Samen werken aan het verminderen van overbelasting Doelgroep Wij zijn begonnen met 3 bij ons bekende Marokkaanse mantelzorgers, die alledrie balanceerde op het randje van afknappen. Zij hadden dezelfde kenmerken: Zij zijn mantelzorger van 1-4 eigen kinderen Onbegrip in huwelijk, familie en netwerk Voelen zich alleen verantwoordelijk voor de zorgvrager(s) Vinden geen begrip bij professionele zorgverleners In het traject van de professionele zorgverlening is weinig op elkaar afgestemd. Werken allemaal Achtergrond-informatie /aanleiding Onze Marokkaanse mantelzorgconsulent kwam in vergelijking met haar autochtone collega s zeer zwaarbelaste mantelzorgers tegen. Dat heeft vooral culturele oorzaken. In de Marokkaanse gemeenschap loop je niet met je zieke kind te koop. Overtuigingen als het boze oog en de duivel maken daar deel van uit. Het gaat opvallend vaak zo: de man wijst de vrouw als schuldige aan, laat het gezin in de steek. Eén van de drie vrouwen was nog wel getrouwd, maar ook zij kon geen zaken m.b.t. het gehandicapte kind met haar man bespreken. De vrouwen voelden zich erg alleen staan, zeiden nergens terecht te kunnen met hun verhaal, voelden zich niet erkend. De vrouwen voelden zich niet begrepen door de professionele hulpverlening. In het geval van de vrouw met drie (!) eigen kinderen met GGz problematiek, waarvan één zeer ernstige, en één aangenomen lichamelijk gehandicapt kind, was er afgesproken met MEE dat zij het begeleidingstraject van het hele gezin op elkaar zouden afstemmen. Alledrie kinderen liepen bij verschillende behandelaars, die niet van elkaar wisten en weten wat ze aan het doen zijn. MEE had zich teruggetrokken zonder duidelijke opgave van redenen. Mevrouw heeft een voetoperatie gehad, waarna ze twee weken niet mocht lopen. Dat niet-lopen is natuurlijk mislukt. Voor de volgende voetoperatie heeft de mantelzorgconsulent overlegd met de huisarts of mevrouw tijdelijk opgenomen kan worden, zodat ze niet alleen kan herstellen, maar ook respijt heeft. Dat lijkt te lukken. Ook de andere twee vrouwen kampten met soortgelijke problemen:
Zij konden vanuit hun culturele achtergrond niet duidelijk maken aan zorgverleners wat zij wilden en hoe zij zich voelden. Gevolg is dat er geen adequate hulp werd verleend, de mantelzorger gefrustreerd achter bleef, weinig vertrouwen ontwikkelde naar professionele hulpverleners. Werk: zij zijn langdurig ziek, omdat zij vanuit hun culturele achtergrond het mantelzorgen niet bespreekbaar kunnen maken. Vaak leidt dit tot een uitkeringssituatie. Er was weinig begrip in hun omgeving. In de Marokkaanse gemeenschap werd veel besproken, geroddeld, snel een oordeel over iemand uitgesproken. Kortom het was geen veilige omgeving. Dat weerhield de vrouwen ervan met elkaar contact te zoeken. De mantelzorgconsulent werd begeleid door de regiocoördinator. Er was afgesproken dat de consulent zich alleen richtte op de mantelzorger, omdat er geen tijd / geld was om dit goed uit te diepen. Dit project bood ons de kans om het geheel grondiger aan te pakken. Doel Ons doel was om een stramien /format te realiseren voor een ondersteuningsaanbod aan zwaarbelaste (Marokkaanse) mantelzorgers. Alle delen daarvan waren eveneens te hanteren of aan te passen voor mensen van andere herkomst Werkwijze Wij hebben onze interventies op verschillende niveau s gepleegd: De samenwerking versterkt met MEE, de huisartsen de wijkagent door: Individuele afstemming van aanbod op beleids- en coördinatie