Jaarverslag 2013 VKZ Vertrouwenspersonen Kinderopvang en Welzijn Zuid-Holland (Per 2014 VertrouwenspersonenNederland) Colofon Uitgever: Tekst: Marja van Dijk, Anton de Leeuw, Lilian Vermeulen, Marijke Winters Datum uitgave: maart 2014 Bezoekadres: Nieuwe Gouwe Westzijde 1, 2802 AN Gouda Postbus 540, 2800 AM Gouda T 0182 547888 F 0182 547889 E info@jso.nl www.jso.nl Copyright 2014 Uit deze uitgave mag niets worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, retrieval systemen of op welke andere wijze dan ook zonder toestemming van JSO.
Inhoudsopgave Achtergrond... 3 Voorwoord... 4 Ontwikkelingen... 5 Overzicht van het aantal klachten en de aard van de klachten... 6 Drie voorbeelden van klachten en de rol van de vertrouwenspersoon daarin... 7 Aanbevelingen van de vertrouwenspersonen... 10 Overige activiteiten... 11 Aangesloten organisaties in 2013... 12 Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 2
Achtergrond De Arbowet verlangt van werkgevers dat zij beleid voeren dat: Gericht is op voorkoming en indien dat niet mogelijk is, beperking van psychosociale arbeidsbelasting. Voor veel werkgevers is het vanzelfsprekend dat zij hun medewerkers ook zonder die wettelijke dwang een veilige werkomgeving willen bieden, waarin agressie, geweld, (seksuele) intimidatie, discriminatie en pesten niet voorkomt. Eén van de mogelijkheden om ongewenst gedrag te voorkomen of te beperken, is het aanstellen van een vertrouwenspersoon. JSO biedt maatschappelijke organisaties in Nederland de mogelijkheid zich aan te sluiten bij VertrouwenspersonenNederland. Medewerkers en managers van aangesloten organisaties kunnen de vertrouwenspersonen om advies en ondersteuning vragen. De organisatie van de VertrouwenspersonenNederland is een onderdeel van JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling. Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 3
Voorwoord In het jaarverslag van 2012 ging het voorwoord over Vertrouwenspersoon in crisistijd. Helaas is de slechte financiële situatie, waar de gehele sector van kinderopvang en welzijn last van heeft, nog niet voorbij. Ook in 2013 zien we dat de meeste klachten te maken hebben met het voortduren van de crisis. In tijden van crisis, bezuinigingen en reorganisaties ontstaat veel onrust. Mensen zijn niet meer zeker van hun baan, worden overgeplaatst of krijgen andere functies of taken. Medewerkers voelen zich beschadigd als overplaatsing of dreigend ontslag aan hun persoonlijk functioneren wordt geweten, terwijl zij in de jaren daarvoor altijd zeer positieve functionerings- of beoordelingsgesprekken hadden. Aan de andere kant communiceren ook medewerkers slecht of niet over hun onvrede, uit angst voor baanverlies. Het algemene beeld is dat mensen minder snel klagen, zich bewust van de moeilijke situatie op de arbeidsmarkt. Zij gaan pas klagen als het water hen aan de lippen staat. De klachten zijn dan ook gelijk ernstiger van aard. Het moment waarop medewerkers met klachten naar de vertrouwenspersoon gingen was het probleem vaak al in een beginnende escalerende fase. Een veilige werkomgeving blijft voor medewerkers onontbeerlijk om hun werk goed te blijven doen. Daarnaast is goed en open blijven communiceren met en door de medewerkers van belang om escalatie van problemen te voorkomen. Marja van Dijk Coördinator VertrouwenspersonenNederland Vertrouwenspersonen Anton de Leeuw Lilian Vermeulen Marijke Winters Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 4
