PopovGGZ vzw Oude Abdij, Drongenplein 26, 9031 Gent (Drongen) Overlegplatform tel: 09 / 216 65 50 & fax: 09 / 216 65 59 Geestelijke e-mail: info@popovggz.be Gezondheidszorg website: www.popovggz.be Oost-Vlaanderen vzw rekening: 445-3550331-01 Goedgekeurd door de raad van bestuur van 26 februari 2015 VISIE OP ORGANISATIE VAN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG VOOR VOLWASSENEN IN DE PROVINCIE OOST-VLAANDEREN PopovGGZ/2014/RVB/GN/067ter 26/2/2015 1. Inleiding Tijdens de algemene vergadering van 15 juni 2012 hebben we samen met onze leden nagedacht over de rol van het overlegplatform binnen (toekomstige) ontwikkelingen in het GGZ-landschap. Naar aanleiding van deze debatten werd duidelijk dat er nood is aan een visie op goede geestelijke gezondheidszorg. Omdat PopovGGZ meer wil zijn dan een vergadering van een kleine groep mensen die beslissingen nemen gebonden aan eigenbelangen en/of regiobelangen gingen we de uitdaging aan. Tijdens de maanden januari, februari en maart 2013 hebben we met de leden van de raad van bestuur van PopovGGZ themavergaderingen georganiseerd om ideeën en standpunten te verfijnen tot een gemeenschappelijke visie. Het uitgangspunt was steeds: Als we genoeg financiële middelen zouden hebben en als we mandaat zouden hebben, wat willen we dan realiseren?. We hebben hierbij getracht om de bestaande realiteit te verlaten en ons te focussen op ideale zorg voor mensen die het zelf niet kunnen waarmaken. Als we in de geestelijke gezondheidszorg wegwijzers willen aanreiken en als we taboedoorbrekende zorg willen aanbieden, wat is er dan nodig binnen Oost-Vlaanderen en op welke manier moeten we ons dan organiseren? De ontwerpnota die daaruit voortgekomen is, is ruim verspreid onder de leden van PopovGGZ en naar bestaande overlegfora. Er werd telkens gevraagd om voorstellen van aanpassing door te geven. Deze nota is de uitkomst van bovenstaande stappen en wil richting geven tijdens de uitwerking van initiatieven binnen de sector geestelijke gezondheidszorg in de (nabije) toekomst. Visie op organisatie van de geestelijke gezondheidszorg voor volwassenen in de provincie Oost-Vlaanderen 1 / 5
2. Zorgaanbod en doelgroepen We vertrekken van het model GGZ zoals opgemaakt door de FOD Volksgezondheid met de 5 functies, zijnde: - Functie 1: activiteiten inzake preventie, promotie van de GGZ, vroegdetectie, screening en diagnosestelling - Functie 2: ambulante intensieve behandelteams voor zowel acute als chronische psychische problemen - Functie 3: rehabilitatieteams die werken rond herstel en sociale inclusie - Functie 4: intensieve residentiële behandelunits voor zowel acute als chronische psychische problemen wanneer een opname noodzakelijk is - Functie 5: specifieke woonvormen waarin zorg kan worden aangeboden indien het thuismilieu of het thuisvervangend milieu hiertoe niet in staat is We vullen dit aan met een functie 2c die omvat: ambulante behandeling door: - psychiater - psychotherapeut - andere therapeuten Deze functie omvat een groot deel van de werking van de Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG). We beschouwen de functie 2 als de functie waarbij ambulante behandeling en begeleiding geboden worden door gespecialiseerde teams/functies zowel in de thuissituatie als in hulpverleningscentra. De organisatie van het zorgnetwerk dat we hier voor ogen hebben richt zich naar alle volwassenen met psychische problemen in Oost-Vlaanderen. Voor specifieke problematieken zoals forensische zorg, verslavingszorg en zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en psychische stoornissen zullen aparte zorgtrajecten dienen uitgewerkt te worden. Deze aparte zorgtrajecten en de netwerkvorming daarrond zijn in deze nota niet verder uitgewerkt. 