DIEREN-EHBO DIERENAMBULANCE ermelo harderwijk nunspeet
INHOUD DIEREN EHBO De belangrijkste basisregels....3 Voor je op pad gaat...3 Overige situaties bij hulpverlening....3 Ter plaatse...3 Inschatten van de situatie...4 Verlenen van eerste hulp...4 Paniek...4 Kalmte...4 Gevaar voor de hulpverlener....4 Gevaar voor ontsnapping...4 Vaststellen of een dier bewusteloos is...5 Vaststellen of een dier overleden is...5 Vaststellen of reanimatie (hartmassage en beademen) zinvol is...5 Benaderen huisdieren en wilde dieren...5 Voorkom verwondingen door bijten...5 Zorg voor onbelemmerde ademhaling...5 Vervoeren van de gewonde dieren...6 Snelle diagnose...6 WAT TE DOEN BIJ Bevriezing / onderkoeling...7 Bloedingen...7 Botbreuken....8 Epilepsie........................................................................ 9 Hart- en ademhalingsstilstand...9 Hitteberoerte / zonnesteek...10 Insectenbeet....10 Maagtorsie...10 Oogluxatie...11 Shock....11 Verbranding.... 12 Vergitiging... 12 Verstikking... 13 Verstuiking / ontwrichting... 13 Zwelling of bloeduitstorting...14 Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 2
Dieren EHBO Iedereen is verplicht een dier in nood te helpen. Een dier in nood kan bijvoorbeeld vergiftigd of verwond door een ongeluk zijn. Eerste hulp moet dan direct worden verleend. Eerste hulp is de allereerste verzorging van een dier in nood. In de meeste gevallen zul je zelf moeten handelen om het leven van het dier te redden en het dan zo spoedig mogelijk naar een dierenarts te brengen. Het verlenen van eerste hulp mag nooit verder gaan dan wat een leek verantwoord kan bewerkstelligen. De belangrijkste basisregels - Blijf kalm en raak niet in paniek; - Zorg voor een veilige situatie, voor zowel mens als dier; - Vraag hulp aan omstanders en stuur anderen weg; - Verleen eerste hulp aan eventueel betrokken mensen en bel 144; - Stabiliseer het meest hulpbehoevende dier en vervolgens het volgende dier. Voor je op pad gaat - Als je als vrijwilliger van de dierenambulance naar een dier in nood gaat, wordt er door collega s en diegenen die de dierenambulance ingeschakeld hebben, een zekere deskundigheid verwacht. Zorg er dus voor dat je minimaal deze basis - EHBO onder de knie hebt. - Je bent verantwoordelijk voor de verrichte hulpverlening; erken je eigen grenzen en roep de hulp in van anderen (ervaren collega s, dierenarts, brandweer, politie, omstanders), als je een situatie niet aankunt. Riskeer niet je eigen leven of dat van anderen om een dier te redden en haal geen onverantwoordelijke stunts uit. - Neem altijd voldoende tijd om de situatie goed in te schatten. Voorkom gevaar voor jezelf, omstanders en het slachtoffer: - Probeer het overige verkeer tijdig te waarschuwen voor onverwachte manoeuvres, zodra je het slachtoffer ziet. - Zet op tijd de alarmverlichting aan (en eventueel de zwaailichten), voordat je vóór het slachtoffer stopt. - Let op: het rijden met zwaailichten is wettelijk niet toegestaan. - Plaats de auto zodanig, dat je het dier veilig kunt behandelen en het overige verkeer zo min mogelijk hindert. - Draag bij hulpverlening op de weg altijd reflecterende jasjes. - Blijf op het verkeer letten en waarschuw indien nodig omstanders (soms in paniek). - Probeer te voorkomen dat het slachtoffer de weg op vlucht, o.a. door het aan de verkeerszijde te naderen. Overige situaties bij hulpverlening - Ga geen brandende gebouwen in om dieren te redden, dat is veel te gevaarlijk. De brandweer is meestal snel ter plaatse, wacht totdat deze te hulp komt. - Klim niet zonder meer in bomen om dieren te redden. Het is voor ongeoefende klimmers erg gevaarlijk en is meestal niet succesvol. - Begeef je niet zonder hulpmiddelen (bijv. ladder, lang touw, rubberboot) op onbetrouwbaar ijs. - Wees bij hulpverlening op de snelweg uiterst voorzichtig. Als er dieren op de snelweg geholpen moeten worden, roept de centralist altijd de hulp van RWS in, zij kunnen eventueel het verkeer tijdelijk stilleggen. Alleen onder begeleiding van RWS mogen wij dieren langs de snelwegen helpen. Ter plaatse Eerste hulp is de allereerste verzorging van een dier dat lijdt aan de gevolgen van een ongeval of een plotseling ontstane ziekte. Het belangrijkste doel van eerste hulp is: - Het leven te redden; - Het lijden te verlichten; - De kans op herstel te bevorderen; - De toestand te stabiliseren tijdens vervoernaar dierenarts; - Indien nodig een dierenarts ter plaatse te laten komen. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 3
