Hoe kan gemeente Stede bezuinigen? Gemeente Stede Augustus 2012
Colofon Uitgave : I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel. (0229) 282555 www.ioresearch.nl Rapportnummer : 2012-concept Datum : augustus 2012 Opdrachtgever : Gemeente Stede Auteur : Kim Franx, MSc Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. 2
Samenvatting Inleiding Belangrijkste vraag die in dit onderzoek centraal staat is welke prioriteiten inwoners van Stede stellen als het om bezuinigingen gaat. Met andere woorden, op welke beleidsterreinen mag worden bezuinigd en welke beleidsterreinen zouden in de visie van de inwoners van Stede op dit moment buiten de bezuinigingen gehouden moeten worden? Aanpak Als het om de aanpak van de bezuinigingen gaat wordt duidelijk dat er bij de bewoners begrip en draagvlak is om te bezuinigen. Meer dan driekwart van de inwoners heeft er begrip voor dat de gemeente moet bezuinigen. Tweederde van de Stedebroecers vindt vermindering van uitgaven zonder verhoging van de inkomsten de beste manier om te bezuinigen. Een derde ziet het liefst dat de gemeente niet alleen bezuinigt, maar ook de inkomsten vergroot. Bezuinigingsmogelijkheden Inwoners van Stede zien de meeste bezuinigingsmogelijkheden op de volgende drie beleidsterreinen: bedrijfsvoering; bestuurlijke zaken; sport, cultuur en recreatie. Op de volgende beleidsterreinen zien inwoners van Stede de minste bezuinigingsmogelijkheden: openbare orde en veiligheid; wegen, waterwegen en verkeersveiligheid; onderwijs en jeugdbeleid. 3 Bezuinigingsmaatregelen De drie meest genoemde concrete bezuinigingsmaatregelen zijn: privatiseren van voorzieningen; verminderen subsidies muziekschool; verminderen bijdrage binnensport. De drie minstgenoemde bezuinigingsmogelijkheden: vermindering aanbod of kwaliteit zorgvoorzieningen; vermindering onderhoud wegen; vermindering onderhoud gemeentelijke gebouwen. Extra inkomsten Om extra inkomsten te genereren is een verhoging van de belasting een mogelijke optie. Iets minder dan de helft is hier tegen en ruim een kwart van de inwoners zou een verhoging van 15 euro per inwoner accepteren. Bewonersparticipatie Er ligt een potentieel aan inwoners dat de gemeente wil helpen bij het uitvoeren van bepaalde taken. Een meerderheid van de inwoners zegt bereid te zijn om een actieve rol te spelen bij het onderhouden van het groen, het opruimen van straatvuil of onderhoud van speeltuinen. Tot slot Inwoners vinden dat er vooral niet bezuinigd mag worden op sociale zaken, onderwijs en veiligheid. Een grote meerderheid vindt dat er vooral bezuinigd moet worden op de bedrijfsvoering van de gemeente. Als het om subsidies gaat kan volgens inwoners het best op kunst en cultuursubsidies worden bezuinigd. Privatiseren van voorzieningen ziet de helft van de Stedebroecers als mogelijke maatregel. Het Spektakel op het plein wordt door veel inwoners als directe bezuinigingsmogelijkheid genoemd.
