleners 6. op locatie uitvoering sociaal beleid toetsen (werkbezoek) 7. directe verbinding met andere cliëntenraden (UWV, WSW, Werkplein en WMO). De schets van deze mogelijke participatievormen wordt vooraf gegaan door een korte analyse van de bestaande cliëntparticipatie en een beschrijving van actuele ontwikkelingen die van grote invloed zijn op de participatie! Het visiedocument is op te vragen bij het FSU en te downloaden op de website van het FSU (www.fsufriesland.nl). Het FSU en POC hebben meerdere visiedocumenten uitgebracht: Cliëntparticipatie WWB en WMO, mei 2007 Kwaliteit WMO-loket, mei 2007 Work First en re-integratie, juli 2007 Modernisering WSW, juni 2008 Handhavingsbeleid, november 2008 Schuldhulpverlening, november 2008 Controle en privacy, februari 2010 Collectieve zorgverzekering AV Frieso, juni 2010 Participatie Werkpleinen, november 2010 Werken naar Vermogen, mei 2011 7

VEEL KOSTEN VOOR GENERAAL PARDONNERS! Alle personen die vielen onder het Generaal Pardon hebben in eerste instantie in 2007 een tijdelijke verblijfsvergunning gekregen voor de duur van een jaar. Vervolgens kreeg men een verlenging van verblijfsvergunning voor de duur van vijf jaar (tot 15 juni 2013). Voor juni 2013 moeten alle pardonners hun verblijfsvergunning verlengen voor onbepaalde tijd. Daar zijn kosten aan verbonden. De aanvraag van verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd kost per persoon 401,-. Deze aanvraag wordt individueel beoordeeld en daar zijn voorwaarden aan verbonden, o.a. inburgeringsplicht. Het is een vereiste want anders kun je je niet identificeren en ben je eigenlijk illegaal in Nederland. Zonder het document (verblijfspasje) kun je ook niet werken. Het is onmisbaar. Naturalisatie voor pardonner s Mensen met een verblijfsvergunning op grond van het generaal pardon hebben in januari 2012 een brief gekregen van de IND (Immigratie en Naturalisatie Dienst) dat ze vanaf juni 2012 een naturalisatieverzoek in kunnen dienen ofwel dan kan men een aanvraag indienen voor het Nederlands paspoort. Daar hebben ze recht op na vijf jaar verblijfsstatus te hebben gehad. De aanvraag voor naturalisatieverzoek kost per persoon 798,-. In de brief wordt tevens aangegeven dat de Nederlandse nationaliteit niet verplicht is. Is de aanvraag niet compleet dan krijgt men de leges niet terug. De pardonners hebben genoeg aan de verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd, wat overigens veel goedkoper is. Echter alleen met een verblijfsvergunning heeft men geen stemrecht in Nederland en solliciteren bij defensie, politie en andere werkgevers is vaak zinloos zonder Nederlands paspoort. Zij die graag wel een Nederlandse paspoort willen aanvragen moeten heel wat geld hebben gespaard. De legeskosten zijn in een korte tijd behoorlijk toegenomen. Het is vaak niet alleen 798,- die men moet betalen maar veel meer. Want onder voorwaarde nummer 5 wordt gevraagd naar een gelegaliseerde geboorteakte en een geldig paspoort. Legalisatie geboorteakte Legalisatie van geboorteakte is niet gratis. Daarvoor moet men zich melden bij de ambassade van het land van herkomst, zodat de ambassade er een stempel op zet wat eigenlijk het bewijs is dat het document echt is en afgegeven is door een bevoegd orgaan. Daar zijn kosten aan verbonden (per land kan het verschillen), daarna gaat hetzelfde document naar het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken die het document voor de laatste keer checkt voor een goedkeuring. Daar zijn ook kosten aan verbonden. Geldig paspoort land van herkomst De meeste mensen die een verblijfsvergunning op grond van het generaal pardon hebben gekregen woonden al tijden (langer dan vijf of tien jaar) in Nederland. Zij die een paspoort van het land van herkomst bezitten zijn nu eigenlijk te laat. Want hun paspoort is niet meer geldig en is verlopen. In de tussentijd is men niet terug geweest naar het land van herkomst. Het kon formeel ook niet, omdat men midden in de asielprocedure zat. Vaak mag je niet eens van de Nederlandse overheid terugkeren naar het land van herkomst. Het is ook logisch dat mensen die voor hun leven vrezen niet zullen terugkeren naar hun land. Nu wordt het ingewikkeld. Al deze mensen die in bezit zijn van een oud paspoort van het land van herkomst moeten bij de betreffende ambassade een nieuw paspoort aanvragen. Daar zijn kosten aan verbonden (per ambassade verschillen de tarieven). De ambassade is 8

