Vereniging voor zendamateurs en aanverwanten in de IJmonden Kennemerland I RAD Kenemerland O Club Uitgave April 2008 (C) RCK
Colofon Radio Club Kennemerland Opgericht 14 november 1966, Statutair 29 Oktober 1980. Voorzitter Harry Koster PB5DX PB5DX@PI4RCK.NET 0255-530674 Penningmeester Ton Griep PA5TG PA5TG@PI4RCK.NET 0624401459 Secretaris Theo Koning PB7CW PB7CW@PI4RCK.NET 023-5490222 Lid Arno Keuris NL 12818 NL12818@PI4RCK.NET Lid Wim Wagemans PA3BMA PA3BMA@PI4RCK.NET 0650223731 Lid Dirk Gnodde PE1PFT PE1PFT@PI4RCK.NET 0255-521958 Lid Martin Kuiper PE1MIJ PE1MIJ@PI4RCK.NET Clubgebouw Westerduinweg 9 1976 BV IJmuiden. 0255-536864 Clubavond/middag vrijdag 20.00 tot 24.00 uur en zondag 13.00 tot 17.00 uur. Verenigingszender PI4RCK PI4RCK@PI4RCK.NET RTTY uitzending Zondags 13.30 uur tot 14.00 uur. RCK ronde Zondags 14.00 uur tot 15.00 uur. Internet WWW.PI4RCK.NET en WWW.PI4RCK.NL E-mail PI4RCK@PI4RCK.NET RCK Award Aanvragen via de Secretaris Techn. Commissie Henk van Dijk PA2HDY 0255-512958 PA2HDY@PI4RCK.NET Rolf Pols PA0RVP 0255-532620 Lid van verdienste Henk van Dijk PA2HDY QSL Manager(s) Angela Scholder PE1BIV en Dirk Gnodde PE1PFT. Redactie Wim Wagemans PA3BMA CLUBBLAD@PI4RCK.NET Dirk Gnodde PE1PFT PE1PFT@PI4RCK.NET Opgave van nieuwe leden, adreswijzigingen, wijziging van roepletters enz. AUB zo spoedig mogelijk doorgeven aan het secretariaat! Opzeggingen dienen minimaal 1 maand voor het einde van het kalenderjaar binnen te zijn. Overname van artikelen is alleen toegestaan met toestemming van RCK en duidelijke bronvermelding. Met nadruk wijzen wij erop dat gepubliceerde schakelingen en artikelen alleen voor hobbydoeleinden bestemd zijn. Commercieel gebruik, in welke vorm ook, is niet toegestaan! De e-mail versie van dit blad mag niet in een bulletinboard of soortgelijk systeem worden opgenomen zonder toestemming van RCK. Opgeven voor het E-mail clubblad (alleen leden) bij REDACTIE@PI4RCK.NET. De contributie bedraagt jaarlijks 25.00 Euro. Over te maken op Postbanknr 4477959 t.n.v Radio Club Kennemerland, IJmuiden. Jeugd- en gezinsleden betalen 50 %, evenals nieuwe leden die zich na 30 juni aanmelden. Sponsoring and Hosting WWW.PI4RCK.NL 2
Van de voorzitter Bestuur Misschien is het al een paar mensen opgevallen dat Martin PE1MIJ de laatste tijd niet op de club aanwezig is. Dit komt omdat Martin pas geleden geopereerd is en hiervan herstellende is. Martin zal echter nog een keer geopereerd moeten worden en is dus voor langere tijd uit de running. clubgebouw/antennes Er worden goede vorderingen met het clubgebouw en het radiostation. Er is een begin gemaakt met het opknappen en herstellen van de Versatower. Het onderste deel is reeds aan de container gemonteerd samen met een elektrische lier die deze 18 meter hoge mast gaat oplieren, Helaas door het slechte weer van de afgelopen weken staat het project even op een laag pitje. Het is de bedoeling dat deze mast alleen voor het VHF/UHF station gebruikt gaat worden. In de radioshack zullen de komende weken alle coaxkabels vernieuwd cq veranderd worden. We hebben een nieuwe patchkast voor buiten waarin we alle antenne aansluitingen zullen maken voor onze antennes. De oude kast is na ca 7 jaar aan vervanging toe. Activiteiten/contesten In maart stond er als activiteit de WPX contest gepland maar helaas hebben wij die door gebrek aan deelnemers moeten afblazen. Ik vind het jammer dat de belangstelling zo laag is terwijl we over een mooi radiostation beschikken. Voor de herkansing is er in april weer een WPX contest, maar nu voor de CW liefhebbers. Laat ook wat van je horen als je een mail krijgt van Theo of mij. Ook als je niet mee kan doen is het aardig om wat van je te laten horen, Oprichting Dares Op vrijdag 28 maart is de oprichting van Dares R12 een feit. De oprichtingsvergadering zal namens de landelijke stichting Dares worden bijgewoond door Wim Visch PG9W (waarnemend Voorzitter Dares en tevens Penningmeester) en Henk Flint PA0HFT (Public Relations). Tevens zullen aanwezig zijn de voorzitters van de Radio Club Kennemerland (RCK), IJmond Radio Club (YRC) en de VERON afdeling Kennemerland. Op dit moment bestaat Dares R12 Kennemerland-Zuid uit 38 deelnemers (t.w. 12 ouddeelnemers en 26 nieuwe deelnemers) en de verwachting is dat er nog veel nieuwe aanmeldingen zullen volgen. Voor RCK zullen Stan PA4SDV en Frans PC5T Dares coordineren. Als je interesse hebt kun je dit bij een van de heren aangeven. 73, Harry PB5DX 3