Inleiding Inleiding De gemeente Stede staat voor een uitdaging: in de komende jaren moet de gemeente een forse besparing op de gemeentelijke begroting realiseren. Ambtelijke werkgroepen en een afvaardiging van de gemeenteraad bogen zich in de afgelopen maanden over de vraag hoe deze besparing gerealiseerd kan worden. Waaruit zijn extra inkomsten te genereren en welke uitgaven kunnen omlaag? In dit proces wenst de gemeente Stede nadrukkelijk ook haar inwoners te betrekken. Om de voorkeuren van inwoners in kaart te brengen is een inwonersenquête uitgezet. Het oordeel van inwoners kan in de besluitvorming over de bezuinigingen worden meegenomen. Deze rapportage beschrijft de resultaten van de enquête. Methode van onderzoek Het onderzoek is uitgevoerd via een online enquête. In totaal zijn 537 inwoners en 20 wijkraadsleden via de e-mail uitgenodigd om deel te nemen aan dit onderzoek. Er is na drie weken een rappel verstuurd. In totaal hebben 138 panelleden de vragenlijst volledig ingevuld, een respons van 25 procent. Daarnaast hebben 3 inwoners gebruik gemaakt van de mogelijkheid om de vragenlijst schriftelijk in te vullen. In totaal hebben 395 inwoners de vragenlijst ingevuld. De uitkomsten van het panelonderzoek zijn representatief voor de bevolking van Stede. Vragenlijst De vragenlijst is in samenwerking met de gemeente Stede opgesteld. Open vragen De antwoorden op de open vragen zijn terug te vinden in een afzonderlijke rapportage. Naast de gesloten enquête kon dezelfde vragenlijst ook met een openbare link (zonder wachtwoord) worden ingevuld. Inwoners werden via de website, het gemeentenieuws en zomergasten (waarbij het college de wijk in gaat), aangespoord om de vragenlijst in te vullen. Van de mogelijkheid om aan de open enquête mee te doen is door 254 personen gebruik gemaakt. 4
Eigen ideeën over bezuinigingsmaatregelen Inwoners hebben veel ideeën voor gemeente om geld te verdienen Inwoners kregen eerst de kans om hun ideeën de vrije loop te laten op de vraag hoe de gemeente Stede geld kan verdienen. Inwoners hebben hierover veel verschillende ideeën. Van deze ideeën is een wordcloud gemaakt (zie figuur 1). Een wordcloud is een visuele weergave van de inhoud van de antwoorden op een vraag waarbij de omvang van het woord staat voor het aantal malen dat het woord genoemd is. Hoe vaker genoemd, hoe groter het woord in de wordcloud. Omdat bijna iedereen het woord gemeente in het antwoord noemt heeft dat woord de grootste omvang. Als we verder kijken, zijn er een aantal woorden die er uitspringen. Enkele ideeën komen meerdere keren terug zoals meer geld ophalen via honden en/of kattenbelasting, efficiënter werken met minder ambtenaren/personeel, betaald parkeren bij het winkelcentrum, entree vragen bij Spektakel op het plein of dit evenement niet meer subsidiëren en grond verkopen. Figuur 1 Hoe kan de gemeente geld verdienen? < invoegen word cloud vraag 1a> Figuur 2 Waar kan de gemeente op bezuinigen? Spektakel op het plein meest genoemd als bezuinigingsmaatregel Ook op de vraag waar de gemeente op kan bezuinigen komen een aantal aspecten vaker naar voren zoals bezuinigen op het jaarlijkse dorpsfeest Spektakel op het plein, minder geld uitgeven aan het multifunctioneel centrum Het postkantoor en de gemeente krijgt het advies om kritisch te kijken naar het aantal ambtenaren. Bezuinigen op kunst en cultuur wordt ook meerdere keren genoemd als manier om geld te besparen evenals meer samenwerken met buurgemeenten. 5
Eigen ideeën over waarop niet bezuinigd mag worden Vooral niet bezuinigen op sociale zaken Tenslotte konden inwoners hun eigen ideeën weergeven op de vraag waar beslist niet op mag worden bezuinigd. Inwoners vinden dat er vooral niet bezuinigd mag worden op zorgvoorzieningen, onderwijs, (groen)onderhoud, ouderen en veiligheid. De nadruk ligt vooral op sociale zaken, want ook ouderenzorg en het minimabeleid worden veel genoemd als zaken waarop niet bezuinigd mag worden. Figuur 3 Waar mag beslist niet op worden bezuinigd? Voorbeelden van citaten van inwoners Hoe kan gemeente geld verdienen? - Streekhof moet betaald parkeren krijgen, bijvoorbeeld 1e halfuur gratis en daarna 50 cent per uur. Is voor