Inschatten van de situatie - Beoordeel allereerst of je de situatie aan kan; zoniet, aarzel dan niet om extra hulp in te schakelen; - Pas op gevaar voor jezelf (verkeer), de omgeving en het slachtoffer; - Nader het dier langzaam en praat er tegen met kalme stem. Vermijd plotselinge bewegingen en harde geluiden; - Houd het dier in de gaten en laat je niet afleiden; - Beschouw alle gewonde dieren in principe als gevaarlijk, dus blijf attent; - Probeer te voorkomen dat het dier kan ontsnappen (het eerste wat een dier zal doen zodra hij er (weer) toe in staat is). Verlenen van eerste hulp - Stel vast of het dier bij bewustzijn is (voorzichtig, een schijnbaar passief gewond dier kan plotseling onverwacht snel uitvallen, bijten of krabben); - Stel vast of het dier overleden is of pas, indien zinvol, hartmassage en/of kunstmatige ademhaling toe (reanimeren); - Laat huisdieren voorzichtig aan je aanwezigheid wennen; - Probeer alle in het wild levende dieren zo snel mogelijk af te dekken (in het donker is de situatie voor hen minder bedreigend); - Gebruik, indien nodig en mogelijk, een muilkorf, snuitbandje, of fixeer o.a. bij reeën de poten; - Maak, indien nodig, luchtwegen vrij en leg het dier in een houding waarin het zo goed mogelijk kan ademen; - Stelp een ernstige bloeding zo snel mogelijk (bijv. drukverband); - Het is in de meeste gevallen niet verstandig voorwerpen die een verwonding veroorzaakt hebben, te verwijderen; - Geef het dier zuurstof en zorg voor warmte indien het dier in shock verkeert; - Wees voorzichtig met breuken. Bedek open fracturen (geen noodspalk); - Verplaats het dier niet onnodig. Gebruik de brancard of een kattenkooi om het dier voorzichtig in de ambulance te krijgen; - Rijd voorzichtig tijdens het vervoer (snelheid is niet van belang, dus stapvoets over verkeersdrempels en langzaam door bochten). Paniek Een aangereden (huis)dier is volledig in paniek. Benader zo n dier zeer voorzichtig en voorkom een vluchtreactie. Een in paniek wegvluchtend dier kun je niet helpen, bovendien kunnen de verwondingen verergeren. Kalmte Je bent als medewerker van de dierenambulance te hulp geroepen om een dier te helpen; laat je niet afleiden door mensen die denken het beter te weten. Ook voor de eigenaar kan een gewond huisdier totaal anders reageren dan hij zou verwachten. Als je hem hiervoor duidelijk waarschuwt, kun je hem wel inschakelen om het dier te kalmeren, of hem (als het dier jou niet vertrouwt) een muilkorf om laten doen. Blijf het dier in de gaten houden, het kan plotseling bij zijn positieven komen en wegvluchten. Gevaar voor de hulpverlener Honden, katten, vossen, eekhoorns, e.d. kunnen bijten (dassen ook en heel hard); katten en meerkoeten kunnen krabben; reeën, zwanen, paarden kunnen je een flinke trap verkopen; reigers, futen, aalscholvers en roerdompen kunnen met hun snavel uithalen naar je ogen. Veel waardering voor je hulp hoef je niet te verwachten. Als je er echter op verdacht bent, valt het allemaal wel een beetje mee. Gebruik dikke handschoenen, de vangstok, de kattentang, een veiligheidsbril, muilkorven (of snuitband), dekens en netten indien nodig. Gevaar voor ontsnapping Laat een gewond dier niet ontsnappen, tenzij je daartoe gedwongen wordt. Elke latere poging om het weer te vangen zal minder kans op succes hebben, het dier is extra op zijn hoede. Zet als je bijvoorbeeld een gewonde kat oppakt de kattenkooi van te voren klaar, zodat je hem maar even hoeft vast te houden. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 4
Vaststellen of een dier bewusteloos is Stel vast of het dier buiten bewustzijn is. Pas op, een blijkbaar passief dier kan bij aanraking plotseling zeer actief worden. Als een dier niet bij bewustzijn is, moet je vaststellen of het dier overleden is en of eventueel beademing of hartmassage nog zinvol is. Vaststellen of een dier overleden is Als de ogen van het dier open zijn, niet meer reageren op aanraking, gebroken (niet meer egaal glanzend) zijn, er geen zichtbare ademhaling meer is (kijk vanuit een laag gezichtspunt over het dier heen) en geen voelbare hartslag (voel met wijs- of middelvinger de hartslag aan de binnenbovenkant van de achterpoot of aan de borstwand vlak achter de elleboog), is het dier overleden. Urine en soms ook ontlasting worden spontaan geloosd, de temperatuur daalt en de spieren