Eenvoudige antennetuner voor de 80 meter band Dit vind ik een leuk ontwerp vanwege de uitlezing die je hebt. Het is een ontwerp voor op een boot waar je de tegencapaciteit via de kiel doet. Kun je ook thuis doen maar dan wordt i.p.v de kiel een tegencapaciteit gebruikt zoals een aardnet. Voor het bouwen nog even wat gegevens : 1 inch = 2.54 cm 73, Harry PB5DX 4
wij zijn een (winkel)bedrijf,oorspronkelijk begonnen als typische dumpzaak, nu verkopen wij naast onze dumpgoederen, een breed spectrum aan andere zaken, zoals camping, kleding, outdoor, hobbyelectronica, zoals:scanners, metaaldetectors, schotelontvangers, etc,etc,in onze afdeling dumpelektronica:gebruikte meetapparaten, radio zend/ontvangstapparatuur,onderdelen,etc, onze winkel heeft een oppervlakte van ca.1000 vierkante meter. Wij hopen u hier eens te ontmoeten. BACO ARMY GOODS.B.V. KROMHOUTSTRAAT.36 1976 BM IJMUIDEN. De E-Meeuw Uw clubblad in een wip op uw scherm......en... in KLEUR U kunt zich opgeven door een e-mail te sturen aan Clubblad@pi4rck.net 5
6
7
Nieuw roepletterbeleid amateurdienst Inleiding Vanaf 4 augustus 2003 om 09.00 uur is een nieuw roepletterbeleid voor vergunningen in de categorie Radiozendamateurs van toepassing. De mogelijkheden om roepletters samen te stellen zijn uitgebreid. Zo is het vanaf deze datum mogelijk een één-letter suffix aan te vragen en zijn alle aan Nederland toegewezen prefix-reeksen beschikbaar voor de Amateurdienst. Tevens worden roeplettercombinaties van ingetrokken vergunningen na verloop van tijd weer voor vrije keuze beschikbaar gesteld. De beleidsdocumenten roepletters radiozendamateurs en bijzondere roepletters van 6 januari 2003 zijn hiermee vervallen. Samenstelling roepletters De roeplettercombinatie moet altijd bestaan uit: prefix: 2 letters (PA t/m PI) * PA t/m PH voor individuele radiozendamateurs * PI voor specifieke experimenten en voor vergunningen voor verenigingen, onderwijs instellingen en overige instellingen die in het kader van de ontwikkeling van de radio wetenschap een vergunning aanvragen één cijfer: 0 t/m 9 * 0 t/m 5 en 7 t/m 9 voor individuele radiozendamateurs * 6 binnen de prefixen PA t/m PH voor bijzondere amateur-evenementen ; zie verder bijzondere roepletters suffix: minimaal één en maximaal drie letters; de volgende combinaties worden niet uitgegeven: *SOS * de lettercombinaties QOA t/m QUZ Uitgangspunten Vergunningen die op verzoek van de houder zijn ingetrokken: o De roepletters blijven tot één jaar na de datum van intrekking geblokkeerd; o Na één jaar zijn de roepletters voor vrije keuze beschikbaar. Wordt binnen de periode van één jaar door de voormalige houder opnieuw een vergunning aangevraagd, dan kunnen de voor dit geval geblokkeerde roepletters op verzoek worden toegewezen. Vergunningen die om andere redenen zijn ingetrokken: o De roepletters zijn tot vijf jaar na de datum intrekking geblokkeerd; o Na vijf jaar zijn de roepletters voor vrije keuze beschikbaar. Aanvragen worden op volgorde van binnenkomst behandeld. Aan toezeggingen in het verleden kunnen geen rechten worden ontleend. Aan het wijzigen van roepletters is geen termijn gebonden. Per categorie vergunning zijn de volgende prefixen toegewezen: 8
