Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Slokdarmkanker
Deze brochure is ontwikkeld door de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De stichting werkt intensief samen met organisaties en personen die een bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van deze missie, zoals patiëntenorganisaties, vrijwilligers, verenigingen van specialisten en zorgprofessionals, overheden en het bedrijfsleven. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darm-leverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverterings organen bevorderen. Hieronder vallen slokdarm, maag, dunne darm, dikke darm, alvleesklier, lever en galwegen, en het anale gebied. mei 2009 Redactie Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak Oranje Vormgevers Illustraties Van der Zon Visueel Drukwerk Dunnebier Print Artikelcode 5029 Inhoud Slokdarmkanker Een verhaal uit de praktijk Wat is slokdarmkanker? De spijsvertering Hoe ontstaat kanker? Wat is slokdarmkanker? Wat zijn de klachten? Wat is de oorzaak? Wat kan de arts doen? Onderzoek Wat is de behandeling? Operatie Bestraling of radiotherapie Wat kunt u zelf doen? Hoe verder? Extra informatie of vragen? 4 5 5 6 8 9 10 11 11 15 15 17 19 19 20
Een verhaal uit de praktijk Wat is slokdarmkanker? Het gebeurde toen we op vakantie in Frankrijk waren. Ik kreeg steeds vaker het gevoel dat mijn eten niet wilde zakken. Ik dacht eerst dat het door het stokbrood kwam. Maar toen we weer thuis waren, ging het niet over. Ik ben toen direct naar mijn huisarts gegaan. De huisarts stuurde me door naar het ziekenhuis. Daar was ik toen nogal verbaasd over. Nu weet ik beter. In het ziekenhuis kreeg ik allerlei onderzoeken. Ik bleek slokdarmkanker te hebben. Daar schrok ik natuurlijk vreselijk van. Gelukkig bleek de tumor niet door de wand van de slokdarm heen te zijn gegroeid. Ik ben vrij snel geopereerd. Volgens de chirurg lijkt de ziekte nu onder controle. Voor zover je dat natuurlijk bij kanker kunt zeggen. Het is nu drie jaar geleden dat ik geopereerd ben. Ik voel me eigenlijk vrij goed. Wel een beetje moe zo nu en dan, maar wie is dat niet...? Om te begrijpen wat slokdarmkanker is, wordt eerst de werking van de spijsvertering uitgelegd. Daarna wordt uitgelegd hoe kanker ontstaat. Vervolgens krijgt u informatie over de diagnose en de verschillende behandelingen. > De spijsvertering Het verteren van voedsel wordt ook wel spijsvertering genoemd. Alle organen die samen zorgen voor de spijsvertering noemen we het spijsverteringsstelsel. 01 02 In deze brochure krijgt u meer informatie over slokdarmkanker. U kunt lezen wat de mogelijke oorzaken zijn, wat de klachten zijn en wat er eventueel aan te doen is. De spijsvertering begint in de mond. Het voedsel wordt hier fijngekauwd en 11 10 03 09 vermengd met speeksel. Het speeksel zorgt ervoor dat u het voedsel makkelijk door kunt slikken. In het speeksel zitten 04 05 stoffen die het voedsel helpen verteren. 06 Als u het voedsel hebt doorgeslikt komt het in de slokdarm. De slokdarm 07 08 is in feite een soort transportkanaal. De spieren in de slokdarmwand duwen het voedsel naar de maag. Op de overgang van slokdarm naar maag zit een sluitspiertje. Het gaat open als er voedsel vanuit de slokdarm naar de Het spijsverteringskanaal 01 Mond 02 Slokdarm 03 Maag 04 Dunne darm 05 Dikke darm 06 Blinde darm 07 Endeldarm 08 Anus 09 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever Van der Zon Visueel Slokdarmkanker 4 5 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
maag gaat. Daarna gaat het weer dicht. Hierdoor stroomt voedsel en maagsap tot in het omringende weefsel en veel schade veroorzaken. Kwaadaardige cellen uit de maag niet voortdurend terug in de slokdarm. Zo zorgt het sluitspiertje voor kunnen losraken van de tumor. Deze losgeraakte cellen kunnen in de bloedbaan eenrichtingsverkeer. of het lymfestelsel terechtkomen. Via het bloed of de lymfe kunnen ze zich verspreiden door het hele lichaam. Zo kunnen losgeraakte cellen van een tumor In de maag wordt voedsel gekneed en vermengd met maagsap. Dit maagsap uit de slokdarm zich nestelen in bijvoorbeeld de lever of de longen. In de lever of wordt door de maag aangemaakt en het bevat onder andere zoutzuur. Het zure longen kunnen vervolgens door celdeling weer nieuwe tumoren ontstaan. Deze maagsap bevordert de verdere vertering van het voedsel in de maag. Daarnaast tumoren, die ontstaan zijn door het verplaatsen van kwaadaardige cellen, noemen