worden slap en zacht. Na 1 à 2 uur treedt de rigor mortis in, waarbij de spieren stijf worden. Vaststellen of reanimatie (hartmassage en beademen) zinvol is Bij verkeersongelukken zijn de inwendige verwondingen vaak zodanig, dat beademen of reanimeren zinloos is. Is een dier gestikt door een vreemd voorwerp in de keelholte of luchtwegen, door gebrek aan zuurstof (o.a. brand), gewurgd (bijvoorbeeld met de halsband blijven hangen), geëlektrocuteerd, vergiftigd of verdronken, dan kan beademen zinvol zijn, als je er op tijd bij bent (binnen ongeveer 15 minuten, afhankelijk van de temperatuur). Wanneer de ademhaling is gestopt, klopt het hart nog enkele minuten door. Een hartstilstand kan ook veroorzaakt worden door een ongeval met elektriciteit, spontaan optreden of door een hartinfarct. Na een paar seconden stopt dan ook de ademhaling. Benaderen huisdieren en wilde dieren - Huisdieren zijn mensen gewend. Bij hen kun je proberen ze op hun gemak te stellen. Laat een gewonde hond voorzichtig aan je hand (maak een vuist) snuffelen, en benader een gewonde kat met een door een dikke handschoen beschermde hand. Het beste is het dier van de zijkant te benaderen, niet van voren. Rustig praten, zijn naam noemen (als eigenaar er bij is) rustig en voorspelbaar bewegen en langzaam het dier benaderen. Blijf voorzichtig, een hond kan bijvoorbeeld weer schrikken van de brancard (groot onbekend ding wat op hem afkomt). - In het wild levende dieren raken alleen nog maar meer in paniek door je aanwezigheid. Door ze zo snel mogelijk af te dekken, maak je die bedreiging onzichtbaar, waardoor ze meestal rustiger worden. Voorkom verwondingen door bijten - Bij gewonde honden moet je eigenlijk altijd een muilkorf of snuitband gebruiken. Ook als het dier vrij rustig lijkt, kan het bijvoorbeeld bij het tillen door plotselinge pijn toch ineens gaan bijten. - Om dezelfde reden is het verstandig bij katten en andere zoogdieren altijd leren handschoenen te gebruiken. - Bij reeën moeten de poten gefixeerd worden met soepel touw, een panty of de daarvoor bestemde bandjes uit de ambulance. Zorg voor onbelemmerde ademhaling - Als het dier moeite heeft met ademhalen en zeker als het niet bij bewustzijn is, moet je zorgen voor een onbelemmerde ademhaling. Te strakke halsbanden afdoen en verwijder bloed, vloeistof of ander materiaal uit neus en keelholte. - Bij verdrinking de hond of kat 15 tot 30 seconden met de kop omlaag houden. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 5
Vervoeren van de gewonde dieren Na alle hieraan voorafgaande spoed EHBO is de patiënt enigszins gestabiliseerd en moet dan meestal direct naar een dierenarts voor verdere behandeling. Het dier rustig en comfortabel vervoeren is belangrijker dan snelheid. - Zodra het dier vervoerd moet worden, moet je voorkomen dat het kan gaan bijten, krabben of schoppen. Gebruik voor gewonde honden altijd een muilkorf en vervoer gewonde kleinere dieren (katten) altijd in een kooitje. - Vervoer vogels liefst in een doos of jutezak, anders beschadigen de vogels vaak hun veren. Is er één gewonde zwaan, maar zijn de met z n tweeën, neem dan ook het gezonde dier mee. Een zwaan kan doodgaan door liefdesverdriet. - Als een hond op de brancard vervoerd moet worden, kun je hem bij zijn nekvel vlak achter de kop en een huidplooi meer naar achteren op de brancard trekken. Kleinere honden zijn op deze manier ook te tillen maar let op bij de chihuahua en pekingees (oogluxatie). Door het dier op die manier te tillen, wordt de belasting zo gelijkmatig mogelijk over het lichaam verdeeld, en kunnen eventuele gebroken ledematen onbelemmerd meebungelen. - Leg een dier met fracturen altijd zo dat de breuk boven ligt. - Buig of verdraai het lichaam zo min mogelijk, dat kan vooral bij letsel aan de wervelkolom en poten nadelig zijn. - Ondersteun een lichaamsdeel dat duidelijk gewond of misvormd is. Leg geen noodspalk aan, maar probeer door voorzichtig en met beleid behandelen en vervoeren te voorkomen dat fractuur verergert (een noodspalk doet vaak meer kwaad dan goed). - Pas bij alle dieren op voor je vingers en ogen. Gebruik bij voorkeur handschoenen en veiligheidsbril. - Wees zelf rustig en probeer het dier tijdens het vervoer te kalmeren. Zorg er voor dat hij het warm genoeg heeft en kalm blijft liggen. - Nogmaals; voorzichtig rijden, stapvoets over verkeersdrempels, voorzichtig door de bocht, voorzichtig optrekken en