vrij om eigen tarieven vast te stellen (hoge of lage tarieven), als Nederlandse vergunninghouder heb je er geen recht van spreken. Je moet het bedrag gewoon betalen. Bijzondere bijstand De vergunninghouders kunnen een aanvraag indienen voor bijzondere bijstand. Deze zal echter individueel beoordeeld worden. De bijzondere bijstand voor legeskosten is alleen mogelijk indien de aanvrager niet voor deze kosten heeft kunnen reserveren en tevens de mogelijkheid ontbreekt om voor deze kosten een geldlening af te sluiten wordt onder de verantwoordelijkheid van de sectormanager van sociale zaken in een werkinstructie beschreven. De kosten van leges behoren volgens de Centrale Raad van Beroep (CRvB) tot de incidenteel voorkomende algemeen noodzakelijke kosten van het bestaan, welke kosten de belanghebbende in beginsel uit de bijstandsnorm dient te voldoen. Ondanks het feit dat de legeskosten per januari 2003 sterk zijn verhoogd en een verblijfsvergunning tijdelijk is, brengt dat volgens de CRvB niet mee dat belanghebbende voor die kosten niet heeft kunnen reserveren, dan wel dat voor hem de mogelijkheid ontbrak om door middel van het afsluiten van een lening in die kosten te voorzien. Afhankelijk van de daadwerkelijke kosten kan er sprake zijn van kosten welke de reserveringscapaciteit te boven gaan. In werkinstructies zal vastgelegd worden hoeveel de aanvrager geacht wordt te reserveren voor deze kosten en in hoeverre het afsluiten van een geldlening tot de mogelijkheid kan behoren. Nederlandse maatschappij en al een tiental jaren in Nederland wonen voelen zich nu nog steeds niet welkom als ze te weten komen wat de naturalisatie met zich meebrengt. Oorspronkelijk zijn deze mensen gevlucht uit het land van herkomst. De kosten voor de naturalisatie en de administratieve rompslomp brengt toch emotionele schade met zich mee. Waarom? Deze mensen die oorspronkelijk gevlucht zijn hebben nadat het bekend werd dat er een Generaal Pardon kwam een verklaring moeten tekenen waarbij ze afstand deden van hun huidige asielprocedure (sommige mensen waren al uitgeprocedeerd). Toen waren de mensen niet op de hoogte van de consequenties nu. Want formeel zijn deze mensen geen vluchteling meer en mochten ze Nederlandse nationaliteit willen aanvragen dan moeten ze in aanraking komen met de ambassade van het land van herkomst. De ambassade hanteert eigen regels en zal tekst en uitleg gaan vragen aan al deze mensen. FSU-medewerker Sewindzj Mamedchanova heeft een uitgebreide notitie over dit onderwerp geschreven. De notitie is op te vragen bij het FSU en te downloaden op de website van het FSU. Emotionele schade Voor hen die graag een Nederlandse nationaliteit willen aanvragen en daarmee aan alle voorwaarden voldoen voelt het als een koude douche. De mensen die zich volledig gemengd hebben in de 9

