WERKBOEK Maatschappijleer

Niet voor de school, maar voor het leven leren wij WERKBOEK Maatschappijleer VMBO E.L. Schra, M.C. Veldman en A.A.J. Olgers Seneca AR Download via Download via Download via Download via

2 Seneca

Inleiding Opdrachten inleiding - uitleg AR - verwijzing apps van Seneca Opdrachten inleiding - opdracht Happy Planet, met AR- code Legenda - soorten opdrachten - differentiatie vmbo B, K, G en T. Iedere laatste vraag van elke opdracht is wat moeilijker dan de eerste vragen. Licentiegegevens - Dit werkboek is ontwikkeld voor gebruik door het XYZ College in schooljaar 2015/2016. Zie licentieovereenkomst op www.seneca.nu Seneca 3

1. Jouw geluk OPDRACHTEN 1.1 Opdracht 1.1 Beantwoord de volgende vragen. 1. Waar word jij gelukkig van? 5. Wat is een verschil tussen een waarde en een belang? 2. Vergelijk je antwoord met dat van je buurman/- vrouw. Wat valt je op? 6. Noem drie waarden van jou (noem andere dan die in de tekst van 1.1 staan). 3. Waarom is geluk voor elk mens anders? 7. Leg uit of eerlijkheid een waarde of een belang is. 4. Wat is een belang? 8. Leg uit dat gezondheid een waarde EN een belang kan zijn. 4 Seneca

Opdracht 1.2 Geef van de volgende tekst en plaatjes aan welk belang erbij hoort. 1. 4. Scholieren hebben vaak een bijbaantje. 5. Supermarkten lokken klanten naar hun winkels met aanbiedingen. 6. Hoe hoger je diploma, hoe meer kans op een baan. 2. 7. Als veel mensen op een politicus stemmen, heeft deze... 8. Het is fijn als je heel goed kan sporten, dan kijken mensen tegen je op. 3. 9. Na de eindexamens begint de vakantie eerder dan in klas 1-3. 10. Een Bekende Nederlander (BNer) moet zijn of haar best doen om beroemd te blijven. Seneca 5

Opdracht 1.3 Geef het belang aan van de volgende mensen. 1. Sophie wil meer kleedgeld van haar ouders. Opdracht 1.4 Geef van de volgende tekst en plaatjes aan welke waarde erbij hoort. 1. 2. Lukas hackt de computer van school om zijn cijfer te veranderen. 3. Mustapha wil de nieuwste smartphone kopen. 2. 4. Jason wil graag bij zijn vrienden zijn, omdat hij dat gezellig vindt. 5. Julia wil dat haar baas haar meer vrije dagen geeft. 3. 6. Mark wil heel graag de baas van Nederland zijn. 7. Marco wil graag een Bekende Nederlander blijven. 4. Tijdens een sporttoernooi is er een beker voor het team dat de minste overtredingen maakt. 5. In Nederland moeten fietsers in het donker hun lampen aan hebben. 6 Seneca

Opdracht 1.5 Geef de waarde aan van de volgende mensen. 1. De ouders van Anna willen niet dat Anna liegt. Opdracht 1.6 Welke waarde of belang hebben volgende personen? Geef steeds ook aan of het een waarde (w) of belang (b) is. 1. Esmee wil zelf bepalen hoe laat ze s avonds thuiskomt. 2. Ruben vindt dat mensen mogen zeggen wat ze willen. 2. Politieke partijen maken veel reclame tijdens verkiezingen. 3. Lieke vindt het vervelend dat er camera s op straat hangen die haar filmen. 3. Bram staat altijd klaar voor zijn vrienden om hen te helpen. 4. Maria gaat in de zomervakantie naar het buitenland om een weeshuis te bouwen. 4. Autobedrijven maken steeds betere en schone auto s die minder CO2 uitstoten. 5. De ouders van Floris kopen alleen biologisch vlees. 6. Jasper demonstreert voor vrede in Oekraïne. 5. Jasmine gaat na het behalen van haar vmbo- diploma meteen werken, omdat ze daar gelukkiger van wordt. 7. Soekhaina heeft een hekel aan racisme en discriminatie. 6. Sjaak wil niet dat de politie alle berichten op internet leest. 7. Cally wil dat we meer belasting moeten betalen voor gezondheidszorg. Seneca 7

OPDRACHTEN 1.2 Opdracht 1.7 Beantwoord de volgende vragen. 1. Leg uit waarom jongeren in arme landen andere dingen belangrijk dan jongeren in Nederland. 6. Bedenk twee verschillende voorbeelden van socialisatie uit jouw leven. Gebruik twee verschillende socialisatoren. 2. Wat wordt bedoeld met nature? 3. En wat wordt bedoeld met nurture? 4. Wat is socialisatie? 5. Wat zijn socialisatoren? 8 Seneca