niveau door regiocoördinator Gezamenlijke afstemming van zorg- en begeleidingsaanbod Begeleiding en empowerment van de mantelzorgers door individuele ondersteuning door de Marokkaanse mantelzorgconsulent. Omdat de behoefte aan lotgenotencontact groot is zal de mantelzorgconsulent na dit project lotgenotencontact starten om zo elkaars kracht te versterken. De training zal volgend jaar worden gedaan, gericht op empowerment. Bijscholing Marokkaanse mantelzorgconsulenten. Knelpunten in de begeleiding en ondersteuning van Marokkaanse, overbelaste mantelzorgers: Opvallend binnen ons bestand van Marokkaanse mantelzorgers was, dat het ging om zware en multiple problematiek. Het ging hierbij om een samenspel van lichamelijke problemen, psychische overbelasting, relatieproblemen, GGz-problematiek en culturele verschillen. Daarnaast waren er gezinnen die in aanraking met de politie kwamen. Bij Marokkaanse mensen komt veel GGzproblematiek voor in 80% van ons bestand. Culturele verschillen in opvattingen wat betreft ziekte, zorg en hulpverlening, maken het de Marokkaanse mensen erg moeilijk om hulp buitenshuis te vragen. Problemen worden zoveel mogelijk
binnen de familie opgelost; er wordt geen vuile was buiten gehangen. Gebeurt dit wel, dan wordt zo n familie al gauw het slachtoffer van het roddelcircuit binnen de gemeenschap. Vaak worden gehandicapten of mensen met psychiatrische problemen, niet geaccepteerd binnen de familie en zelfs uitgestoten. Ook analfabetisme komt geregeld voor; mensen zijn niet naar school geweest. Het bovenstaande vormt een belemmering om hulp en ondersteuning te gaan zoeken. Als het echt niet anders kan, dan worden deze mensen vaak omgeven door meerdere hulpverleningsinstanties die dat van elkaar niet weten. De Marokkaanse mantelzorgers zijn intensief individueel begeleid door de Marokkaanse consulente. Het vergde meer uren dan we in eerste instantie gepland hadden. We zijn erachter gekomen dat we de Marokkaanse mantelzorgers in twee groepen kunnen splitsen: de eerste noemen wij de solo-mantelzorger die als enige binnen het gezin/ netwerk voor de zorgvrager zorgt en die beide geen erkenning daarvoor krijgen. De tweede groep zijn mantelzorgers waarbij de zorg wordt erkend, maar niet gedeeld. We zijn geen derde groep Marokkaanse mantelzorgers tegengekomen die gezamenlijk de zorg rond de zorgvrager delen. De consulente heeft contact opgenomen met meerdere betrokken hulpverleners. Met het oog op coördinatie van de zorg rond de cliënt hebben we ervoor gekozen om de huisarts te vragen of die de coördinatie op zich neemt, of er één aan te wijzen. Uiteraard met toestemming van de mantelzorgers. Dit werkt uitstekend. Er is een training ontwikkeld waarin met een kleine groep (max.5) mantelzorgers wordt gewerkt aan o.a. bewustwording, ontspanning, de sociale kaart en sociale netwerken. De training voor Marokkaanse mantelzorgers onderscheidt zich op meerdere aspecten van die van de training voor andere groepen van mantelzorgers. Deze verschillen komen voort uit de specifieke, multiple problematiek zoals hierboven aangegeven. Daarom worden de volgende onderwerpen besproken terwijl deze niet specifiek wordt behandeld in de andere trainingen: Het taboe om problemen buitenshuis te bespreken. Dit wordt met de deelname aan deze training doorbroken. Hier wordt veel aandacht aan besteed: hoe voel ik mezelf daarbij, hoe reageert de omgeving hierop en hoe hiermee om te gaan? De complexe problematiek: wat speelt