bezoekers goed te doen en levert toch extra op. - Verkopen van overbodige gemeentelijke eigendommen, bijvoorbeeld bouwgronden waar in toekomst toch niet meer op gebouwd gaat worden. Waar kan wel wat van af? - Spektakel op het plein is niet in verhouding met andere subsidies aan bijvoorbeeld buurthuizen en verenigingen. - De vele euro's die aan het Postkantoor zijn uitgegeven zijn niet te verantwoorden. Vele burgers zien hier het nut niet van in. Waar mag beslist niet op bezuinigd worden? - De werkelijke taak van de gemeente: onderhoud van de wegen binnen de gemeente. - Er mag beslist niet bezuinigd worden op verkeersveiligheid en de zorg voor minder goed bedeelde inwoners van onze gemeente. 6
Draagvlak Ruime meerderheid heeft begrip voor bezuinigingen Uit de peiling komt naar voren dat er veel begrip is om te bezuinigen. Meer dan driekwart van de inwoners heeft er begrip voor om geld te besparen. Zeven procent heeft moeite met de noodzaak van gemeentelijke bezuinigingen. Meeste inwoners adviseren verminderen uitgaven In het algemeen geldt dat begrotingstekorten kunnen worden verminderd of opgelost door minder uit te geven, door de inkomsten te vergroten of door een combinatie van beide. Tweederde geeft de voorkeur aan het verminderen van de uitgaven. Zij hebben verschillende motieven voor deze voorkeur. Veel genoemd wordt dat de gemeente zonder budget ook niets kan uitgeven. Inwoners verwachten dat extra uitgaven uiteindelijk ten onrechte bij de burgers terechtkomen. Slechts een kleine groep inwoners adviseert de gemeente om vooral in te zetten op verhoging van de inkomsten: 3 procent adviseert deze weg. Eén van de motieven is dat door meer inkomsten er meer uitgaven mogelijk zijn. Een derde van de inwoners adviseert om beide wegen te bewandelen: dus zowel uitgaven verminderen als inkomsten verhogen. Belangrijke reden is dat een stijging van de inkomsten aan de ene kant en een daling van de uitgaven aan de andere kant een dubbele werking kunnen hebben op de bezuinigingen. Figuur 4 Stelling: Ik begrijp dat de gemeente moet bezuinigen 77% 16% 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (geheel) eens neutraal (geheel) oneens Figuur 5 Welke aanpak adviseert u het college? 65% 3% 32% 0% 20% 40% 60% 80% 100% vermindering uitgaven verhoging inkomsten beide 7
Bezuinigingsposten Inwoners bezuinigen liefst op de bedrijfsvoering De gemeente heeft de begroting van Stede verdeeld in veertien thema s waarbinnen de ombuigingen worden uitgewerkt. Aan de inwoners is gevraagd op welke thema s vooral wel of vooral niet mag worden bezuinigd. Uit de peiling komt naar voren dat bedrijfsvoering vooral wordt genoemd als mogelijke bezuiniging. Vervolgens zijn er zeven thema s waar ongeveer evenveel inwoners vinden dat er meer aan mag worden uitgegeven als inwoners die vinden dat daar evenveel of meer aan moet worden uitgegeven. Duidelijk wordt dat er zes thema s zijn waar de meerderheid van vindt dat daar niet op bezuinigd mag worden. Dit zijn burgerzaken, maatschappelijk begeleiding en zorg, riolering en openbaar groen, onderwijs en jeugdbeleid, wegen, waterwegen en verkeersveiligheid en openbare orde en veiligheid. Figuur 6 Wil u meer, evenveel of juist minder uitgeven aan onderstaande thema s? (exclusief weet niet) bedrijfsvoering bestuurlijke zaken sport, cultuur en recreatie communicatie, representatie en burgerparticipatie financiering en algemene dekkingsmiddelen sociaal ruimtelijke ordening, volkshuisversting en economische zaken bouwen, wonen, milieu en handhaving burgerzaken maatschappelijke begeleiding en zorg riolering en openbaar groen onderwijs en jeugdbeleid wegen, waterwegen en verkeersveiligheid openbare orde en veiligheid -100% -75% -50% -25% 0% 25% 50% 75% 100% minder aan uitgaven 8 evenveel of meer aan uitgeven
