Projectverslag Inspectie naleving Wet arbeid vreemdelingen in de schoonmaaksector 2005 Arbeidsinspectie, Den Haag 3 april 2006 Status goedgekeurd Inspectieonderwerp naleving Wet arbeid vreemdelingen AI-directie Arbeidsmarktfraude Manager strategie H.A. Wessels Landelijk Projectleider W.J.M. van Heijningen Land. Projectsecretaris B.R. Hoeder Ondersteunend Specialist G.H. van Workum Looptijd project 1april 2005 15 november 2005 Projectnummer W115, W116, W117 Correspondentieadres Directie AMF, Postbus 11563 2502 AN Den Haag t.a.v. B.R. Hoeder
Voorwoord Van april tot en met november 2005 heeft de Arbeidsinspectie inspecties uitgevoerd in de schoonmaaksector in het kader van het toezicht op de naleving van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). In dit project hebben de inspectieteams zelf een keuze gemaakt uit een of meerdere schoonmaakactiviteiten die men in het eigen gebied wilde gaan inspecteren. Op die manier kon het accent in dit project per gebied in Nederland aangepast worden aan de regionale omstandigheden. In het project is specifiek aandacht besteed aan identiteitsfraude. Bij de inspecties is gebleken dat werknemers in een aantal gevallen zich toegang tot de arbeidsmarkt hadden verschaft door te werken op het identiteitsdocument van een ander persoon. De resultaten van de inspecties zijn in dit verslag beschreven. In totaal heeft de Arbeidsinspectie bij iets minder dan een vijfde van de gecontroleerde ondernemingen een overtreding van de Wav geconstateerd. De meeste inspecties zijn verricht in de deelprojecten schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken en schoonmaak bij fastfoodketens. Hierbij zijn ook de meeste overtredingen aangetroffen; bij 22% respectievelijk 16% van de gecontroleerde bedrijven was sprake van illegale tewerkstelling. In het deelproject schoonmaak van vervoermiddelen is geen overtreding geconstateerd. Per 1 januari 2005 is de bestuurlijke boete voor de Wav van kracht geworden. In 2005 heeft dit het effect van de inspecties sterk vergroot. Ik verwacht dan ook dat van deze boetes een extra stimulans uitgaat voor ondernemers in alle sectoren om geen gebruik te maken van illegale tewerkstelling. dr. J.J.M. Uijlenbroek
Inhoudsopgave Pagina Voorwoord algemeen directeur Samenvatting 2 Projectverslag 1. Aanleiding en doelstelling(en) 4 1.1 Aanleiding 1.2 Projectdoelstellingen 1.3 Doelgroepen 5 2. Opzet en uitvoering 6 2.1 Looptijd van het project 2.2 Selectie van te inspecteren schoonmaaklocaties 2.3 Samenwerking met andere diensten 2.3.1 Gezamenlijke inspecties 2.3.2 Gegevensuitwisseling 3. Projectresultaten 7 3.1 Totaalbeeld van resultaten van de drie deelprojecten 3.1.1 Werkgeversgegevens 3.1.2 Werknemersgegevens 8 3.1.3 Tewerkstellingsvergunningen 3.2 Resultaten deelproject Schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken 9 3.2.1 Werkgeversgegevens 3.2.2 Werknemersgegevens 3.3 Resultaten deelproject Schoonmaak van vervoermiddelen 10 3.3.1 Werkgevergegevens 3.3.2 Werknemersgegevens 3.4 Resultaten deelproject Schoonmaak bij fastfoodketens 11 3.4.1 Werkgevergegevens 3.4.2 Werknemersgegevens 12 4. Conclusies 13 1
Samenvatting Inhoud project Elk jaar selecteert de AI met behulp van risicoanalyse de branches die dat jaar gecontroleerd zullen worden op naleving van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). Voor 2005 heeft de Arbeidsinspectie (AI) directie Arbeidsmarktfraude (AMF) onder meer de schoonmaakbranche geselecteerd voor een inspectieproject. In dat jaar zijn 3 deelsectoren van de schoonmaakbranche gecontroleerd op naleving van de Wav. Dit zijn ten eerste de schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken, ten tweede de schoonmaak van vervoermiddelen (treinen) en ten derde de schoonmaak bij fastfoodketens. Deze keuze voor deze deelsectoren was enerzijds gebaseerd op meldingen die bij de AI zijn binnengekomen over vermoedelijke illegale tewerkstelling in deze sectoren. Anderzijds hebben zowel de AI en de Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst (SIOD) al eerder onderzoeken in deze branche verricht. De uitkomsten daarvan waren aanleiding om enige tijd na afloop van de onderzoeken de naleving van de Wav opnieuw te controleren. De doelstellingen van het arbeidsmarkfraudeproject Schoonmaak waren: Het tegengaan van illegale