BIJVOEDING bij voedselallergie Informatie over de introductie van voedingsmiddelen bij kinderen met een voedselallergie Uitgave: GGD Gooi & Vechtstreek, v.2014-03/1 Postbus 251, 1400 AG Bussum Afdeling Jeugdgezondheidszorg Tel. (035) 692 63 50 E-mail: jgz@ggdgooi.nl Twitter : @jeugdggdgooi
Handige telefoonnummers en websites Consultatiebureau GGD Gooi & Vechtstreek telefoon (035) 692 63 50 www.ggdgooi.nl Diëtist - Voor aanvullende begeleiding bij voedselallergie, afgestemd op uw persoonlijke situatie, kunt u het beste bij een diëtist terecht. Vraag uw jeugdarts of jeugdverpleegkundige naar een diëtist bij u in de buurt of raadpleeg de website van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten (www.nvdietist.nl). Voedingscentrum voedingstelefoon (070) 306 88 88 www.voedingscentrum.nl - Het voedingscentrum geeft informatie over onderwerpen die te maken hebben met gezonde voeding en diëten. Belangrijke uitgaven op dit gebied zijn de merkartikelenlijsten, beknopte informatie over dieetkostenvergoeding, onderzoekmethoden of over eczeem en voedselovergevoeligheid. Stichting voedselallergie telefoon (033) 465 50 98 (werkdagen van 09.00 tot 17.00 uur), www.stichtingvoedselallergie.nl Bijvoeding bij voedselallergie Inhoudsopgave Algemene spelregels bij het starten van bijvoeding bij voedselallergie 3 Advies ten aanzien van introductie van voedingsmiddelen 4 In welke producten komt koemelkeiwit voor? 5 In welke producten komt kippenei-eiwit voor? 5 In welke producten komt soja-eiwit voor? 5 Producten die wel zijn toegestaan 6 Hoe lees ik een etiket en waar moet ik op letten? 7 Handige telefoonnummers en websites 8 Aantekeningen 8 1
Hoe lees ik een etiket en waar moet ik op letten? Lees het etiket nauwkeurig om te weten welke ingrediënten er in het voedingsmiddel zitten. Aan de hand van het etiket kunt u in veel gevallen zelf beoordelen of een product koemelkeiwit, kippenei of een andere mogelijk allergene stof bevat. Door vermenging (contaminatie) tijdens opslag, productie en distributie kan een product dus toch bepaalde stoffen bevatten, terwijl dat niet uit de ingrediënten blijkt. Dit kan vooral gebeuren als verschillende producten over dezelfde productielijn gaan. Soms staat er op de verpakking: eiwit gram of proteïne gram. Met dit eiwit wordt de voedingsstof eiwit bedoeld en niet speciaal kippenei-eiwit of koemelkeiwit. In elk voedingsmiddel komen vele soorten eiwitten voor. Het totaal van al die eiwitten wordt hiermee aangegeven. Om te weten of er ook eiwit afkomstig van bijvoorbeeld kippenei of koemelk aanwezig is, moet u het etiket lezen. Op het etiket kunt u verder aanduidingen aantreffen als melkzuur en lactaat. Het gaat in beide gevallen om wat verwarrende benamingen van chemische stoffen die verder niets met koemelk te maken hebben. Cacaoboter kunt u ook aantreffen als term op de verpakking. Dit is het cacaovet (plantaardig) en bevat geen (room)boter. Bij een voedselovergevoeligheid is het aan te bevelen ook de samenstelling van geneesmiddelen in de gaten te houden. Informeer hiernaar bij uw apotheker of huisarts. 2 7