afremmen. Snelle diagnose Een manier om snel een diagnose te stellen is de PARKIET-regel, een verzamling handeling die je vlug moet leren af te werken bij een gewond dier. Pols - verhoogd: bloedverlies / shock - normaal - langzaam: groot bloedverlies / onderkoeling / voorbode van de dood Ademhaling - versneld / oppervlakkig - pendelend: middenrifbreuk - langzaam / diep: obstructie luchtweg / klaplong Reactie - voortbeweging - pijnprikkel: knijpen in een teen - gehoor / zicht - pupilreflex: testen met een lampje - corneareflex: hoornvlies aanraken met een natte vinger Kleur slijmvliezen - bleek: door bloedverlies of shock - blauw: zuurstofgebrek (m.u.v. chowchow) - rood: koorts - rozerood: normaal - geel: leveraandoening Inspectie - zijn er wonden - is er iets gebroken Excretie - is er bloed in de urine - ontlasting - braken Transport - hoe kan het dier het beste vervoerd worden Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 6
Wat te doen bij: Bevriezing / onderkoeling Onderkoeling kan zich voordoen wanneer een huisdier (hond) bij abnormaal koud en winderig weer te lang buiten is. Plaatselijke bevriezing treedt dan vaak op aan de weinig beschermde delen, zoals de voetkussentjes of de oorranden. Bij onderkoeling reageert het lichaam door het samentrekken van de kleine haarvaatjes in de huid (voorkomen extra warmteverlies). De roze huid wordt dan wit. - Breng de temperatuur van het aan de hevige kou blootgestelde dier snel weer op temperatuur door het dier in een warm bad (39 C - 41 C) te dompelen; - Behandel zonodig de shock of ademhalingsstoornissen; - Verwarm plaatselijke bevriezingen door ze in vochtige warme doeken in te pakken. Vooral niet te snel of te veel warmte toevoeren. Let op: natte doeken worden snel weer koud; - Zorg ervoor dat het dier zo snel mogelijk door een dierenarts behandeld kan worden. bloedingen Ernstige bloedingen (zeker slagaderlijke bloedingen) zijn levensbedreigend en moeten meteen behandeld worden. Veel bloedverlies kan shock opleveren en binnen enkele minuten de dood ten gevolge hebben. Bij een slagaderlijke bloeding spuit het bloed met kracht en tussenpozen uit de slagader. Het bloed is zuurstofrijk en daarom helderrood van kleur. Bij een slagaderlijke bloeding treedt er in korte tijd veel bloedverlies op, waardoor de bloeddruk daalt. Zodra meer dan een derde deel van het bloed is verloren, is er sprake van een levensbedreigende situatie! Het is daarom noodzakelijk om zo snel mogelijk het bloeden te stelpen. Dit kan men op onderstaande manieren bewerkstelligen. Het is daarbij van belang dat het lichaamsdeel met de bloeding altijd hoger ligt dan de rest van het lichaam. Belangrijk: - Bloeding stelpen; - Wond beschermen tegen infectie. Er is een aantal mogelijkheden om een bloeding te stoppen: Druk uitoefenen op de wond Oefen druk uit op de plaats waar de bloeding het hevigst is, ook tijdens het vervoer naar de dierenarts. Gebruik steriele gaasjes, maar als deze niet voorhanden zijn, kunnen ook doeken of zelfs blote handen gebruikt worden. Primair is dat er zo min mogelijk bloed doorsijpelt. Houd de wond nooit langer dan een uur dichtgedrukt en kijk na elke 15 minuten of het bloeden al is gestopt. Tracht de bloeding te stoppen door de aanvoerende slagader met de vingers stevig dicht te drukken. Druk de slagader dicht tegen het onderliggende bot. Aan poten kan een drukverband aangelegd worden. Bij diepe en/of grote wonden kun je beter een nat (fysiologische zoutoplossing -o.a. contactlensvloeistof) snelverband of gaasje gebruiken. Dit om uitdrogen van de organen te voorkomen. Bij diepe wonden waarbij de longen zijn aangeprikt moet je een wond bovendien luchtdicht afsluiten (natte doek of schone onderlegger - plastic- uit de ambulance). Verwijder geen voorwerpen uit wonden Het is meestal niet verstandig voorwerpen die een verwonding hebben veroorzaakt te verwijderen, vooral als ze diep in het lichaam gedrongen zijn. Verwijdering kan ernstige bloedingen veroorzaken, er kunnen gedeelten achterblijven (bijv. houtsplinters). Zorg er wel voor dat zo n voorwerp niet dieper in de wond gedrukt kan worden door het dier in bedwang te houden. Druk uitoefenen op drukpunten Je kunt de bloedtoevoer van de slagader, die het gewonde gebied van bloed voorziet, belemmeren door op een van de drie drukpunten te drukken. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 7