tewerkstelling in de schoonmaakbranche door het gericht verrichten van inspecties en door het creëren en/of vergroten van handhavingsdruk. Door het geven van voorlichting aan bijvoorbeeld brancheorganisaties, het uitbrengen van perspublicaties en het verrichten van stelselmatige controles in een sector wil de AI de subjectieve pakkans verhogen bij ondernemers en particuliere opdrachtgevers. Het bestrijden van identiteitsfraude. Hierbij was het vermoeden dat vooral look-a-likes zouden worden aangetroffen, mensen die werken op de identiteitsdocumenten van een ander. Het opleveren van gegevens ten behoeve van de informatiepositie van de AI. De bevindingen van het project zullen dienen als input voor de risicoanalyse in 2006 en volgende jaren. De looptijd van het project was van 1 april 2005 tot en met 15 november 2005. Resultaten De AI heeft in 2005 bij 109 bedrijven een inspectie verricht naar naleving van de Wav bij schoonmaakactiviteiten in hotels, pensions en vakantieparken, in treinen, en in fastfoodbedrijven. Hierbij is samengewerkt met de Belastingdienst, Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), en de Vreemdelingenpolitie (VP). Bij 18% van de geïnspecteerde bedrijven heeft de inspecteur geconstateerd dat het betreffende bedrijf de Wav had overtreden. Dit heeft ertoe geleid dat in 20 zaken boeterapporten zijn opgesteld tegen in totaal 30 werkgevers (in één zaak kunnen meerdere werkgevers betrokken zijn). In totaal zijn bij de inspecties 1.133 personen werkend aangetroffen. Het gaat hierbij om 624 eigen arbeidskrachten, 508 werknemers van derden en 1 zelfstandige zonder personeel. Van het eigen personeel heeft bijna 92% de Nederlandse en 8 % een niet-nederlandse nationaliteit. Bij het ingeleende personeel liggen die percentages beduidend anders, namelijk respectievelijk 63% en 37%. Het aantal geconstateerde overtredingen van de Wav (ontbreken van een tewerkstellingsvergunning) heeft 3 maal zo vaak betrekking op werknemers van derden als op de eigen werknemers. Van de 1.133 aangetroffen werknemers hebben 242 personen een niet-nederlandse nationaliteit. Deze groep kan als volgt worden onderverdeeld: 57 personen zijn afkomstig uit een van de landen van de EER 2 personen komen uit een van de MOE-landen 1 180 personen hebben een nationaliteit van buiten de EER. Van 3 personen met een niet-nederlandse nationaliteit zijn geen gegevens bekend. De overtredingen van de Wav hadden betrekking op de tewerkstelling van 35 personen. Van deze personen waren er 23 afkomstig uit Afrika. Opvallend is dat 22 van die 23 werknemers zijn aangetroffen bij de inspecties in één deelproject, namelijk de schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken. De nationaliteit van de overige 12 personen is zeer divers. 1 Onder MOE-landen wordt verstaan de landen uit Midden- en Oost-Europa die op 1 mei 2004 zijn toegetreden tot de Europese Unie. Dit zijn Polen, Tsjechië, Hongarije, Estland, Letland, Litouwen, Slovenië en Slowakije. 2
Conclusies Het tegengaan van illegale tewerkstelling in de schoonmaakbranche was één van de doelstellingen van het AI project Schoonmaak 2005. Gelet op het feit dat de AI bij 18% van de gecontroleerde bedrijven een overtreding van de Wav heeft geconstateerd en tegen de desbetreffende werkgevers een boeterapport heeft opgemaakt, kan gesteld worden dat de AI tenminste een bijdrage heeft geleverd aan de bestrijding van illegale tewerkstelling in deze branche. Een andere doelstelling was het bestrijden van identiteitsfraude. Hierbij was het vermoeden dat vooral look-a-likes zouden worden aangetroffen, mensen die werken op de identiteitspapieren van een ander. Dit vermoeden bleek juist. In totaal zijn 10 mensen aangetroffen die werkten op andermans documenten. Daarnaast zijn nog eens 3 mensen aangetroffen met een vals dan wel vervalst identiteitsdocument. Het lijkt dan ook zinvol om bij alle controles van de AI specifiek te registreren wat op dit punt wordt aangetroffen. Via de monitorlijst 2006 is hier inmiddels een voorziening voor getroffen. De laatste doelstelling was het opleveren van gegevens ten behoeve van de informatiepositie van de AI. De projectresultaten laten zien dat in 2 van de 3 deelprojecten herhalingsonderzoeken op termijn wenselijk zijn. De bevindingen van het project zullen dienen als input voor de risicoanalyse in 2006 en volgende jaren. 3
