Verschijnt driemaandelijks 19 de jaargang, nr 2, apr - mei - juni 2012 Kantoor van afgifte Sint-Niklaas 1 België - Belgique P508345 PB 3/4959 V l a a m s e A r d e n n e n d a g op 15 april 2012 VU & Afzender : Staf Lerno, Molenwijk 12, 9111 Belsele, tel: 03 772 43 06.
INHOUD NIEUWSBRIEF NR 2 2012 Beleid Voorwoord....4 Verslag 'Algemene vergadering'...6 Beheer Nieuws uit de Daknamse meersen....7 Beheerswerken in d'astgemete...9 Ecologisch maaibeheer langsheen de E17...10 De Vaag te Waasmunster...14 Educatie Vlaamse Ardennendag op 15 april 2012...... 18 Vogels voeren en beloeren... 20 Nieuwe soorten ontdekt.... 21 Vogelring fietstocht op 2 juni 2012... 23 Activiteitenkalender Natuurpunt Zuid-Waasland... 25 Is je adres niet correct? Krijg je deze nieuwsbrief tweemaal? Geef dan een seintje aan de redactie (tel: 03 772 51 16) De nieuwsbrief van Natuurpunt afdeling Zuid-Waasland verschijnt rond : 1 januari, 1 april, 1 juli, 1 oktober. Artikels, activiteiten en mededelingen die in «Nieuwsbrief 3-2012» moeten worden opgenomen, moeten ten laatste op 1 juni 2012 op het redactieadres toekomen met opgave: onder welke rubriek te publiceren. Voor inlichtingen omtrent reclame, afbeeldingen en artikels neemt u contact op met de redactie. Werkten mee aan «Nieuwsbrief 3-2011» Staf Lerno, Paul Durinck, Christel Strybos, André Van Peteghem, Liliane Verbeke, Pieter Van Dorsselaer Wim De Backer, Ortwin Hoffmann, Roger De Bock. 2 Nieuwsbrief
Op 15 april 2012 trekt Natuurpunt Zuid Waasland naar de Vlaamse Ardennen: - in de voormiddag: boswandeling in 't Enamebos - op de middag: picknick in Ruien - in de namiddag: wandeling doorheen het Burreken - als afsluiter: tripel van Ename proeven Info: christelstrybos@hotmail.com / 052 46 00 58 Meer informatie op pagina 18. Ook deze zomer, in de vakantieperiode, organiseren we opnieuw een Kinderdriedaagse voor jongeren tussen 8 en 12 jaar op 20, 21 en 22 augustus 2012 We gaan samen 3 dagen op stap door de natuur. Leren wat we in de natuur kunnen zien, horen, voelen en ruiken! Dat is pas echt boeiend!!! Meer info in volgende nieuwsbrief en bij: André Van Peteghem, tel: 09 346 64 68 Liliane Verbeke, gsm: 0495 38 85 10 Staf Lerno, tel: 03 772 43 06 nr: 2-2012 3
BELEID Voorwoord Na toch wel een hevige winterprik in februari waarbij de ontgoocheling van menig Frieslander te groot is om te beschrijven halen we nu de gewone gemiddelde temperaturen. Bijgevolg hadden we een heel goed weekend op 4 en 5 februari om onze tuinvogels te tellen. De hevige vrieskou en nog een laagje sneeuw waren de ideale omstandigheden om heel wat hongerige fluiters op de voederplank te tellen. Vinken waren ook dit jaar weer het grootst in aantal: in tegenstelling met andere jaren heb ik geen enkele sijs moeten noteren. De toptien zag er zo uit: de vink, de huismus, de merel, de koolmees, de houtduif, de Turkse tortel, de pimpelmees, de kauw, de spreeuw en de ekster. De huismussen zijn blijkbaar nog goed in aantal maar niet overal!! Wat opvalt is dat de groenling en de sijs uit de toptien zijn weggevallen en grotere soorten zoals de kauw, de spreeuw en de ekster aan aantallen winnen: blijkbaar schuwen ze ook de voederplank niet. Meer info over het telweekend Vogels voeren en beloeren vindt u op www.natuurpunt.be/ tuinvogeltelweekend2012. Alles kan nu zachtjes opwarmen en onze tuinliefhebbers hun handen jeuken reeds om er aan te beginnen. Zorgen voor genoeg mest en andere biologische bodemverbeteraars, zeewier of algenkalk en uiteraard uw eigen compostvat mag ook eens leeg! Als natuurliefhebber kijken we graag uit naar de eerste zwaluwen, ook zij zijn steeds minder in getale. Vogelbescherming Vlaanderen koos de gierzwaluw als vogel van het jaar 2012. Het blijft altijd een open vraag hoeveel van onze rietzangers zullen terugkeren, evenals de zeldzaam geworden nachtegaal. Een roodborstje daarentegen zien we het hele jaar door: sommige zijn reeds standvogel geworden en trekken niet weg, anderen van bij ons trekken in de winter zuidwaarts of in dichte bossen waar het iets warmer is. Bijgevolg krijgen wij in onze tuinen trekkers uit het noorden. Vrouwtjes zien er hetzelfde uit als de mannetjes en in de herfst gaan ze zelfs ook zingen. Let maar eens op, meestal zie je altijd maar één roodborstje in je tuin en toch zijn ze met twee. Onlangs had ik het groot genoegen om op mijn terras twee roodborstjes te samen te zien, echt heel uitzonderlijk!! Voor de mensen die de vogelcursus volgen een raad: blijf aandachtig, misschien lukt het bij u ook wel eens. 4 Nieuwsbrief