Producten die wel zijn toegestaan Brood koemelk- en kippeneivrij brood, bijvoorbeeld (Turks) brood zonder broodverbetermiddel, of brood uit de reformzaak watercrackers of matzes Beleg vleeswaren zonder toevoegingen, zoals rookvlees, fricandeau, rosbief zoet beleg zoals honing, jam, stroop, suiker komkommer, radijs, selderij, wortel en andere groenten appel, banaan, vruchtemoes en andere vruchten Vetten koemelkvrije en soja-eiwitvrije margarine* koemelkvrije en soja-eiwitvrije halvarine* olie, bijvoorbeeld maïsolie of olijfolie vlees (vers en ongepaneerd) zoals rundvlees, varkensvlees, kip, kalkoen, lamsvlees Groenten alle soorten groenten zonder toevoegingen of saus, vers of uit de diepvries Zetmeel aardappelen macaroni (zonder ei) spaghetti (zonder ei) rijst maïs witte en bruine bonen kapucijners Nagerechten zelfgemaakte vla, pap of pudding van rijstmelk (uit de reformzaak) met water of custard, griesmeel, havermout of rijst fruit of vruchtemoes, tutti frutti, abrikozen of pruimen gelatinepudding eventueel met fruit krentebrij (kant-en-klaar nagerecht van bessensap, gort, krenten en rozijnen) Tussendoor* alle soorten fruit, rozijnen zuurtjes en pepermunt koemelkvrije, sojavrije en eivrije koekjes en snoepjes* * Voor geschikte merken kunt u de lijsten van melkeiwit-, ei- en sojaeiwitvrije merkartikelen van het Voedingscentrum raadplegen. Deze lijsten kunt u bestellen bij het voedingscentrum. Bijvoeding bij voedselallergie Deze brochure geeft informatie over de introductie van voedingsmiddelen bij kinderen met een voedselallergie. Algemene spelregels bij het starten van bijvoeding bij voedselallergie Introduceer bijvoeding niet vóór de leeftijd van zes maanden, echter ook niet later. Geef alleen voedingsmiddelen in overleg met de verpleegkundige, consultatiebureau arts of diëtist. Raadpleeg een diëtist als de introductie van de bijvoeding problematisch verloopt. Kies de ochtend of begin van de middag als introductie moment, zodat er gelegenheid is om uw kind de rest van de dag te observeren. Introduceer geen nieuwe voedingsmiddelen in situaties waarin het effect niet goed te beoordelen is. Bijvoorbeeld bij infecties, verkoudheid, na vaccinaties, of als er net een tandje doorkomt. Geef in de eerste week de voeding gepureerd, zodat uw kind aan de nieuwe smaak en consistentie kan wennen. Daarna is prakken voldoende en kan de voeding geleidelijk aan dikker en grover gegeven worden. De voedingsmiddelen kunnen in de gebruikelijke vorm worden gegeven, rauw of gekookt. Gekookte voedingsmiddelen worden soms beter verdragen dan rauwe: dat geldt met name voor fruitsoorten, zoals appel. Introduceer de voedingsmiddelen in opklimmende hoeveelheid. Dit wil zeggen: 1e dag: ¼ van de gebruikelijke portie, 2e dag: ½ portie, 3e dag: een hele portie Geef voedingsmiddelen het liefst in zuivere vorm. Als gebruik wordt gemaakt van kant-en-klare fruiten groenteproducten, let dan goed op de samenstelling van de potjes en met name op de mogelijke bijmenging van sterk allergene voedingsmiddelen. Elke toevoeging moet op het etiket vermeld zijn (zie het hoofdstuk Hoe lees ik een etiket en waar moet ik op letten? ). Introduceer steeds één voedingsmiddel per keer. Geef dit voedingsmiddel gedurende minimaal drie opeenvolgende dagen (naast de andere voedingsmiddelen die al verdragen worden). Treedt er geen reactie op, dan verdraagt uw kind dit voedingsmiddel. Treedt er wel een reactie op, stop dan gedurende een maand met het voedingsmiddel. Introduceer na een maand weer het voedingsmiddel waarbij reactie optrad, om zeker te zijn dat de reactie geen samenloop van omstandigheden was (zoals bijvoorbeeld tanden krijgen, virus of diarree), maar werkelijk 6 3