Bij deze 3 drukpunten (zie afb.) kun je de slagader tegen het onderliggende bot drukken. De drukpunten vind je: - aan de binnenzijde van het bovenste deel van de voorpoot - aan de binnenzijde van het bovenste deel van de achterpoot - aan de onderkant van de staartbasis Door daar druk uit te oefenen stop je een bloeding in het eronder gelegen gedeelte van de betreffende ledematen. Laat het drukpunt pas los als de bloeding gestelpt is. Een tourniquet aanleggen Leg een tourniquet aan bij een slagaderlijke bloeding aan poten of staart. Let op!! Dit mag alleen als de voorgaande manieren geen effect hebben gehad. Sla een reep stof of verband om het lichaamsdeel. De tourniquet moet altijd tussen het hart en de bloeding worden geplaatst, zodat het altijd boven de wond zit. Draai met behulp van een stokje of pen de tourniquet aan totdat het bloeden stopt. Controleer iedere vijf minuten of het bloeden is gestopt door het tourniquet iets los te draaien. Als de bloeding is gestopt, dek dan de wond af met een steriel gaasje, zodat er geen vuil in de wond kan komen. Let op!!! Een tourniquet mag nooit langer dan een kwartier toegepast blijven. Botbreuken Botbreuken (fracturen) bij dieren komen het meest voor ten gevolge van aanrijdingen. Eerste hulp bij fracturen heeft als doel het voorkomen van verdere schade. Bij een gesloten fractuur is het bot gebroken, maar de huid nog intact. Zo n breuk moet heel voorzichtig behandeld worden omdat de botuiteinden het weefsel rond de breuk verder kunnen beschadigen. Een botbreuk mag nooit door een eerstehulpverlener op zijn plaats worden gezet, maar deze moet ervoor zorgen dat de situatie blijft zoals hij is aangetroffen. Het stabiliseren van de breuk met een spalk zal dan ook op een manier moeten geschieden die geen verschuivingen toelaat. In ernstige gevallen steekt het bot door de huid. Een open fractuur is zeer gevoelig voor besmetting, en de kans op infectie is dan ook zeer groot. De wond moet steriel worden afgedekt. - Raak de naar buiten komende botdelen nooit aan, en probeer ze zeker niet terug te duwen of op zijn plaats terug te zetten; - Beweeg het dier zo min mogelijk; - Bedek bij een open fractuur de botuiteinden eventueel met een steriel gaasje; - Breng een noodspalk aan zonder de breuk te bewegen; - Breng het dier met zo min mogelijk beweging naar de dierenarts. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 8
Epilepsie Epilepsie (een toeval) is een plotseling optredend, maar tijdelijk bewustzijnsverlies, gepaard gaande met hevige onwillekeurige samentrekkingen van de skeletspieren. Meestal speekselt het dier overvloedig en laat het de urine lopen. De duur is meestal beperkt (zelden langer dan een minuut), maar kan zelfs uren duren. Oorzaken kunnen zijn infectieziekten, tumoren van de hersenen of ernstige verwondingen aan de kop (bijv. na een auto-ongeluk), maar epilepsie is meestal aangeboren. - Zorg dat het dier zich door de aanval niet kan verwonden. - Probeer het dier in bedwang te houden (bijv met een deken). - Als dit niet lukt, verwijder dan alles in de omgeving waaraan het dier zich zou kunnen bezeren. - Omdat ook de kaakspieren zich bij een aanval krachtig samentrekken, zal het dier bijten op alles wat in zijn bek komt; pas op je vingers en probeer beschadiging van de tong te voorkomen. - Gebruik geen muilkorf en stop niets tussen zijn tanden. - Beperk prikkels van buitenaf (lawaai, fel licht, onverwachte bewegingen). - Laat alles wat tijdens de aanval wordt waargenomen zoveel mogelijk noteren (duur, tijdstip en gedrag voor en na de aanval). - Wacht tot het dier weer bij bewustzijn komt; - Laat het dier na de aanval op een rustige, donkere plek verder bijkomen; - Geef het dier wat water te drinken als het weer kan staan, niet eerder; - Een aanval mag niet langer duren dan 10-15 minuten, anders is ingrijpen noodzakelijk; - Vervoer het dier zo rustig mogelijk naar de dierenarts (bij voorkeur na de aanval); - Let bij een langdurige aanval op of het dier niet oververhit is geraakt. Bij een temperatuur van meer dan 40.5 : koelen! Hart- en ademhalingsstilstand Beademen - Leg het dier op de rechterzijde (op een stevige ondergrond) en strek kop en hals recht naar voren (in één lijn met de wervelkolom); - Trek de tong uit de bek, en kijk of er niets in de keel zit; - Plaats nu twee handen op de zijkant van de borstkast (nabij de laatste rib) en druk de borstwand 30 tot 50 maal per minuut stevig in; - Laat na elke drukbeweging snel los, de