3. Spreiding van de zorg in de provincie en aansturing door netwerken - Principes De toegang tot de zorg mag niet afhankelijk zijn van de woonplaats van de cliënt noch van haar of zijn financiële draagkracht. Bij de spreiding van zorg laten we ons leiden door het principe van de getrapte zorg. Er is meer vraag naar basiszorg dan naar gespecialiseerde zorg. Basiszorg zal in de buurt van de cliënt dienen georganiseerd te worden. Ambulante zorg dient meer in de nabijheid van de cliënt georganiseerd te worden dan residentiële zorg. We onderscheiden vier niveaus o Bovenprovinciaal of Vlaams niveau Zorgvormen die voor een dermate kleine groep cliënteel voorzien dienen te worden waardoor niet in iedere provincie deze zorgvorm dient te worden aangeboden. Voorbeelden: Centrum Moeder en Baby, forensische zorg, o Provinciaal niveau Zorgvormen waarvoor op niveau van de provincie 1 module volstaat. Het gaat hier voornamelijk over specifieke residentiële zorg bv. unit voor patiënten met niet-aangeboren hersenletsel (NAH), intensieve Visie op organisatie van de geestelijke gezondheidszorg voor volwassenen in de provincie Oost-Vlaanderen 2 / 5
- Spreiding behandeleenheden (IBE) voor sterk gedragsgestoorde en agressieve patiënten, dubbeldiagnoses (psychose en druggebruik), o Regionaal niveau Het niveau waarop residentiële basiszorg georganiseerd dient te worden alsook ambulante zorg voor specifieke doelgroepen. o Niveau van de kleinstedelijke regio Het niveau waarop ambulante basiszorg dient aangeboden te worden. We volgen zoveel mogelijk de indeling in zorgregio s zoals door de Vlaamse Gemeenschap is vastgelegd. Regionaal niveau o Sint-Niklaas o Aalst o Oudenaarde o Gent o Eeklo Indien de Vlaamse Gemeenschap eist dat er gewerkt wordt in zorgregio s dan moeten de regio s Gent, Eeklo, Oudenaarde samengenomen worden waarbij de nadruk moet liggen op de subregionale werking in deze drie deelregio s. De zorgregio Gent is dan een overkoepeling van deze subregionale werkingen. Niveau van de kleinstedelijke regio o Sint-Niklaas o Beveren o Oudenaarde o Ronse o Gent o Eeklo o Wetteren o Lokeren o Geraardsbergen o Ninove o Dendermonde o Aalst o Zottegem o Deinze - Op ieder niveau is er een samenwerkingsverband van actoren die instaan voor de organisatie en/of uitvoering van een bepaald zorgaanbod. Provinciaal niveau o Organisatie van de gespecialiseerde residentiële psychiatrische zorg. o Overleg over afstemming tussen de regio s. o Participatie aan de organisatie van de provincie-overstijgende gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg. o Voorzien in minimaal zorgaanbod per regio door spreidingsmaatregelen. o Zorgtrajectvorming voor specifieke problematieken zoals forensische zorg, illegaal middelenmisbruik, zorg voor mensen met een verstandelijke handicap en psychische stoornissen. Visie op organisatie van de geestelijke gezondheidszorg voor volwassenen in de provincie Oost-Vlaanderen 3 / 5
Regionaal niveau o Opdracht: organisatie van alle functies in de regio, met uitzondering van de gespecialiseerde residentiële geestelijke gezondheidszorg. o Heeft 1 mobiel crisisteam (eventueel twee voor regio Gent). o Heeft minstens 1 mobiele team 2b. o Heeft minstens 1 centrum geestelijke gezondheidszorg actief met één of meerdere vestigingsplaatsen. o Heeft minstens 1 psychiatrisch ziekenhuis actief met crisisunit en algemene opnameafdeling. o Heeft minstens 1 psychiatrische afdeling binnen een algemeen ziekenhuis. o Heeft minstens 1 onthaalcentrum Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW). o Heeft minstens een aantal huizen beschut wonen beschikbaar in de regio. o Eventueel: psychiatrisch verzorgingstehuis dat in deze regio gelokaliseerd is. o Er is nauwe samenwerking met de Samenwerkingsinitiatieven Eerstelijnsgezondheidszorg (SEL). Niveau van de kleinstedelijke regio o Opdracht concrete samenwerking van zorgaanbieders voor laagdrempelige ambulante geestelijke gezondheidszorg. nauwe samenwerking met eerstelijnszorg: huisartsen, thuisverpleging, gezins- en bejaardenzorg, Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW), coachen en adviseren van de niet-gespecialiseerde eerstelijnszorg. aansluiten bij het lokaal sociaal beleid en in samenwerking met lokale overheden. o Heeft 1 vestigingsplaats van een CGG. o Heeft minstens 1 mobiel team 2b actief. o Heeft nauwe samenwerking met het Lokaal Multidisciplinair