1. Aanleiding, doelstelling en doelgroepen van het project 1.1 Aanleiding De missie van de AI is het aanpakken van misstanden en het leveren van politiek relevante informatie. In dat kader zet de AI jaarlijks diverse inspectieprojecten op met als doel het controleren van werkgevers op de naleving van diverse wetten. De AI, directie AMF, controleert werkgevers of zij personen van buiten de Europese Economische Ruimte (EER) 2 en Zwitserland tewerkstellen zonder dat zij daar de benodigde tewerkstellingsvergunning voor hebben. Voorschriften over het laten werken van vreemdelingen zijn opgenomen in de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). Elk jaar selecteert de AI met behulp van risicoanalyse de branches die dat jaar gecontroleerd zullen worden op naleving van de Wav. Voor 2005 heeft de AI onder meer de schoonmaakbranche geselecteerd voor een inspectieproject. Het onderzoeksbureau Research voor Beleid geeft in haar rapport Over de grens uit 2004 3 onder meer een schatting van het aantal arbeidsjaren dat in Nederland wordt ingevuld door illegale tewerkstelling in de schoonmaakbranche. Het onderzoeksbureau schat in 2004 de omvang van de illegale tewerkstelling in deze branche op 1.000 tot 2.000 arbeidsjaren. Het totaal aantal arbeidsjaren illegale tewerkstelling wordt geschat op minimaal 48.500 tot maximaal 79.300. Gelet op de veronderstelling van een relatief beperkte omvang van de illegale tewerkstelling in deze branche, heeft de AI gekozen voor een kleinschalig project in de schoonmaak. De schoonmaak heeft een aantal kenmerkende eigenschappen, die tevens risicofactoren zijn voor illegale tewerkstelling. Voorbeelden hiervan zijn het fysiek zware werk, een hoge werkdruk, ongeschoold dan wel laaggeschoolde arbeid, een groot personeelsverloop en grote concurrentie tussen de bedrijven. In 2005 zijn 3 deelsectoren van de schoonmaakbranche gecontroleerd op naleving van de Wav. Dit zijn ten eerste de schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken, ten tweede de schoonmaak van vervoermiddelen (treinen) en ten derde de schoonmaak bij fastfoodketens. Deze keuze voor deze deelsectoren was enerzijds gebaseerd op tips die bij de AI zijn binnengekomen over vermoedelijke illegale tewerkstelling in deze sectoren. Anderzijds hebben zowel de AI en de SIOD al eerder onderzoeken in deze branche verricht. De uitkomsten daarvan waren aanleiding om enige tijd na afloop van de onderzoeken de naleving van de Wav opnieuw te controleren. 1.2 Doelstellingen De doelstellingen van het AI-project Schoonmaak 2005 waren: Het tegengaan van illegale tewerkstelling in de schoonmaakbranche door het gericht verrichten van inspecties en door het creëren en/of vergroten van handhavingsdruk. Door het geven van voorlichting aan bijvoorbeeld brancheorganisaties, het uitbrengen van perspublicaties en het verrichten van stelselmatige controles in een sector wil de AI de subjectieve pakkans verhogen bij ondernemers en particuliere opdrachtgevers. Het bestrijden van identiteitsfraude. In het handhavingsprogramma 2003-2006 is de aanpak van identiteitsfraude (ID-fraude) als speerpunt benoemd 4. Om als AI een bijdrage te leveren aan de uitwerking van dit speerpunt, inventariseert AMF bij elk project of een inspecteur, en zo ja in welke vorm, identiteitsfraude heeft geconstateerd. Ten aanzien van de schoonmaakactiviteiten bestond het vermoeden dat vooral look-a-likes zouden worden aangetroffen, mensen die werken op de identiteitsdocumenten van een ander. Het opleveren van gegevens ten behoeve van de informatiepositie van de AI. De bevindingen van het project zullen dienen als input voor de risicoanalyse in 2006 en volgende jaren. 2 De EER bestaat uit de landen van de Europese Unie en Noorwegen, IJsland en Liechtenstein. 3 Over de grens. Een onderzoek naar illegale activiteiten op het gebied van uitzendarbeid. Research voor Beleid, april 2004. 4 Van ID-fraude binnen het SZW-domein is sprake als iemand door het aannemen van een valse of vervalste identiteit probeert gebruik te maken van voorzieningen binnen de sociale zekerheid en/of deel te nemen aan het arbeidsproces in Nederland. Identiteitsfraude vormt een opstap naar andere vormen van fraude in het SZW-domein, zoals zwarte fraude, illegale tewerkstelling en subsidiefraude. 4