Opdracht 1.8 Gaat het in de volgende teksten over nature of nurture? Het gaat over het schuingedrukte gedeelte. Licht je antwoord toe. 1. Janise woont in Maastricht en is geadopteerd uit China. Zij spreekt Nederlands met een Limburgs accent. 5. Noa en haar vriendinnen houden ervan om samen te winkelen en kleding te kopen die in de mode is. 2. Stijn zit op een speciale school, zodat hij meer tijd voor hockey heeft. Hij is een toptalent. 3. Max wil graag topvoetballer worden. Daarom bekijkt hij filmpjes van Lionel Messi en doet hij zijn trucs na. 4. Thomas lijkt op zijn vader, ze zijn allebei heel snel boos. Seneca 9

Opdracht 1.9 Beantwoord de volgende vragen. 1. Massamedia (radio, TV, kranten, internet) zijn nu belangrijker als socialisator dan 100 jaar geleden. Leg uit hoe dat komt. 4. Zou haar vader een belangrijke socialisator zijn geweest voor Laura? Licht je antwoord toe. 2. Massamedia zijn belangrijker geworden als socialisator. Welke socialisatoren zijn minder belangrijk dan vroeger? In 2009 wilde de 13-jarige Laura Dekker in haar eentje de wereld rond zeilen. Eerst ging haar vader een deel met haar mee omdat ze de boot niet alleen mocht besturen. Later ging ze alleen verder, met toestemming van haar vader. Bureau Jeugdzorg (de overheid) vond het niet goed dat Laura alleen verder ging en vond dat Laura in Nederland naar school moest. 5. Komt de wens van Laura om in haar eentje de wereld rond te zeilen eerder voort uit nature of nurture? Licht je antwoord toe. 3. Wat vond Bureau Jeugdzorg van de socialisatie door haar vader? 10 Seneca

6. De reis van Laura kreeg veel aandacht in de media, bijv. op het Jeugdjournaal. Leg uit hoe het Jeugdjournaal hiermee kijkers kan socialiseren. 7. Ben jij het eens of oneens met het willen tegenhouden van Laura Dekker door de overheid? Geef een goede reden met een waarde of een belang. Leg ook uit of het bij jou om een waarde of om een belang gaat. Seneca 11

Verdieping opdracht 1.10 De volgende teksten gaan over de oorzaak van criminaliteit. Heeft die verklaring te maken nature of nurture? 1. Arts Lombroso ontdekte in de 19e eeuw dat criminelen er anders uitzien dan niet- criminelen. Ze hebben een achteroverhellend voorhoofd, vooruitstaande jukbeenderen en een asymmetrische gelaatsuitdrukking. Ook hebben ze een lage gevoelsdrempel voor pijn en zijn ze wispelturig. 2. Friedrich Engels legt in een boek in 1844 een verband tussen de slechte economische omstandigheden van de arbeidersklasse en criminaliteit. 3. Kriminalbiologie: bepaalde groepen uit de bevolking zijn meer misdadig dan andere groepen (onderzoeken in Duitsland in 1933-1945). Wie is de echte crimineel? Volgens Lombroso kon je dat aan de schedel zien. Later bleek dat er niets van zijn onderzoek klopte. 4. Anomie- theorie (tegen de wet leven): iemand die niet genoeg geld verdient om een BMW tekopen, gaat een BMW stelen om zo toch zijn doel te behalen. 12 Seneca

OPDRACHTEN 1.3 Opdracht 1.11 Beantwoord de volgende vragen. 1. Waarom zoeken mensen contact met andere mensen? 7. Wat is een dominante cultuur? 2. Wat is cultuur? 8. Wat is een subcultuur? 3. Wat is een norm? 9. Noem twee subculturen waar jij bij hoort. 4. Wat heeft een norm te maken met een cultuur? 5. Wat is voor jou een belangrijke norm? Noem ook de waarde erbij. 6. Geef een voorbeeld van een norm in Nederland. Noem ook de waarde erbij. Seneca 13

Opdracht 1.12 Gaat het in de volgende teksten over de dominante cultuur of een subcultuur? Het gaat over het schuingedrukte gedeelte. 1. In Rusland zijn veel mensen gewend om bij een verjaardag de jarige aan de oren te trekken. 5. De meeste Nederlanders geven aan niet tot een bepaalde religie te behoren. 6. Voor Amerikanen is het normaal om de vlag te groeten. 2. De meeste Nederlanders vieren hun verjaardag. 3. Het Wachttorengenootschap (Jehovah s Getuigen) is een groep mensen die geen verjaardagen vieren. 4. Op het pieperfestival in Emmeloord wordt een voor Nederlandse begrippen uniek feest gevierd waar onder andere gratis patat wordt uitgedeeld. 14 Seneca