Netwerk (LMN) of een lokale deel SEL. o Heeft minstens 1 aanlooppunt voor algemeen welzijnswerk. o Beschikt over de eerstelijnspsychologische functie. Ter duiding Bovenstaande planning betekent dat er in de provincie minimaal voorzien worden: o 5 mobiele crisisteams. o 15 à 20 mobiele teams voor langdurige behandeling en begeleiding. - Organisatie van de gedwongen opnames per gerechtelijk arrondissement. - Middelen Een aantal regio s beschikken momenteel niet over voldoende middelen om op regionaal niveau hun rol te spelen. Met name gaat het om de regio s Oudenaarde en Aalst. Bijkomende overheidsmiddelen zijn wenselijk en zou verantwoord zijn, gezien de onevenwichtige verdeling van middelen voor geestelijke gezondheidszorg en middelen voor de somatische gezondheidszorg. Toch wil dit organisatiemodel zich niet afhankelijk maken van het al dan niet beschikbaar maken van deze bijkomende middelen. Bijkomende inzet in vermaatschappelijking (mobiele teams, ambulante zorg, beschut wonen) moet komen van de afbouw van algemene en psychiatrische ziekenhuisbedden. Visie op organisatie van de geestelijke gezondheidszorg voor volwassenen in de provincie Oost-Vlaanderen 4 / 5
De meeste bedden situeren zich in de regio Gent en Sint-Niklaas. Afbouw van bedden in deze regio moet omgezet worden in ambulante zorgmodules in de regio s Oudenaarde en Aalst of in het intensifiëren van zorg in de psychiatrische ziekenhuizen. Regio s met veel ziekenhuisbedden moeten instaan voor de gespecialiseerde residentiële zorg die op provinciaal vlak moet georganiseerd worden. 4. Samenwerking tussen partners en integratie van zorgaanbod - Principes In het spanningsveld tussen concurrentie en afstemming moeten we kiezen voor afstemming. Tot op zekere hoogte klopt het dat parallel aanbieden van eenzelfde aanbod door verschillende zorgaanbieders, de kwaliteit stimuleert. Dit weegt niet op tegen de voordelen van afstemming en coördinatie. Ook wanneer er geen concurrentie is, kan er voldoende drive zijn om kwaliteitsvolle zorg te leveren. Autonome actoren willen autonoom beleid voeren. Autonoom beleid betekent dat ze in staat zijn om zelf keuzes te maken hun middelen in te zetten waar zij dit willen. Autonoom zijn betekent niet dat men niet wil samenwerken. Fusie van gelijkaardige partners binnen een regio bevordert integratie en afstemming. Twee of meer autonome actoren worden één autonome actor. Multifunctionele centra (MFC) waarbij er in een regio maar één autonome actor is, bieden de meeste garanties tot integratie. Evenwel zijn er grote belemmeringen om tot een dergelijk MFC te komen. De weg ernaar toe is lang en lastig en er zijn vele drempels o.a. op vlak van regelgeving en op vlak van verhoudingen tussen voorzieningen. Een regionale netwerkorganisatie waar autonome partners vrijwillig zoeken naar zorgafstemming is vandaag de dag een meer haalbare organisatievorm. De partners sturen de zorgmodules aan, niet de netwerkorganisatie. Men kan wel kiezen voor het aangaan van associaties. Een associatie is een organisatievorm waarbij twee of meer actoren zich ertoe verbinden om gezamenlijk een zorgmodule op te richten of uit te baten. Bijvoorbeeld: een mobiel crisisteam wordt aangestuurd door één actor of door een associatie van één of meerdere actoren (bv. diegenen die personeel detacheren naar deze module). - Partners en regio s zijn niet aan elkaar gebonden. Een partner kan opteren om een zorgmodule op te richten waar deze partner (nog) niet actief was. Concreet betekent dit dat een psychiatrisch ziekenhuis uit het Gentse een mobiel team kan oprichten in de regio Oudenaarde. Dit principe dient ervoor te zorgen dat spreiding mogelijk is zonder dat er overdracht is van middelen van de ene autonome actor naar de andere autonome actor. Vereiste is dat deze nieuwe zorgmodule geïntegreerd is in het lokale en regionale aanbod en een lokale of regionale verankering kent. Raad van bestuur PopovGGZ vzw 26 februari 2015 Visie op organisatie van de geestelijke gezondheidszorg voor volwassenen in de provincie Oost-Vlaanderen 5 / 5