Bezuiningsmaatregelen Helft adviseert privatiseren voorzieningen en verminderen subsidies ies muziekschool als bezuinigingsmaatregel Aan de inwoners zijn twaalf concrete bezuinigingsmaatregelen voorgelegd. Gevraagd is om er maximaal vijf te selecteren die de gemeente in elk geval zou kunnen uitvoeren. De twee meest genoemde maatregelen zijn: privatiseren van voorzieningen en vermindering subsidies muziekschool. De drie minstgenoemde maatregelen zijn: vermindering onderhoud gemeentelijke gebouwen, vermindering onderhoud wegen en vermindering aanbod of kwaliteit zorgvoorzieningen. Elf procent van de inwoners adviseert om geen één van de voorgestelde maatregelen uit te voeren. Figuur 7 Welke bezuinigingsmaatregelen zou u in elk geval aan de gemeente adviseren? (meerdere antwoorden mogelijk) Privatiseren van voorzieningen Vermindering subsidies muziekschool Vermindering bijdrage binnensport Vermindering bijdrage buitensport Vermindering subsidies maatschappelijk werk Vermindering subsidie jongerenwerk Vermindering subsidies bibliotheek Bezuinigen op minimabeleid Vermindering onderhoud openbaar groen Vermindering onderhoud gemeentelijke gebouwen Vermindering onderhoud wegen Vermindering aanbod of kwaliteit zorgvoorzieningen Geen van deze maatregelen 11% 9% 11% 33% 32% 32% 30% 25% 25% 25% 21% 50% 50% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 9
Subsidies Inwoners adviseren om vooral niet te bezuinigen op subsidies voor onderwijs en jeugdbeleid. De gemeente overweegt te bezuinigen op subsidies. Dat betekent dat scherpe keuzes gemaakt moeten worden over wat wel en niet meer gesubsidieerd wordt in de toekomst. Inwoners konden via cijfers van 1 tot en met 10 aangeven op welke subsidie het eerst en het laatst op bezuinigd mag worden. Als het aan de inwoners van Stede ligt, bezuinigt de gemeente vooral op de subsidies voor kunst en cultuur, vormings- en ontwikkelingswerk en monumenten. Aanzienlijk minder draakvlak is er om te bezuinigen op subsidies voor onderwijs en jeugdbeleid. Tabel 8 Subsidies waar het eerst en laats op bezuinigd mag worden Kunst en cultuur 23% 2% Vormings- en ontwikkelingswerk 19% 4% Monumenten 18% 3% Duurzaamheid RO, volkshuisvesting en EZ* 12% 13% Muziekschool 11% 1% Peuterspeelzalen 6% 11% Sociaal cultureel werk 6% 3% Bibliotheek 3% Sport 3% Onderwijs en jeugdbeleid 3% 6% 9% 45% 0% 25% 50% eerst op bezuinigen laatst op bezuinigen 10 * RO= ruimtelijke ordening, EZ=economische zaken
Lokale lasten en eigen bijdrage Kleine meerderheid accepteert eventuele verhoging gemeentelijke belastingen Aan de inwoners is gevraagd in hoeverre zij bereid zijn om meer gemeentelijke belastingen te betalen zodat er minder bezuinigd hoeft te worden. Figuur 9 In hoeverre bent u bereid om meer gemeentelijke belastingen te betalen zodat er minder bezuinigd hoeft te worden?... niet extra verhogen ( 0) 45% Bijna de helft van de inwoners wil geen verhoging van de lokale lasten. Ruim een kwart van inwoners zou een verhoging van maximaal 15 euro accepteren.... maximaal verhogen met 5... maximaal verhogen met 15 19% 28% Afvalstoffenheffing mag volgens meerderheid niet verhoogd Ook is gevraagd welke belastingen verder niet verhoogd mogen worden. Voornamelijk de afvalstoffenheffing en eigen bijdrage in de zorg mogen niet worden verhoogd. Voor verhoging van de hondenbelasting en bouwleges is het meeste draagvlak. Iets meer dan de helft voorstander privatisering Sommige gemeenten bezuinigen op bepaalde werkzaamheden door de uitvoering aan bedrijven en burgers over te laten zoals onderhoud van wegen en groen, privatiseren van voorzieningen zoals buitensportvoorzieningen, camping, peuterspeelzalen en zwembad. Iets meer dan de helft van de inwoners (55 procent) is voorstander van privatisering van deze overheidstaken. Een derde is hier tegenstander van en 13 procent heeft hierover geen mening.... maximaal verhogen met 25... verhogen met 30 of meer 0% 10% 20% 30% 40% 50% Tabel 1 Welke belastingen mogen niet verhoogd worden? (meerdere antwoorden mogelijk) afvalstoffenheffing eigen bijdrage zorg leges documenten burgerzaken begraafrechten 5% 3% 66% 60% 51% 36% hondenbelasting bouwleges geen bezwaar verhoging bovenstaande posten 19% 19% 9% 11