Ontwikkelingen VKZ wordt VertrouwenspersonenNederland 2013 was een jaar vol veranderingen. De grootste verandering was dat Vertrouwenspersonen Kinderopvang en Welzijn Zuid-Holland (VKZ) veranderde in VertrouwenspersonenNederland en haar diensten nu in heel Nederland aanbiedt. Tegelijkertijd werd het aanbod uitgebreid met de mogelijkheid om (voor medewerkers) ondersteuning te krijgen bij het melden van misstanden en integriteitsschendingen (klokkenluiders) Dit aanbod heeft alles te maken met de Governance Code Kinderopvang. Hierin staat: Het bestuur/directeur draagt er zorg voor dat werknemers zonder gevaar voor hun rechtspositie de mogelijkheid hebben te rapporteren over vermeende onregelmatigheden van algemene, operationele en financiële aard binnen de kinderopvangorganisaties aan het bestuur of aan een door hem aangewezen functionaris. De Beroepsvereniging van Directeuren in de Kinderopvang BDKO en de Branchevereniging Kinderopvang stellen de ondertekening hiervan door hun leden verplicht. Nieuwe website Met het wijzigen van het aanbod en de uitbreiding naar het hele land, is er een nieuwe website online gegaan: www.vertrouwenspersonennederland.nl. Uitbreiding aantal vertrouwenspersonen Werd het werk tot nu toe met drie vertrouwenspersonen gedaan, nu is er een dekkend netwerk van vertrouwenspersonen in heel Nederland. Vertrek van Petra Otten Tot slot nam Petra Otten, die vanaf 2001 het vaste gezicht was van de VKZ, afscheid van JSO en droeg haar taak als coördinator over aan Marja van Dijk. Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 5
Overzicht van het aantal klachten en de aard van de klachten Aantal klachten In totaal zijn er 24 klachten door de vertrouwenspersonen behandeld. Vanuit één organisatie kwamen 2 klachten over verschillende situaties. 2 klachten waren een vervolg op klachten uit 2012. Aard van de klachten Onheuse bejegening/pesten 19 klachten hadden te maken met onheuse bejegening/pesten door leidinggevenden. De vertrouwenspersonen hebben 16 keer een adviesgesprek gevoerd met medewerkers. Bij 4 klachten is het bij een adviesgesprek gebleven, bij 6 klachten heeft de klager besloten zelf in gesprek te gaan met zijn/haar leidinggevende. Bij 6 klachten hebben de vertrouwenspersonen een rol gespeeld in de vervolggesprekken met de leidinggevenden. Verder is er 1 keer een gesprek met een medewerker geweest n.a.v. een klacht uit 2012 over pesten. Bij 1 klacht is er ondersteuning geboden bij gesprekken met de leidinggevende en de HRMfunctionaris. Ook is er een gesprek met een medewerkster geweest met daarbij ondersteuning bij gesprekken met het bestuur. De zaak was echter dusdanig geëscaleerd dat ontslag onvermijdelijk was. De medewerkster heeft vervolgens juridische ondersteuning gezocht. Discriminatie 5 klachten betroffen discriminatie. De vertrouwenspersonen hebben 1 keerl een gesprek gevoerd met een leidinggevende en een medewerkster die zich geïntimideerd voelde. 2 klachten betroffen seksuele intimidatie. Hierover zijn gesprekken gevoerd met de leidinggevende en het management. 1 keer is ondersteuning geboden aan een aangeklaagde. 1 keer heeft de vertrouwenspersoon advies gegeven aan het management over een beschuldiging van een medewerker van seksuele intimidatie. 1 keer is er een melding binnen gekomen in verband met een integriteitskwestie. Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 6
Drie voorbeelden van klachten en de rol van de vertrouwenspersoon 1. Pesten door leidinggevende Medewerkster A belt één van de vertrouwenspersonen met een klacht over haar leidinggevende en de afdeling HRM. A werkt al 15 jaar met veel plezier bij haar organisatie en heeft altijd prima gefunctioneerd. Complimenten van ouders, lovende woorden van collega s en goede beoordelingen. Na een personeelsbijeenkomst verandert deze situatie. Tijdens deze bijeenkomst reageerde A emotioneel op het nieuws dat er een hele nieuwe indeling zou komen bij haar organisatie. 