veroorzaakt werd door dat voedingsmiddel. Is er wéér een reactie, dan verdraagt uw kind naar alle waarschijnlijkheid dit voedingsmiddel (nog) niet. Vermijd voorlopig dit voedingsmiddel. Voortgezette introductie van andere voedingsmiddelen moet na een (mogelijke) reactie worden uitgesteld tot enkele dagen nadat de klachten verdwenen zijn. Wanneer een voedingsmiddel wordt verdragen, dan kan het blijvend worden gegeven terwijl tegelijkertijd met de introductie van een nieuw voedingsmiddel wordt begonnen. Op deze wijze wordt de voedingsvariatie groter. Houd nauwkeurig een voedseldagboek bij. Noteer precies wat uw kind wel en niet verdraagt, de duur en het tijdstip van de reactie, de soort reactie en wat eventueel nog meer opvalt. Neem dit verslag mee bij ieder bezoek aan het consultatiebureau of de diëtist. Wees extra alert bij de introductie van voedingsmiddelen die vaak in verband worden gebracht met voedselovergevoeligheid. Dit zijn: aardbei, kiwi, tomaat, citrusfruit (mandarijn, sinaasappel, grapefruit, citroen) cacao, varkensvlees, kruiden en specerijen. Bij de introductie van bijvoeding kan het best begonnen worden met de minder allergene voedingsmiddelen. Bied pas daarna de voedingsmiddelen aan die een grotere kans op reactie geven. Advies ten aanzien van introductie van voedingsmiddelen Globale leeftijd Introductie bijvoeding 6 maanden Groente Wanneer uw kind drie verschillende groenten kan verdragen, kunt u fruit introduceren. Fruit Wanneer uw kind twee verschillende fruitsoorten kan verdragen, kunt u tarwe introduceren. 7½ maand Tarwe en producten van tarwemeel Vlees, kip kalkoen Aardappelen, rijst en peulvruchten 9 maanden Zuivelproducten (tenzij er sprake is van koemelkallergie, dan pas met 12 maanden) Alle vissoorten Zaden, pitten en soja 12 maanden Kippenei Schaal- en schelpdieren Noten en pinda s In welke producten komt koemelkeiwit voor? Koemelkeiwit komt voor in alle soorten (koe-) melk en melkproducten: melk, karnemelk, melkdranken (bijv. chocolademelk en fruitzuiveldranken) vla, pap, pudding, kefir, biogarde, yoghurt, kwark, Hüttenkäse, hangop, vruchtenyoghurt- en kwark koffiemelk, koemelkpoeder roomijs, softijs slagroom, zure room, crème fraîche, roomboter kaas (alle soorten, ook plantaardige kaas, smeerkaas, smeltkaas) andere producten waarin melk of melkbestanddelen zijn verwerkt (zoals gewoon brood) Een product bevat koemelkeiwit, wanneer één van de volgende termen als ingrediënt wordt genoemd: magere melkbestanddelen, droge melkbestanddelen wei, weipoeder melkpoeder, magere melkpoeder, volle melkpoeder caseïne, caseïnaat, melkeiwit, gehydrolyseerde melkeiwit lactose, melksuiker boterconcentraat, boterolie, melkvet melkzout In welke producten komt kippenei-eiwit voor? Kippenei-eiwit komt voor in alle soorten ei en eiergerechten: kippen-, eenden-, kwartel- en ganzeneieren eiersalade, eiermie, eierkoeken, cake, quorn producten waarin ei of eibestanddelen zijn verwerkt Eieren worden in veel producten verwerkt. Soms wordt alleen het wit van het ei of alleen het eigeel toegevoegd. Een product bevat kippenei, wanneer één van de volgende ingrediënten wordt genoemd: ei, eigeel, eiwit, kippenei-eiwit mayonaise ovalbumine, albumine, conalbumine ovomucoid, lysozyme, levitin, vitellin, ovo vitellin glubolin In welke producten komt sojaeiwit voor? Soja-eiwit komt voor in: Sojamelk tempé, tofu, tahoe, sojaburgers en andere gebruiksklare vleesvervangers ketjap andere producten waarin soja en sojabestanddelen zijn verwerkt 4 5