Opdracht 1.13 In Nederland zijn er verschillende culturen, maar wereldwijd zijn de verschillen nog groter. De volgende bron is gedeelte uit een boek van Joris Luyendijk. Hij heeft in 1995 een jaar in Egypte gestudeerd en geprobeerd om te wennen aan het leven in Egypte. Hij sprak veel met jongeren. In Egypte slaan mannen hun vrouw en daarover ging hij in gesprek met Egyptische vriendinnen van hem. 3. Zou je liever in de dominante Egyptische of dominante Nederlandse cultuur willen wonen? Ondersteun je mening met een belang of een waarde. Bij de tekst horen drie vragen. 1. Noem een belangrijke norm voor de dominante Egyptische cultuur. 2. Noem een belangrijke norm voor de dominante Nederlandse cultuur (volgens de bron). Welke waarde past daar bij? Natuurlijk is het niet leuk, zegt Dalya (een Egyptische vriendin van Luyendijk) half serieus, half guitig, maar het is onvermijdelijk als de man echt van je houdt. Een vriendin vult aan: Mannen zijn emotionele wezens. Als hij stapelgek op mij is, en mij dan ziet praten met een ander wordt hij jaloers. Soms zo erg dat hij zijn zelfbeheersing verliest. Wie echt van zijn vrouw houdt, wil haar exclusief voor hemzelf. Een man die zijn vrouw nooit slaat, kan geen goede man zijn. Dalya knikt: Een goede man slaat je alleen als je het verdient. Helaas zijn er ook veel slechte echtgenoten, die er zonder reden op los slaan. Dat is een groot probleem in Egypte. Wat vinden ze van buitenshuis werken? Kijk zegt Dalya, mannen en vrouwen zijn gelijk, maar niet hetzelfde. Het zit in de mannelijke natuur om geld te verdienen. Dat is zijn taak. Vrouwen willen alles verzorgen. Ik moet hem thuis zo verwennen, dat hij geen moment aan andere vrouwen denkt. Ik vertel dat volgens nogal wat Nederlanders de Arabische vrouw wordt onderdrukt. Weer die bevrijdende lach. Onderdrukt? Door wie? Ze willen gewoon een goede man. Dalya: Nederlanders worden zelf onderdrukt. Het is tegennatuurlijk als vrouwen buitenshuis werken. Kijk maar naar die zelfmoorden, onwettige kinderen, alcoholici, drugsverslaafden, abortussen, enzovoorts in het Westen. Komt ervan. Die Nederlandse vrouwen denken dat ze niet worden onderdrukt omdat ze niet beter weten. Luyendijk, J. Een goede man slaat soms zijn vrouw, (2007) p. 88-89 Seneca 15

Verdieping opdracht 14 Hieronder staat een tekst over de maffia in Italië. Beantwoord de volgende vragen. 1. Leg uit dat de maffia een tegencultuur zijn. Geef een voorbeeld uit de tekst. Roberto Saviano werd beroemd met zijn boek Gomorra en de verfilming ervan. Het laat van binnenuit de keiharde cultuur zien van de Napolitaanse maffia. Maar de prijs voor het succes is hoog, want hij leeft al drie jaar onder permanente politiebewaking. Hij zegt daar zelf over: Gomorra heeft mijn leven verwoest. 2. Bedenk een waarde voor de maffia, met een norm die daarbij hoort. Saviano infiltreerde in de maffia om zijn boek te kunnen schrijven. Het geeft een ontluisterend beeld van de macht van de Camorra, binnen en buiten Italië. De Camorra vergeet nooit, zegt Vreede in het interview tegen Saviano. Dat weet ik heel goed. Ze komen als de schijnwerpers zijn gedoofd. Dat hebben ze altijd gedaan, reageert de schrijver. Voordat de kogels komen, word je altijd eerst belasterd. Altijd, zegt Saviano. In dit land kun je nooit ongestraft de waarheid vertellen. Dat is ondenkbaar. Hij gaat er dan ook van uit dat er pogingen zullen worden ondernomen hem zwart te maken. De maffia in Italië is net zo machtig als multinationals, zoals General Motors, BMW, Mercedes of Nike, zegt Saviano. Volgens hem kan de politiek niet zonder het misdaadkartel. Hij is niet onder de indruk van de vele arrestaties die nu plaatsvinden in Italië. Het is een erg naïeve gedachte dat de staat met arrestaties de maffia kan verslaan. 16 Seneca