Voorkeur bij aanvragen vergunning Bij het aanvragen van een vergunning in de categorie Radiozendamateurs kan de aanvrager tot 3 gewenste roeplettercombinaties opgeven. Via deze website, item e-diensten en callbook kan de aanvrager bepalen of de roeplettercombinatie op dat moment beschikbaar is. Aan deze vermelding kunnen geen rechten worden ontleend. Is bij behandeling van de aanvraag de 1e voorkeur niet meer beschikbaar, dan wordt automatisch de 2e voorkeur toegewezen. Evenzo bij de 2e, dan wordt de 3e voorkeur toegewezen. Is ook de 3e voorkeur niet meer beschikbaar dan wordt de aanvrager hieromtrent geïnformeerd en kunnen nieuwe voorkeuren worden uitgesproken. Wijzigen roepletters (vanaf 4 augustus 2003, 09.00 uur) Het wijzigen van roepletters kan via internet worden aangevraagd vanaf 4 augustus (09.00 uur) op de website www.agentschap-telecom.nl Via item e-diensten, e-vergunning, wijzigen vergunning en het relatienummer met het wachtwoord, kan de wijziging via dossiernummer worden aangevraagd. De wijziging kan ook schriftelijk worden aangevraagd vanaf 4 augustus 2003, maar de verwerkingstijd is langer en verkleint de kans op toewijzen van de gewenste roepletters. De volgende gegevens zijn van belang bij een schriftelijke aanvraag: relatie- en dossiernummer van de aanvrager naam, adres en huidige roepletters van de aanvrager gewenste roeplettercombinatie 1e, 2e en 3e keus U kunt de aanvraag richten aan: Agentschap Telecom, afdeling Vergunningverlening, Postbus 450, 9700 AL Groningen o.v.v. aanvraag nieuwe roepletters Voor het wijzigen van roepletters is een vergoeding verschuldigd. 9
Bijzondere roepletters Bijzondere roepletters kunnen worden aangevraagd ten behoeve van het gebruik bij evenementen waarbij sprake is van promotie activiteiten die het zendamateurisme ten goede komen en bij deelname aan georganiseerde radiowedstrijden. Bijzondere roepletters kunnen worden toegewezen aan houders van een vergunning met de categorie F of N en aan houders van een vergunning in de categorie verenigingsstations. De voorschriften en beperkingen behorende bij de categorie vergunning van de aanvrager zijn van kracht. Wanneer door een groep wordt deelgenomen aan een evenement of een georganiseerde radiowedstrijd, is het toegestaan dat leden van de groep gebruik maken van de toegewezen bijzondere roepletters. Zij krijgen hiermee echter niet meer bevoegdheden dan die verbonden zijn aan hun eigen categorie vergunning. In geval het een verenigingsstation betreft, gelden eveneens de voorschriften en beperkingen verbonden aan deze stations. De aanvraag voor toestemming tot het gebruik van bijzondere roepletters wordt gedaan op het daarvoor bestemde aanvraagformulier. Het formulier aanvraag bijzondere roepletters is te downloaden op deze website via item e-diensten, onder informatie, vergunningen, voorschriften en beperkingen, radiozendamateurs. Toewijzing vindt plaats op volgorde van binnenkomst. Bijzondere roepletters kunnen per activiteit worden aangevraagd voor een periode van maximaal 16 dagen. Indien een georganiseerde radiowedstrijd bestaat uit meerdere onderdelen die tezamen tot één klassering leiden, kunnen bijzondere roepletters voor maximaal één jaar worden gereserveerd. Voor de toestemming is per periode van 16 dagen een vergoeding verschuldigd; zie Regeling vergoedingen. U kunt de aanvraag richten aan: Agentschap Telecom, afdeling Vergunningverlening, Postbus 450, 9700 AL Groningen o.v.v. aanvraag nieuwe roepletters Roepletters zijn overdraagbaar Volgens artikel 3.8 van de Telecommunicatiewet zijn vergunningen in het algemeen overdraagbaar. Voor radiozendamateurs betekent dit dat in de praktijk de roepletters overgedragen kunnen worden. Echter, de bepalingen van de Regeling aanvraag vergunningen etc. en het roepletterbeleid zijn onverminderd van kracht. Degene die de roepletters overneemt: dient de eigen vergunning in te laten trekken (kan niet 2 vergunningen aanhouden), dient qua vergunningscategorie aan het vereiste examenniveau van de over te dra gen vergunning te hebben voldaan, dient aan de vereiste leeftijdsbepaling voor de betreffende vergunningscategorie te voldoen, en kan geen vergunning met PA0-roepletters overnemen indien niet aan de bijzondere bepaling omtrent de prefix PA0 wordt voldaan. Voor de overdracht van de vergunningen dient toestemming te worden aangevraagd bij Agentschap Telecom, tevens is hiervoor een vergoeding verschuldigd; zie Regeling vergoedingen. 1) De roepletters van een vergunninghouder die is overleden, zijn niet overdraagbaar. 1) De vergoeding wordt jaarlijks vastgesteld in de Regeling vergoedingen Agentschap Telecom; zie www.agenschaptelecom.nl (item informatie, vergunningen en tarieven ). 10
