Locaal Opleidingsplan voor de opleiding tot Maag-, Darm- en Leverarts in het Erasmus MC Gebaseerd op het landelijk opleidingsplan Herstructurering Opleiding Maag, Darm en Leverziekten (HOM) Versie vastgesteld: 16-01-2012 Eerste revisie datum: 01-01-2013 Auteurs: Opleidingsgroep MDL Redactie: dr. W. Lesterhuis en dr. R.A. de Man (MDL artsen), dr. J.M. van Dieren, dr. H.J. Flink en dr. L. Hol (AIOS MDL), drs. M. van der Meer (onderwijskundige) 1
Inhoudsopgave 1. De afdeling Maag, Darm Leverziekten 1.1. Inleiding 1.2. Organisatorische inbedding afdeling MDL in het thema Dijkzigt 1.3. Regionale samenwerking in OOR Zuid-West Nederland 1.4. De opleidingsgroep en hun aandachtsgebieden 1.5. Communicatie 2. Indeling van de opleiding 3. Werkplek beschrijvingen Stages 3.1 Maag, Darm zaal 3.2 Hepatologie zaal 3.3 Levertransplantatie en SEH/ consulten 3.4 Consulten en SEH 3.5 Inflammatoire darmziekten 3.6 Supervisie MD en hepatologie 3.7 Gastro-intestinale endoscopie E1,E2,E3 3.8 Procotologie 3.9 Abdominale echografie 3.10 Motoriek en functie 3.11 Ischaemie en functie Poliklinieken 3.12 Algemene MDL 3.13 Virale hepatitis 3.14 HPB 3.15 Focale leverafwijkingen 3.16 Erfelijke gastrointestinale tumoren 3.17 Levertransplantatie Aandachtsgebieden 3.18 Hepatologie en levertransplantatie 3.19 Gastro-intestinale oncologie 3.20 Advanced endoscopy Diensten 3.21 MD en Hepatologie 4. Volgen, Beoordelen en begeleiden 4.1 Thema s competenties en ijkpunten 4.2 Digitaal portfolio 4.3 Persoonlijk ontwikkelingsplan 5. Onderwijs 6. Probleemoplossende besprekingen, multidisciplinair overleg en zorgpaden 7. Wetenschap 8. Docent professionalisering 9. Kwaliteitscyclus binnen de opleiding MDL 10. Begrippen en afkortingen lijst 11. Bijlagen 2
Voorwoord Dit document beschrijft het lokale opleidingsplan van de medisch specialistische opleiding tot Maag-, Darm- en Leverarts in het Erasmus MC. De afdeling MDL in het Erasmus MC verzorgt deze opleiding in de OOR Zuid-West Nederland in samenwerking met de STZ ziekenhuizen in Delft ( Reinier de Graaf Gasthuis), Deventer (Deventer Ziekenhuizen) en Dordrecht (Albert Schweitzer ziekenhuis). Uitgangspunt voor dit locale opleidingsplan is het CCMS Kaderbesluit, het specifiek besluit MDL (beiden online in te zien via www.artsennet.knmg.nl) en het document Herstructurering Opleiding MDL (document HOM, versie september 2010, in te zien via www.mdl.nl). Dit opleidingsplan betreft de opleidingsjaren op de afdeling MDL in het Erasmus MC.Tevens beschrijft het de samenhang tussen de opleidingsdelen van het Erasmus MC en de samenwerkende klinieken en voldoet daarmee aan de eisen van een regionaal opleidingsplan. Voor de opleidingsplannen betreffende de nietacademische opleidingsperiode wordt verwezen naar het lokale opleidingsplan van de geaffilieerde ziekenhuizen. 3
1. De afdeling Maag, Darm en Leverziekten 1.1 Inleiding De afdeling Maag, Darm en Leverziekten (MDL) in het Erasmus MC heeft zich sinds de oprichting in 2000 onder leiding van prof.dr. E.J. Kuipers als zelfstandige afdeling ontwikkeld tot marktleider in Nederland op het gebied van patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek. Mede als gevolg hiervan is de patiëntenzorg over de afgelopen jaren gestaag gegroeid. De afdeling heeft vooral gestuurd op het laten groeien van de tertiaire zorg en onderzoek met voldoende aandacht voor de eerstelijns functie voor de groep van adherente huisartsen. Op deze manier kan ook de meer reguliere gewone MDL problematiek in de opleiding tot MDL arts aan bod komen. Vanuit onze optiek biedt deze gemengde populatie een adequate leeromgeving voor zowel de startende als de meer gevorderde MDL arts in opleiding. Vanuit de tertiaire zorg zijn een aantal speerpunten gedefinieerd die mogelijkheid geven tot verdere verdieping. De belangrijkste speerpunten binnen de afdeling zijn: Chronische ontsteking en (pre-)maligne aandoeningen van het maag-darmkanaal; Hepatologie inclusief levertransplantatie; Inflammatoire darmziekten; Pancreaticobiliare aandoeningen; Interventie endoscopie. De afdeling wordt internationaal gezien als center of excellence betreffende interventie endoscopie, virale hepatitis en inflammatoire darmziekten. Naast de MSRC erkenning voor de MDL opleiding is de afdeling in 2010, na visitatie door de European Board of Gastroenterology, erkend als Europees opleidingscentrum. Binnen het Erasmus MC is deze positie erkend door de benoeming van de afdeling tot klinisch speerpunt. Wetenschappelijk onderzoek binnen de afdeling MDL vindt plaats op 3 niveaus: klinisch, basaal en translationeel. Vooral doordat het MDL-laboratorium deel uit maakt van de MDL-afdeling is translationeel onderzoek vanaf de oprichting een speerpunt geweest en geniet dit onderzoek inmiddels internationale erkenning. Naast een onderzoeksfunctie heeft het laboratorium ook een diagnostische functie, hierdoor zijn resultaten vanuit onderzoek tijdig te implementeren in de kliniek 1.2 Organisatorische inbedding van de afdeling MDL in het Erasmus MC: thema Dijkzigt De Erasmus MC holding omvat het Erasmus MC en het Havenziekenhuis. Het Erasmus MC heeft drie locaties: Centrumlocatie, Erasmus MC-Sophia en Erasmus MC-Daniel den Hoed. De afdeling MDL biedt zowel zorg aan op de centrum locatie en de locatie Daniel den Hoed. De opleiding MDL speelt zich af op de eerder gevisiteerde locaties Centrum en op de locatie Daniel den Hoed. Het Erasmus MC heeft in het kader van het beleidsplan Koers 013 besloten tot een thematische benadering van de zorg waarbij de integriteit van de afdelingen gegarandeerd blijft. De afdeling MDL maakt deel uit van het thema Dijkzigt. Naast MDL, zijn in dit thema de volgende specialismen vertegenwoordigd: interne geneeskunde, heelkunde, orthopedie, reumatologie, revalidatie, dermatologie en plastische chirurgie. Het thema wordt aangestuurd door een themavoorzitter (Prof.dr. 4