2. Geluk van een land OPDRACHTEN 2.1 Opdracht 2.1 Beantwoord de volgende vragen. 1. Wat is een dilemma? 4. Waar is een AWB-schema nuttig voor? 5. Waar staan de A, de W en de B voor in het AWB-schema? 2. Schrijf een dilemma op dat jijzelf wel eens hebt meegemaakt. 3. Wat zijn actoren? Seneca 17

Opdracht 2.2 Wie zijn de actoren in de volgende situaties? 1. Greenpeace komt op voor het milieu. Soms varen rubberbootjes met Greenpeace aanhangers expres dicht langs walvisvaarders zodat die geen walvissen kunnen jagen. Opdracht 2.3 Max heeft een dilemma: hij kan een game computer kopen met zijn spaargeld, maar zijn ouders vinden dat hij moet doorsparen voor zijn rijbewijs, ook al duurt dat nog jaren. Geef aan welk AWB-schema het beste past bij het dilemma van Max. 2. Sommige mensen vinden abortus onwenselijk. Zo komt de organisatie Syriz op voor de belangen van het ongeboren kind. 1. A: Max A: Ouders Max W: game computer W: gehoorzaamheid B: - B: - 2. A: Max A: Max W: geld W: gehoorzaamheid B: game computer B: - 3. Stichting Wakker Dier is een actie begonnen om kiloknallers (goedkoop vlees) te stoppen, omdat dit betekent dat dieren slecht behandeld worden. Supermarkten bieden de kiloknallers aan om winst te maken. 4. Als het autorijden duurder wordt, zullen ANWB en VVD meestal hiertegen protesteren, terwijl GroenLinks dit niet erg vindt. 3. A: Max A: Max W: gehoorzaamheid W: - B: geld B: game computer Opdracht 2.4 De Nederlandse overheid heeft een dilemma: zij kan samenwerken met Europese landen om te zorgen dat het goed gaat met de economie van Nederland, maar dan geeft Nederland een stukje zelfstandigheid op. Geef aan welk AWB-schema het beste past bij het dilemma van de overheid. 1. A: overheid A: overheid W: W: B: geld B: economie 2. A: overheid A: overheid W: welvaart voor NL W: zelfstandigheid voor NL B: - B: - 3. A: overheid A: overheid W: - W: - B: geld B: macht 18 Seneca

Opdracht 2.5 Hieronder staan vier dilemma s. Geef bij elk dilemma aan waar de persoon tussen moet kiezen. Eén van de keuzes is al ingevuld. A. Felix heeft niet geleerd en ziet een kans om tijdens een toets te spieken, maar dat vindt hij niet kunnen. Hij moet kiezen tussen eerlijkheid en B. Mirjam ziet dat haar vriendin Sara tijdens een toets van haar het goede antwoord wil zien, maar ze vindt dat Sara gewoon had moeten leren. Ze moet kiezen tussen vriendschap en C. Harm kan makkelijk leren, maar als hij goede cijfers haalt vinden zijn vrienden hem stom. Hij moet kiezen tussen goede cijfers en Opdracht 2.6 Hieronder staan vier dilemma s. Geef bij elk dilemma aan waar de persoon tussen moet kiezen. Geef bij de keuzes aan of het over een waarde of over een belang gaat. A. Hassan staat met zijn voetbalteam met 2-1 voor in de finale. Dan gaat er een tegenstander alleen op de keeper af en Hassan kan hem alleen nog van achteren onderuit halen B. In de pauze rookt Emma. Het is duur en slecht voor haar longen, maar wel lekker. C. Marije is blut, maar wil wel graag dat leuke shirtje bij H&M. De verkoper kijkt niet, dus ze kan het zo in haar tas stoppen. D. Ton heeft met zijn vrienden een werkstuk gemaakt. Maar eigenlijk heeft alleen hij iets gedaan en daardoor is het werkstuk onvoldoende. Hierdoor kan Ton blijven zitten... D. De president van de VS wil graag dat zijn land wordt beschermd tegen terroristen. Hij kan verdachten laten martelen om meer informatie te krijgen. Hij moet kiezen tussen mensenrechten en Kies uit: eigen verantwoordelijkheid vriendschap goede cijfers veiligheid Seneca 19