Bouwprojectje In mijn zoektocht naar leuke projecten kwam ik het volgend leuk antenneontwerp tegen. Als je een keer iets wil doen op de 160 meter band en je hebt geen ruimte kan je wellicht de Shoddytenna bouwen en kijken wat je ermee kan werken. De afmetingen zijn respectabel voor een kleine oppervlakte. Suc6 met het nabouwen, 73, Harry PB5DX 11
DX kansen vergroten? Om je DX kansen te vergroten zijn er veel mogelijkheden. Echter alleen een eindtrap en een ontvangstversterker achter je set plaatsen bied geen soelaas. Zonder condities kan je al aardige afstanden werken mits je antenne en apparatuur optimaal worden benut. Hiermee vergroot je gelijk je DX kansen voor als er wel condities zijn. Je moet natuurlijk wel weten wanneer er condities zijn want ze zijn er veel vaker niet dan wel. Meestal zijn ze er dat jij er net niet bent. Ik heb hieronder mijn ervaringen uiteen gezet op aflopende graad van belangrijkheid (deze ervaringen zijn grotendeels tot stand gekomen door de lessen HiHi van een zeer ervaren vhf/uhf DXer PA3CNX tnx Peter). A) Antenne type en hoogte versus omgeving. Hoe langer hoe beter. Maar niet altijd is de langste antenne de beste. Het is belangrijk dat de antenne door de fabrikant/bouwer is geoptimaliseerd door een Yagi-Optimiser programma. Dit kan ongeveer 1.5db opleveren. Ook het aantal elementen is niet zo belangrijk. De kenners en echte DXers gebruiken over het algemeen M2 antennes die in verhouding tot hun lengte zeer weinig elementen hebben. Een M2 van 10.1 mtr lang heeft slechts 17 elementen terwijl een 16 elements Tonna slechts 6.5mtr lang is. De versterking van de M2 is vele malen hoger! Je hoort wel eens dat die lange antennes een veel te kleine openingshoek hebben en dat je daardoor stations/dx misloopt. Ik ben het daar geheel niet mee eens. Ga maar eens op visite bij een amateur met een lange antenne en probeer het maar eens uit. De hoogte is ook niet zo belangrijk. Wel voor inlandse, maar niet voor de buitenlandse DX. Wel is het heel belangrijk dat de antenne vrijuit kan afstralen. Als de gebouwen in jouw buurt bv 9 meter hoog zijn dan is het raadzaam om je antenne tussen de 13 en 18 meter hoog te plaatsen. B) Ontvanger gevoeligheid en filters. Een goede gevoeligheid is ook wel aan te raden. Althans alles moet een beetje in verhouding staan. Toen ik de 15el antenne nog had en slechts 25 watt gebruikte had ik vaker dat er stations terug kwamen die ik net niet kon verstaan dan andersom. Meer vermogen had ik dus echt niet nodig maar wel ontvangst. Ik heb toen diverse radio s geprobeerd, 847, 746, 275, 821, 790 etc. Ik heb zelfs radio s onderling vergeleken. De conclusie was dat je nauwelijks kan zeggen dat de ene echt veel beter is dan de andere. Wel is de ene radio iets beter afgeregeld dan de ander. Dus je moet naar net de goede te pakken hebben of opnieuw afregelen. Hierna ben ik met de middenfrequent filters aan het experimenteren gegaan. Dit scheelde soms behoorlijk. Omdat dit alles net niet bevredigend was heb ik een pre-amplifier aangeschaft. Nou dit scheelde inderdaad net het stukje dat ik miste. Ik heb wel een van de allerbeste gekocht en natuurlijk in de mast gemonteerd met goede connectoren etc. Het is wel kostbaar maar de moeite waard. Uiteindelijk heb ik toch ook maar besloten om over te stappen naar een M2 antenne die bijna 4mtr langer was dan de huidige. Ik kan nu praktisch continue drie verre bakens ontvangen die ik daarvoor met pijn en moeite soms ontving. Deze antenne geeft praktisch 2db meer. C) Condities, Tropo, Sporadisch E en Aurora. 12