1.3 Doelgroepen Binnen het project zijn drie doelgroepen onderscheiden: 1) Bedrijven die zich bezighouden met de schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken. Deze bedrijven vallen onder BIK-code 5 747012 schoonmaakbedrijven van gebouwen. 2) Bedrijven die vervoermiddelen schoonmaken; deze bedrijven vallen onder de BIK-code 74702 reiniging van transportmiddelen en overige reiniging. 3) Bedrijven die bij fastfoodketens schoonmaken (deze bedrijven vallen onder BIK-code 747012 schoonmaakbedrijven van gebouwen ) en de fastfoodketens die de schoonmaak in eigen beheer hebben. Hoewel fastfoodketens horeca-activiteiten verrichten, behoren de schoonmaakactiviteiten bij de fastfoodketens die in eigen beheer worden verricht, tot de doelgroep van dit project. Uit eerder onderzoek is gebleken dat de schoonmaakactiviteiten verricht worden na sluitingstijd van het restaurant, door ander personeel dan het bedienend en keukenpersoneel. 5 BIK-code: dit is het codesysteem van de Kamers van Koophandel. De Kamers geven elke inschrijving in het Handelsregister een code waarmee de activiteit wordt aangeduid. 5
2. Opzet en uitvoering van het project 2.1 Looptijd De looptijd van het project was van 1 april 2005 tot en met 15 november 2005. 2.2 Selectie van te inspecteren schoonmaaklocaties Voor de schoonmaakbranche geldt dat de werkplek van het personeel feitelijk niet bij de werkgever zelf is, maar bij een derde, de opdrachtgever. Daarom zijn locaties waar wordt schoongemaakt geselecteerd en geen schoonmaakbedrijven. De selectie van alle schoonmaaklocaties is vooral tot stand gekomen op basis van ontvangen meldingen (schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken) en/of op basis van informatie uit eerdere onderzoeken (schoonmaak bij fastfoodketens en van treinen). 2.3 Samenwerking met andere diensten De AI werkt samen met andere inspectiediensten door het gezamenlijk uitvoeren van inspecties en het uitwisselen van gegevens. In het project Schoonmaak heeft de AI samengewerkt met UWV, de Belastingdienst en de VP. In onderstaande paragrafen is vermeld in welke mate en op welke wijze de AI heeft samengewerkt met de genoemde instanties. Bij de inspecties in het deelproject Schoonmaak van vervoermiddelen is samengewerkt met het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) en met Pro Rail. 2.3.1 Gezamenlijke inspecties De AI heeft 5% van de inspecties gezamenlijk met de Belastingdienst verricht en 12% met UWV. In 69% van de inspecties heeft de AI samengewerkt met de VP. In 24% van de inspecties met de VP is een overtreding van de Wav geconstateerd. Dit laatste percentage ligt boven het gemiddelde percentage overtredingen dat de AI binnen dit project heeft geconstateerd. Dat percentage bedraagt namelijk 18%. De verklaring hiervoor is dat meldingen over vermoedelijke illegale tewerkstelling veelal gezamenlijk met de VP worden nagetrokken. Deze meldingen blijken zeer regelmatig juist te zijn. 2.3.2 Gegevensuitwisseling De AI heeft met UWV en de Belastingdienst een samenwerkingsovereenkomst gesloten over het uitwisselen van gegevens. Deze organisaties verstrekken elkaar gegevens over vermoedelijke overtredingen van regelgeving op het werkterrein van de ander. De AI heeft, in het kader van dit project, 11 meldingen van UWV en de Belastingdienst ontvangen over vermoedelijke illegale tewerkstelling. Deze meldingen hebben geleid tot het opmaken van 3 boeterapporten. De AI heeft met het Coördinatiepunt Internationale Beschikbaarstelling Arbeidskrachten (CIBA) van de Belastingdienst en Internationaal Bureau Fraudebestrijding (IBF) 6 van UWV de afspraak gemaakt dat de AI via een standaardbrief ervan melding doet als zij minimaal 5 onderdanen uit andere EER- lidstaten heeft aangetroffen bij een bepaalde controle. De AI heeft in 2005 in het kader van het arbeidsmarktfraudeproject Schoonmaak 1 maal een melding gedaan aan CIBA en IBF. 6 Doelstelling van IBF is het tegengaan van grensoverschrijdende fraude, misbruik en oneigenlijk gebruik door middel van zowel intensief uitwisselen van gegevens als het samenwerken met buitenlandse instanties (waarbij het niet de bedoeling is om vanuit het bureau daadwerkelijk (opsporings-)onderzoeken uit te voeren). Doelstelling van het CIBA is het controleren op de naleving van de fiscale verplichtingen van vanuit het buitenland opererende uitleenbedrijven en het geven van adviezen aan eenheden van de Belastingdienst over aspecten inzake internationale uitlening van personeel. 6