E.J. Kuipers), die benoemd wordt uit de afdelingshoofden, en het thema directeur (S. Gerritsen), waarbij verdere ondersteuning wordt geboden door een thema bureau. De verwachting is dat deze nieuwe thema benadering zal leiden tot meer effectieve onderlinge samenwerking waarbij voor de afdeling MDL vooral van belang zijn de afdelingen interne geneeskunde en heelkunde. Voor de dagelijkse organisatie heeft de afdeling MDL vijf units: de kliniek en dagbehandeling, de endoscopie afdeling, de polikliniek, het laboratorium en het Clinical Research Bureau (CRB). De drie zorgunits worden aangestuurd door een medisch coördinator en een verpleegkundig unithoofd. Op de units vindt de dagelijkse aansturing plaats via regieverpleegkundigen. Op inhoudelijke gronden (Maag, Darm en Lever) is de afdeling ingedeeld in twee sectoren onder leiding van de twee sectorhoofden prof.dr. M.J. Bruno en prof.dr. H.L.A. Janssen. 1.3 Regionale samenwerking in OOR Zuidwest Nederland Voor een gebalanceerde MDL opleiding is goede samenwerking met de perifere ziekenhuizen noodzakelijk. In de huidige situatie wordt samengewerkt met drie Samenwerkende Topklinische Ziekenhuizen (STZ): het Albert Schweitzer ziekenhuis (opleider dr.r.beukers), het Reinier de Graaf Gasthuis (opleider dr. J.T. Brouwer) en het Deventer Ziekenhuis (opleider dr. F. ter Borg). De samenstelling van de respectievelijke opleidingsgroepen met hun aandachtsgebieden zijn weergegeven in bijlage 1. Het opleidingsschema komt tot stand vanuit een gezamenlijke verantwoording. De opleiding tot MDL arts kent een gedeelte interne geneeskunde (2 jaar) en een MDL gedeelte (4 jaar). De verplichte vooropleiding interne geneeskunde wordt bij voorkeur gevolgd binnen de OOR Zuid West-Nederland. Tijdens de eerste 2 jaar interne geneeskunde worden de stages nefrologie, oncologie en intensive care (niveau II) aanbevolen. Tijdens dit opleidingsdeel bestaat het aanvullende onderwijs uit onder meer: de ALS/BLS reanimatiecursus, een ECG-cursus, de landelijke cursussen interne geneeskunde (BOIG) en het lokale onderwijs. 1.4 De Opleidingsgroep: organisatie, taken en verantwoordelijkheden De opleidingsgroep als geheel is verantwoordelijk voor de kwaliteit, inhoud en vormgeving van de opleiding tot MDL arts en verzorgt daarnaast de stage MDL ziekten voor de opleiding interne geneeskunde. Alle specialisten werken actief samen voor de gewenste kwalitatief hoogstaande opleiding. Hierin hebben een aantal specialisten extra taken en verantwoordelijkheden Dr. R.A. de Man is de opleider. Hij is primair verantwoordelijk voor alle zaken die de opleiding betreffen: Aannemen van AIOS Introductie gesprek bij aanvang opleiding op de afdeling MDL Stage rooster Persoonlijk ontwikkelplan AIOS Eerst verantwoordelijke en aanspreekpunt bij problemen van AIOS betreffende de opleiding 5
Het aansturen van de opleidinggroep en bewaking van het nakomen van afspraken gemaakt in het lokaal opleidingsplan Het onderhouden van de contacten met regionale en landelijke gremia betreffende de opleiding Lid centrale opleidingscommissie Erasmus MC Lid MSRC Het opstellen en implementeren van het nieuwe opleidingscurriculum Het ontwikkelen en implementeren van nieuwe kwaliteitsinstrumenten, ter verdere verbetering opleiding De samenstelling onderwijsrooster Het monitoren en bijhouden van de voortgang van de opleiding van de individuele AIOS door: o Controle portfolio s AIOS o Houden van voortgangsgesprekken en toetsingsmomenten volgens de regelgeving CCMS/MSRC Aanvragen en voorbereiden van de opleidingsvisitatie Mw. dr. C.J. van der Woude is waarnemend opleider. De waarnemend opleider, neemt de verantwoordelijkheid van de opleider over waar deze niet in staat is deze in te vullen door afwezigheid of ziekte. Daarnaast is zij mede verantwoordelijk voor de voortgangsgesprekken en het werving en selectiebeleid van nieuwe AIOS. Dr. W. Lesterhuis is vanuit zijn jarenlange ervaring als opleider in het Albert Schweitzer ziekenhuis speciaal aangesteld om de klinische hands-on training van beginnende endoscopisten te begeleiden. Daarnaast ondersteunt hij ondermeer het opleidingsteam bij het maken van de individuele opleidingsplannen, de implementatie van het elektronisch portfolio en de supervisie van de consulten stage. De afdeling omvat per 01-11-2011 18 klinisch werkzame stafleden (1 vacature), de opleidingsgroep, 8 stafleden in het laboratorium MDL. Ieder lid van de opleidingsgroep heeft een primair focus maag/darm, lever of een combinatie van die twee. Binnen dat focus is er een aandachtsgebied, de opleidingstaken worden verder over de groep verdeeld. In bijlage 1 (tabel 1 t/m 4) wordt de samenstelling van de opleidingsgroep en de taak verdeling wat betreft de organisatie, de aandachtsgebieden en de specifieke taakverdeling in het onderwijs vermeld. Alle MDL artsen superviseren volgens een jaarlijks wisselend rooster een AIOS bij de poliklinische activiteiten en nemen actief deel aan overdrachten en onderwijsmomenten. Daarnaast participeren zij bij toerbeurt in de supervisie van de kliniek 3NMD-oost, 3NMD-west, consulten/buitengewesten en 9NAH/9ZAH levertransplantatie. De inhoud van de supervisie wordt mede bepaald door het aandachtsgebied. 6
Het Teach the Teachers nascholingsprogramma is verplicht voor de leden van de opleidingsgroep en door allen gevolgd. Opleider en waarnemend opleider zijn aanvullend geschoold middels het speciale Teach the Teacher programma voor opleiders. De opleidingsgroep als geheel bewaakt de (individuele) medisch-inhoudelijke en professionele voortgang van de AIOS en begeleiden hem/haar tijdens de gehele opleiding. De supervisoren worden door de opleider gehoord en waar nodig betrokken bij de beoordelingen en toetsmomenten van de AIOS. Daarnaast is er binnen de opleidingsgroep een oudste AIOS (Chief Executive Officer). De CEO heeft als rol een laagdrempelige wederzijdse verbinding te vormen tussen de AIOS als groep en de opleider. De CEO rol wordt besproken binnen de competentie organisatie. Verder krijgt iedere nieuw instromende AIOS de eerste 3 maanden een oudere AIOS toegewezen als buddy om het inwerken te vergemakkelijken. 1.5 Communicatie De grote opleidingsgroep vraagt om extra aandacht voor communicatie en overleg vormen. In het navolgende worden deze kort besproken naar deelnemers, frequentie en globale inhoud: a. Ochtendrapport: deelnemers: - hele opleidingsgroep, regieverpleegkundige kliniek en AIOS frequentie: - dagelijks op weekdagen inhoud: - patiënten overdracht, organisatorische mededelingen, opleidingsmoment: didactische bespreking picture of the day b. Stafoverleg: deelnemers: frequentie: inhoud: - hele opleidingsgroep - maandelijkse genotuleerde bespreking - stafzaken, organisatie, functioneren AIOS c. Management team: deelnemers: - locatie verantwoordelijken met afdelingshoofd en themabureau frequentie: - maandelijkse genotuleerde bespreking inhoud; - budgettair en beleidsmatig d. AIOS overleg: deelnemers: - AIOS frequentie: - maandelijks onder leiding oudste AIOS (CEO) inhoud: - roosters, inhoudelijke voorbereiding opleidingsvergadering, knelpunten opleiding e. CEO overleg: deelnemers: - opleider en CEO frequentie: - wekelijks tussen opleider en CEO inhoud: - geen vaste agenda, afhankelijk van omstandigheden 7