Om echt goede DX te maken ben je afhankelijk van condities. Sommige vinden dat condities op de eerste plaats komen van belangrijkheid. Neem maar van mij aan dat als je station niet in optimale toestand is je minder kans op succes heb als degene die het wel voor elkaar hebben. Niets is zo frustrerend als je je qso niet kan afmaken omdat zij jou, of jij hun, niet kan ontvangen, door welke oorzaak dan ook! Natuurlijk heeft een amateur die 4 gestekte long yagi s meer kans maar vergis je niet het kan heel sporadisch en lokaal zijn. Je hebt een aantal condities waarmee je verre verbindingen kan maken. Tropo rond 1000km, Sporadisch E rond 1800km, Aurora van 50 tot veel. Om te weten waar, of nog liever wanneer en zo ver mogelijk van te voren, is er nu een bepaalde conditie? Je kan je bv aanmelden bij een SMS server. Deze server zend een sms naar je gsm als deze op dxclusters veel meldingen van bepaalde condities waarneemt. Maar ja je bent dan misschien verwegistan etc. Vooral met Aurora en helemaal met Sporadisch E ben je dan te laat. Voor Aurora zijn veel internetsites te vinden die voorspellen en of live een weergave geven van de huidige situatie. ES kan je niet voorspellen maar alleen op hopen. Als je de dx clusters in de gaten hou en je komt meldingen tegen met MUF etc dan moet je gaan opletten. Als er ES verbindingen gemaakt worden melden ze dat op een dx-cluster (pd2dbra1xxx 59es) Let op, het is er opeens, en zo weer weg! Het is dan GIGA druk en een grote nerveuze bende! Prachtig gewoon! Roep alleen je call als hij qrz roept. Als hij je call roept geef dan alleen rapport & locator verder niet! Het beste is dat je van te voren zijn call en locator heb. Dit bespaart je veel ergernis voor jezelf en andere. Tropo is daartegen goed te voorspellen en veel relaxter. Alleen al door te kijken naar het weer. Als het mooi weer is, hetzij heel koud of heel warm, kan er een flink tropo gebied ontstaan. Dit gaat meestal gepaard met een hoog drukgebied (1035hpa). Meestal zit er wel wat tropo in de lucht. Je maakt best vaak mee dat er totaal geen tropo voorspellingen zijn en het tevens geen uitzonderlijk mooi weer is maar dat je wel opeens een paar amateurs goed hoort en werkt op 700 km afstand. Dit is ook een tropo-achtige verbinding. Natuurlijk is dit hartstikke leuk en kan je zelfs zomaar een pile-up hebben met amateurs in één locatorvak ver weg! Dit is niet te voorspellen maar bereik je alleen door vaak te roepen. Kijk wel op de radar van de weersite. Als het stortregent in het oosten en het is in het zuiden droog richt dan naar het zuiden! D) Interactieve hulpmiddelen, dx-clusters en weer, tropo en aurora voorspellingen. Praktisch gezien ben ik meer aan het internetten om eventuele condities tijdig te voorzien. Zo kan ik eventueel mijn agenda tijdig wijzigen. Tja je zou maar iets mislopen. Een voorbeeldje: als er geen condities op komst zijn ga ik meestal rond 20:00 even de shack in en zet de set aan op 300. Vervolgens de pc verbinden aan internet en kijk op het dx-cluster. Ik bekijk de meldingen en je ziet gelijk of er wat was of is. Als er niets is dan kijk ik op de tropo site. Je kan daar drie dagen vooruit kijken. Als er niets is dan switch ik naar de weersite met name de drukgebieden en radar. Je kan dan zien of wat op komst is en waar de regenbuien zijn en naar toe gaan. De tropo site loopt vrijwel achter de drukgebieden aan! In de tussentijd hoorde je misschien al wat. Zoniet dan gewoon een aantal CQtjes in diverse richtingen (je weet maar nooit).. Door marcus PD2DB. 13