3. Projectresultaten In dit hoofdstuk zijn de resultaten weergegeven van het AI-project Schoonmaak 2005. Deze hebben betrekking op het aantal geconstateerde overtredingen van de Wav en de mate waarin identiteitsfraude is aangetroffen. In paragraaf 3.1 worden de resultaten voor het gehele project beschreven. In de paragrafen 3.2, 3.3 en 3.4 staan de resultaten per deelproject vermeld. De resultaten hebben uitsluitend betrekking op de geïnspecteerde ondernemingen. Zij geven derhalve een indicatief beeld van de sector als geheel. 3.1 Totaalresultaat van de drie deelprojecten 3.1.1 Werkgeversgegevens Wav-overtredingen De AI heeft in 2005 bij 109 bedrijven een inspectie verricht naar naleving van de Wav bij schoonmaakactiviteiten in hotels, pensions en vakantieparken, in treinen, en in fastfoodbedrijven. Bij 18% van de geïnspecteerde bedrijven heeft de inspecteur geconstateerd dat het betreffende bedrijf de Wav had overtreden. Dit heeft ertoe geleid dat in 20 zaken boeterapporten zijn opgesteld tegen in totaal 30 werkgevers (in één zaak kunnen meerdere werkgevers betrokken zijn, bijvoorbeeld een inlener en een uitlener). Identiteitsfraude Naast overtredingen van de Wav heeft de AI geconstateerd dat 10 vreemdelingen werkzaam waren op identiteitsdocumenten die toebehoorden aan een ander persoon. Verder zijn 3 personen aangetroffen die tewerkgesteld waren op basis van een vals dan wel vervalst document. De AI heeft tegen de werkgevers van deze vreemdelingen een boeterapport opgemaakt. In een aantal gevallen zijn de vreemdelingen overgedragen aan de VP. In de zaken waarbij de VP niet aanwezig was bij de inspectie, is zij geïnformeerd over de resultaten van de desbetreffende onderzoeken. Overzichten In tabel 1 is een overzicht opgenomen van het aantal inspecties dat de AI heeft verricht bij schoonmaakwerkzaamheden in diverse soorten ondernemingen en de daarbij geconstateerde overtredingen. Aan de geconstateerde verschillen per soort onderneming worden geen nadere conclusies verbonden, omdat het aantal inspecties per soort onderneming daarvoor te gering is. Tabel 1 gecontroleerde ondernemingen Soort onderneming overtredingen inspecties Schoonmaak hotels, pensions en 26 6 conferentieoorden Schoonmaak kampeerterreinen 1 1 Schoonmaak vakantiehuisjes, 17 2 bungalowparken enz. Schoonmaak restaurants, cafetaria s enz. 45 8 Schoonmaak recreatiecentra 2 0 Schoonmaak sportaccommodaties 1 0 Schoonmaak bedrijven en gebouwen 14 3 Schoonmaak vervoer per spoor 2 0 Organisatie en adviesbureau 1 0 Totaal 109 20 In tabel 2 staat een overzicht van de gecontroleerde ondernemingen, onderverdeeld naar de hoeveelheid werknemers die zij in dienst hebben en het aantal overtredingen dat is geconstateerd. 7
Tabel 2 bedrijven met overtreding verdeeld naar grootteklasse Grootteklasse inspecties overtredingen 0 tot 5 medewerkers 22 2 5 tot 20 medewerkers 20 2 20 tot 50 medewerkers 23 5 50 tot 100 medewerkers 28 6 100 tot 200 medewerkers 12 4 200 tot 750 medewerkers 4 1 Totaal 109 20 3.1.2 Werknemersgegevens In totaal zijn bij de inspecties 1.133 personen werkend aangetroffen. Het ging hierbij om 624 eigen arbeidskrachten, 508 werknemers van derden en 1 zelfstandige zonder personeel. Van het eigen personeel heeft bijna 92% de Nederlandse en 8% een niet-nederlandse nationaliteit. Bij het ingeleende personeel liggen die percentages beduidend anders, namelijk respectievelijk 63% en 37%. Het aantal geconstateerde overtredingen van de Wav (ontbreken van een tewerkstellingsvergunning) heeft 3 maal zo vaak betrekking op werknemers van derden als op de eigen werknemers. Van de 1.133 aangetroffen werknemers hebben 242 personen een niet-nederlandse nationaliteit. Deze groep kan als volgt worden onderverdeeld: 57 personen zijn afkomstig uit een van de landen van de EER 2 personen komen uit een van de MOE-landen 180 personen hebben een nationaliteit van buiten de EER. Van 3 personen met een niet-nederlandse nationaliteit zijn geen gegevens bekend. De overtredingen van de Wav hadden betrekking op de tewerkstelling van 35 personen. Van deze personen waren er 23 afkomstig uit Afrika. Opvallend is dat 22 van deze 23 Afrikaanse werknemers zijn aangetroffen bij inspecties in hotels, pensions en vakantieparken. De nationaliteit van de overige 12 personen is zeer divers. 