f. Sector overleg: deelnemers: - sectorleden MD en hepatologie in een apart overleg frequentie: - maandelijkse genotuleerde bespreking inhoud: - zorginhoudelijke aspecten en organisatie g. Opleidingsvergadering: deelnemers: - AIOS en opleidingsgroep frequentie: - tenminste viermaal per jaar, genotuleerde bespreking inhoud: - alle opleidingszaken, agenda samengesteld door CEO en opleider tezamen h. Regionaal Opleidersoverleg: deelnemers: - academische opleider en een of meer perifere opleiders frequentie: - 2x per jaar, genotuleerde bespreking inhoud: - volgen ontwikkeling AIOS over regionale instellingen heen - toetsing en afstemming opleidingsschema s regionale opleidingsinstellingen - toetsing en afstemming lokale opleidingsplannen aan regionale opleidingsplan - toetsing en aanscherping regionale opleidingsplan aan landelijke kaders - evaluatie en afstemming opleidingszaken (organisatorisch en inhoudelijk) in regionaal verband - overleg over aanname nieuwe AIOS i. Centrale Opleidings Commissie Rotterdam (COCR): deelnemers: - opleiders Erasmus MC, afgevaardigde AIOS bestuur, afvaardiging Raad van Bestuur, onderwijskundigen Desiderius School frequentie: - 6x per jaar op dinsdag van 17.00-18.30 uur, genotuleerde bespreking inhoud: - evaluatie en afstemming opleidingszaken (organisatorisch en inhoudelijk) in Erasmus MC verband met als doel om met elkaar de kwaliteit van de opleiding tot medisch specialist vorm te geven, te bewaken en te bevorderen conform de regelgeving KNMG (Kaderbesluit 2010) Daarnaast worden de AIOS en de opleidingsgroep via e-mail op de hoogte gehouden van relevante ontwikkelingen en is er een maandelijks opleidingsnieuwsbrief met praktische mededelingen van belang voor de opleiding. 8
2. Indeling van de opleiding De totale opleiding tot MDL-arts duurt 6 jaar, 2 jaar algemene interne geneeskunde en 4 jaar MDL. In de opleiding krijgen de AIOS de gelegenheid zich de competenties van de MDL-arts zoals beschreven in het HOM rapport eigen te maken. Competenties, leerdoelen en stages De competenties van de MDL-arts zijn binnen de 18 thema s per thema verder uitgewerkt. Binnen het thema zijn Kritische Beroepssituaties (KBS) opgenomen om het geïntegreerd toetsen van competenties mogelijk te maken. Een overzicht van de thema s ziet u in tabel 5. Tabel 5. Overzicht 18 opleidingsthema s 1 Gastro-intestinale Oncologie 2 Inflammatoir darmlijden 3 Infecties van het maag-darmkanaal, bacterieel, viraal en parasitair 4 Ischemische aandoeningen 5 Maagzuur-gerelateerde aandoeningen 6 Aandoeningen van de lever en levertransplantatie 7 Aandoeningen van de pancreas 8 Aandoeningen van de galwegen 9 Bekkenbodemproblematiek en proctologie 10 (Mal)absorptie en (mal)digestie 11 Neurogastro-enterologie en motiliteit 12 Voeding 13 Spoedeisende maag-darm-leverziekten 14 Genetische en aangeboren aandoeningen 9
15 16 17 18 Diagnostische endoscopie Algemene therapeutische endoscopie (o.a. bloedingen, poliepectomie, ERCP niet verplicht) Geavanceerde endoscopie: ERCP, stents, EMR, EUS Abdominale echografie Om al deze competenties te bereiken tijdens de opleiding zijn leermiddelen nodig. Van deze leermiddelen zijn een aantal verplicht (zoals het verplichte cursorisch onderwijs en de endoscopie simulator training) en een aantal zijn door de AIOS facultatief te kiezen uit een gevarieerd aanbod. Ook kan het voorkomen dat een AIOS in overleg met de opleider een specifiek traject volgt naar aanleiding van geconstateerde lacunes tijdens het voortgangsgesprek. Een overzicht van de verschillende leermiddelen staat in de tabel opgesomd. Een aantal van deze leermiddelen worden getoetst middels een beoordeling, in de vorm van onder meer een Korte Praktijk Beoordeling (KPB). Tabel 6. Overzicht leermiddelen en toetsen Leermiddelen Introductie Desiderius school / opleider Ochtendoverdracht Visite lopen Grote visite Statusvoering Gesprek met patiënten / familie Dienst Consult / aanvullend onderzoek aanvragen Multidisciplinair overleg Begeleiden co-assistenten Probleemoplossende besprekingen CAL Refereerbijeenkomst Locaal onderwijs Complicatie en necrologie bespreking Landelijk onderwijs Lokaal onderwijs Congressen Discipline overstijgend onderwijs Desiderius school Bijeenkomsten wetenschappelijke vereniging Endoscopische verrichtingen poliklinieken Toetsen Aanwezigheid KPB KPB KPB Fiatteren status door supervisor KPB KPB KPB KPB KPB KPB KPB KPB Aanwezigheid, ibd toets aanwezigheid Certificaat,centrale toets aanwezigheid certificaat certificaat certificaat OSATS KPB Het opleiden vindt vooral op de werkplek plaats, tijdens de patiëntenzorg. Op elk moment kan er dan ook geleerd worden. De stage-werkplekken zoals beschreven in hoofdstuk 3 bestrijken samen het gehele vakgebied en vormen de kern van de verplichte leermiddelen. Zij zijn op de werkvloer voor de AIOS herkenbaar aan de aard van de betrokken (poli)klinische patiëntenpopulaties. Alle stages bieden de mogelijkheid tot het groeien in de diverse competenties. Het volgen van een zaalstage is verplicht voor alle AIOS MDL is in het eerste specifieke opleidingsjaar jaar MDL. De AIOS neemt tijdens de stages deel aan de relevante opleidingsmomenten en de ziekte specifieke besprekingen, afhankelijk van waar hij op dat moment stage loopt. De planning hiervan is 10