Radiogolven In 1899, na verscheidene pogingen om een verbinding te maken met radiogolven, stichtte de Italiaanse fysicus Marconi, de "American Marconi Company" die later de "Radio Corporation of America" d.i. de fameuze RCA, zou worden. Op 12 december 1901 werd Marconi beroemd nadat hij het bekende experiment uitvoerde, waarbij met radiogolven de bekende drie punten voor de letter "S" in morsetaal werden uitgezonden vanuit Poldhu in Cornwall (Engeland). Het telegrafiesignaal stak de Atlantische Oceaan over en werd opgevangen in Saint-Jean in Newfoundland (U.S.A.). Marconi ontving voor zijn onderzoek op gebied van de radiocommunicatie de Nobelprijs in 1909. Het succes van Marconi bij zijn eerste transatlantische radioverbinding was onverwacht. Men wist inderdaad dat radiogolven, zoals alle elektromagnetische golven, zich rechtlijnig voortplantten.en bovendien, diffractieverschijnselen die het traject rond de aardbol hadden kunnen doen afbuigen waren verwaarloosbaar aangezien de kromming zelf van de Aarde een obstakel van veel grotere afmetingen betekende, in vergelijking met de golflengte. Voor een transatlantische verbinding betekent de kromming van de Aarde een barrière met een hoogte van ongeveer 200 km. Deze beschouwingen hebben Kennelly en Heaviside ertoe gebracht om te suggereren dat de radiogolven de kromming van de Aarde volgden door opeenvolgende reflecties door een elektrisch geleidende laag, op een hoogte van ongeveer 100 km. Deze laag werd daarom de laag van Kennelly-Heaviside genoemd. Die laag komt ongeveer overeen met de E-laag in de ionosfeer. De radiogolven met een korte golflengte kunnen zich voortplanten van het ene naar het andere wereldhalfrond. Ze worden door de ionosfeer telkens weer gereflecteerd. Na de Eerste Wereldoorlog begonnen radioamateurs zwakke zenders te gebruiken (van 2 tot 50 Watt) die uitzonden bij een frequentie boven de 5 MHz. Bij dergelijke frequenties hebben de uitgezonden golven een korte golflengte van enkele tientallen meters maar kleiner dan 50 m. Deze golven werden destijds als ongeschikt beschouwd voor verbindingen over grote afstanden. Toch bereikten deze radioamateurs verrassende resultaten, aangezien ze konden communiceren van het ene naar het andere wereldhalfrond. Appleton en Barnett in Engeland en Breit en Tuve in de Verenigde Staten voerden in 1924 proefnemingen met radiocommunicatie uit, waarbij de zender en de ontvanger zich telkens op een andere afstand bevonden. Deze experimenten vormden de basis voor de exploratie van de ionosfeer. Men heeft sedertdien ontdekt dat de elektronendichtheid in de ionosfeer en de verdeling ervan over de verschillende hoogten, de grootte van de verzwakking en de hoogte waarop de radiogolven gereflecteerd worden, bepalen. Golven met een verschillende frequentie worden op een verschillende hoogte gereflecteerd en ze worden in mindere of meerdere mate verzwakt bij het doorkruisen van de ionosfeer. De voortplanting van radiogolven in de ionosfeer. De golven uitgezonden door een radiozender kunnen een verre ontvanger op twee manieren bereiken. Ten eerste kan er een propagatie gebeuren via een grondgolf (ground wave) die de kortste weg aan het aardoppervlak tussen de zender en de ontvanger volgt. En ten tweede is er de hemelgolf (sky wave) die omhoog gaat en gereflecteerd wordt door de ionosfeer alvorens de ontvanger te bereiken. De eerste experimenten van Appleton en Barnett toonden aan dat, wanneer men de emissiefrequentie langzaam verandert, men interferentieminima en -maxima waarneemt tussen de grondgolf en de hemelgolf die door de E-laag wordt gereflecteerd. De afstand tussen de zender en de ontvanger was 140 km en daaruit besloten ze dat de interferentiemaxima slechts konden ontstaan wanneer de 14