Onze algemene vergadering op 18 februari te Sinaai kende een succesvol verloop: er waren spijtig genoeg een aantal verontschuldigingen. Na een mooie wandeling door de Moervaartmeersen o.l.v. Tom werd het jaarverslag weergegeven via een aangepaste PowerPoint door Roger De Bock. Voor sommigen was het de eerste kennismaking met de Moervaartmeersen. Onze financiën zijn gezond en ons reservatenfonds werd nogmaals aangedikt. De rekeningen werden goedgekeurd en het jaarprogramma 2012 werd even toegelicht. Er was lekker bier, wijn, koffie of thee en smakelijke broodjes. Zorg dat je er volgend jaar bij bent! Wil jij nauwer betrokken worden bij de bestuurswerking of bij het veldwerk van Natuurpunt dan ben jij van harte welkom op onze bestuursvergadering iedere derde donderdag van de maand in de Klavers te Belsele. De herinrichtingswerken van de Vaag te Waasmunster zijn achter de rug en het beheer door onze afdeling kan beginnen. Dank zij het ANB, de gemeente Waasmunster, de VLM en het Regionaal Landschap Schelde Durme ( RLSD ) die de werken coördineerde kunnen we spreken van een prachtig initiatief dat alle gebruikers: wandelaars, jeugdverenigingen, natuurliefhebbers enz.. ten goede komt. Proficiat aan de Wase Werkplaats die de werken uitvoerde. De officiële opening is voor binnenkort. Ook de werken aan ons educatief reservaat Den Akker te Belsele gaan naar hun einde toe. Er werden heel wat bomen en struiken aangekocht en aangeplant. De deuren van de vleermuizenkelder kunnen geplaatst worden en de vogelkijkwand is in opbouw. We hopen in de meimaand dit minireservaat te kunnen openen. Met dank aan de Raaklijn, de Land- en Tuinbouwschool en het stadsbestuur van Sint-Niklaas en enkele sponsors. Lees verder de andere interessante bijdragen in deze nieuwsbrief. Hou ook onze activiteiten in het oog. Vlaamse Ardennendag op 15 april. Vroegochtendwandelingen van 22 en 28 april en 20 mei. Op 6 mei ( Europadag ) een wandeling in Sinaai. Fietstocht op 2 juni voor het ringen van steenuiltjes en torenvalken Op 2 juni ringen van de ooievaarsjongen in Daknam. Op 1 juli : een wandeling in de Daknamse meersen. Meer info op het voorlaatste blad, op onze website www.natuurpunt-zuidwaasland.be of op de www.natuurpunt.be en dan de activiteiten aanklikken. Heb je kinderen tussen 8 en 12 jaar dan zijn ze van harte welkom op onze kinderdriedaagse van de natuur! noteer nu de data al: 20 tot 22 augustus 2012. In de volgende nieuwsbrief meer info! Ik hoop u te ontmoeten op een van onze activiteiten en geniet van alles om je heen. Voorzitter, Staf Lerno. nr: 2-2012 5
Verslag Algemene vergadering Algemene vergadering van Natuurpunt Zuid-Waasland van 18 februari 2012 De samenkomst was in het gezellige Buurthuis, Leebrugstraat, 65 te Sinaai. Onze statutaire vergadering werd door een14-tal aanwezigen bijgewoond. Vooraleer over te gaan tot de dagorde werd er eerst afgesproken om een geleide wandeling te doen in De Moervaartmeersen met de conservator Tom Neels. Daarna werd er aan de hand van een PowerPoint-presentatie, gemaakt door Roger De Bock, een boeiend jaaroverzicht getoond van onze verschillende activiteiten. Het jaar- en kasverslag werden daarna goedgekeurd. Alsook de herverkiezing en bevestiging van de bestuursmandaten. Met speciale dank aan de verschillende vrijwilligers. Na een toekomstige kijk op de komende jaarwerking, met weerom gegidste natuurwandelingen, verschillende reservaten werkdagen, uitstappen, het vervolg van onze vogelcursus, onze kinderdriedaagse, onze boomplantactie, en onze deelneming aan allerlei publieke activiteiten, werd er nadien nog gezellig nagekaart met een hapje en een drankje. Verslag en foto: Liliane Verbeke 6 Nieuwsbrief
BEHEER Nieuws Daknamse Meersen Andermaal veel werk verzet (december 2011 tot februari 2012) De voorbije winter werd er, ondanks de vele regen, toch weer veel werk verzet in het reservaat. Een vaste waarde zijn de mensen van Emiliani die vrijwel de gehele winter dag in dag uit, in weer en wind in de weer zijn om allerlei klussen op te knappen, vooral (knot) wilgenhout opruimen. Ook de JNM kwam verschillende keren een handje toesteken en zijn een vaste waarde op de jaarlijkse Dag van de Natuur. Verder zijn er de verschillende particulieren die knotwilgen kappen en de medewerkers van de beheerwerkgroep. Ook de samenwerking met Sporting Lokeren kreeg verdere vorm. Zij namen een 15-tal knotwilgen in de bufferzone voor hun rekening, wat het totaal op 63 geknotte bomen brengt. Aan allen een welgemeende dank voor de inzet. De mensen van Emiliani aan het werk. nr: 2-2012 7