verschillend per stageperiode (zie ook desbetreffende stage-werkplek beschrijvingen). Sommige activiteiten zullen specifiek aandacht aan het leren besteden, dit zijn m.n. de onderwijsmomenten. Tijdens deze opleidingsactiviteiten komen verschillende zaken aan de orde die door een supervisor beoordeeld kunnen worden. Voor de ontwikkeling van kennis en wetenschap wordt o.a. gebruik gemaakt van referaten en CAL. Door kennisvermeerdering en groei van de AIOS gedurende de gehele opleiding wordt voor alle competenties het niveau van een medisch specialist bereikt. Deze groei wordt bewaakt door middel van de voortgangsgesprekken tussen opleider en AIOS (hoofdstuk 4.1). Verslaglegging en documentatie ten aanzien van deze groei is terug te vinden in het portfolio van de AIOS (hoofdstuk 4.2) waarbij herkenbaar wordt op tot welk bekwaamheidsniveau een AIOS zijn competenties in de verschillende thema s ontwikkeld heeft. De AIOS bespreekt bij de aanvang van een stage de door hem te bereiken leerdoelen (stageafhankelijk, stageonafhankelijk en individuele) tevoren met de supervisor die de betreffende stage begeleidt of de met de opleiders in een stageblok gesprek. Bijzondere aandacht gaat hierbij uit naar het individuele leerdoel. Deze individuele leerdoelen worden besproken tijdens het voortgangsgesprek met de opleider en vastgelegd in het persoonlijk opleidingsplan. Zo wordt niet nodeloos veel energie gestoken in competenties die al op het nodige niveau blijken te zijn ontwikkeld en slechts periodiek onderhoud behoeven, maar kan extra aandacht worden besteed aan achterblijvende competenties, Tijdens de opleiding kan zo een evenwichtig competentieprofiel ontstaat (hoofdstuk 4.3). Van alle AIOS wordt verwacht dat er een toename plaatsvindt in het zelfstandig functioneren (afname supervisie) in steeds complexere situaties. Het kennen van eigen grenzen (en daarmee tijdig inschakelen van hulp) zijn belangrijke competenties die gedurende de opleiding ontwikkeld worden. AIOS krijgen tijdens hun opleiding ook steeds meer verantwoordelijkheid in de niet medische competenties. Voorbeelden hiervan zijn voorzitterschap ochtendrapport, voorzitterschap probleem oplossende besprekingen, roostermaker en oudste AIOS (CEO). AIOS in de opleiding MDL van de OOR Zuidwest Nederland worden op dit moment volgens drie verschillende schema s opgeleid, het schema wordt samengesteld in nauw overleg tussen AIOS, de academische opleider en de perifere opleiders waarbij steeds de vraag, wat een AIOS op welke locatie het beste kan leren, centraal staat. De gevolgde schema s zijn op hoofdlijnen: A. 4 jaar MDL academisch B. Eerste 2 jaar MDL perifeer (Delft, Deventer, Dordrecht), daarna 2 jaar academisch C. 3 jaar academisch en 1 jaar perifere MDL opleiding, meestal jaar 3 of jaar 4 Het vier-jaars schema ziet er op hoofdlijnen als volgt uit; voor de gedetailleerde inhoudelijke beschrijving zie hoofdstuk 3 werkplek beschrijvingen: 11
Tabel 7. Stages in de opleiding tot MDL arts Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Jaar 4 Zaalstage MD X supervisie Zaalstage hepa x (x) supervisie Zaalstage (x) x transplantatie/ SEH Polikliniek algemene MDL (1 dagdeel/week) algemene MDL (1 dagdeel/week) specifieke MDL (2-3 dagdelen/week) specifieke MDL (2-3 dagdelen/week) Specifieke MDL (1 dagdeel/week) Consulten/ SEH X IBD stage X Endoscopie 1 X Endoscopie 1 + 2 X X Endoscopie 1+2+3 (X) X Aandachtsgebied X Dienst X X X X Oudste AIOS (CEO X functie) Verplichte stages gedurende de 4-jarige opleiding tot MDL-arts: - 12 maanden zaalstage (4 maanden MD, 4 maanden hepatologie, 4 maanden in de supervisor rol) - 2 jaar MDL met nadruk op polikliniek en endoscopische verrichtingen - Facultatief 1 jaar MDL-aandachtsgebied De opleiding MDL in het Erasmus MC kent als stage-werkplekken de kliniek en dagbehandeling 3NMD, de polikliniek, de endoscopie afdeling centrumlocatie (3MMD). De verpleegafdeling en de dagbehandeling MDL Op de verpleegafdeling lopen alle AIOS de stage MD, hepatologie en supervisie. De afdeling is gesplitst in een oost (focus: lever) en een west (focus: maag, darm) deel. Iedere zijde heeft zijn eigen supervisor en grote visite. De klinische afdeling MDL heeft steeds 28 MDL-patiënten opgenomen, Op de afdeling MDL (3nmd) vinden bijna 1200 opnames per jaar plaats met een gemiddelde ligduur van 5 dagen en een bezetting graad tegen de 100%. De afdeling MDL heeft steeds 10-12 patiënten opgenomen voor de MDL buiten de afdeling 3NMD, deze patiënten worden behandeld door de consulent en diens supervisor. Tijdens de kliniek stage verricht de AIOS in de kliniek en op de dagbehandeling kleine ingrepen zoals ascitesdrainages. De vaste overlegmomenten op de kliniek zijn: 1. Elke ochtend van 8:15 tot 8:40 uur ochtendrapport Hierbij worden alle nieuw opgenomen patiënten van de afgelopen 24 uur en de in de dienst verichtte endoscopische onderzoeken met alle aanwezige AIOS en leden van het opleidingsteam besproken. 12
Tevens wordt besproken welke nieuwe patiënten verwacht worden waarbij de polikliniek arts een toelichting kan geven op zijn voorgesteld behandelplan. Tijdens deze bespreking is met behulp van Elpado alle informatie aanwezig. 2. Visite met de afdelingssupervisor, 1 maal per week. 3. Grote visite met de hoogleraar en afdelingssupervisor, 1 maal per week. 4. Nieuwe niet-spoedeisende bevindingen tijdens de AIOS visite alsook de nieuwe opnames worden tussen 16.00 en 17.00 uur besproken met de supervisor. De polikliniek MDL De polikliniek MDL van het Erasmus MC werkt met een fax-triage systeem van de aangeboden nieuwe patiënten. De chef de policlinique kan op die manier zowel qua inhoud als ingeschatte urgentie de juiste pathologie bij de juiste AIOS cq. het juiste spreekuur indelen. Iedere AIOS heeft gedurende de eerste twee jaar van zijn opleiding een polikliniek op naam. Op deze polikliniek ziet de AIOS algemene MDL problematiek en daarnaast is deze polikliniek bedoeld voor het terugzien van de patiënten, nadat ze door de AIOS van de afdeling zijn ontslagen. Daarnaast wordt er elke week twee tot drie nieuwe patiënten gezien. Deze polikliniek heeft het karakter van lijn leren. Iedere AIOS heeft een vaste polikliniek supervisor met wie hij het te volgen beleid bespreekt. De polikliniek supervisor wisselt per jaar zodat de AIOS zicht krijgt op verschillende manieren van werken van supervisoren. De algemene polikliniek stage stopt in jaar 3 van de opleiding. Vanaf de tweede helft van het tweede jaar neemt het aantal poliklinieken toe tot twee a drie per week. Tevens wijzigt het focus van de algemene MDL naar de specifieke poliklinieken, deze poliklinieken hebben het karakter van blok leren. Tijdens het doen van polikliniek zijn er altijd een of meer leden van het opleidingsteam in één van de aanliggende polikliniekruimtes spreekuur aan het doen. Deze kan altijd laagdrempelig benaderd worden voor advies. De afdeling endoscopie. De afdeling 3M is onze afdeling endoscopie en dagbehandeling. Daarnaast zijn er twee aparte echografiekamers op de polikliniek. De afdeling omvat 4 endoscopiekamers, 4 interventiekamers waarvan één met doorlichting en een functiekamer. Het endoscopisch beeldverslag wordt digitaal vastgelegd (Endobase) en is direct beschikbaar in het elektronisch patiëntendossier Elpado. 3. Werkplekbeschrijvingen Stages 3.1 Stage Maag-Darm zaal Leerdoel: o Het leren diagnosticeren en behandelen van MDL-klachten of klachtpatronen en ziekten bij klinisch opgenomen patiënten. Het afnemen van anamnese en verrichten van lichamelijk onderzoek. Het opstellen van een differentiaal diagnose. Het aanvragen en bewaken van 13