80% van de medewerkers zou worden herplaatst. Ze vertelt het verhaal aan een vriendin, die tevens ouder is van één van de kinderen binnen de organisatie. Achteraf geeft A toe dat dit niet handig was. De verhouding met haar leidinggevende verandert daarna totaal. A voelt zich regelmatig gepest. Ze wordt niet meer uitgenodigd voor een aantal commissies waar ze altijd onderdeel van had uitgemaakt en ook in de privésfeer wordt ze buitengesloten. A krijgt brieven met opmerkingen over haar functioneren en tot twee keer toe is er een gesprek waarbij ook een functionaris van HRM aanwezig is. A ervaart dit als uiterst vervelende gesprekken. Tegelijkertijd wordt ze geconfronteerd met een verbetertraject. Op de vraag van de vertrouwenspersoon wanneer het probleem is opgelost, antwoordde A: Op het moment dat ik gewoon mijn werk weer kan doen, zonder dat ik op mijn tenen moet lopen en bang ben voor onverwachte bezoekjes van mijn leidinggevende. A wilde graag een gesprek met haar leidinggevende en de HRM-functionaris. De vertrouwenspersoon heeft dit gesprek vervolgens samen met A voorbereid. A geeft in dit gesprek aan hoe zij tegen de situatie aankijkt, benoemt haar eigen aandeel daarin en spreekt haar wensen voor de toekomst uit. Nadat de leidinggevende haar visie op de situatie had gegeven, maar ook erkende wat A in haar 15- jarige loopbaan allemaal ten goede had bijgedragen, kwam het gesprek op gang. Er zijn duidelijke afspraken gemaakt voor de toekomst en na een voorzichtig herstel van het vertrouwen, werkt A nu weer met plezier, en naar tevredenheid van iedereen, bij de organisatie. Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 7
2. Ondersteuning bij beschuldiging van seksueel misbruik De vertrouwenspersoon neemt, op verzoek van het management van kinderopvangorganisatie X, contact op met de aangeklaagde van seksueel misbruik. Medewerker B is 8 weken daarvoor geschorst i.v.m. een onderzoek naar vermeend seksueel misbruik van een minderjarige. B zit thuis te piekeren en durft nauwelijks naar buiten. Het management maakt zich zorgen om hem. Niet alleen voor B maar ook voor zijn collega's staat de wereld op zijn kop, het kan hen immers ook overkomen. Wat kun je als collega wel en niet doen naar de aangeklaagde? Persoonlijk contact en praten over de zaak is doorgaans niet toegestaan want dat wordt door de zedenpolitie gezien als obstructie van het onderzoek, maar een welgemeend hart onder de riem via een kaartje is geen enkel probleem. Ook een extern vertrouwenspersoon kan hierin houvast bieden. Dit kan variëren van de aangeklaagde zijn hart laten luchten en steun bieden tijdens zo'n traject, meegaan naar het verhoor op het politiebureau tot een rehabilitatietraject bij bewezen onschuld of seponeren van de zaak. Immers, terugkeer naar de werkplek na een dergelijk incident is bepaald niet eenvoudig. Naast B werd ook het management ondersteund door een vertrouwenspersoon, een andere vertrouwenspersoon dan die van B. Deze twee vertrouwenspersonen hebben geen contact met elkaar over de zaak zolang er geen uitspraak is. Uiteindelijk is de zaak geseponeerd en is met B gesproken over de manier waarop hij wilde terugkeren naar de organisatie. Het management moet terugkeer naar de oude werkplek mogelijk maken, want overplaatsen naar een andere locatie zou een dubbele beschuldiging betekenen. Tenzij de aangeklaagde zelf niet meer naar de oude werkplek terug wil. De aangeklaagde heeft de regie in wat er wel of niet gaat gebeuren. Alle mogelijkheden worden besproken en uiteindelijk beslist de persoon in kwestie zelf wat er nodig is om weer in ere hersteld te worden. Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 8