3.1.3 Tewerkstellingsvergunningen Zoals eerder vermeld, heeft een werkgever in beginsel een tewerkstellingsvergunning nodig als hij een vreemdeling arbeid wil laten verrichten. De werkgever kan deze vergunning aanvragen bij de Centrale Organisatie voor Werk en Inkomen (CWI). Onderstaande tabel laat zien hoeveel vergunningen CWI heeft verleend en geweigerd voor schoonmaakwerkzaamheden in de jaren 2005, 2004 en 2003. De tabel laat zien dat het aantal tewerkstellingsvergunningen in de loop der jaren afneemt. Een mogelijke verklaring hiervoor is de economische situatie, waardoor de vraag naar schoonmaakwerkzaamheden is afgenomen dan wel veranderd (bijvoorbeeld van avond- naar dagwerkzaamheden). Het aantal niet werkende werkzoekenden in de schoonmaak fluctueert. In 2005 waren 30.970 personen bij CWI geregistreerd als niet werkende werkzoekenden in de schoonmaakbranche. Dit is 4,6 % van het totaal aantal geregistreerde niet werkende werkzoekenden. In 2004 waren er bijna 42.00 personen geregistreerd als niet werkende werkzoekenden tegen ruim 31.000 personen in 2003. Met de toename van het aantal werkzoekenden in 2004 gaat een sterke afname gepaard van het aantal verstrekte tewerkstellingsvergunningen n 2004. Tabel 3 tewerkstellingsvergunningen over 2003, 2004, en 2005 2005 2004 2003 Verstrekte tewerkstellingsvergunningen 720 854 1.764 Geweigerde tewerkstellingsvergunningen 379 472 628 8
3.2 Resultaten deelproject Schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken 3.2.1 Werkgeversgegevens De AI heeft 59 locaties gecontroleerd waar een schoonmaakbedrijf actief was. Deze controles hebben geleid tot de volgende resultaten: In 22% van de inspecties heeft de inspecteur een overtreding van de Wav geconstateerd en is hiervoor een boeterapport opgemaakt. Naar aanleiding van 13 onderzoeken is in totaal tegen 19 werkgevers een boeterapport opgemaakt. In 10 van de 13 onderzoeken betrof het een overtreding van artikel 2 (werkgever beschikte niet over de benodigde tewerkstellingsvergunningen) en artikel 15 van de Wav (geen uitwisseling van kopieën van identiteitsdocumenten bij in- en uitleensituaties en geen opname in de administratie van dergelijke kopieën). In 3 van de 13 onderzoeken beschikte de werkgever niet over tewerkstellingsvergunningen, maar was de administratie wel in orde. Identiteitsfraude: De AI heeft bij haar inspecties 9 personen aangetroffen die werkzaam waren op het identiteitsdocument van een ander persoon (look a like). De desbetreffende werkgevers zijn hierover geïnformeerd en tegen hen is een boeterapport opgemaakt voor overtreding van de Wav. Van de 59 inspecties in dit deelproject heeft de AI er 83% gezamenlijk met de VP verricht. Bij 20% van de inspecties is samengewerkt met UWV en bij 5% met de Belastingdienst. In tabel 4 is een overzicht opgenomen van de gecontroleerde bedrijven waarbij de AI een overtreding van de Wav heeft geconstateerd. Deze bedrijven zijn onderverdeeld naar het aantal werknemers dat zij in dienst hebben (grootteklasse). Tabel 4 bedrijven met overtreding verdeeld naar grootteklasse Grootteklasse inspecties overtredingen 0 tot 5 medewerkers 12 2 5 tot 20 medewerkers 13 1 20 tot 50 medewerkers 10 3 50 tot 100 medewerkers 10 2 100 tot 200 medewerkers 10 4 200 tot 750 medewerkers 4 1 Totaal 59 13 In tabel 5 is een onderverdeling opgenomen naar soort bedrijf waar werd schoongemaakt, met daarbij vermeld of de AI een overtreding heeft geconstateerd. Tabel 5 Bedrijven met overtredingen Soort onderneming inspecties overtredingen Schoonmaak hotels, pensions en conferentieoorden 26 6 Schoonmaak kampeerterreinen 1 1 Schoonmaak vakantiehuisjes, bungalowparken enz. 17 2 Schoonmaak restaurants, cafetaria s enz. 2 1 Schoonmaak recreatiecentra 2 0 Schoonmaak sportaccommodaties 1 0 Schoonmaak bedrijven en gebouwen 9 3 Organisatie en adviesbureau 1 0 Totaal 59 13 9