doelmatige diagnostische onderzoeken. Het klinisch vervolgen van de patiënt door middel van dagelijkse visites. o Het bijhouden van een verantwoorde statusvoering. o Het verzorgen van persoonlijk contact en correspondentie met huisartsen en andere specialismen. Het schrijven van de ontslagbrief o Het voorlichten en onderhouden van contacten met patiënt en familie cq. begeleiders en andere in het zorgproces betrokken professionals. o Het samenwerken met de verpleegkundigen, ondersteunend medewerkers en (oudste)- coassistenten op de klinische afdeling. o Het presenteren van het ziektegeval op interne probleemoplossende besprekingen en op het MDO met andere specialismen. Leermiddel: o Zelfstandig ontwikkelen van een diagnostisch en behandelplan voor opgenomen. patiënten, onder supervisie van een lid van het opleidingsteam. o Het bijwonen van MDO besprekingen met andere specialismen. o Besprekingen met supervisoren tijdens afdelingsvisites. o Bestudering van relevante vakliteratuur. o Deelname aan intern en extern cursorisch MDL-onderwijs. o Bijwonen van de complicatie, necrologie en pathologie besprekingen. Toetsing: o KPB, CAT, PICO o Toets cursorisch onderwijs Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Gastro-intestinale oncologie o Inflammatoir darmlijden o Infecties van het maag-darm kanaal o Ischemische aandoeningen o Maagzuur-gerelateerde aandoeningen o Aandoeningen van de pancreas o Aandoeningen van de galwegen o (mal)absorptie en (mal)digestie o Voeding o Spoedeisende maag-darm-ziekten Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o 2 leden opleidingsteam Supervisor: o coördinator opleidingsteam 14
Aantal AIOS op werkplek: o 2 Beschrijving werkplek: Locatie: o 3 Noord MDL Afdelingsgrootte: o 14 bedden Aantal scopiekamers/bedden/: o n.v.t. Aantal scopie/polikliniek sessies per week: o 1 algemene polikliniek. 3.2 Stage Hepatologie zaal Leerdoel: o Het verkrijgen van kennis betreffende hepato-biliaire aandoeningen in de breedste zin van het woord. o Het leren diagnosticeren en behandelen van Leverziekten bij klinisch opgenomen patiënten. Het afnemen van anamnese en verrichten van lichamelijk onderzoek. Het opstellen van een differentiaal diagnose. Het aanvragen en bewaken van doelmatige diagnostische onderzoeken. Het klinisch vervolgen van de patiënt d.m.v. dagelijkse visites. o Het verzorgen van een adequate status. o Het verzorgen van persoonlijk contact en correspondentie met huisartsen en andere specialismen. Het schrijven van de ontslagbrief. o Het voorlichten en onderhouden van contacten met patiënt, familie en overige direct betrokkenen/begeleiders. o Het samenwerken met verpleegkundigen en ondersteunende medewerkers op de klinische afdeling. o Het samenwerken met andere medische specialismen. o Het samenwerken met overige hulpverleners zoals diëtisten, fysiotherapeuten, nursepractioners en geestelijk verzorgers. o Het presenteren van patiënten op interne en multidisciplinaire besprekingen. Leermiddel: o Zelfstandig ontwikkelen van een diagnostisch en therapeutisch plan voor opgenomen patiënten, onder supervisie van een lid van het opleidingsteam. o Het bijwonen van MDO besprekingen met andere specialismen. o Besprekingen met supervisoren tijdens afdelingsvisites. o Bestudering van relevante literatuur. o Deelname aan intern en extern cursorisch MDL-onderwijs. o Bijwonen van lever-pathologie-, transplantatie-, complicatie- en necrologiebesprekingen. Toetsing: 15
o o KPB, CAT, PICO Toets cursorisch onderwijs Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Gastro-intestinale oncologie o Infecties van het maag-darm kanaal o Aandoeningen van de lever en levertransplantatie o Aandoeningen van de galwegen o Genetische en aangeboren aandoeningen o Voeding o Spoedeisende maag-darm-leverziekten Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o 2 leden opleidingsteam Supervisor: o coördinator opleiding Aantal AIOS op werkplek: o 2 Beschrijving werkplek: Locatie: o 3 Noord MDL Afdelingsgrootte: o 12 bedden 3.3 Stage Levertransplantatie en hepatologie consulten Spoedeisende hulp (SEH) Leerdoel: o Het begeleiden van patiënten, die recent een levertransplantatie hebben ondergaan. o Het herkennen en behandelen van de complicaties na een levertransplantatie. o Het verrichten van echografisch onderzoek van een getransplanteerde lever. o Het verrichten van diagnostische puncties van abdominale vochtcollecties. o Het adviseren van andere specialisten, zoals chirurgen, intensive care artsen, longartsen en internisten bij de diagnostiek en behandeling van patiënten met een leveraandoening of een recent ondergane leveroperatie. o Het diagnosticeren, behandelen en indicaties stellen voor levertransplantatie bij acuut leverfalen. 16
o o o Klinische beoordelingen betreffende patiënten met een leverziekte of levertransplantatie op de SEH. Het werken in een multidisciplinair team. Het verzorgen van persoonlijk contact en correspondentie met de huisarts. Het schrijven van de ontslagbrief. Leermiddel: o Dagelijks visite lopen en terugkoppelen van de bevindingen en plan van aanpak met de supervisor MDL en heelkunde. o Een keer per week de opgenomen patiënten bespreken op de multidisciplinaire levertransplantatiebespreking. o Systematisch analyse van de literatuur naar aanleiding van een probleem bij patiënten. o Bestuderen van het behandelprotocol levertransplantatie. o Een keer per week grote klinische visite met hoogleraar Levertransplantatie, consulent infectieziekten en virologie en hoogleraar Gastrointestinale en Levertransplantatie chirurgie. Toetsing: o Dagelijkse terugkoppeling met supervisor en multidisciplinair team o KPB, CAT, PICO Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Aandoeningen van de lever en leverziekten o Spoedeisende MDL Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o 2 Supervisor: o Stafleden Hepatologie en HPB chirurg Aantal AIOS op werkplek: o 1 Beschrijving werkplek: Locatie: 3Z-IC,10Z-IC, 9NAH, 9ZAH Afdelingsgrootte: o wisselend aantal bezette bedden (2-6). Aantal scopie kamers/ bedden/: o N.v.t. Aantal scopie/polikliniek sessies per week: o N.v.t. 17