Ooievaars Regelmatig komen er meldingen binnen van onze Daknamse ooievaarsjongen. Op 25 juni van verleden jaar werd in het Duitse Berne Glusing, op een afstand van 382 km van Daknam, een in 2010 geringd jong gespot. De ring kon via een kijker in het veld afgelezen worden. Sponsoring en subsidie Schoenen Torfs sponsort reeds verschillende jaren via hun draagtassenactie van de baanwinkels tal van reservaten van Natuurpunt gespreid over het hele Vlaamse land. Ook in 2011 werd de aardige som van bijna 25.000 euro opgehaald. Hiervan ging ruim 550 euro naar de Daknamse Meersen. Dit maakt in totaal reeds bijna 4.000 euro ten behoeve van terreinaankopen in de meersen! Hartelijk dank. Ook de stad Lokeren deed haar duit in het zakje. Voor het beheer van de kleine landschapselementen ontvingen we verleden jaar ruim 500 euro subsidie. Dit geld wordt integraal gebruikt voor het bekostigen van het reservaatbeheer. 8 Nieuwsbrief
Afdeling Zuid-Waasland Beheerswerken in d'astgemete te Sinaai In de Astgemete was het weer tijd om nog eens wat wilgen te knotten. In de loop van februari en maart werden 28 bomen onder handen (lees kettingzaag) genomen. Terwijl het gejodel van de wulp en het gezang van de lijster ons vergezelde werd er een natuurlijke haag gevormd met de afgezaagde takken en twijgen die nu als onderdak of nestplaats kunnen dienen voor allerlei kleine dieren. Een bedankje is hier zeker op zijn plaats, voor Roger, Willy, Eddy, Gilbert, Frank, Luc, Hugo en Liliane. Verslag en foto's: Liliane Verbeke nr: 2-2012 9
Afdeling Zuid-Waasland Ecologisch maaibeheer langsheen E17 Pilootproject te Waasmunster Idee - initiatiefnemer. Op voorstel van Staf Lerno, voorzitter van Natuurpunt Zuid-Waasland heeft onze vlinderkenner Ortwin Hoffmann contact opgenomen met het RLSD ( Regionaal Landschap Schelde-Durme ) Startjaar: 2011. Begeleider van het project. Robbert Schepers van het RLSD. Partners. De gemeente Waasmunster (Jan Van Herrewege), het RLSD, Agentschap Wegen en Verkeer (AWV - Cathy Reynvoet), Natuurpunt. Studie (Jens D Haeseleer) en de lokale vrijwilliger Ortwin Hoffmann. 10 Nieuwsbrief
Doelstelling. Door een gefaseerd maaibeheer te komen tot meer soorten vlinders, nachtvlinders en sprinkhanen. De passanten en gebruikers van de parking sensibiliseren over een ecologisch maaibeheer. Een praktijkvoorbeeld aanbieden. Hoe het beter kan! Meer kansen creëren voor fauna en flora van bloemrijke graslanden. Een belangrijke doelsoort is de snortikker, een sprinkhaan uit de familie van de veldsprinkhanen (nu op de rode lijst ). Omschrijving. Ter hoogte van Waasmunster doorsnijdt de E17 De Wase Cuesta. Op deze schrale zandgronden strekte zich tot eind 19 e eeuw een aanzienlijke oppervlakte heide uit. Momenteel vormen de bermen van de E17 te Waasmunster nog steeds een biologisch zeer waardevol en zeldzaam biotoop omwille van hun ligging op deze schrale zandgronden. De parking ter hoogte van Waasmunster bestaat langs beide zijden van de E17 uit een parkeer-gedeelte en een relatief grote oppervlakte grasland. Dit relatief schrale grasland is een ideaal biotoop voor warmteminnende insecten zoals vlinders, bijen, sprinkhanen, De voorbije drie jaar kreeg deze grasvlakte omwille van zwerfvuilproblematiek een intensief maandelijks maaibeheer. Het resultaat was het hele jaar door een groene woestijn zonder bloemen. Samen met de bloemen verdwenen niet alleen de typische graslandvlinders uit het beeld maar ook quasi al de andere dagvlinders. Bovendien werd de verruiging van de vegetatie in de hand gewerkt door het niet afvoeren van maaisel. Op vraag van Natuurpunt en Ortwin Hoffmann als spreekbuis namen de gemeente Waasmunster en het RLSD contact op met het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) om na te gaan of de grasvlakte meer ecologisch beheerd kon worden in functie van de waardevolle fauna en flora. AWV stemde hiermee in en ondertussen groeide deze vraag uit tot een project rond ecologisch en gefaseerd maai-beheer. Meer zelfs: bij gunstige evaluatie zullen alle