3. Onheuse bejegening door leidinggevende Medewerker C belt op met het verhaal dat hij, als gevolg van de ontwikkelingen in de kinderopvang, overspannen is geraakt. Hij heeft het gevoel dat zijn leidinggevende hem weg wil hebben. De kinderaantallen lopen terug en dit zet de hele organisatie onder druk. De verhalen over collega s die ontslagen worden doen veelvuldig de ronde. Dit alles maakt dat hij erg alert raakt in de communicatie met zijn leidinggevende en mede daardoor verloopt de communicatie met zijn leidinggevende gaandeweg stroever. Als er tijdens zijn re-integratie een incident op één van zijn locaties plaatsvindt, wordt hij tijdelijk op non-actief gezet. C ziet hierin een bevestiging dat men hem weg wil hebben. Terwijl hij er vele jaren trouwe dienst zonder problemen op heeft zitten, wil men blijkbaar alleen datgene zien wat niet goed gaat, is zijn redenering. Dit zet de verhoudingen verder op scherp. De spanningen lopen steeds verder op en het lijkt nog maar een kleine stap naar een juridisch traject met alleen maar verliezers. Eén van de voorstellen is om als vertrouwenspersoon mee te gaan naar een gesprek tussen C en zijn leidinggevende. Voorafgaand bespreken de vertrouwenspersoon en C op welke wijze C dat gesprek oplossingsgericht kan voeren. Wat is zijn doel met het gesprek en welke bijdrage kan hij leveren om dat gesprek tot een succes te maken? Wat kan de vertrouwenspersoon doen om hem tijdens het gesprek te steunen? In het gesprek zelf komt steeds naar voren dat C zich door de leidinggevende niet gezien en gehoord heeft gevoeld. Zodra die erkenning wordt uitgesproken heeft C ruimte om vervolgafspraken te maken over hoe de samenwerking in de toekomst te verbeteren. Hoewel nog steeds onzeker voelt C zich nu meer in staat beter met zijn leidinggevende te communiceren en is een voorzichtig herstel van de relatie weer mogelijk. Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 9
Aanbevelingen van de vertrouwenspersonen Communiceer tijdig, zorgvuldig en volledig over veranderingen binnen de organisatie. Juist in tijden van crisis is het belangrijk om goed te communiceren over veranderingen binnen de organisatie. Duidelijkheid neemt veel onrust weg. Veel problemen kunnen worden voorkomen door tijdig, zorgvuldig en zo volledig mogelijk te communiceren over de actuele situatie. Dat draagt bij aan een sociaal veilige werkomgeving, zelfs in tijden van crisis. Schakel de vertrouwenspersoon tijdig in. Om te voorkomen dat medewerkers te lang blijven rondlopen met onvrede, is het aan te raden om de vertrouwenspersoon eens uit te nodigen voor een voorlichtingsbijeenkomst. Immers, hoe eerder de vertrouwenspersonen een rol kunnen spelen bij ongewenst gedrag, hoe sneller het probleem uit de wereld geholpen wordt. Niet alleen de medewerkers hebben profijt van het tijdig inschakelen van de vertrouwenspersoon, maar ook het management heeft daar baat bij, zeker in situaties waarin sprake is van sociale onveiligheid. Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 10
Overige activiteiten medewerking aan een onderzoek van studenten over veiligheid op de werkvloer voorlichtingsbijeenkomst Scholing/deskundigheidsbevordering door vertrouwenspersonen Maandelijks intervisie en bespreken casuïstiek 4-daagse training over herstelgericht werken Workshop rondom arbeidsconflicten Workshop: Mediation en emoties LVV congres Vertrouwenspersonen en social media Workshop: Mediation en integriteit Muel Kaptein Conferentie over pesten de Baak (kenniscentrum) Dag van de integriteit BIOS 3-daagse training motiverende gespreksvoering Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 11