Aantal consulten per dag: o gemiddeld 4 3.4 Stage MD consulten en Spoedeisende hulp (SEH). Leerdoel: o Beknopt en op korte termijn advies geven op een medische vraag over een MD probleem bij een patiënt van een ander medisch specialisme. Beoordeling van al beschikbare resultaten van medische onderzoeken. Gerichte aanvragen van verder beeldvormend of laboratorium onderzoek. Overleg en adequate schriftelijke beantwoording van de vraag met voorstel voor verdere behandeling en afsluiting van het consult. Beoordeling of overname van de behandeling gewenst is. o Beoordeling van en advisering naar aanleiding van medische problemen op MDL-gebied van patiënten onder behandeling van MDL-artsen en andere specialismen vanuit andere ziekenhuizen. Formuleren van voorstellen voor verder onderzoek of behandeling. o Beoordeling van opgenomen patiënten met acute MDL-klachten of -ziekten, op verzoek van andere specialismen of van patiënten aangeboden op de afdeling SEH d.m.v. afnemen anamnese en lichamelijk onderzoek. Zorg dragen voor eerste opvang van de patiënt met adequate ondersteuning van lichaamsfuncties. Logistiek regelen van spoedeisend diagnostisch onderzoeken en behandeling. o Het stellen van indicaties voor spoedeisend endoscopisch onderzoek en het zelfstandig of onder supervisie uitvoeren van dit onderzoek. o Zorgdragen voor MD patiënten opgenomen buiten de afdeling MDL, inclusief contacten met familie, begeleiders. Verzorgen van contact en correspondentie met de huisarts, inclusief de ontslagbrief. Leermiddel: o Zelfstandig ontwikkelen van een diagnostisch en behandelplan aangepast aan de consultsituatie, telefonische consultatie of SEH-bezoek, onder supervisie van een lid van het opleidingsteam. o Dagelijkse bespreking met supervisor van uitgebrachte consulten en adviezen, zo nodig met een visite. Toetsing: o KPB Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Spoedeisende maag-darm-leverziekten Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o 1 lid opleidingsteam 18
Supervisor: o Coördinator opleidingsteam Aantal AIOS op werkplek: o 1 Beschrijving werkplek: Locatie: o Erasmus MC, inclusief SEH Afdelingsgrootte: o 8 patiënten opgenomen buiten de afdeling MDL o aantal consulten/dag: gemiddeld 10 Aantal scopiekamers/bedden: o n.v.t. Aantal scopie/polikliniek sessies per week: o 5 dagdelen spoed scopie 3.5 Stage inflammatoire darmziekten Leerdoelen: o Om leren gaan met complexe IBD en daarbij ook een professionele relatie op te bouwen met deze chronische patiënten en hun familie o Uitleg kunnen geven aan de patiënt over de implicaties van het hebben van IBD o Adequaat stellen van de diagnose IBD o Kunnen interpreteren van de laboratoriumuitslagen bij IBD o Behandelingsplan opstellen aan de hand van de CBO-richtlijnen voor IBD o Kennis hebben van de indicatie, contra-indicatie en bijwerkingen van de gebruikte medicatie met speciale aandacht voor de veiligheid van medicatie o Bij falen therapie nieuw behandelingsvoorstel kunnen geven, inclusief Indicaties en contraindicaties stellen voor biologicals o Kennis hebben van de IBD-complicaties en voorstel voor behandeling hiervan o Kennis hebben van de verschillende experimentele therapieën o Endoscopische beeld herkenning IBD, inclusief scoring systemen o Kennis van de verschillende endoscopische ingrepen voor IBD o Kunnen interpreteren van de pathologie o Herkennen van psychosociale problematiek van de IBD patiënt o Communicatie over IBD met andere healthcare professionals o Kosten-effectief kunnen omgaan met de beschikbare middelen o Kennis hebben van de pathogenese van IBD Leermiddel: o Wekelijkse IBD bespreking met deelname basale onderzoekers en voordracht patholoog o MDO Chirurgie bespreking wekelijks 19
o Consulten IBD patiënten o IBD polikliniek o IBD coloscopie programma o Research poli Toetsing: o IBD toets voor en na de stage o OSATS, KBP Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Inflammatoire darmziekten o Geavanceerde endoscopie Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maanden verplicht met uitloop naar 8 maanden voor verdieping Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o twee Supervisor: o IBD coördinatoren Aantal AIOS op werkplek: o 2 Beschrijving werkplek: Locatie: o polikliniek, kliniek en endoscopie afdeling Afdelingsgrootte: o opgenomen IBD patiënten liggen op afdeling MDL Aantal scopiekamers/bedden: o n.v.t. Aantal polikliniek sessies per AIOS per week: o 2 Aantal scopiesessies (colonoscopie): 1-2 3.6 Stage supervisie zaal MD of hepatologie Leerdoel: o Zelfstandig superviseren van de klinische afdelingen Maag-Darm of Hepatologie. Het beoordelen van het diagnostische plan, starten van een behandeling en beoordeling van ziekteverloop bij opgenomen patiënten, in samenwerking met de op de klinische afdeling aanwezige AIOS en oudste coassistenten. Het voorbereiden en begeleiden van de zgn. grote visite met de hoogleraar of diens plaatsvervanger. 20
Leermiddel: o Beoordeling van het diagnostisch en behandelplan voor opgenomen patiënten, voorgesteld door de op de klinische afdeling aanwezige AIOS, onder supervisie van een lid van het opleidingsteam. Begeleiding van de afdelings-aios. Beoordelen van de door de afdeling- AIOS geschreven ontslagbrief. o Het bijwonen van MDO besprekingen met andere specialismen. o Besprekingen met supervisoren tijdens afdelingsvisites. o Bestudering van relevante vakliteratuur. o Deelname aan intern en extern cursorisch MDL-onderwijs. o Bijwonen van de complicatie bespreking. Toetsing: o KPB, CAT, PICO o Toets cursorisch onderwijs Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Gastro-intestinale oncologie o Inflammatoir darmlijden o Infecties van het maag-darm kanaal o Ischemische aandoeningen o Maagzuur-gerelateerde aandoeningen o Aandoeningen van de pancreas o Aandoeningen van de galwegen o (mal)absorptie en (mal)digestie o Voeding o Spoedeisende maag-darm-ziekten o Aandoeningen van de lever en leverziekten Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o 2 leden opleidingsteam Supervisor: o coördinator opleidingsteam Aantal AIOS op werkplek: o 1 21