vormt het zoutzuur een barrière tegen eventuele ziekmakende bacteriën die u we uitzaaiingen of metastasen. met het eten binnenkrijgt. Daarna gaat de voedselbrij via de maaguitgang in kleine porties door naar de dunne darm. In de dunne darm vindt het grootste deel van de voedselvertering plaats. Belangrijke voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm door het lichaam opgenomen. De dunne darm gaat over in de dikke darm. De dikke darm onttrekt water en zouten aan deze dunne brij. Wat daarna overblijft is de normale vaste ontlasting. De ontlasting wordt door de dikke darm naar de endeldarm geduwd. Als er ontlasting in de endeldarm komt voelt u aandrang. De spijsvertering is voltooid als de ontlasting via de anus het lichaam verlaat. 03 01 > Hoe ontstaat kanker? Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen. Die cellen zijn niet allemaal hetzelfde. Een slokdarmcel ziet er bijvoorbeeld heel anders uit dan een huidcel of een bloedcel. Cellen verouderen of raken beschadigd. Ze moeten daarom constant vervangen worden. Nieuwe cellen ontstaan door celdeling: uit één cel ontstaan twee nieuwe cellen. Die twee nieuwe cellen gaan zich ook weer delen, waarna de vier nieuwe cellen zich weer gaan delen, enzovoort. Bij kanker is deze celdeling verstoord. Cellen blijven zich in snel tempo delen, 02 04 ook al is het niet nodig om verouderde of beschadigde cellen te vervangen. De spronkelijke cel. Ze zijn anders van structuur en hebben geen nuttige functie. Het zijn kwaadaardige cellen. Na verloop van tijd ontstaat een opeenhoping van 01 Kankercel tussen gezonde cellen 02 Verstoorde (ongecontroleerde) deling van kankercellen: een kwaadaardige tumor 03 Kankercellen groeien in een bloedvat of lymfevat en verspreiden kwaadaardige cellen. Dit wordt een kwaadaardig gezwel of ook wel kanker zich door het lichaam 04 Via een bloedvat of lymfevat komt een kankercel ergens anders in het genoemd. Deze tumor kan steeds groter worden. De tumor kan zich uitbreiden Slokdarmkanker Ontstaan van kanker lichaam terecht. Hier ontstaat een uitzaaiing. 6 7 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Van der Zon Visueel cellen die door deze verstoorde celdeling ontstaan, zijn niet hetzelfde als de oor-
> Wat is slokdarmkanker? Bij slokdarmkanker is er een kwaadaardige tumor in de slokdarm ontstaan. Er zijn verschillende typen slokdarmkanker. De meest voorkomende typen zijn: > het plaveiselcelcarcinoom Deze tumor ontstaat meestal boven in de slokdarm, in het slijmvlies dat de binnenkant van de slokdarm bekleedt. > het adenocarcinoom Deze tumor ontstaat meestal in het slijmvlies onder in de slokdarm. Een tumor in de slokdarm kan op verschillende manieren groeien: langs de wand van de slokdarm van boven naar beneden of andersom; dwars door de slokdarmwand heen in aangrenzende weefsels en organen. Slokdarmkanker is een ernstige ziekte die de laatste jaren steeds vaker voorkomt. Slokdarmkanker gaat vaak gepaard met uitzaaiingen. Per jaar wordt de ziekte in Nederland bij ongeveer 1.500 mensen vastgesteld. Slokdarmkanker komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De meeste mensen zijn tussen 50 en 70 jaar oud. Wat zijn de klachten? Slokdarmkanker veroorzaakt in het begin meestal nog geen klachten. De klachten ontstaan vaak pas als de tumor zich flink heeft uitgebreid. Hierdoor wordt slokdarmkanker meestal pas laat ontdekt. Tumor in de slokdarm 01 De doorgang voor voedsel is vernauwd, vanwege de tumor in de slokdarm Bij slokdarmkanker is er een grote kans op uitzaaiingen naar andere delen van het lichaam. Uitzaaiingen van slokdarmkanker komen vooral voor in de lymfeklieren, de longen en de lever. 01 Van der Zon Visueel De klachten die kunnen ontstaan zijn: het gevoel dat voedsel niet goed zakt in de slokdarm. Dit worden passageklachten genoemd; verminderde eetlust; onverklaarbaar gewichtsverlies; een pijnlijk en/of vol gevoel in de buurt van het borstbeen; duizeligheid en vermoeidheid; dit zijn klachten die kunnen ontstaan door bloedarmoede. Bloedarmoede kan ontstaan door langdurig bloedverlies uit de beschadigde slokdarm; een teerachtige, pikzwarte ontlasting door bloedverlies uit een beschadigde slokdarm; het braken van bloed. Als u last heeft van één of meerdere van deze klachten, is het verstandig om naar de huisarts te gaan. De huisarts zal u doorverwijzen voor verder onderzoek. Deze Slokdarmkanker 8 9 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