MAG JE EEN SCHADEVERGOEDING HOUDEN IN DE BIJSTAND? Bij de spreekuren van het FSU-netwerk kan iedereen gratis terecht met vragen over de sociale zekerheid, voorzieningen, werk en re-integratie. Vrijwilligers staan mensen met raad en daad terzijde. Zij behartigen hun belangen en helpen duidelijkheid te scheppen en problemen aan te pakken. Zoals gebeurde in de onderstaande situatie. Peter Hoekstra, 40 jaar en gehuwd, is werkloos en heeft een bijstandsuitkering. Zijn vrouw heeft geen inkomen, daarom ontvangen ze een uitkering voor gehuwden/samenwonenden van 1.523,- per maand. Enkele jaren geleden heeft Peter, hij werkte toen nog, een operatie ondergaan in het ziekenhuis. Er is iets fout gegaan tijdens de operatie, want sindsdien heeft hij chronische hoofdpijn. Peter heeft het ziekenhuis aansprakelijk gesteld voor de medische misser en een letselschadevergoeding geëist. Het heeft vervolgens lang geduurd voordat een vergoeding werd toegekend. Eindelijk zal het bedrag overgemaakt worden. Maar Peter wordt er door een kennis op gewezen dat de vergoeding wel s volledig verrekend kan worden met de bijstandsuitkering. Hij moet zich niet rijk rekenen. Geschrokken van deze waarschuwing gaat hij naar het spreekuur van vrijwillige hulpverleners om advies te vragen. Mag Peter de letselschadevergoeding houden of raakt hij die kwijt vanwege de bijstandsuitkering? zogenaamde loonderving wordt beschouwd als inkomen en mag niet worden behouden. Maar als het gaat om een vergoeding voor persoonlijke schade en medische of juridische kosten dan wordt deze niet als inkomen gerekend. Bij persoonlijke schade wordt gesproken van een immateriële schadevergoeding oftewel smartengeld. Het is dus heel belangrijk waar de letselschadevergoeding voor bedoeld is. Een vergoeding kan ook deels voor loonderving zijn en deels voor immateriële schade. Voor de verrekening met de bijstand wordt dan het laatste deel vrijgelaten. Als de letselschadevergoeding helemaal of deels behouden mag worden omdat deze niet als inkomen beschouwd wordt is het verhaal echter nog niet afgelopen. Want in de bijstandsuitkering mag je maar een beperkt bedrag aan vermogen hebben. Per januari 2012 geldt voor gehuwden/ samenwonenden een maximumbedrag van 11.370,-. Alles wat hier boven zit wordt ook verrekend met de uitkering. Peter had hier nooit bij stilgestaan en wist ook niet wanneer een vergoeding wel of niet verrekend wordt. Hij maakt de afspraak met de spreekuurhouder om samen te bekijken wat voor gevolgen de schadevergoeding heeft voor zijn bijstandsuitkering. De spreekuurhouder geeft hem de volgende informatie: Als het gaat om een vergoeding voor verlies van inkomen of uitkeringsrecht dan zal deze volledig verrekend worden met de bijstandsuitkering. Deze vergoeding voor 10

BEGELEIDERS GEVRAAGD! Veel cliënten die beoordelingsgesprekken hebben met instanties als UWV, Werkpleinen, sociale diensten, reintegratiebureau s en schuldhulpbureau s hebben behoefte aan ruggesteun.. Ze willen graag iemand mee hebben die van de gang van zaken weet, een tweede geheugen is en kan ingrijpen als er sprake is van miscommunicatie. Sinds jaren bieden veel spreekuurhouders deze steun aan hun cliënten. En ook sinds jaren kent het FSU een aparte, provinciale groep van begeleiders die op afroep ingeschakeld kunnen worden. Deze groep is echter zeer uitgedund. Dat betekent dat Sewindzj grote moeite heeft om vragen van cliënten om een begeleider mee te krijgen te honoreren. Daarom wil het FSU een vernieuwde provinciale werkgroep formeren met personen die optreden als begeleider. Daarvoor doet het FSU een dringend beroep op spreekuurhouders en vrijwilligers om zich beschikbaar te stellen! De provinciale werkgroep garandeert dat begeleidingen snel en op maat geboden kunnen worden en ontlast het werk van de lokale Steunpunten. Het FSU biedt de begeleiding aan in de publieksfolders die verspreid worden onder cliënten. De cliënt wordt in contact gebracht met een begeleider, op grond van een selectie op instantie, woonplaats en tijdstip van het gesprek bij de instantie. De begeleider maakt met de cliënt verdere afspraken over de voorbereiding, het gesprek zelf, de nabespreking en eventuele vervolgcontacten met spreekuurwerk. De begeleider treedt niet op namens de cliënt, maar staat hem/haar bij. Bij miscommunicatie of conflicten met medewerkers van de instanties kan de begeleider een bemiddelende rol spelen. Het aantal begeleidingen wordt geregistreerd. De groep begeleiders