parkings van Oost-Vlaanderen onder hun beheer gefaseerd gemaaid worden! Dit is niet alleen een serieuze kostenbesparing maar er komen op deze manier vele 10-tallen hectaren waardevol grasland bij (win-win situatie). Wie weet kan het hooibeestje, dat maar op 1 naburige plaats meer voorkomt in Waasmunster, ook uitzwermen naar de parking om er een duurzame populatie uit te bouwen? De kans bestaat omdat de bermen van de E17 momenteel een opknapbeurt krijgen en er terug meer grasstroken zullen ontstaan die als kleurrijk lint kunnen fungeren. Werking 2011. Begin 2011 werd uitvoerig overlegd met AWV, de gemeente Waasmunster en Natuurpunt.Studie om na te gaan wat de verschillende mogelijkheden waren. Nadien stelde Natuurpunt samen met het RLSD een beheersplan nr: 2-2012 11
met maaischema op dat door AWV in de praktijk werd omgezet. De grasvlakte wordt nu twee maal per jaar gefaseerd gemaaid met afvoer van het maaisel. RLSD stelde een infobord op over het gevoerde beheer door AWV dat duidelijk in het zicht van de parkinggebruikers werd geplaatst. Per parking werden twee infoborden voorzien. Lokale Natuurpuntvrijwilligers stonden in voor een inventarisatie van vlinders (Ortwin) en planten (Tom Neels). Planning 2012. Begin 2012 werd in een constructieve sfeer een evaluatie van de werking 2011 gemaakt en een planning/bijsturing voor 2012 opgesteld. Gedurende het jaar worden de maaiwerken nauwgezet opgevolgd. Ortwin zal op het gepaste moment de door de gemeente Waasmunster ter beschikking gestelde paaltjes met lint plaatsen zodat niet meer fout kan gemaaid worden. Ook zal de adelaarsvaren door aangepast maaien meer in bedwang gehouden worden. Nazorg. RLSD volgt samen met onze vrijwilliger Ortwin Hoffmann nauwgezet het gevoerde maaibeheer op. Daarnaast inventariseert Ortwin elk jaar de vlinders via zijn vlinderroute die hij er reeds sinds 1992 wekelijks stapt (tot 2007 was het de toplocatie). Het is al duidelijk een succes: reeds tijdens het 1ste jaar zijn de typische graslandvlinders in relatief grote aantallen teruggekeerd (ondanks enkele schoonheidsfoutjes bij het gefaseerd maaien). Ook andere vlindersoorten worden opnieuw aangetrokken! Het zijn geen toevalstreffers: er zit een constante in de wekelijkse telbeurten. De bijgaande spreadsheet toont dit overduidelijk cijfermatig aan: vergelijk 2007 (maandelijks alles drastisch maaien) met 2011 (1ste jaar gefaseerd maaibeheer)! De toplocatie van weleer keert stilaan terug! Voor het eerst zijn er tevens smaragdlangsprietmotjes gespot alsook de uiterst zeldzame oranje berkespanner (dagactieve nachtvlinder), gehakkelde aurelia en bruine daguil (dagactieve nachtvlinder). Kleine vos: 1ste waarneming sinds 2007. Ondanks slecht distelvlinderjaar was hij toch aanwezig en zelfs bij de eersten die in april toegekomen zijn. Keizersmantel (zeldzaam) en kleine veldparelmoervlinder (relatief zeldzaam) zijn vlak bij de parking voor het eerst in juli 2010 geïnventariseerd wat toch op het belang van de omgeving duidt! Samenwerking en financiering. AWV is verantwoordelijk voor het uitvoeren van het maaibeheer en financierde de infoborden. Natuurpunt.Studie adviseert en helpt bij het opstellen van een geschikt maaischema. Ortwin Hoffmann verzorgt de inventarisatie en fungeert als meldpunt. 12 Nieuwsbrief
Vlinderwaarnemingen parking E17 dagvlindersoort 1992 2007 2008 2009 2010 2011 dagpauwoog x x x x x gehakkelde aurelia x klein koolwitje x x x x x x klein geaderd witje x x x x x (vuil)boomblauwtje x x x oranjetipje x x x x groot koolwitje x x x x x distelvlinder x x bruin blauwtje x atalanta x x x groot dikkopje x x zwartsprietdikkopje x icarusblauwtje x x x x kleine vuurvlinder x x x x x x bont zandoogje x x x oranje zandoogje x x kleine vos x x citroenvlinder x eikenpage landkaartje (voorjaarsvorm) landkaartje (zomervorm) aantal soorten 9 8 6 10 9 14 totaal aantal vlinders 257 46 25 38 37 313 Wie interesse heeft kan een volledig electronisch evaluatiedossier (incl. foto's) opvragen: ortwin.hoffmann@skynet.be. Vanaf 2012 zal Jens D Haeseleer van Natuurpunt.Studie ook de aanwezige bijen monitoren. nr: 2-2012 13