borstkast zal (door de elasticiteit van de borstwand) weer uitzetten en de longen vullen zich met lucht; - Bij kleine dieren zoals katten en kleine honden vrijwel op dezelfde manier handelen; met twee handen aan beide zijden van de borstkas één hand, dat werkt effectiever. Mond op neus beademing - Maak de ademweg vrij, strek de kop/nek, trek de tong naar buiten en verwijder slijm, bloed en vreemde voorwerpen; - Houd dan de bek van het dier goed gesloten; - Verwijder knellende voorwerpen; - Strek de hals van het dier; - Omvat met twee handen de bek met de lippen zorg dat de lippen goed aaneengesloten zijn; - Plaats de mond goed sluitend over de neus; - Blaas rustig in de neus. Pas de kracht en het tempo aan op het formaat van het dier. 30x massage en 2 keer blazen op neus, dan weer 30x massage etc; - Kijk bij het inblazen naar de borstkas, deze zet uit; - Kijk, bij het vrijgeven van de neus of het knijpen in de borstkas, naar de borstkas, deze wordt kleiner. Hartmassage Soms kan bij een hartstilstand de werking van het hart hersteld worden door tweemaal kort met uw vuist een korte klap te geven op de borstkast (vlak achter het schouderblad); Hartmassage moet altijd gecombineerd worden met mond op neus beademen; het is dus teamwork!! Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 9
Hitteberoerte / zonnesteek Een dier raakt bevangen door warmte, als de temperatuur en de vochtigheidsgraad in zijn omgeving zo hoog zijn dat zijn lichaam de normale temperatuur niet meer kan handhaven. Hijgen of transpireren om de lichaamstemperatuur te verlagen heeft dan geen effect meer en uiteindelijk bezwijkt het dier. Het komt het meest voor bij honden die in de zomer in een auto worden achtergelaten. Er is dan lang niet altijd sprake van achteloosheid; de afwezigheid kan langer duren dan gepland en een auto kan pas later in de volle zon komen te staan. Verschijnselen: Hoge lichaamstemperatuur (boven de 41,5 C), snel hijgen, overvloedig kwijlen, tong en lippen hebben een zeer rode kleur, braken, diarree. Uiteindelijk raakt het dier in coma. - Dit is een levensbedreigend spoedgeval! - Haal het dier zo snel mogelijk uit de warme omgeving (voordat je een dier uit een afgesloten auto haalt altijd eerst contact opnemen met de politie); - Zo snel mogelijk de lichaamstemperatuur verlagen met behulp van lauw water, onder de douche of eventueel in een sloot (langzaam in het water laten zakken); - Ga er mee door totdat de temperatuur tot onder de 39,5 C is gezakt (temperatuur altijd rectaal opnemen; normale lichaamstemperatuur van een hond en kat is 38 C-39 C); - In de ambulance ligt een koelmat (zorg dat die bij warm weer gebruiksklaar is) om het dier af te laten koelen - Het dier zo snel mogelijk naar de dierenarts (laten) vervoeren. insectenbeet - Verwijder de eventueel aanwezige angel; - Inspecteer ook altijd de luchtwegen op zwellingen; - Dep de steekplaats met azijn, azijn voorkomt huidirritatie en een eventuele zwelling. Maagtorsie Een maagtorsie is een plotseling optredende aandoening bij vooral grote hondenrassen, vaak van middelbare en hogere leeftijd, maar kan ook bij kleinere rassen, zoals teckels, voorkomen. Maagovervulling kan veroorzaakt worden door een zenuwstoring (storing voedselvertering en maaglediging), het slikken van lucht door buikpijn en misselijkheid (door soort ventielwerking van de maagingang kan de lucht wel naar binnen maar niet meer terug) of door wilde bewegingen van de hond met een volle maag, waardoor deze kantelt (maagkanteling) en er een afsluiting ontstaat. Omdat het voedsel in de volle maag gaat gisten ontstaat er gasvorming en zwelling van de maag. Ook een combinatie van genoemde factoren is mogelijk. In ongeveer 90% van de gevallen is er sprake van een maagkanteling. In beide gevallen is de hond niet in staat om de maaginhoud te verwijderen. Door de enorme omvang van de maag raken de organen in de verdrukking, krijgt de hond moeite met ademhalen en raakt hij in shock. Verschijnselen - De hond is onrustig, - Speekselt en vertoont braakneigingen, zonder dat er iets komt, - Heeft een sterk toegenomen buikomvang (direct achter de ribboog), - Heeft een pijnlijke en harde buik, - Wordt vervolgens sloom en ademt moeizaam (dit is een spoedgeval) - Het dier zo snel mogelijk naar de dierenarts (laten) vervoeren. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 10