reflectie van de hemelgolf zich voordeed op een hoogte van ongeveer 100 km. De D-laag heeft de kleinste concentratie aan vrije elektronen (ongeveer 10² tot 104 per cm³), in tegenstelling tot de F2-laag die een maximale concentratie (van de orde van 106 per cm³) heeft. De golven met een lage frequentie (30 tot 300 khz) worden dus gereflecteerd door de D-laag waar de elektronenconcentratie laag is, en de golven met een hoge frequentie (3 to 30 MHz) worden gereflecteerd door de F-laag waar de elektronenconcentratie het grootst is. Tussen deze twee uitersten, is er de band van de middengolven (300 khz tot 3 MHz) gereflecteerd door de E-laag. De classificatie van de drie vermelde golflengtegebieden werd bepaald door het gebruik. Nochtans, is de reflectie van de drie categorieën van radio-elektrische golven door de D-, E- en F-lagen in de ionosfeer (met toenemende frequentie) slechts een indicatie. De hoogte waarop de golven gereflecteerd worden is inderdaad sterk afhankelijk van de ionosferische omstandigheden die zeer variabel kunnen zijn. Het verzwakken van radio golven in de ionosfeer is een belangrijk fenomeen. Om dit verschijnsel te begrijpen moet men de bewegingen bekijken die de ionosferische elektronen uitvoeren in het elektrisch veld van een radio golf. Onder invloed van dit veld gaan de elektronen vibreren, waarbij ze een gedeelte van de energie van de golf opnemen. Een dergelijk oscillerend elektron speelt dan de rol van een klein radiorelais dat uitzendt op dezelfde golflengte als de oorspronkelijke golf, en daarbij komt de opgenomen energie weer vrij. Wanneer die oscillerende elektronen botsen met atmosferische moleculen, wordt hun oscillatiebeweging afgeremd. Een gedeelte van de bewegingsenergie wordt daardoor omgezet in thermische energie en gaat dus verloren voor de oorspronkelijke golf. De verzwakking van de golf is het grootst in de onderste laag van de ionosfeer waar het aantal botsingen groot is, in de D-laag beneden 100 km dus. De verzwakking is natuurlijk ook groter naarmate de golffrequentie kleiner is. 15
Voor radioverbindingen over grote afstanden zijn de frequenties gelegen in de 3 tot 30 MHz-band (korte golflengten) het interessantst, omdat de hemelgolf (sky wave) dan gereflecteerd wordt in de F1- of de F2-laag indien de ionosferische omstandigheden gunstig zijn.bovendien is de verzwakking tijdens periodes met een zwakke zonneactiviteit klein voor hoge frequenties. En bovendien heeft de grondgolf bij deze frequenties slechts een kort bereik.er ontstaat een "stiltezone" tussen de zones waar uitgezonden wordt en waar ontvangen wordt. Om een goede propagatie te hebben op om 't even welk ogenblik, is het noodzakelijk om de meest geschikte frequentie voor een bepaald zendbereik te kiezen.deze frequentie moet zo berekend worden dat het golftraject de ontvanger niet voorbijschiet, maar juist bereikt na één of meerdere reflecties in de ionosfeer. Indien de frequentie te hoog is, kan de golf door de F2-laag breken en verdwijnen in de ruimte.naast het kennen van de afstand tussen de zender en de ontvanger, is het dus ook nodig om een idee te hebben van de ionosferische condities in het gebied ertussen. Een belangrijk kenmerk van de ionosfeer is echter de variabiliteit.deze variabiliteit beïnvloedt sterk de voortplanting van radiogolven. Men kan bijvoorbeeld waarnemen dat de ontvangst van middengolven (300 khz - 3 MHz) van een verre zender overdag niet mogelijk is, maar 's nachts wel. Inderdaad verdwijnt de ionisatie in de D-laag bijna volledig gedurende de nacht. De verzwakking van de golven in de D-laag die overdag groter is naarmate de frequentie zwakker is (midden- en lange golven), speelt dus 's nachts geen rol meer. Overdag is de hemelgolf die gereflecteerd wordt door de E-laag dermate verzwakt dat slechts ontvangers dichtbij de zender de middengolven kunnen opvangen, dan via de grondgolf. Een tweede voorbeeld heeft te maken met de activiteit van de Zon. Gedurende een periode met een intense zonneactiviteit zijn bepaalde radioverbindingen zo erg verstoord dat er zelfs een volledige "black-out" in de communicatie optreedt. In het geval van een zonneuitbarsting is het de plotse toename van de elektronenconcentratie in de D-laag die een dermate grote verzwakking van de intensiteit van de radiogolven met een korte golflengte (10 tot 100 m) veroorzaakt, dat een ontvangst totaal onmogelijk wordt. Lange golflengten daartegenover worden gereflecteerd op een