Aangesloten organisaties in 2013 A Junis Kinderopvang, Postbus 499, 2400 AL Alphen aan den Rijn Kinderopvang Bodegraven, Postbus 499, 2400 AL Alphen aan den Rijn Kinderdagverblijf Kiekeboe, Henrich de Keijzerplein 35, 1073 SW Amsterdam B Stichting Kinderopvang Barendrecht, Postbus 165, 2990 AD Barendrecht KO Kato & Co / St.Buurtwerk Kralingen-Crooswijk, Spoorhaven 10-18, 2651 AV Berkel en Rodenrijs Stichting Kinderspeelzaal Berkel en Rodenrijs, Anthuriumsingel 148, 2651 NZ Berkel en Rodenrijs D Stichting Het Uilenest, Koningsplein 83, 2611 XG Delft Plukkebol Kindercentrum, Postbus 191, 2600 AD Delft Kinderopvang 2Samen, Postbus 16555, 2500 BN Den Haag Stichting Kinderopvang Schipluiden, Achterdijkshoorn 11, 2635 MK Den Hoorn (ZH) Stichting Peuterspeelzalen Midden-Delfland, Goudappel 3, 2635 MH Den Hoorn (ZH) COKD, Vissersdijk Beneden 25, 3319 GW Dordrecht G De Speelhonk Groep, Postbus 107, 2800 AC Gouda Quadrant Kindercentra, Postbus 2138, 2800 BG Gouda 's-gravenzandse Kinderopvang Stichting, Dresdenweg 1, 2692 AA 's-gravenzande H Stichting De Kinderkoepel, Rijksstraatweg 54 A, 3223 KA Hellevoetsluis Stichting Kinderopvang Hendrik-Ido-Ambacht, Postbus 343, 3340 AH Hendrik-Ido-Ambacht L Stichting Kinderopvang De Kattekop, Wassenaarseweg 8, 2333 AK Leiden Stichting Kinderopvang Leiderdorp, Postbus 9, 2350 AA Leiderdorp Stichting Kinderopvang Snoopy, Waaier 30, 2451 VV Leimuiden M Stichting Kinderopvang Maassluis, Postbus 101, 3140 AC Maassluis Stichting Peutereiland, Beneden Zandpad 7, 3241 GA Middelharnis N Stichting Kwest, Druivenstraat 30, 2671 SK Naaldwijk Kindercentrum De Duinen B.V., Postbus 315, 2910 AH Nieuwerkerk aan den IJssel Kinderopvang DJW B.V., Postbus 315, 2910 AH Nieuwerkerk aan den IJssel Stichting Kinderopvang Liemeer, Anne Hendrik Kooistrastraat 130, 2441 CP Nieuwveen Stichting Kinderopvang Pinkeltjesland, Kersenhof 8, 2201 ZB Noordwijk (ZH) Stichting Kinderopvang Cromstrijen, Postbus 7283, 3280 AB Numansdorp O Stichting Kinderopvang Oegstgeest, Haarlemmerstraatweg 32, 2343 LB Oegstgeest Kivido B.V., Jan Tooropstraat 4, 3262 TE Oud-Beijerland Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 12
P Stichting Peuterspeelzalen te Papendrecht, Poldermolen 4, 3352 TH Papendrecht Stichting Wasko, Poldermolen 4, 3352 TH Papendrecht Stichting Kinderopvang Pijnacker - SKIPPY, Postbus 39, 2640 AA Pijnacker Stichting Peuterwerk Albrandswaard, Forum 112, 3176 TC Poortugaal R Stichting Kinderopvang Ridderkerk, Nikkelstraat 3d, 2984 AM Ridderkerk Stichting Rijswijkse Kinderopvang, Postbus 593, 2280 AN Rijswijk (ZH) IJsselkids BV, Postbus 85014, 3009 MA Rotterdam KindeRdam, Schiekade 34, 3032 AJ Rotterdam Kinderopvang Bimbola, Kortenaerstraat 1, 3012 VB Rotterdam Stichting Activiteiten na Schooltijd, Statensingel 116b, 3039 LT Rotterdam Stichting Kinderopvang BijDeHand, Postbus 85014, 3009 MA Rotterdam Stichting Kinderopvang Frida Dida, s-gravenweg 33, 3062 ZA Rotterdam Stichting Peuteropvang IJsselmonde, Guldenwaard 133a, 3078 AJ Rotterdam Stichting Kinderopvang Irene, Isaac Hubertstraat 153, 3034 CS Rotterdam Stichting Kinderopvang Kralingen, Postbus 4438, 3006 AK Rotterdam Stichting Kinderopvang Rolykids, Binnenhof 72c, 3069 KV Rotterdam S Trias Kinderopvang B.V., Menneweg 73, 2172 HB Sassenheim Komkids, Gerrit Verboonstraat 15, 3111 AA Schiedam Mundo Kinderopvang, Marconiweg 2c, 3112 EP Schiedam V Vlietkinderen, Bucaillestraat 6, 2273 CA Voorburg KindeX B.V., Witte de Withlaan 1c, 2253 XS Voorschoten W Kinderdagverblijf The Clown Club BV, Johan de Wittstraat 33, 2242 LA Wassenaar Stichting Kinderdagverblijf Tik-Tak, Liesveld 1, 2291 VM Wateringen Trumpy Kinderopvang B.V., Rozemarijn 1, 2291 GJ Wateringen Baboffel Kinderdagverblijven BV, Hoogstraat 35, 4251 CH Werkendam Kinderopvang Triangel, Postbus 414, 3440 AK Woerden Z Kinderdagverblijf Ieni Mini, Schoutenhoek 158, 2722 EP Zoetermeer Stichting Kinderopvang Zwijndrecht, Postbus 372, 3330 AJ Zwijndrecht Yes Kinderopvang, Uilenvliet 39, 3333 BS Zwijndrecht Jaarverslag 2013 VKZ / VertrouwenspersonenNederland.nl 13