er, hoe zijn zaken met elkaar verweven, uitpluizen, overzicht houden enz. Mensen met GGZ-problematiek en Gehandicapten: beeldvorming Analfabetisme: normaliter hoort bij een training een cursusboek met veel tekst. Ook bij deze training hoort een cursusboek waarin de hoeveelheid tekst beperkt is en die stap voor stap met elkaar besproken wordt. Tekeningen en foto s spreken het meest aan. Benadering: uit ervaring blijkt dat Marokkaanse mensen in termen van wij spreken. Het woord ik wordt nauwelijks gebruikt en het wordt niet als normaal beschouwd om over jezelf te praten. Het woord ik duidt volgens hen op egoïsme; je praat niet over jezelf want je moet je ( vooral ) als vrouw bescheiden opstellen. Dit heeft tot gevolg dat er in de training vooral rekening mee moet worden gehouden m.b.t. het opkomen voor jezelf. Opkomen voor jezelf, je eigen wensen kenbaar maken en het ontdekken van
eigen grenzen zijn bijvoorbeeld onderwerpen die in de training aan de orde moeten komen om uiteindelijk resultaat te behalen: ruimte voor jezelf weten te maken. Verduidelijking tijdens de training, bewustwording van de eigen situatie, ontspanning en het vinden van oplossingen dragen eraan bij om langzamerhand toe te werken naar een ik. Zoals eerder genoemd bij D. is de training groepsgewijs (nog) niet van de grond gekomen. Individueel zijn er items uit de training gebruikt, omdat het mantelzorgers veel inzicht in hun situatie geeft en handvaten om er wat mee te doen. De tijd van het jaar was niet erg praktisch (zomervakantie, Ramadan). Toch vragen de betrokken mantelzorgers naar die training. We zullen begin 2009 deze training starten Wat is de toepasbaarheid van uw resultaten/producten voor andere steunpunten die zwaarbelaste mantelzorgers beter willen ondersteunen? Het product is voor andere steunpunten toepasbaar; let wel op dat bij allochtone mantelzorgers het bereiken van een probleem is. Bij ons werkt het goed dat iemand uit dezelfde bevolkingsgroep de mantelzorgconsulent is. Voor allochtone rs is deze methode ook toepasbaar. Wij zien het als richtlijn, die steeds aan de situatie aangepast moet worden. Daarbij kunnen we uitgaan van de definiëring van zwaar belaste mantelzorgers die in andere pilots wordt ontwikkeld. Meer informatie? Neem contact op met: Hakima Zemmouri: h.zemmouri@welzijnlelystad.nl of Greet Kamminga: g.kamminga@cmo-flevoland.nl
Zwaarbelaste MANTELZORG Binnen het netwerk waar de zorg erkend is maar wordt niet gedeeld Hier spreekt men vanuit onze zorg. Maar de regeltaken vergen zoveel dat de mantelzorger overbelast raakt. Solo mantelzorgers. Het netwerk negeert en weigert de zorg te erkennen r wordt gezien als iemand die overdrijft.het netwerk legt de problemen bij de mantelzorger terug Hoe ervaart Verwach- Werk en Werk en Situatie het netwerk ting van de r ervaart zorg r heeft zorg niet schetsen r ervaart de situatie Netwerk En van de zich als slachtoffer moeilijk te combineren vaker met verbaal en meer te combineren zich als slachtoffer Pro- non verbaal fessionele geweld te hulp maken Eigen kracht conferentie Taken verdelen Één op één gespreken begeleiden en praktisch hulp bieden Deelname aan een Empowerment training eigen grens bewaken accepteren dat taken verdeeld zijn. Lotgenoten contact van elkaar leren en elkaar erkennen Deelname aan een Empowerment training eigen grenzen kunnen bewaken het geweld niet meer accepteren De mantelzorger is in evenwicht met zichzelf ( mantelzorg en werk zijn te combineren)