3.2.2 Werknemersgegevens Aangetroffen werknemers Tijdens de inspecties zijn 933 arbeidskrachten aangetroffen. Een krappe meerderheid van 52% van deze arbeidskrachten waren eigen werknemers. De overige 48% betrof werknemers van derden. Eén persoon betrof een zelfstandige zonder personeel (zzp er). Verdeling naar nationaliteit Van de 933 arbeidskrachten hadden 197 personen een niet-nederlandse nationaliteit. Daarvan hadden 52 personen een nationaliteit van de EER dan wel Zwitserland, 1 persoon was afkomstig uit één van de Midden en Oost-Europese landen die per 1 mei 2004 zijn toegetreden tot de Europese Unie. Verder hadden 141 personen een nationaliteit van buiten de EER en is van 3 personen (zijnde niet-nederlanders) niet bekend of ze een nationaliteit van binnen of buiten de EER hebben. Verdeling naar verblijfsrecht Voor werknemers die afkomstig zijn uit een land dat niet behoort tot de EER, geldt in principe dat zij een verblijfsvergunning nodig hebben willen zij legaal in Nederland verblijven. De werkgever heeft uitzonderingen daargelaten- voor deze werknemers een tewerkstellingsvergunning nodig. De AI heeft 141 personen werkend aangetroffen met een niet-nederlandse en niet- EER-nationaliteit. Daarnaast zijn 3 personen aangetroffen waarvan alleen bekend is dat zij een niet-nederlandse nationaliteit hebben. Van deze 144 personen werden er 25 illegaal tewerkgesteld: o o 15 van de 25 personen (60%) verbleven illegaal in Nederland. Voor 7 personen (40%) gold dat zij wel legaal in Nederland verbleven, maar de benodigde tewerkstellingsvergunning ontbrak. Vier van deze 7 legaal in Nederland verblijvende personen betrof asielzoekers. De nationaliteit van de 25 aangetroffen personen die illegaal tewerkgesteld is zeer divers. Opvallend is dat 22 van de 25 personen afkomstig zijn uit een Afrikaans land. Circa 65% van de illegaal tewerkgestelde personen is man, ongeveer 35% is vrouw. 3.3 Resultaten deelproject Schoonmaak van vervoermiddelen 3.3.1 Werkgeversgegevens In dit deelproject heeft de AI locaties gecontroleerd waar treinen werden schoongemaakt. Uit veiligheidsoverweging heeft de AI besloten om niet te controleren op rangeerterreinen. Op 6 locaties hebben inspecties plaatsgevonden, waarbij in 4 gevallen gezamenlijk met de VP is geïnspecteerd. De AI heeft geen overtredingen van de Wav geconstateerd. Bij de inspecties is samengewerkt met de KLPD en Pro Rail. 3.3.2 Werknemersgegevens Bij de inspecties zijn 37 werknemers aangetroffen. De grootste groep, 76%, betrof eigen arbeidskrachten. De overige 24% betrof werknemers van derden. Van de 37 werknemers hadden 29 personen de Nederlandse nationaliteit, 3 personen een nationaliteit van een van de landen van de EER of Zwitserland en 5 personen een niet-eer nationaliteit. Van deze 8 personen met een niet-nederlandse nationaliteit ging het om 4 eigen werknemers en 4 werknemers van derden. 10
3.4 Resultaten deelproject Schoonmaak bij fastfoodketens 3.4.1 Werkgeversgegevens In dit projectonderdeel heeft de AI bij fastfoodbedrijven de schoonmaakactiviteiten geïnspecteerd. Dit kon zijn schoonmaak door derden dan wel schoonmaak in eigen beheer. Omdat deze activiteiten veelal s avonds en s nachts plaatsvinden, is uit veiligheidsoogpunt zoveel mogelijk met de VP gezamenlijk geïnspecteerd. Er zijn 44 inspecties verricht die hebben geleid tot de volgende resultaten: In 16% van de inspecties hebben de inspecteurs een overtreding van de Wav geconstateerd. De AI heeft in 7 zaken boeterapporten opgemaakt tegen 11 werkgevers. Hierbij ging het 5 keer om het ontbreken van de benodigde tewerkstellingsvergunning in combinatie met het niet in orde hebben van de administratie op het gebied van identiteitsdocumenten. In 2 zaken betrof het alleen het ontbreken van de benodigde tewerkstellingsvergunning. De bevindingen van een aantal inspecties zijn door de SIOD meegenomen in een door deze dienst opgemaakt proces-verbaal tegen een bepaald schoonmaakbedrijf. Identiteitsfraude: de AI heeft bij de inspecties 1 persoon aangetroffen die werkzaam was op een vals dan wel vervalst document, en 1 persoon die werkzaam was op het identiteitsdocument van een ander. Beiden hadden de Indiase nationaliteit en waren ingeleend van een schoonmaakbedrijf. Tegen de werkgevers is een boeterapport opgemaakt. De vreemdelingen zijn overgedragen aan de VP. In tabel 5 is een overzicht opgenomen van de gecontroleerde bedrijven waarbij de AI een overtreding van de Wav heeft geconstateerd. Deze bedrijven zijn onderverdeeld naar het aantal werknemers dat zij in dienst hebben (grootteklasse). Tabel 5 bedrijven met overtreding verdeeld naar grootteklasse Grootteklasse inspecties overtredingen 0 tot 5 medewerkers 7 0 5 tot 20 medewerkers 7 1 20 tot 50 medewerkers 11 2 50 tot 100 medewerkers 17 4 100 tot 200 medewerkers 2 0 Totaal 44 7 11