Opdracht 2.7 Maak van de volgende dilemma s van de schuingedrukte actoren een AWB-schema. Let op: bij een AWB-schema van een dilemma is de schuingedrukte actor twee keer de A. Een voorbeeld: Sonia vindt het belangrijk dat het overal veilig is, maar wil niet dat al haar telefoongesprekken worden afgeluisterd. A: Sonia A: Sonia W: veiligheid W: privacy B: - B: - 3. In Groot-Brittanië debatteerden de Britten over roken in de auto. Sommige Britten wilden dit verbieden omdat het slecht is voor de gezondheid van de mensen die in de auto zitten. Anderen zijn tegen zo n verbod omdat mensen dat zelf moeten weten. A: A: W: W: B: B: 1. Het parlement in Frankrijk heeft een wet aangenomen. Die wet geeft inlichtingendiensten meer mogelijkheden om mensen te volgen. Daarmee moet het veiliger worden in Frankrijk. Het nadeel is dat mensen minder privacy hebben. A: A: 4. Een 25-jarige piraat uit Somalië vertelt dat de mensen uit zijn dorp vroeger genoeg vis konden vangen in de oceaan en voldoende vis hadden om zelf te eten en om te verkopen. Maar grote buitenlandse vissersboten gingen illegaal vissen en gif dumpen. Toen bleef er voor ons niets over. Toen hoorde ik van iemand dat je als piraat veel geld verdient en toen moest ik kiezen W: W: B: B: A: A: W: W: 2. Er zijn studenten die een vals adres opgeven bij de overheid. Zij zeggen dat ze niet bij hun ouders wonen en willen op die manier meer studiefinanciering krijgen. A: A: W: W: B: B: 5. Iemand van de SP kreeg maandenlang e-mails die niet voor hem bestemd waren, maar toch heeft hij ze gelezen. Ze waren bestemd voor iemand van het CDA. Dat kwam door een fout bij de provincie Limburg. B: B: A: A: W: W: B: B: 20 Seneca

6. In de Wolga zonk een cruise-schip. Daarbij kwamen meer dan 100 mensen om. Volgens de Russische minister was het schip overbeladen. Ook waren de veiligheidsmaatregelen niet voldoende toegepast en uitgevoerd door de eigenaar van het cruiseschip. A: A: W: W: Opdracht 2.8 Maak van de volgende situaties een AWB-schema. Let op: het gaat nu om botsingen (dus verschillende actoren) en niet om dilemma s (actor botst met zichzelf). Een deel van de AWB-schema s zijn al gegeven. 1. Autoproducenten hebben zeer teleurgesteld gereageerd op de plannen van de Europese Commissie. Die plannen moeten ervoor zorgen dat auto s minder CO2 produceren. De industrie vindt de plannen veel te streng en is bang dat die ten koste gaan van de autoverkoop. B: B: A: Autoproducenten A: Europese Commissie 7. In 2010 moest het CDA nadenken over de vraag of ze toen samen met de PVV van Geert Wilders in de regering wilden. Sommige CDA ers vinden dat de PVV niet opkomt voor godsdienstvrijheid en daarom willen zij dat het CDA niet gaat regeren met de PVV. Andere mensen in het CDA willen juist wel regeren, omdat zij dan meer macht hebben. Het maakt het hen dan minder uit dat het met Wilders erbij is. A: A: W: W: duurzaamheid (milieu) B: B: - 2. De Waddenvereniging wil dat de powerboatraces niet doorgaan. Dat is een evenement waarbij drie dagen lang tientallen motorboten met snelheden van meer dan 200 km/u op de Waddenzee tussen Texel en Den Helder scheuren. Dit zou volgens de vereniging schade voor de natuur en dieren opleveren. W: W: B: B: A: Waddenvereniging A: organisatie powerboatraces W: W: 8. Voor sommige zeldzame ziekten zijn wel medicijnen maar die zijn heel erg duur. Daarom wil het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) stoppen met het vergoeden van die dure medicijnen. B: B: ontspanning A: A: W: W: B: B: Seneca 21