Openbare ruimte Helft van de bevolking bereid gemeente te helpen in onderhoud openbare ruimte Momenteel worden veel taken die bijdragen aan de leefbaarheid van de woonomgeving uitgevoerd door de gemeente. Wanneer burgers zelf een actieve bijdrage leveren aan het leefbaar houden van de woonomgeving, zou dat de gemeente mogelijk een besparing opleveren. Met name bij onderhoud van groen, het opruimen van straatvuil en onderhoud van speeltuinen is minstens de helft van de inwoners bereid een actieve rol te spelen. Een klein deel denkt zelfs deze taken alleen te kunnen uitvoeren. Gladheidbestrijding (bij routes tussen verzorgingstehuizen en winkelcentra) ziet een meerderheid daarentegen vaker als een taak voor de gemeente. Figuur 10 Welke van de volgende taken, die worden uitgevoerd door de gemeente, zou u zelf willen doen om zo aan het wijkbeheer bij te dragen? Meerderheid tegen bezuiniging op openbare verlichting De gemeente denkt aan vier verschillende mogelijkheden om te bezuinigen in de openbare ruimte: 1. bezuinigen door de inrichting van het openbaar groen, plantsoenen en parken te versoberen; 2. het verminderen van stadsmeubilair, zoals paaltjes, bankjes en afvalbakken; 3. bezuinigen met energiebesparende verlichting; 4. bezuinigen op de inrichting en het onderhoud van speeltuinen. Voor meer energiebesparende verlichting en het verminderen van stadsmeubilair is het meeste draagvlak. Voor het versoberen van het openbare groen en bezuinigen op inrichting/onderhoud van speeltuinen is geen meerderheid te vinden. Figuur 11 Kunt u aangeven of de gemeente hier op mag bezuinigen? onderhoud van groen 11% 54% 35% meer energiebesparende verlichting 66% 34% opruimen van straatvuil 14% 50% 36% stadsmeubilair verminderen 62% 38% onderhoud van speeltuinen gladheidbestrijding routes van verzorgingshuizen naar winkelcentra 6% 5% 38% 49% 57% 46% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal zelf doen De gemeente helpen De gemeente laten doen inrichting openbaar groen versoberen bezuinigen op inrichting/onderhoud speeltuinen 35% 45% 65% 55% 0% 20% 40% 60% 80% 100% mee eens niet mee eens 12
Bewonersparticipatie WMO Bewoners hebben veel ideeën om zelf taken uit te voeren in omgeving Momenteel worden veel werkzaamheden in de woonomgeving door de gemeente uitgevoerd. Een mogelijkheid is dat deze taken (deels) worden uitgevoerd door omwonenden, om zo kosten te besparen. Aan inwoners is daarom gevraagd wat zij in hun eigen wijk zouden kunnen doen om kosten te besparen. Bijna alle door de inwoners genoemde initiatieven gaan in op het onderhouden van een klein stukje groen of zelf opruimen van zwerfafval. Groenonderhoud: - Een deel van het groenonderhoud of grasveldjes maaien onder de voorwaarde dat we ook mee mogen praten over wat er wordt aangeplant en eventueel extra groene containers kosteloos beschikbaar worden gesteld. - Er zijn wel een paar rozenperkjes die weg kunnen of die wij als buurt kunnen bijhouden. - Het gemeenteperkje voor mijn huis bijhouden. -Opruimen zwerfafval: - Ik ben gehandicapt maar ben wel bereid mee te werken aan het opruimen van zwerfvuil (dat doe ik eigenlijk al vrij regelmatig). - De (auto)straat aanvegen, zodat de veegwagen van de gemeente niet nodig is. - Zorgen dat de omgeving er netjes uitziet. Beter controleren of mensen zorg daadwerkelijk nodig hebben In de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) is geregeld dat mensen die ondersteuning nodig hebben een beroep kunnen doen op de gemeente voor zorgvoorzieningen. Aan inwoners is gevraagd of zij ideeën hebben hoe de Wmo voor de gemeente betaalbaar kan blijven. Een aantal ideeën worden vaker genoemd zoals beter controleren of mensen daadwerkelijk zorg nodig hebben, hergebruiken van hulpmiddelen en een eigen bijdrage naar inkomen. Daarnaast noemen inwoners veel uiteenlopende ideeën zoals beter belonen van mantelzorgers en vrijwilligers en het opstarten van een tweedehandswinkel met allerlei hulpmiddelen. Beter controleren: - Zeer strikte controle op hetgeen mensen krijgen. Ook na bepaalde tijd. Onaangekondigde controles doen, 2 maal per jaar. - Checken of mensen voorzieningen blijvend nodig hebben. Hergebruiken hulpmiddelen - Maak een website met voorzieningen (rolstoelen, rollators etc.) die over zijn. - Hulpmiddelen ter lening uitgeven, controleren of hulpmiddelen worden gebruikt en zo niet: innemen en hergebruiken. Eigen bijdrage inkomensafhankelijk - Waar mensen in staat zijn eigen bijdrage te leveren dit ook vragen. - Door een eigen bijdrage te vragen, maar wel naar draagkracht. 13