Beschrijving werkplek: Locatie: o H3 Noord MDL Afdelingsgrootte: o 12 bedden Aantal scopiekamers/bedden/: o n.v.t. Aantal scopie/polikliniek sessies per week: o n.v.t. 3.7 Stage gastrointestinale endoscopie De stage gastrointestinale endoscopie is een lijn stage die zich over de hele opleiding uitstrekt. Binnen de lijnstage worden drie opeenvolgende niveaus onderscheiden: Endoscopie 1 (E1), Endoscopie 2 (E2), Endoscopie 3 (E3). Beschrijving stage: Leerdoel E1: o Zelfstandig uitvoeren van gastro-duodenoscopie en sigmoidoscopie, inclusief het nemen van biopten. o Zelfstandig uitvoeren van therapeutische behandelingen: dilatatie stenose in slokdarm, en distale colon, uitvoeren van rubberbandligatie bij slokdarmvarices tijdens controle gastroduodenoscopie, toepassen van hemostatische technieken indien nodig. o Voorlichten van patiënt en begeleiders over de uitvoering van endoscopische verrichting, eventuele complicaties en bespreking van bevindingen. Vergewissen van indicatie voor endoscopie en voorgeschiedenis van patiënt. Begeleiding van de patiënt voor tijdens en na de endoscopische procedure. o Bekend zijn met complicaties van de ingreep en met behandeling daarvan. Leerdoel E2: o Zelfstandig uitvoeren van coloscopie, inclusief het nemen van biopten. o Zelfstandig uitvoeren van therapeutische behandelingen: verwijderen van poliepen, dilatatie van een stenose, coagulatie technieken, inclusief APC. o Zelfstandig uitvoeren van een PEG-plaatsing. o Zelfstandig uitvoeren van enteroscopie inclusief therapeutische verrichtingen, als verwijdering van poliepen, coagulatie van vaatanomalieën. o Voorlichten van patiënt en begeleiders over de uitvoering van endoscopische verrichting, eventuele complicaties en bespreking van bevindingen. Vergewissen van indicatie voor endoscopie en voorgeschiedenis van patiënt. Begeleiding van de patiënt voor tijdens en na de endoscopische procedure. o Bekend zijn met complicaties van de ingreep en met behandeling daarvan. 22
Leerdoel E3: o Kennismaking met geavanceerde endoscopie technieken als ERCP, interventie endoscopie (hemostase, mucosale resecties, plaatsing van stents), EUS. Deze technieken worden altijd onder directe supervisie uitgevoerd. Zelfstandig uitvoeren van deze technieken valt onder het aandachtsgebied Geavanceerde Endoscopie. LeermiddelE1, E2, E3: o Deelname aan de Cursussen Flexibele endoscopie (Erasmus MC). o Bijwonen en onder supervisie en later zelfstandig uitvoeren van gastro-duodenoscopie, sigmoidoscopie, coloscopie en enteroscopie met therapeutische verrichtingen o Bijwonen en onder supervisie uitvoeren van ERCP, EUS, endoscopische hemostase technieken, endoscopische mucosale resectie Toetsing: o OSATS (> 3x) o 360 0 beoordeling o RAF-systeem Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o diagnostische endoscopie o algemene therapeutische endoscopie o Geavanceerde endoscopie Organisatie werkplek: duur stage periode: 4 maanden aantal stafleden (leden opleidingsteam): n.v.t. supervisor: 2 supervisoren aantal AIOS op werkplek: 2 Beschrijving werkplek: locatie: endoscopie kamer afdelingsgrootte: n.v.t. aantal scopiekamers/bedden/: n.v.t. aantal scopie/polikliniek sessies per week: 3 3.8 Stage proctologie Leerdoel: o Correcte proctologische anamnese uitvoeren. Symptomatologie van de verschillende proctologische problemen onderscheiden. Verschillende beelden van SOA s herkennen. o Anatomie en (patho)fysiologie van anaal kanaal / bekkenbodem kennen o Een correcte differentiaal diagnose opstellen o Correct uitvoeren van proctologisch onderzoek. 23
o Correct uitvoeren van de basis proctologische technieken: infrarood-coagulatie, baronligaturering, nemen van biopsieën perianaal (na locale verdoving), incisie-excisie van externe hemorroidale trombose. o Kennen van indicatie en rationale van de verschillende medicamenteuze therapeutica bij proctologische problematiek o Initiatie in anale endo-echografie Leermiddel: o Bijwonen, onder supervisie en later zelfstandig uitvoeren van proctologische diagnostiek en therapeutische verrichtingen. o Bespreking van verslaglegging van endoscopische verrichting. o Bespreking complicaties van verrichting. o Bekkenbodembespreking wekelijks samen met urologie/gynaecologie/radiologie/chirurgie (MDO) Toetsing: o Continue evaluatie, OSATS o Autorisatie verslag proctologische verrichting Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Endo-echografie anaal o Inflammatoir darmlijden o Bekkenbodemproblematiek en proctologie Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maand voor verdieping uit te breiden tot 8 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o 1 staflid Supervisor: Aantal AIOS op werkplek: o 1 AIOS Beschrijving werkplek: Locatie: o 3 MD, endoscopie-afdeling Afdelingsgrootte: Aantal scopie kamers/ bedden/: Aantal scopie/polikliniek sessies per week: o 1 dagdeel per week 24
3.9 Stage Abdominale echografie Leerdoel: o Het aanleren van indicaties voor en het uitvoeren van diagnostische echografie van het abdomen. Aan het einde van de stage is men in staat om de lever (inclusief de grote levervasculatuur, de galblaas en de galwegen), de nieren, de milt en het pancreas te beoordelen op competentie niveau 4. Hierbij wordt uitgegaan van de meest voorkomende afwijkingen. o In staat zijn om echografisch de meest optimale lokalisatie voor een leverbiopsie vast te stellen en deze uit te voeren Leermiddel: o Verplichte introductiecursus abdominale echografie georganiseerd door de Nederlandse Vereniging voor Hepatologie o Het zelfstandig uitvoeren van minimaal 100 abdominale echografieën inclusief de verslaglegging. Bespreking van echografie resultaat en verslaglegging met supervisor o Relevante reader en leerboeken Toetsing: o KPB o Certificaat MDL-echografie na succesvol voltooien stage Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o abdominale echografie Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o 4 leden opleidingsteam Supervisor: o 4 leden opleidingsteam Aantal AIOS op werkplek: o 1 Beschrijving werkplek: Locatie: o Echo-kamers, poli MDL, en Endoscopie-afdeling Afdelingsgrootte: o N.v.t. Aantal scopie kamers/ bedden/: o N.v.t. Aantal scopie/polikliniek sessies per week: 25