De Vaag te Waasmunster Afdeling Zuid-Waasland Eerst even kennismaken Het terrein De Vaag is een speelbos van de gemeente Waasmunster. Het gebied bestaat uit een lange smalle strook heischraal grasland met mooie oude Zomereiken en diverse types bos eromheen, samen 10 hectare groot. Op De Vaag vind je niet alleen de laatste plekjes Struikheide in Waasmunster maar ook nog andere bijzondere planten zoals Zandblauwtje, Muizenoor, Klein vogelpootje en Zandzegge. Op de lijst met bewoners van De Vaag staan o.a. de Eikenpage, de Kleine vuurvlinder, de Groene zandloopkever, de Driehoornmestkever en verschillende zandbijen en sprinkhanen. Alles samen meer dan genoeg dat wijst op de bijzondere potenties van het gebied! Heiderelict 14 Nieuwsbrief
Afdeling Zuid-Waasland 1: BOS 2-3-4: SPEELWEIDE (verschralen versus bemesten) 5-6-7-8: HEISCHRAAL GRASLAND (begrazen, plaggen) 8-15: BOS (gemengd loofbos, exoten bestrijden) nr: 2-2012 15
In samenwerking met gemeente Waasmunster, ANB, VLM en Natuurpunt coördineerde het Regionaal Landschap Schelde-Durme er deze winter inrichtingswerken om de natuur op dit mooie plekje alle kansen te geven. Zo werden rasters voorzien om schapenbegrazing mogelijk te maken (om vergrassing en verbossing tegen te gaan), werd het heischraal grasland weer opengemaakt en werd de massaal aanwezige Amerikaanse vogelkers verwijderd uit het gebied. Bovendien werd het gebied aantrekkelijker gemaakt om te spelen, want het is o.a. voor de jeugdbewegingen van Waasmunster een vaste waarde in hun territorium. De Vaag in 2011 Icarusblauwtje Vorig jaar kwam mossenwerkgroep De Haarmutsjes al kennismaken met De Vaag, zij troffen er alvast 42 soorten mossen en korstmossen aan. En dankzij paddenstoelenwerkgroep De Takruitertjes staan er al 55 soorten paddenstoelen op de soortenlijst van het gebied. Op 20 augustus was er een gesmaakte nachtvlinderinventarisatie. We maakten eerst kennis met het terrein. Tijdens een korte wandeling werden de verschillende habitats en de geplande werken toegelicht. Tijdens deze kennismakingsronde werden 15 soorten paddenstoelen waargenomen, een Sperwer en een Wespendief. Later op de avond werd een Bosuil gehoord en zagen we ook een Grote glimworm en een Oorcicade. Toen werd het donker en werden op twee plaatsen speciale lampen aangestoken om nachtvlinders aan te trekken. Er werd geïnventariseerd tot middernacht. Dit leverde een lijstje op van 36 soorten nachtvlinders. Uitschieters waren de Roodbruine vlekuil en de Bonte grasuil (eerste waarneming in Oost-Vlaanderen na 2004), beide zeldzame soorten typisch voor heischraal grasland. Alle waarnemingen op De Vaag kan je raadplegen op www.waarnemingen.be/gebied/view/126933 16 Nieuwsbrief
Oproep beheerteam Vanaf 1 maart 2012 vertrouwt gemeente Waasmunster het natuurbeheer op De Vaag toe aan Natuurpunt. We zijn dan ook op zoek naar helpende handen! Heb jij zin om mee te werken aan het natuurbeheer van De Vaag? Steek je graag de handen uit de mouwen en wil je af en toe helpen maaien, zagen of kappen? Of is natuurstudie meer je ding en wil je je favoriete soortengroep inventariseren? Geef dan een seintje aan conservator Pieter Van Dorsselaer E-mail: pieter.vandorsselaer@natuurpunt.be Tel.: 052 / 33 56 72 Heischraal grasland met Zomereiken Zaterdag 7 juli 2012 De Vaag onder de loep Er valt nog heel wat te ontdekken op De Vaag. Daarom organiseren we op zaterdag 7 juli een grote Soortenzoekdag. Vanaf 15 uur kammen we samen met een aantal specialisten het gebied uit. Planten, vlinders, bijen, sprinkhanen, spinnen, kevers, vogels, Iedereen die heel nieuwsgierig is of goed kan zoeken is welkom! En vanaf 21 uur inventariseren we de nachtvlinders. Afspraak: aan de ingang van De Vaag langs de Oude Heerweg Heide, komende van de Belselestraat ga je voorbij de Roosenberg Abdij en vind je De Vaag aan de linkerkant, net voor de brug over de E17. Ontdek De Vaag! Maar je hoeft zeker niet tot dan te wachten, kom zeker eens op verkenning in dit mooie stukje Waasmunster. Spelen toegelaten! In de Week van het Bos organiseren we samen met de andere projectpartners en de jeugdverenigingen van Waasmunster een openingsevenement op De Vaag. Dat zal doorgaan op zaterdag-namiddag 20 oktober 2012. nr: 2-2012 17