komt 1x per kwartaal bijeen om de ervaringen uit te wisselen. De (reis)kosten voor de begeleidingen en uitwisselingsbijeenkomsten worden vergoed door het FSU. Vaardigheden begeleider goed en aandachtig kunnen luisteren inlevingsgevoel ten opzichte van de cliënt tactisch zijn naar de cliënt en de medewerkers van de instantie goed contact kunnen leggen en communiceren vragen kunnen stellen wanneer iets niet duidelijk is op een heldere manier de gang van zaken en benodigde stappen uit kunnen leggen om kunnen gaan met emoties in kunnen grijpen tijdens het gesprek met medewerkers als er misverstanden, bejegeningproblemen of heftige emoties ontstaan het gesprek en gemaakte afspraken kunnen samenvatten (mondeling en schriftelijk) De begeleider krijgt FSU-naamkaartjes (met logo, bereikbaarheidsgegevens en naam begeleider) die verstrekt kunnen worden aan de cliënt en aan medewerkers van de instanties. Voel je wel voor de rol als begeleider dan graag jouw reactie! 11

THEMABIJEENKOMST INTEGRALE SCHULDHULP Het Provinciaal Overleg Cliëntenraden (POC) en het FSU organiseren op vrijdagochtend 24 februari a.s. een themabijeenkomst over Integrale Schuldhulpverlening. De bijeenkomst begint om 9.30 uur en eindigt om 12.00 uur. Plaats is de grote zaal van De Open Hof, Goudenregenstraat 77 in Leeuwarden. Gemeentelijke verantwoordelijkheid Op 7 februari 2012 wordt het wetsvoorstel Gemeentelijke Schuldhulpverlening als hamerstuk behandeld in de 1 e Kamer en vastgesteld. Het wetsvoorstel is op 31 januari besproken in de 1 e Kamer en zal met enige wijzigingen op 7 februari aangenomen worden. Dan zal ook een besluit worden genomen over de invoeringsdatum: 1 juli van dit jaar of - en dat is waarschijnlijker per 1 januari 2013. De wet legt de verantwoordelijkheid voor een samenhangend schuldhulpbeleid neer bij de gemeenten. De gemeenten moeten er voor zorgen dat professionele en vrijwillige hulpverleners gaan afstemmen en samenwerken, dat meer gedaan wordt aan preventief beleid en dat mensen met schuldproblemen snel worden geholpen (maximale wachttijd van 4 weken). gemeenten)? Dat is de centrale vraag op de themabijeenkomst. Gerrit Jongetjes, coördinator van Plangroep Heerenveen (organisatie voor schuldhulp) zal de aftrap verzorgen en de actuele stand van zaken rond schuldhulp in Fryslan en zijn visie erop schetsen. Na deze bijdrage volgt uitwisseling van ervaringen en discussie onder leiding van Nanne de Jong - over de praktijk van de schuldhulpverlening Wil je deelnemen aan de themabijeenkomst? Dan graag aanmelden vóór 22 februari a.s. bij het FSU. Samenwerken Het FSU heeft een provinciale werkgroep van vrijwillige schuldhulpverleners. De werkgroep werkt nauw samen met het Schuldhulpmaatjesproject van de kerkelijke organisaties Solidair en PKN. De spreekuren in het FSU-netwerk krijgen meer en meer te maken met cliënten die in schulden zitten. Programma Hoe kunnen we inspelen op deze ontwikkelingen vanuit de hulpverlening en vanuit de cliëntenraden (als adviseur van 12

EXTRA TEGEMOETKOMING OUDERE WERKNEMER Het inkomenseffect voor mensen met een laag inkomen en een lang arbeidsverleden die vanaf 2025 op hun 65e willen stoppen met werken, wordt beperkt tot -3%. Daarmee komt Minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid tegemoet aan de wens van de Tweede Kamer. Kamp introduceert vanaf 2020 voor oudere werknemers (58-64) een aanvullende werkbonus, dat schrijft de minister vandaag in antwoord op Kamervragen. Bonus Oudere werknemers met een laag inkomen kunnen door deze nieuwe regeling, samen met de reguliere werkbonus die vanaf 2013 ingaat, ruim 17.000 euro sparen. Kamp heeft eerder verschillende maatregelen aangekondigd om oudere werknemers langer aan het werk te houden en mensen die niet langer door kunnen werken in inkomensverlies tegemoet te komen: Een reguliere werkbonus van maximaal 8.400 euro voor alle werknemers tussen 61 en 64 jaar (vanaf 