3. De Stichting 1012 bestaat uit coffeeshophouders, kroeg- en seksbazen op de Amsterdamse Wallen. 1012 is de plaatselijke postcode. Die stichting is het niet eens met de gemeente Amsterdam. De gemeente wil af van criminele ondernemers op de Wallen die verdacht worden van wit-wassen, vrouwenhandel en andere illegale praktijken. Kortom, de Wallen moeten af van hun drugs- en seksimago. Maar ondernemers zien hun broodwinning verdwijnen en gaan protesteren. Opdracht 2.9 Maak van de volgende situaties een AWB-schema. Let op: het gaat nu om botsingen (dus verschillende actoren) en niet om dilemma s (actor botst met zichzelf). Je moet nu zelf de AWB-schema s invullen. 1. De gemeente Utrecht wil de luchtkwaliteit verbeteren. Daarom mogen dieselauto s die voor 2001 zijn gemaakt niet in de binnenstad komen. Volgens automobielclub KNAC heeft zo n maatregel geen zin, omdat ze ook in Duitsland geprobeerd zijn en daar ook niet werkten. Volgens KNAC is Utrecht bezig met autootje pesten. A: Stichting 102 A: Gemeente Amsterdam W: W: B: B: A: A: W: W: B: B: 4. Sommige Duitse moslimmeisjes wilden niet meedoen met de zwemlessen op school, omdat ze niet met zwemkleding bij jongens in de buurt willen zijn. Op grond van hun godsdienst wilden ze dat niet. De Duitse rechter heeft gezegd dat godsdienstvrijheid belangrijk is, maar dat er genoeg bedekkende zwemkleding is voor de meisjes (boerkini s). De Duitse meisjes moeten van de rechter meedoen aan de samenleving en dus ook aan de gym- en zwemlessen. 2. Het Zweedse bedrijf Bisso bood in Nederland verzekeringen tegen verkeersboetes aan. Automobilisten konden zich verzekeren tegen boetes voor te hard rijden en fout parkeren. De Nederlandse minister vond deze verzekering ongepast. Verkeersboetes zijn er om de verkeersveiligheid te vergroten. A: A: A: Sommige moslima s A: Duitse rechter W: W: W: W: B: B: B: B: 22 Seneca

3. Vogels leven veel in draslanden, dat zijn meren en moerassen. Maar daar vindt steeds meer recreatie plaats en dat vormt een groeiende bedreiging voor die vogels. Dat blijkt uit het Wetland-rapport van de Vogelbescherming. Vooral de enorme toename van het aantal kitesurfers (met vliegers) leidt tot verstoring van de dieren. Zij surfen tegenwoordig het hele jaar door en houden zich niet aan gebiedsgrenzen. De Vogelbescherming pleit voor een scheiding tussen recreatie en natuur in de gebieden waar ook gerecreëerd wordt. A: A: W: W: B: B: 4. Een aantal jaren geleden werd in Nederland gediscussieerd over ritueel slachten. Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren vond dat dat verboden moest worden, omdat dieren daarbij zonder verdoving worden geslacht. De christelijke politieke partijen waren hiertegen, omdat dit ten koste ging van de godsdienst vrijheid. In het debat zei het kabinet dat het nog niet weet welk recht zwaarder weegt, dat van het dier of van de godsdienstvrijheid. A: A: W: W: B: B: Seneca 23

OPDRACHTEN 2.2 Opdracht 2.10 Beantwoord de volgende vragen. 1. Denken actoren hetzelfde over het maatschappelijk geluk? 5. Wie bepaalt wie er in de overheid zit? 2. Noem de drie kenmerken van een maatschappelijk probleem. 6. Waarom zijn maatschappelijke problemen niet altijd hetzelfde? Geef een voorbeeld van iets dat nu wel een probleem is en vroeger niet en dat niet in het lesboek staat. 7. Waarom zijn maatschappelijke problemen niet overal hetzelfde? Geef een voorbeeld van iets dat in Nederland wel een probleem is en ergens anders in de wereld niet en dat niet in het lesboek staat. 3. Waar hebben maatschappelijke problemen vaak mee te maken? 4. Wat is de overheid en wat doet de overheid? 24 Seneca

Opdracht 2.11 Is er in de volgende situaties sprake van een maatschappelijk probleem? Zo nee, welk kenmerk past er niet bij? 1. De zomer in Nederland was heel erg regenachtig en er was weinig zon. 6. Aids is een enorm probleem in Afrika, omdat er veel mensen aan sterven. 7. Bijna iedereen ervaart vroeg of laat liefdesverdriet. 2. Lange Frans had een alcoholprobleem. 8. Vroeger waren echtscheidingen verboden in Nederland. 3. In Groningen zijn er regelmatig aardbevingen doordat er naar aardgas wordt geboord. Dat is slecht voor de kwaliteit van de huizen. 4. Er zijn vaak storingen bij bankieren via de smartphone. 5. Steeds vaker worden paarden of pony s s nachts mishandeld door onbekenden. Seneca 25