Oogluxatie Soms komt het voor dat de hele oogbol uit de oogkas stulpt. Met name bij honden- en kattenrassen met een korte snuit komt dit nog al eens voor (o.a. pekinees). Zo n oogluxatie kan ontstaan door een ongeval of tijdens een gevecht, ook opwinding of een te stevige greep in het nekvel kan de oorzaak zijn. - Dit is een spoedgeval; wanneer behandeling te lang uitblijft, zal het, door optredende stuwing en de daarop volgende zwelling van de oogbol, moeilijk zijn het oog weer terug te plaatsen en daarmee te behouden. Bovendien bestaat het gevaar van verwonding en uitdroging van het oog. - Probeer het oog terug in de oogkas te krijgen door aan beide oogleden te trekken, probeer niet het oog terug te duwen; - Houd het oog vet en vochtig (met behulp van bij voorkeur melk (anders slaolie)); - Ga zo snel mogelijk naar een dierenarts; zorg ervoor dat het oog niet beschadigt. Shock Bij shock is er sprake van een verstoring van de bloedsomloop, waardoor er een plotselinge daling van de bloeddruk optreedt. De doorbloeding van het weefsel vermindert en er ontstaat zuurstofgebrek. Hierdoor verdeelt het lichaam het bloed selectief, waarbij vitale organen als het hart, de hersenen en ademhalingsspieren wel worden voorzien van bloed, maar de rest van het lichaam veel minder. Een dier kan onder meer in shock raken door ernstig bloedverlies bij inwendig of uitwendig letsel of door uitdroging ten gevolge van veelvuldig braken en/of diarree. Daarnaast kan het niet functioneren van het hart een shock teweeg brengen, of een allergische reactie (anafylactische shock) dan wel een bloedvergiftiging na een infectie (septisch shock). Verschijnselen van shock: - Het dier is zwak, half bij kennis of bewusteloos door slechte bloedvoorziening (zuurstofgebrek) in de hersenen. - Slijmvliezen van mond en oogleden zijn bleek. - Wanneer u op het tandvlees drukt duurt het door de geringe doorbloeding veel langer dan normaal, voordat de kleur terugkeert -2 à 3 sec. i.p.v 1 sec - (Capilary Refil Time -CRT). - Snelle en oppervlakkige ademhaling - Een snelle hartslag - Huid en poten (voetzolen) voelen koud aan - Dit is een levensbedreigende situatie en vereist onmiddellijk ingrijpen! - Zuurstof en warmte geven; - Laat het dier liggen en zorg ervoor dat de kop iets lager ligt dan de rest van het lichaam. Hiermee zorgen we ervoor dat de bloedtoevoer naar de hersenen zoveel mogelijk doorgang kan vinden. De huid van een dier in shock krijgt maar weinig bloedtoevoer en zal snel afkoelen. Bedek het dier daarom met een deken, jas of ander warm materiaal; - Verwijder strak zittende voorwerpen, zoals halsbanden; - Behandel eventueel letsel; - Geef de patiënt niet te drinken, ook al is het dier bij bewustzijn. Dit kan namelijk tot gevolg hebben dat er bloed richting het spijsverteringskanaal stroomt en niet naar de vitale organen; - Zorg ervoor dat het dier zo snel mogelijk bij een dierenarts komt. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 11
Verbranding Verbrandingen zijn de meest voorkomende ongelukken binnenshuis, vooral bij katten. Brandwonden bij dieren kunnen variëren van - 1e graads (oppervlakkige wonden, rode zwelling en pijn), - 2e graads (blaren grotere zwelling en meer pijn) tot - 3e graads (ernstige verbrandingen waarbij alle huidlagen zijn vernield, onder liggend weefsel bloot komt te liggen, en het dier geen pijn voelt) Spoedgevallen, waarbij zo snel mogelijk moet worden ingegrepen zijn vooral de 2e en 3e graads verbrandingen. : - Brandwonden zijn vaak zeer pijnlijk; behandel het dier heel voorzichtig. - Zorg voor afkoeling, door bijvoorbeeld natte (schone) doeken op het verbrande gebied te leggen of door de wond af te koelen door onderdompeling in koud water of met stromend water - Voorkom infectie door het verbrande gebied af te dekken met steriele gaasjes - Het dier zo snel mogelijk naar de dierenarts (laten) vervoeren Vergifitiging Bij vergiftiging kunnen ziekteverschijnselen zeer snel optreden; bij een acute vergiftiging kan alleen snel ingrijpen een leven redden. indien de giftige stof BEKEND is: - Verwijder het gif uit de bek; - Spoel de bek met lauwwarm water; - Spoel zichtbare resten gif weg met veel water. Als het oog in aanraking is geweest met het gif, moet ook hier gespoeld worden met veel water; - Raadpleeg het Nationaal Vergiftigingen Informatiecentrum; - Voorkom verdere opname van het gif door het lichaam van het dier; - Raadpleeg een dierenarts. Neem de verpakking of de giftige stof zelf mee. indien de giftige stof NIET BEKEND is: - Verwijder een knellende halsband; - Verwijder braaksel en andere inhoud uit de bek; - Geef het dier veel water, tenzij het een verminderd bewustzijn heeft; - Spoel zichtbare resten gif weg met heel veel water, als het oog in aanraking is geweest met het gif, moet dit uitgespoeld worden met veel water; - Wikkel het dier in een deken; - Raadpleeg direct de dierenarts. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 12