EDUCATIE Vlaamse Ardennendag 15 april 2012 Op 15 april trekt Natuurpunt Zuid Waasland richting Vlaamse Ardennen, een streek om als Vlaming terecht trots op te zijn. We bezoeken er twee natuurgebieden die voor de meesten onder ons niet onbekend zijn: Bos t Ename en t Burreken. De voormiddag bestaat uit een boswandeling. Christa Neve loodst ons door het Bos t Ename. De abdij van Ename was van de elfde tot de achttiende eeuw eigenaar van het gebied. Nu grazen er Oost-Vlaamse roodbonte runderen en konikpaarden. Samen helpen ze de situatie van eeuwenlang te imiteren, toen de lokale bevolking er vee liet grazen. Het bos bezit vandaag een uitzonderlijke ecologische en historische waarde. Op de beperkte oppervlakte groeien niet minder dan 500 plantensoorten. In de lente laat het bos zich zien in haar mooiste kleedje. Het is wel of iemand er tapijten heeft neergelegd van vooral boshyacint en bosanemoon. De Paarse schubwortel, in Vlaanderen zeldzaam, komt daar ook in vrij grote aantallen voor. Op de middag verzamelen alle groepen die dag in Ruien waar we onze picknick kunnen verorberen. Allicht zullen hier wel enkele infostandjes zijn opgesteld. Bos 't Ename: begrazing door roodbonte runderen 18 Nieuwsbrief
Wie de traditie kent weet ook dat er daar altijd overheerlijke mattentaartjes te koop zijn, een specialiteit van de streek. Warm aanbevolen! In het Burreken, gelegen in Zegelsem wandelen we langs drie beboste valleitjes omgeven door landschappelijk waardevol gebied. Kwelwater zorgt in het gebied voor een bronbosvegetatie. We zullen er Paarbladig en Verspreidbladig goudveil kunnen bewonderen. Longkruid, Gele dovenetel, Muskuskruid en Klaverzuring kleuren er in die periode de bodem waar wat verder ook Reuzepaardenstaart en Ijle zegge voorkomt. Heel beperkt in oppervlakte zullen we ook rijke vegetaties zien met o.m. Daslook en speenkruid. De wandeling zal ons een perfect idee geven van het landschap van de Vlaamse Ardennen met zijn bossen, heuvels, met knotbomen omrande weiden en restanten van hakhoutbos. Filip Hebbrecht gidst ons daar. Praktisch: - 8.00 uur vertrek Syntra Sint Niklaas. We rijden kostendelend met eigen wagens. Voor wie rechtstreeks rijdt is de afspraakplaats kerk Ename om 9.00u - Picknick, goede wandelschoenen, voor alle zekerheid ook laarzen in de wagen leggen! Info: christelstrybos@hotmail.com 052. 46.00.58 Geef zeker een seintje als je rechtstreeks rijdt. Het Burreken: Daslook in bloei nr: 2-2012 19
Vogels voeren en beloeren Vorige winter verjoeg de vink de huismus voor de eerste keer in 11 winters van de eerste plaats als talrijkste vogel op de voederplaatsen! En dit jaar ziet het er volgens de voorlopige resultaten opnieuw naar uit! Op basis van 6520 tuinen is de voorlopige top-10 van talrijkste soorten: vink (gemiddeld 5,3 per tuin), huismus (4,8), merel (3,7), koolmees (3,4), houtduif (2,6), Turkse tortel (2,5), pimpelmees (2,3), kauw (2,1), spreeuw (2,0), ekster (1,5). Er zijn veel merels en houtduiven, maar buiten de vink zijn van de andere vinkensoorten lagere aantallen gezien. Keep, groenling en sijs zijn in lage aantallen geteld. Je kan al een eerste voorlopig overzicht vinden op: www.natuurpunt.be/tuinvogeltelweekend2012 Door de sneeuw was de merel erg talrijk en kwamen soorten die zelden een voederplaats bezoeken, zoals de koperwiek en de rietgors, meer naar de voederplaatsen. De lijst van soorten die slechts in heel kleine aantallen werden waargenomen is opvallend lang. De huismus, de Turkse tortel en de ringmus werden in lage aantallen en in minder tuinen gezien. Ze flirten met laagterecords. De talrijkheid van de vink staat in contrast met de lage aantallen van de andere vinkensoorten zoals de groenling, de sijs en de keep. Erg opvallend zijn de lage aantallen van alle mezensoorten. Zowel van de meest verspreide soorten namelijk de koolmees en de pimpelmees als van de minder algemene soorten zoals de staartmees, de zwarte mees en de kuifmees zijn weinig vogels geteld. Voor de meeste soorten werden enkel in 2007 nog minder exemplaren geteld. Een mogelijke verklaring is dat van algemene soorten zoals de koolmees en de pimpelmees we eerder deze winter geen trekkende individuen uit het noorden en oosten op bezoek kregen. Maar de verklaring van weinig trekvogels gaat niet op voor de recordaantallen van de trekkende vink en de lage aantallen van de kuifmees, die geen trekvogel is. 20 Nieuwsbrief