2013). Een aanvullende werkbonus van in totaal 1.200 euro voor oudere werknemers tussen 61 en 64 jaar met een laag inkomen (vanaf 2020). circa 150% van het minimumloon. Tot deze groep behoren veel mensen met een lang arbeidsverleden in een laagbetaalde baan. De kosten van de aanvullende werkbonus worden geraamd op circa 125 miljoen euro. De dekking komt uit de regelingen van het Vitaliteitspakket. In het wetsvoorstel verhoging AOWleeftijd, voortvloeiend uit het pensioenakkoord, is geregeld dat de AOWleeftijd gekoppeld wordt aan de levensverwachting. De AOW-leeftijd wordt in 2020 opgetrokken naar 66 jaar en in 2025 naar 67 jaar. Het kabinet vindt dat langer doorwerken is nodig om de oudedagsvoorziening betaalbaar te houden. Mensen die vanaf 2020 op hun 65e stoppen met werken krijgen de rest van hun leven 6,5% minder AOW. Iemand die daarentegen langer doorwerkt dan de AOW-gerechtigde leeftijd krijgt vanaf 2013 6,5% extra AOW. Ophoging Naast de genoemde maatregelen komt Kamp nu met de invulling van de toezegging om voor mensen met een laag inkomen en lang arbeidsverleden de inkomensachteruitgang bij het stoppen met werken op hun 65e te verzachten. Zo wordt het bedrag van de aanvullende werkbonus opgehoogd naar maximaal 8.450 euro en wordt de ingangsdatum vervroegd naar 58 jaar. Deze bonus geldt voor werknemers met een inkomen rond het minimumloon, en loopt af naar mate mensen meer verdienen en stopt bij een inkomen van 13

MEER GELD VOOR SOCIALE WERKPLAATSEN NODIG De sociale werkplaatsen moeten er 230 miljoen euro per jaar bij krijgen. Zo blijven alleen al deze kabinetsperiode 125.000 mensen extra aan het werk. Die oproep heeft Cedris, de vereniging van sociale werkplaatsen, aan het kabinet gedaan. De extra investering valt grotendeels terug te verdienen. Het kabinet zou jaarlijks 115 miljoen euro besparen aan uitkeringen. Het geld dat overblijft komt nagenoeg overeen met de 100 miljoen euro die toenmalig minister Piet Hein Donner (Binnenlandse Zaken) bij de totstandkoming van het bestuursakkoord heeft gereserveerd voor gemeenten die in de problemen komen bij de uitvoering van de nieuwe Wet werken naar vermogen. Bijstand Gemeenten moeten de komende jaren fors bezuinigen op de sociale werkplaatsen. Daarnaast worden de bijstand, de Wajong en de regeling voor de sociale werkplaatsen per 2013 gebundeld in de nieuwe Wet werken naar vermogen. Het kabinet hoopt dat er zo meer mensen uit de bijstand bij een 'gewone' werkgever aan de slag gaan. Maar Cedris is juist bang dat veel mensen door de bezuinigingsslag tussen wal en schip vallen. Aparte cao Ook doet Cedris een oproep om af te zien van een aparte cao voor sociale werkplaatsen, omdat de huidige cao relatief duur is en zou zorgen voor extra wachtlijsten. Nu verdienen mensen daar gemiddeld 120 procent van het minimumloon. In de regeling Werken naar vermogen verdienen mensen ten hoogste het minimumloon. Momenteel staan er 20.000 mensen op de wachtlijst om in een sociale werkplaats aan de slag te gaan. Uit berekeningen van Cedris blijkt dat het 5 jaar duurt voordat die lijst is weggewerkt. Loonkosten Cedris berekende dat in 2015 80 procent van het budget opgaat aan loonkosten voor de huidige groep van 100.000 mensen. Dit gaat ten koste van de begeleiding en scholing van de 400.000 mensen die straks onder de nieuwe wet gaan vallen. "Zij dreigen aan de kant te komen te staan'', aldus Cedris-voorzitter Iris van Bennekom. AGENDA FEBRUARI EN MAART 2012 08 februari 16.00 uur Statencommissie Boarger en Mienskip, sociale agenda. Provinciehuis 16 februari 13.30 uur Spreekuurhoudersoverleg FSU, kantoor FSU 21 februari 9.30 uur cursus Aangifte Belastingen, kantoor FSU 23 februai 13.30 uur, ledenvergadering FSU, kantoor FSU 23 februari 19.30 uur, infobijeenkomst lokale organisaties/fsu, MFC Mozaiek Leeuwarden 24 februari 9.30 uur themabijeenkomst Integrale Schuldhulp, Open Hof Leeuwarden 07 maart 19.30 uur Infobijeenkomst lokale organisaties/fsu WWB en minimabeleid, de Wiken Drachten 09 maart 9.30 uur Basiscursus FSU, kantoor FSU 16 maart 9.30 uur Basiscursus FSU, kantoor FSU 22 maart 13.30 uur Spreekuurhoudersoverleg FSU, kantoor FSU 23 maart 9.30 uur Basiscursusu FSU, kantoor FSU 29 maart 9.30 uur Basiscursus FSU, kantoor FSU 30 maart 9.30 uur Uitwisseling cliëntenraden POC, Open Hof Leeuwarden. 14