verstikking Een vreemd voorwerp in de keel kan ernstige benauwdheid geven. Het dier is hierbij dikwijls in paniek en verzet zich tegen hulp. Het moet dus door een helper goed worden vastgehouden. Met een bandje om de onder- en bovenkaak is de bek verder te openen en is het mogelijk (liefst met een tang of iets dergelijks; denk om je vingers) het vreemde voorwerp eruit te trekken. Een stuk bot of een graat zit nog wel eens op of tussen de tanden of kiezen. Als het niet snel lukt het voorwerp eruit te krijgen, is het aan te raden naar de dierenarts te gaan. Die kan het dier een kalmerende injectie geven en daarna het vreemde voorwerp trachten te verwijderen zonder verzet van de kant van het dier. Heimlich-manoeuvre Het is in een noodsituatie mogelijk de Heimlich-manoeuvre uit te voeren: til het dier op, zodat de staart hoger komt dan de kop (bij grote dieren is het mogelijk omstanders te vragen het dier te tillen). Houd het dier met de rug naar je toe en sla je armen om de buik. Vervolgens knijp je vijf keer achtereen zo hard als mogelijk de buik samen (de druk die kan worden uitgeoefend verschilt per dier: bij een kitten kan je niet zo hard knijpen als bij een grote hond). Door het knijpen worden de ingewanden naar de borstkas gedrukt en worden de longen samengeperst. Zo wordt de aanwezige lucht naar de luchtpijp en keel gestoten en is het mogelijk dat het voorwerp uit de keel schiet. Controleer na vijf keer knijpen de keel en als het voorwerp er nog niet uit is, kun je de handeling herhalen. Andere vormen van verstikking kunnen optreden bij het inademen van rook en gassen. In enkele gevallen kunnen het toedienen van zuurstof en het toepassen van reanimatie-handelingen levensreddend zijn. Het inademen van agressieve gassen kan het longweefsel vernietigen en dan is geen redding meer mogelijk. Ook een insectenbeet binnen in de keel kan leiden tot verstikking. Verstuiking / ontwrichting Een verstuiking is een uitrekking of zelfs scheuring van gewrichtskapsel en -banden, omdat de botstukken van het gewricht, dat door deze banden en kapsel bij elkaar wordt gehouden, door uitoefening van geweld te ver uit elkaar worden geschoven. Deze botstukken komen daarna wel weer in hun oorspronkelijk stand terug. Verschijnselen - Plotselinge pijn; - Niet meer op de poot kunnen staan; - Pijn bij bewegen; - Plaatselijke zwelling en warmte. - Met een stevig, nat en koud verband gewricht onbeweeglijk maken; - Eerste 24 uur verband nat en koud houden of koelen met een cold pack of een plastic zak met vergruisde ijsblokje met water. Nooit langer dan 15 minuten aaneen een coldpack of ijs gebruiken; - Rust geven; - Als de zwelling niet meer toeneemt: na 24 uur warm houden. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 13
Een ontwrichting (luxatio) is veel erger dan een verstuiking. Bij een ontwrichting worden de uiteinden van de botten van het gewricht zo ver van elkaar gedrongen, dat ze naast elkaar komen te zitten en niet meer in hun oorspronkelijke stand terug kunnen komen. Ook hierbij is sprake van uitrekking en scheuring van banden en kapsel. Ontwrichting komt vaak bij het heupgewricht voor. Verschijnselen - Beweging in het gewricht is sterk belemmerd en het is erg pijnlijk; - Het gewricht is duidelijk verdikt; - Veranderde stand van de botdelen is duidelijk waar te nemen, behalve bij het heupgewricht. De verplaatsing van de kop van het dijbeen is onder de dikke spiermassa van het heupgewricht moeilijk vast te stellen. Een röntgenfoto is meestal noodzakelijk. Duidelijker zijn de symptomen van een ontwrichting van een kniegewricht, het spronggewricht en het ellebooggewricht. - In alle gevallen naar een dierenarts. zwelling of bloeduitstorting - Breng koude kompressen of een ijszak aan, of houd het betreffende lichaamsdeel onder de koude kraan; - Koel minimaal 10 minuten. Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 14
Dieren-EHBO Dierenambulance Ermelo, Harderwijk, Nunspeet 15