Nieuwe soorten ontdekt... Volgens Wim Veraghtert van Natuurpunt bestaat er geen officieel centraal meldpunt om nieuwe levensvormen op te lijsten en te publiceren. Maar onderzoekers van het International Institute for Species Exploration in Amerika hebben het titanenwerk op zich genomen om de laatste nieuwe ontdekkingen op te lijsten. Zij kwamen in 2009 uit op 19.232 nieuwe soorten. 111 nieuwe amfibieën, bijna allemaal kikkers. 38 hagedissen 31 slangen 29 gekko s 5 kameleons 2 schildpadden Van de 41 nieuwe zoogdieren waren er: 18 nieuwe vleermuizensoorten 16 nieuwe knaagdieren Er werden 7 nieuwe vogelsoorten ontdekt. Bij de insecten zijn de cijfers nog een pak indrukwekkender: 3.485 nieuwe keversoorten 1.487 nieuwe spinnen en mijten Elke dag sterven er planten- en diersoorten uit, maar er komen er ook elke dag bij. Nog lang niet alle levensvormen die de aarde rijk is, zijn in kaart gebracht, laat staan dat we ooit alles zullen te weten komen. Er werden niet minder dan 2.184 nieuwe vaatplanten ontdekt en opgelijst. Moderne technieken kunnen het tempo waarmee nieuwe soorten gevonden worden opdrijven, zo schrijft de website van Natuurbericht.be. Het is jammer dat er zo weinig mensen zijn die zich bezig houden met dat in kaart brengen deze soorten. Zo wordt het aantal zwammen geschat op 1,5 miljoen. Maar er zijn er nog maar 100.000 van beschreven. Ook in onze contreien valt er nog wat te ontdekken, denken we maar aan de verdwenen gewaande lentevuurspin. Na 13 jaar afwezigheid terug gevonden op de Lommelse heide. We hopen maar dat ze deze diertjes met rust laten, nochtans de industrie wil deze gronden graag innemen!! Hierbij enkele afbeeldingen van nieuwe soorten. nr: 2-2012 21
Swima bombiviridis (lichtgevende borstelworm) Hiostiophryne psychedelica (soort kikkervis ) Eresus sandaliatus: Lentevuurspin Chondrocladia tubiformis (moordende minispons) Aiteng ater (insectenetende slak) 22 Nieuwsbrief
Vogelring fietstocht 2012 Naar jaarlijkse gewoonte gaan we ook dit jaar weer al fietsend op pad om enkele dag- en nachtroofvogels te ringen. We fietsen op zaterdag 2 juni met een erkend en ervaren vogelringer langs enkele broedlocaties. Dit zijn meestal bewoonde nestkasten, maar ook enkele vrije broedsels zijn mogelijk. De voorbije jaren werden vooral steenuilen, maar ook torenvalken geringd. Voor de kerkuilen zijn we meestal nog te vroeg. foto s: Wim De Backer Praktisch: Zaterdag 2 juni. We vertrekken om 14 uur aan Sportcentrum De Klavers, Sint Andriesstraat te Belsele. De tocht is 10 à 15 km en we zijn terug rond 17 u. Deze uitstap is gratis. Een vrije bijdrage in het uilenspaarpotje ten voordele van de Kerkuilwerkgroep is steeds welkom. Wat breng je mee: Fiets, en eventueel: verrekijker, vogelgids. Vergeet je fototoestel niet! Voor meer info: Kerkuilwerkgroep Zuid-Waasland Bel of mail naar: Eddy DE TAEY: 03 772 28 08 detaey@hotmail.com Marc AERTS: 03 777 89 16 marc.aerts@telenet.be nr: 2-2012 23
24 Nieuwsbrief
ACTIVITEITENKALENDER APR_MEI_JUN Zondag 15 april 2012 Zondag 22 april 2012 Zaterdag 28 april 2012 Zondag 6 mei 2012 Zondag 20 mei 2012 Zaterdag 2 juni 2012 Zaterdag 2 juni 2012 Zondag 1 juli 2012 Zaterdag 7 juli 2012 Vlaamse Ardennendag met bezoek, o.l.v. gidsen ter plaatse, aan het Bos t Ename en het Burreken. Vertrek om 8 u op de parking Syntra Heimolenstraat te Sint-Niklaas, met eigen wagen (carpooling). Info: Christel Strybos: 052 46 00 58 Dag van de Aarde: ochtendwandeling te Belsele. i.s.m. De Raaklijn. Vertrek om 5.30 u aan de Wereldwinkel, Koutermolenstraat 8 te Belsele. Met gratis ontbijt voor de eerste 20 deelnemers. Info bij Staf Lerno: 03 772 43 06 of Firmin De Beleyr: 03 722 07 62 Ochtendwandeling in Waasmunster. Vertrek op de parking Taverne Rosenberg, Patotterijstraat 1 te Waasmunster om 5.30 u. Info bij gids Staf Lerno : 03 772 43 06 of gustaaf.lerno@base.be Wandeling in de Moervaartmeersen te Sinaai n.a.v. 'Europadag'. Afstraak om 14 u aan het wijkschooltje 'De Zwaan' in de Leebrugstraat 65 te Sinaai. Laarzen of stevige wandelschoenen noodzakelijk. Info: Tom De Beelde: 0485 61 80 35 of tom.neels@telenet.be Vroegochtendwandeling in Daknam. Afspraak om 5.30 u aan de kerk van Daknam. o.l.v. André Van Peteghem of Philippe van De Velde. Ringtocht met de fiets te Belsele. Afspraak om 14 u aan de Sporthal De Klavers te Belsele Meer info: zie pagina 24. Ringen van Ooievaars te Daknam i.s.m. de brandweer. Afspraak om 11u aan de parking van het Voetbalstadion. Wandeling in de Daknamse Meersen o.l.v. André Van Peteghem Afspraak aan de kerk in Daknam om 14.30 u. Soortendag op De Vaag te Waasmunster. Vanaf 15 u gaan wij op zoek naar bijzondere soorten in het gebied o.l.v specialisten. Afspraak aan de ingang van De Vaag langs de Oude Heerweg Heide. (Zie ook pagina 17).