Opdracht 2.12 Hieronder staan enkele situaties beschreven. Gaat het hier nu wel of niet om een overheid bij de schuingedrukte actoren? Leg je antwoord uit door te verwijzen naar wat je in het lesboek hebt geleerd. 1. In Groningen heeft een groep mensen de onafhankelijkheid van de provincie uitgeroepen om aandacht te vragen voor de aardbevingen daar. 4. In Noord-Irak heeft IS (Islamitische Staat) de onafhankelijkheid uitgeroepen en een strengislamitische wet ingevoerd. Ze hebben een leger, een grondgebied en een leider. O.a. Nederland, de VS en de Iraakse regering bestrijden hen. 2. Een terroristische groep in Colombia (FARC) heeft de macht over een deel van het platteland en zegt de werkelijke regering te zijn van het land. 5. Nederland geeft stukjes macht aan de Europese Unie zodat Europese landen beter kunnen samenwerken om maatschappelijke problemen op te lossen. Nederland is verplicht om sommige Europese afspraken uit te voeren. 3. In Syrië zijn verschillende groepen die strijden om de macht, waaronder die van president Assad die vroeger de baas over het hele land was. 26 Seneca

Opdracht 2.13 Beantwoord de volgende vragen over het maatschappelijk probleem spijbelen. 1. Welke actoren kun je bedenken bij dit maatschappelijk probleem? Opdracht 2.14 Hieronder staat een tekst over belasting op verpakking. Beantwoord de volgende vragen. 1. Wat is het maatschappelijk probleem in deze tekst? 2. Noem bij alle actoren een waarde of belang bij dit maatschappelijk probleem. 2. Welke drie actoren staan in deze tekst? 3. Noem van elke actor een waarde of een belang. 3. Maak een AWB-schema van dit maatschappelijk probleem. A: A: W: W: B: B: 4. Maak twee AWB-schema s van botsingen bij deze tekst. A: A: W: W: B: B: De Nederlandse overheid bereikte een paar jaar geleden na twee jaar onderhandelingen een akkoord over de recycling van verpakkingsmateriaal. Zij maakte met de supermarkten afspraken over de recycling van kunststof verpakkingen. Maar dat betekende dat in de prijzen in sommige winkels met 1% werden verhoogd, omdat die verpakkingsbelasting was ingevoerd. Supermarkten moeten ruim 250 miljoen euro betalen en zullen dit doorberekenen aan de klanten. Seneca 27

Opdracht 2.15 Er zijn in Nederland verschillende maatschappelijke problemen. Voorbeelden zijn werkloosheid en de vraag of gewelddadige computer games leiden tot geweld. Kies één van deze problemen en beantwoord de volgende vragen. 1. Noem drie actoren die te maken hebben met dit probleem. 2. Noem voor elk van deze drie actoren een waarde of belang. 3. Maak twee AWB-schema s van botsingen bij deze tekst. A: A: W: W: B: B: A: A: W: W: B: B: 28 Seneca

OPDRACHTEN 2.3 Opdracht 2.16 Welk woord hoort niet in het rijtje thuis? 1. 2. moord ontvoering debat praten meningsverschil extreem Opdracht 2.17 Beantwoord de volgende vragen. 1. Actoren denken verschillend over hoe maatschappelijke problemen opgelost moeten worden. Welke twee verschillen zijn daarbij mogelijk? 3. terrorist politicus wet 4. Tweede Kamer rechter strijd 2. Waarom willen extreme actoren niet debatteren? 5. staatstelevisie vrijheid van meningsuiting gelijkheid 3. Hoe worden extreme actoren genoemd? Geef twee namen. 4. Noem drie verschillende manieren van strijd. 5. Noem twee verschillende manieren van strijd waarop een overheid kan kiezen voor strijd. Seneca 29

6. Waarom willen sommige actoren dat zo veel mogelijk verschillende mensen meepraten? Opdracht 2.18 Kiezen de volgende actoren voor strijd of debat? Het gaat om de schuingedrukte actoren. 1. IS onthoofde journalisten uit het westen in hun strijd voor een islamitische staat. 2. De SP en de VVD zijn het in de Tweede Kamer helemaal oneens over belastingverlaging. De SP vindt dat dat slecht gevolgen heeft voor arme mensen. 3. Op de Iraanse staatstelevisie wordt een filmpje getoond waarin te zien is hoe Iran raketten op Israël af kan vuren. 4. Mohammed B. vond Theo van Gogh een vijand van de islam. Daarom vermoordde hij hem. 5. Op de avond voor verkiezingen gaan politici heftig tegen elkaar tekeer in een lijsttrekkersdebat. Ze hopen daardoor nog meer stemmen te krijgen. 6. Bij een bijeenkomst over de vrijheid van meningsuiting in de Verenigde Staten zijn twee mannen door de politie doodgeschoten omdat zij begonnen te schieten bij die bijeenkomst. 30 Seneca