lagere hoogte in de D-laag. Achtergrond. Locator Rond 1950 bestond er een behoefte onder centraal Europese VHF en UHF amateurs, naar een simpele manier om hun positie door te kunnen geven tijdens een contest. Omdat de score bepaald werd door de afstand, normaal 1 punt per kilometer, werd de z.g.n QRA Locator (de naam is in 1972 veranderd in QTH Locator ) geïntroduceerd. Dit systeem gebruikte twee letters om de grootste eenheid aan te duiden (de Square, oftewel het Vak), een vak was 2 graden longitude bij 1 graad latitude. Zonder dubbele vakken te hebben kon dit systeem een omgeving beslaan van 0-52 graden Oosterlengte en 40-66 graden noorderlengte. Dit systeem werd al snel populair en de amateurs gebruikten het al gauw voor allerlei doeleinden, en niet alleen tijdens contesten. Ook werd het in het z.g.n herhalingsgebied gebruikt zodat er dubbele vakken ontstonden in verschillende gebieden (het systeem omvatte slechts 2,1% van het aardoppervlak). Ook de Noord Amerikaanse amateurs begonnen interesse te krijgen voor dit systeem van locator berekening. 16
Onder andere door deze ontwikkelingen werd er tijdens de Europese VHF ontmoeting in 1976 te Amsterdam besloten, dat er een wereld wijde discussie op gang gezet moest worden om een wereldwijd systeem te bedenken. In 1978 besloot de IARU regio1, om de andere regio s te raadplegen over deze zaak. In april 1980, tijdens een meeting van Europese VHF managers die gehouden werd in Maidenhead bij Londen werd besloten dat het voorstel van G4ANB met een kleine modificatie de beste oplossing was. In 1982 werd het Maidenhead locator systeem erkend door de IARU regio 1als het nieuwe locator systeem te starten op 1 januari, 1985. De Aarde verdeeld in velden Omschrijving van het locator systeem. De aarde word verdeeld in 18 X 18 = 324 velden, elk veld is 20 graden longitude breed bij 10 graden latitude hoog. Ieder veld wordt verder verdeeld in 10 X 10 = 100 vakken, waarvan elk vak 2 graden longitude breed en 1 graad latitude hoog is. Tenslotte worden deze vakken verdeeld in 24 X 24 = 576 sub-vakken; elk 5 minuten longitude breed en 2,5 minuten latitude hoog. De codering loopt altijd van West naar Oost en van Zuid naar Noord. De velden worden aangeduid met de letters AA-RR, de vakken door 2 cijfers 00-99 en de sub-vakken door 2 letters AA-XX. De aanbevolen afkorting in CW voor het woord Locator is LOC. 17
Voorbeeld Veld met vakken En met subvakken Voor de PC zijn er verschillende programma s te krijgen om de berekeningen uit te voeren. Hoogovens steel award Dit jaar is het al weer 27 jaar geleden dat de toenmalige zendamateurs bij Hoogovens zich verenigden in het uitgeven van een award. Eerst even een kleine historie van het award. Het Hoogovens steel award bestaat sinds 1 maart 1981 en kwam uit onder de naam: Hoogovens Estel steel award en was in 2 kleuren druk uitgevoerd. Het eerste award staat op naam van PDØJHE en is op 24 maart 1981 uitgeschreven. Van het hoogovens steel award hebben we inmiddels de derde uitgave en is in full collor gedrukt. Tot nu toe zijn er 184 awards uitgegeven. Het behalen van dit award is aan regels gebonden, radiozendamateurs binnen Nederland dienen 10 verbindingen te maken met 18
verschillende amateurs die geldig zijn voor dit award. Stations binnen Europa dienen 5 verbindingen te maken en voor stations buiten Europa zijn 3 verbindingen voldoende. Het award is aan te vragen door een uittreksel van Uw log mede ondertekend door twee amateurs te sturen naar: F.J. Wessels Nieuwland 23 1911BG Uitgeest. 73 Fred Wessels PA3DLX Deelnemers van het Hoogovens Steel Award PA0DXK PA0GGY PA0GWV PA0HOO PA0NJH PA0RVP PA1BBE PA1NSF PA2ABC PA2PF PA3AIU PA3CHX PA3CSL PA3CYE PA3CYF PA3DLX PA3ELC PA3FAA PA3FCW PA3FMP PA3FRI PA3FRP PA3GKO PA3HGR PA5TG PB2DX PB7CW PD0PB PD1ABL PD4LWB PE1BTK PE1BTV PE1BYH PE1CQS PE1DHY PE1DPT PE1EWM PE1FWL PE1FYR PE1GWI PE1IHQ PE1IJY PE1IMN PE1JAT PE1NCH PE1NJD PE1OGX PE1PAB PE1PBV PE1PSO PE2DZO PE3ALK 19