Nachtvlinderen op DE VAAG te Waasmunster Samen met TORFS kun jij de natuur helpen! Weiger je de papieren draagtas in Lokeren
Deze nieuwsbrief is het contactblad van NATUURPUNT afdeling ZUID - WAASLAND. Dit nummer wordt verspreid op 1425 exemplaren. Natuurpunt vzw, Vereniging voor Natuur en landschapszorg in Vlaanderen, telt meer dan 87.000 gezinnen en beheert 18.000 ha natuur, verspreid over ruim 500 gebieden in heel Vlaanderen. Natuurpunt zet zich dagelijks in voor meer natuur in Vlaanderen, onder het motto "Ruimte voor Natuur". Hierbij wil ze zoveel mogelijk mensen betrekken, terwijl bezoekers steeds welkom zijn in onze reservaten. Kortom, natuur voor iedereen! AFDELING ZUID-WAASLAND is de plaatselijke kern van Natuurpunt vzw. Het werkingsgebied omvat Temse (Tielrode, Elversele,) Sint-Niklaas, Waasmunster en Lokeren. Onze afdeling telt 1400 leden, die deze driemaandelijkse nieuwsbrief ontvangen. Vrijwilligers van afdeling Zuid-Waasland werken momenteel aan de uitbouw van 6 reservaten. 1) D Astgemete (Sinaai) Bestaat uit kleinschalige vochtige graslanden en broekbosjes. Meer dan 6 ha zijn in beheer bij onze vereniging. 2) De Daknamse Meersen (Lokeren) Is een gebied van rivier- en veenhooilanden. Onze vereniging beheert hier reeds 24 ha zeer waardevolle natuur. Met een enig waardevol ooievaarsproject. 3) De Moervaartmeersen (Sinaai) Bestaan uit kleinschalige vochtige graslanden en broekbosjes en zijn het jongste reservaat. Meer dan 5,3 ha zijn in beheer bij onze vereniging. 4) De Rietsnijderij (Waasmunster) Is een uniek zoetwaterschor, bekend om zijn bloeiende dotterbloemen. Samen met een schor te Hamme beheert onze vereniging hier bijna 3 ha. 5) Het Tielrodebroek (Temse-Tielrode) Is een hooilandencomplex en overstromingsgebied, waar we de natuur nieuwe kansen willen geven. 1,8 ha in beheer. 6) De Vaag (Waasmunster) De Vaag is een 9 ha groot gebied bestaande uit bos, speelbos en schrale graslanden met resanten van struikheide. Vanaf 1 maart 2012 nemen wij het beheer in handen. Naast het beheer van deze reservaten en het nodige beleidswerk organiseren onze vrijwilligers ook cursussen met excursies. Excursies kan je best aanvragen bij de conservators: D Astgemete: Van Moeseke Willy, tel: 03 777 53 97 Keereman Gilbert, tel: 03 776 87 30 Daknamse Meersen: André Van Peteghem, tel: 09 346 64 68 Paul Durinck, tel: 09 348 65 14 Moervaartmeersen: Tom Neels, gsm 0485/61 80 35 Rietsnijderij : Chris Van den Berghe, tel: 052 44 67 66 Tielrodebroek: Johan Deyaert, tel: 03 711 18 54 Giften voor het reservatenfonds op rek. 293-0212075-88 met vermelding : 'Project 3690 Zuid-Waasland' komen ten goede aan de plaatselijke reservaten. Vanaf 40 EURO zijn giften fiscaal aftrekbaar. NATUURPUNT vzw Secretariaat: Coxiestraat 11 te 2800 Mechelen tel 015 29 72 20 / fax 015 42 49 21 e-mail: info@natuurpunt.be http://www.natuurpunt.be AFDELING ZUID-WAASLAND Contactadres : Molenwijk 12, 9111 Belsele, tel: 03 772 43 06 e-mail: gustaaf.lerno@base.be Secretariaat Benny Gijssens, Bund 69, 2180 Ekeren - tel 03 542 25 71 Redactie NIEUWSBRIEF Z-W Zwaanaardestraat 126, 9112 Sinaai tel 03 772 51 16 e-mail: debock.colman@edpnet.be http://www.natuurpunt-zuid-waasland.be