In tabel 6 is een onderverdeling opgenomen naar soort bedrijf waar werd schoongemaakt, met daarbij vermeld of de AI een overtreding heeft geconstateerd. Tabel 6 Bedrijven met overtredingen Soort onderneming inspecties overtredingen Schoonmaak restaurants, cafetaria s enz. 43 7 Schoonmaak bedrijven en gebouwen 1 0 Totaal 44 7 3.4.2 Werknemersgegevens Aangetroffen werknemers Tijdens de inspecties bij de fastfoodbedrijven zijn 163 personen werkend aangetroffen, waarvan 108 eigen personeelsleden en 55 werknemers van derden. Verdeling naar nationaliteit Van de 163 aangetroffen personen had de grootste groep, namelijk 77%, de Nederlandse nationaliteit. De overige 23% was voornamelijk afkomstig uit één van de landen van buiten de EER. Verdeling naar verblijfsrecht Bij de geconstateerde overtredingen van de Wav waren 9 vreemdelingen betrokken. Van deze 9 personen: o verbleven 4 personen illegaal in Nederland o o ging het om 4 asielzoekers die zonder tewerkstellingvergunning tewerkgesteld werden verbleef 1 persoon wel legaal in Nederland maar ontbrak de benodigde tewerkstellingsvergunning. Van deze 9 personen, allen met de mannelijke nationaliteit, waren er 2 afkomstig uit India en 3 uit Pakistan. De overige 4 personen hadden allen een verschillende nationaliteit. 12
4. Conclusies en aanbevelingen Het tegengaan van illegale tewerkstelling in de schoonmaakbranche was één van de doelstellingen van het inspectieproject Schoonmaak 2005. Gelet op het feit dat de AI bij 18% van de gecontroleerde bedrijven een overtreding van de Wav heeft geconstateerd en tegen de desbetreffende werkgevers een boeterapport heeft opgemaakt, kan gesteld worden dat de AI tenminste een bijdrage heeft geleverd aan de bestrijding van illegale tewerkstelling in deze branche. In het deelproject Schoonmaak van hotels, pensions en vakantieparken heeft 22% van het aantal gecontroleerde bedrijven een overtreding van de Wav begaan. Veel van deze onderzoeken waren gebaseerd op tips over vermoedelijke illegale tewerkstelling. Vooral de schoonmaak van hotels en pensions verdient ook in de toekomst de aandacht van de AI. In het deelproject Schoonmaak van vervoermiddelen zijn geen overtredingen geconstateerd, evenals in een voorgaand project. Dit leidt tot de conclusie dat de AI hier geen structurele aandacht aan behoeft te besteden. Uiteraard kan informatie of tips van derden wel leiden tot een gericht onderzoek. De AI heeft geen onderzoek verricht op rangeerterreinen waar de schoonmaak van treinen soms ook plaatsvindt. Deze specifieke onderzoekslocaties kunnen in een volgend project eventueel wel worden meegenomen. Het deelproject Schoonmaak bij fastfoodbedrijven heeft geleid tot de constatering dat 16% van de onderzochte bedrijven een overtreding van de Wav heeft begaan. Hieruit blijkt dat een aantal bedrijven ondanks eerdere onderzoeken van de SIOD en de AI (wederom) de fout in is gegaan. Daarom zal de AI aandacht blijven besteden aan de schoonmaak bij fastfoodbedrijven. Een andere doelstelling was het bestrijden van identiteitsfraude. Hierbij was het vermoeden dat vooral look-a-likes zouden worden aangetroffen, mensen die werken op de identiteitsdocumenten van een ander. Dit vermoeden bleek juist. Bij het project Schoonmaak is door de deelnemende teams in een Excelbestand bijgehouden of zij fraude met identiteitsdocumenten hebben geconstateerd. In totaal zijn 10 mensen aangetroffen die werkten op andermans documenten. Daarnaast zijn nog eens 3 mensen aangetroffen met een vals dan wel vervalst identiteitsdocument. Het lijkt dan ook zinvol om bij alle controles specifiek te registreren wat op dit punt wordt aangetroffen. Via de monitorlijst 2006 is hier een voorziening voor getroffen. De laatste doelstelling was het opleveren van gegevens ten behoeve van de informatiepositie van de AI. De projectresultaten laten zien dat in 2 van de 3 deelprojecten herhalingsonderzoeken op termijn wenselijk zijn. De bevindingen van het project zullen dienen als input voor de risicoanalyse in 2006 en volgende jaren. 13