Verdieping opdracht 2.19 1. Wat zijn de drie oplossingen om te voorkomen dat een debat te lang duurt? In Valkenswaard waren 44 vaten met drugsafval in een bos gevonden. Het gemeentebestuur wilde dat de eigenaar van dat stuk de kosten voor het opruimen zou betalen. Die wilde dat niet en ging naar de rechter. De rechter stelde de vrouw in het gelijk. 4. Leg uit dat deze situatie bij het midden past. 2. Leg van elk van de drie oplossingen (vraag 1) uit waarom die oplossing ervoor zorgt dat een debat niet te lang duurt. 3. In 2014 zei president Obama van de Verenigde Staten dat hij IS wilde bestrijden en vernietigen. Is Obama dan extreem? Seneca 31

OPDRACHTEN 2.4 Opdracht 2.20 Beantwoord de volgende vragen. 1. Wat is een mensbeeld? 6. Sommige actoren zijn meer voor kansen, anderen meer voor keuzes. Wat past meer bij linkse actoren, en wat meer bij rechtse actoren? 2. Over welke twee vragen gaat een mensbeeld? 7. Wat is een links-rechts-verdeling (p.22 lesboek)? 3. Wat houdt een links mensbeeld in? 4. Wat houdt een rechts mensbeeld in? 5. Sommige mensen zeggen dat linkse mensen positief zijn en rechtse mensen negatief. Leg uit dat dat niet klopt. 32 Seneca

Opdracht 2.21 Passen de volgende stellingen meer bij een links of een rechts mensbeeld? 1. Eigenbelang is slecht. LINKS RECHTS Opdracht 2.22 Wat zouden mensen met een links mensbeeld van de volgende onderwerpen vinden? En mensen met een rechts mensbeeld? links mensbeeld rechts mensbeeld Het bestraffen van criminaliteit. 2. Misdadigers worden niet geboren, maar verkeerd opgevoed. LINKS RECHTS 3. Criminelen moet je gewoon heel lang opsluiten. Het betalen van belastingen, rijkeren betalen meer dan arme. LINKS RECHTS 4. Mensen moeten hun eigen boontjes doppen. LINKS RECHTS 5. Wie niet werkt, zal ook niet eten. Hoe verschillende culturen in een land met elkaar om moeten gaan. LINKS RECHTS 6. Je moet de zwakkeren beschermen. LINKS RECHTS 7. Niemand heeft het recht om over een ander te heersen. Wie mag in een land meebeslissen? Veel of weinig mensen? LINKS RECHTS 8. Wie niet horen wil, moet maar voelen. LINKS RECHTS Seneca 33

Opdracht 2.23 Zijn de volgende actoren extreem-links of extreemrechts of kiezen ze voor debat? Het gaat om de schuingedrukte actoren. [Onder of achter elke situatie een keuze: EL / D / ER] 1. In 2002 werd Pim Fortuyn vlak voor de verkiezingen vermoord. Volkert van der G. uit Harderwijk schoot hem dood, omdat hij bang was dat Fortuyn aan de macht zou komen. Dat vond hij een gevaar voor asielzoekers en moslims. EXTREEM LINKS DEBAT EXTREEM RECHTS Opdracht 2.24 Hieronder staan standpunten van politieke partijen over criminaliteit. Zet ze in de goede volgorde van links naar rechts. Tip: maak een links-rechts-verdeling en zet daar de letters op de juiste plaats. A. De VVD wil dat criminaliteit hard wordt aangepakt. Daders moet zware straffen krijgen. B. GroenLinks wil jeugdcriminaliteit verminderen. Dat moet gebeuren door jongeren meer kansen te geven, bijv. op school. 2. De Noor Breivik schoot in de zomer van 2011 veel jongeren dood. Hij schreef dat hij tegen de islamitische kolonisatie van Europa was. EXTREEM LINKS DEBAT EXTREEM RECHTS C. De Partij voor de Dieren wil onderzoeken op welke manier straffen het meeste zin heeft. D. De SGP vindt dat criminaliteit beter bestraft moet worden. Veel daders komen er nu nog te makkelijk van af. 3. De oud-premier van Noorwegen Bondevik zei na de daad van Anders Breivik het volgende: Je Meest links Links Rechts Meest recht moet juist debat hebben, uiteindelijk schept dat duidelijkheid. EXTREEM LINKS DEBAT EXTREEM RECHTS 4. De FARC probeert met geweld de arme bevolking te bevrijden van onderdrukking door rijke mensen in Colombia. EXTREEM LINKS DEBAT EXTREEM RECHTS 5. IS voert oorlog om een islamitisch wereldrijk te krijgen. EXTREEM LINKS DEBAT EXTREEM RECHTS 34 Seneca