o 2 dagdelen abdominale echografie, en 1 dagdeel leverbiopten 3.10 Stage Motoriek en functie Leerdoel: o Vaardigheid verwerven in het op de juiste manier analyseren van motoriekstoornissen van het maag, darmstelsel. o Het aanleren van de indicaties voor en het beoordelen van oesophagus manometrie en 24- uurs ph-metrie. o Het aanleren van de indicaties voor beeldvorming van oesophagus (contrast/slikopname) defecografie, colonpassagetijd foto. o In staat zijn om een patiënt en begeleiders met onbegrip voor een motoriekstoornis te begrijpen en, indien mogelijk gerust te stellen. Aantoonbaar invoelingsvermogen tijdens voor de patiënt belastende onderzoeken. o Kennis nemen van de belangrijkste therapeutische modaliteiten voor motoriekstoornissen. o Adequate en begrijpelijke voorlichting van patiënten en familie over de meest gangbare behandelmethoden van motoriekstoornissen. o Economisch en geïndiceerd gebruik van beeldvormende technieken zoals CT en MRI. o Samenwerking met functie-assistent en polikliniek assistenten. o Aanwezig zijn bij en zo nodig assisteren bij motorisch functie-onderzoek en pneumodilatatie bij achalasie. o Bespreken van de klinische, pathologische en radiologische informatie tijdens het MDO oesophagus en het bekkenbodemteam. o Communiceren van het multidisciplinair gevormde beleid naar patiënt en verwijzer. Leermiddel: o Poliklinisch spreekuur voor patiënten met MDL-problematiek met motorische oorzaak. Opstellen van differentiële diagnose, diagnostisch onderzoeksplan en behandelingplan o Nabespreking polikliniek met supervisor o Wekelijks MDO met (interventie) radiologen, chirurgen, gynaecologen, urologen, stomaverpleegkundige, patholoog en radiotherapeut. o Beoordelen resultaten van verrichte functie-onderzoeken met supervisor o Wekelijkse PA-bespreking Toetsing: o KPB/OSATSS Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Motoriek Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 4 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): 26
o 2 leden opleidingsteam Supervisor: o Coördinator opleiding o 2 leden opleidingsteam Aantal AIOS op werkplek: o 1 Beschrijving werkplek: Polikliniek MDL Functiekamer MDL Endoscopie MDL Aantal polikliniek sessies per week: o 1 dagdeel 3.11 Stage ischemie Leerdoel: o Inzicht krijgen in de vascularisatie van het maag-, darmkanaal o Kennis hebben van de diverse oorzaken en risicofactoren voor het ontstaan van gastrointestinale ischemie o Het herkennen van de klinisch beelden van patiënten met acute of chronische gastrointestinale ischemie. Het correct afnemen van een anamnese. Het opstellen van een differentiële diagnose. o Kennis hebben van de sensitiviteit/specificiteit van de verschillende diagnostische onderzoeksmethoden bij gastrointestinale ischemie (VLS, echografie, CT, MRI) en het naar waarde kunnen schatten van de uitslagen. o Het uitvoeren van een VLS-meting, inclusief het herkennen en vermijden van artefacten. o Het opstellen van een behandelplan o Het presenteren van een patiënt op MDO gastrointestinale ischemie o Adequate voorlichting over verschijnselen, diagnostisch onderzoek en behandelplan aan patiënten met gastrointestinale ischemie o Het vervolgen van patiënten met gastrointestinale ischemie. Kennis van verloop, resultaat van behandeling en optreden van complicaties o Correcte verslaggeving naar verwijzers, met goede onderbouwing van de besluitvorming waarom de diagnose gastrointestinale ischemie werd gesteld of verworpen. o Actieve interesse en eventueel deelname in wetenschappelijk onderzoek. Leermiddel: o Onderzoek en behandeling van poliklinische patiënten met klachten, mogelijk veroorzaakt door gastrointestinale ischemie. Wekelijks overleg met supervisor. o VLS meting programma o 2-wekelijks interdisciplinaire bespreking met MDL, vasculair chirurgie en radiologie 27
o 2-wekelijkse research bespreking/journal club Toetsing: o OSATSS; KPB Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Ischemische aandoeningen o Spoedeisende maag-darm-leverziekten Organisatie werkplek: Duur stage periode: o 8 maanden Aantal stafleden (leden opleidingsteam): o 2 stafleden Supervisor: o Staflid gespecialiseerd in gastrointestinale ischemie Aantal AIOS op werkplek: o 1 AIOS Beschrijving werkplek: Locatie: o Poli MDL Afdelingsgrootte: o N.v.t. Aantal scopie kamers/ bedden/: o Endoscopie-afdeling MDL 3N (VLS-meting) Aantal scopie/polikliniek sessies per week: o 1 dagdeel per week poli o 1 dagdeel per week endoscopie (VLS-meting) Poliklinieken 3.12 Polikliniek algemene MDL Leerdoel: o Kennis en vaardigheid verwerven in het op de juiste manier analyseren van algemene MDL symptomen en aandoeningen. o Uitwerken van differentiaal diagnose van de meest voorkomende MDL klachten o Kennis nemen van de belangrijkste diagnostische beeldvormende technieken voor de MDLarts. o Kennis nemen van de belangrijkste therapeutische modaliteiten van de MDL-arts o Adequate en begrijpelijke voorlichting van patiënten en familie over de diagnose, prognose en therapie van de meest voorkomende MDL aandoeningen. o Samenwerking met collega AIOS, supervisoren en polikliniek assistenten. 28
o Communiceren van het beleid naar patiënt en eventuele verwijzer. Leermiddel: o Zelfstandig ontwikkelen van diagnostiek en behandelplan voor poliklinische patiënten op basis van vakliteratuur en richtlijnen. Richtlijnen NVGE, UEGW, ASGE, AASLD, EASL. o Protocollen van de afdeling o Wekelijkse nabespreking polikliniek met supervisor o Deelname aan besprekingen ook met andere specialismen Toetsing: o KPB o Stage beoordeling Aangeboden opleidingsthema s uit HOM o Algemene MDL-ziekten o Spoedeisende MDL poli o Organisatie werkplek: o Duur stage periode: 2 jaar o Supervisor: staflid (wissel 1 maal per jaar) o Aantal AIOS op werkplek: n.v.t. Beschrijving werkplek: o Locatie: polikliniek MDL o Aantal polikliniek sessies per week: 1 dagdeel 3.13 Polikliniek virale hepatitis Leerdoel: o Diagnostiek en behandeling van acute en chronische hepatitis B en C. o Surveillance en behandeling van hepatocellulair carcinoom en overige complicaties van leverziekten. o Participeren en interpreteren van abdominale echografie. Leermiddel: o Poliklinische stage o levertumorbespreking o supervisiegesprekken Toetsing: o Supervisie tijdens bespreken van patiënten. o Toetsing van medische kennis middels KPB s Aangeboden opleidingsthema s uit HOM: o Leverziekten (thema 6), o Gastrointestinale oncologie (thema 1), o Abdominale echografie (thema 18) 29