VAKANTIEDAGEN BIJ ZWANGERSCHAP EN ZIEKTE Per 1 januari 2012 bouwt een werknemer tijdens zwangerschapsverlof en bevallingsverlof en tijdens ziekte meer vakantiedagen op! Bij langdurige ziekte worden evenveel vakantiedagen opgebouwd als in een periode waarin de werknemer niet ziek is. Voor januari 2012 was de opbouw van vakantiedagen bij langdurige ziekte beperkt tot het laatste half jaar. Wanneer de werknemer door ziekte gedeeltelijk niet kan werken, bouwt deze evenveel vakantiedagen op als in een periode waarin hij niet ziek is. Tot nu toe werden alleen vakantie-uren opgebouwd over de gewerkte uren. Opbouw bovenwettelijke dagen bij ziekte Voor eventuele extra vakantiedagen (bovenwettelijke vakantiedagen) kunnen andere afspraken gelden. Deze staan in de arbeidsovereenkomst of cao. Zo kan er bijvoorbeeld in de arbeidsovereenkomst of cao staan dat er tijdens ziekte helemaal geen opbouw van de bovenwettelijke dagen is. Opbouw vakantietoeslag De opbouw van de vakantietoeslag gaat bij ziekte gewoon door. De vakantietoeslag is minimaal 8% van het bruto jaarsalaris. Opbouw vakantiedagen bij ziekte vanaf 1 januari 2012 De wetswijziging heeft geen terugwerkende kracht. Daardoor is de volledige opbouw van vakantiedagen pas merkbaar na 6 maanden, dus na 30 juni 2012. Het is niet de bedoeling dat de werknemer nadeel ondervindt van de nieuwe wet: hij heeft dus ten minste opbouw over de laatste 6 maanden van de ziekteperiode, ook als hij voor 1 juli 2012 weer beter is. Enkele voorbeelden om bovenstaande te verduidelijken: -op 1 juli 2011 ziek en weer beter op 1 mei 2012. Er is dan opbouw van de wettelijke vakantiedagen over de laatste 6 maanden van de ziekteperiode. -ziek op 1 juli 2011 en weer beter op 1 september 2012. Vanwege de volledige opbouw vanaf 1 januari zijn op 1 september over 8 maanden de wettelijke vakantiedagen opgebouwd. 15

COLOFON Redactie: Team FSU Oplage: 500 Verschijnt 2 maandelijks. Kopij voor de volgende Rondzendbrief inleveren vóór 30 maart 2012. FSU kort De vereniging FSU bundelt belangenorganisaties, spreekuren en cliëntenraden in Friesland. De spreekuren zijn gevestigd in alle regio s van de provincie. Iedereen met vragen en problemen op het gebied van sociale zekerheid, voorzieningen, werk en reïntegratie kan hier terecht. De spreekuren vormen de basis en voeding voor de collectieve belangenbehartiging van het FSU. Het FSU verzorgt voorlichting en onderhandelt met instanties en politiek over verbetering van de positie van uitkeringsgerechtigden. Bestuur Johan Spek Siebren Bonsma Jan van den Berg Catharina Brandsma Dirk van der Wal Ida van Kampen voorzitter secretaris penningmeester lid lid aspirant lid Team medewerkers Nanne de Jong (coördinator); Carla Wierenga (opbouwwerker); Sewindzj Mamedchanova (administratief medewerker); Monique Robben (projectmedewerker BSP); Christine Short, Eva Ram, Jan-Willem Meijer, Lisa Paassen, Else Paassen, Aafje Seinstra, Afrah Soleiman Mohamed (allen stagiaires); Bram Tanja (vrijwilligerscoordinator), Kim Reemer (signalering), Frits Breteler (scholing); Marjolein van Veen (scholing), Hein Schukken (redactie RZB en documentenbank); Wim van Dijk, Richard vd Woude en Hans den Draak (medewerkers huishoudelijke dienst). Vrijwilligers In FSU-verband zijn zo n 100 vrijwilligers actief. De meeste vrijwilligers zijn spreekuurhouder of cliëntenraadslid en actief in een aangesloten organisatie. Het FSU kent provinciale projectgroepen die de verantwoordelijkheid voor een project of product dragen. 16