klachten hoeven lang niet altijd op slokdarmkanker te wijzen. Ze kunnen ook veroorzaakt worden door andere aandoeningen van de slokdarm of van de maag. Wat is de oorzaak? De precieze oorzaak van slokdarmkanker is onduidelijk. Wel zijn er een aantal risicofactoren bekend, die de kans op slokdarmkanker vergroten. Deze risicofactoren zijn: Wat kan de arts doen? Als u last hebt van één of meer van de genoemde klachten is het verstandig dat u meteen naar uw huisarts gaat. Uw huisarts kan beoordelen of verder onderzoek noodzakelijk is. Waarschijnlijk verwijst hij u direct door naar een internist of maag-darm-leverarts (MDL-arts). Deze arts bespreekt met u welke klachten u precies hebt. Ook wordt u uitgebreid lichamelijk onderzocht. Daarna is verder onderzoek nodig om de juiste diagnose te stellen. > Roken en overmatig alcoholgebruik Vooral de combinatie van deze twee factoren verhoogt het risico. Dit geldt vooral voor het type slokdarmkanker dat plaveiselcelcarcinoom heet. > Terugstromen van maagzuur in de slokdarm Als er regelmatig maagzuur vanuit de maag terugvloeit naar de slokdarm raakt het slijmvlies van de slokdarm beschadigd. Dit terugstromen van maagzuur in de slokdarm wordt ook wel reflux genoemd. Na verloop van tijd raakt het slijmvlies van de slokdarm chronisch ontstoken. Door de chronische ontsteking veranderen de cellen in het slijmvlies van de slokdarm. We noemen dit een Barrett-slokdarm, naar de arts die dit verschijnsel voor het eerst heeft beschreven. Patiënten met een Barrett-slokdarm hebben een verhoogde kans op slokdarmkanker. Dit gaat dan met name om het adenocarcinoom. Een adenocarcinoom ontstaat vrijwel altijd uit een Barrett-slokdarm. > Ongezonde en eenzijdige voeding Het eten van weinig groente en fruit lijkt de kans op slokdarmkanker te vergroten. > Overgewicht > Onderzoek Om afwijkingen aan de slokdarm aan te tonen, zijn er verschillende onderzoeken mogelijk. Dit wil echter niet zeggen dat deze onderzoeken bij u allemaal nodig zijn. Uw arts bepaalt welke onderzoeken in uw geval het meest geschikt zijn. Om de diagnose te stellen wordt er allereerst bloedonderzoek en een endoscopie uitgevoerd. > Bloedonderzoek Met bloedonderzoek kan onder andere bloedarmoede worden vastgesteld. De uitslag van het bloedonderzoek geeft de arts belangrijke informatie over uw lichamelijke conditie. Bloedonderzoek kan geen slokdarmkanker aantonen. > Endoscopie Een endoscopie is een kijkonderzoek. Bij een endoscopie van de slokdarm wordt de binnenkant van de slokdarm bekeken met behulp van een endo scoop. De endoscoop is een dunne, flexibele slang die via de mond in de slokdarm wordt geschoven. Aan het uiteinde van de slang zit een lampje en een camera. Het lampje zorgt ervoor dat de arts de binnenkant van de slokdarm goed kan bekijken. Slokdarmkanker 10 11 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
De camerabeelden van de slokdarm worden op een beeldscherm weergegeven. Deze beelden kunnen ook worden bewaard. Dit maakt het mogelijk om ook na de endoscopie alles nog eens rustig te bekijken. Tijdens een endoscopie kan de arts een stukje weefsel uit de slokdarm wegnemen. Dit heet een biopsie. Bij een biopsie schuift de arts een instrument door de holle buis naar beneden. Met dit instrument wordt een stukje weefsel (biopt) uit de wand van de slokdarm weggehaald. Dit weefsel wordt onder de microscoop bekeken. Als uit de endoscopie blijkt dat u slokdarmkanker hebt, wordt er extra onder zoek gedaan. Verder onderzoek is nodig om te bekijken hoe ver de tumor zich in de slokdarm heeft uitgebreid. Ook moet worden onderzocht of de tumor zich al heeft uitgezaaid naar andere organen, zoals bijvoorbeeld de lymfeklieren, longen of lever. Mogelijke vervolgonderzoeken zijn: een echografie, een echogeleide punctie, een CT-scan of een endo-echografie. Op basis van de resultaten van deze onderzoeken kan de arts de beste behandeling kiezen. > Echografie Meestal wordt er een echografie gemaakt van het halsgebied en in sommige gevallen ook van de bovenbuik. Bij een echografie wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven. Tijdens het onder - zoek ligt u op een onderzoekstafel. Uw huid wordt voor dit onderzoek ingesmeerd met een gel die geluidsgolven goed geleidt. De arts beweegt het echoapparaat over de huid van uw hals en/of buik. Het echoapparaat is een instrument dat geluidsgolven uitzendt en de teruggekaatste geluidsgolven opvangt. De teruggekaatste geluidsgolven worden weergegeven op een beeldscherm. Meestal kunt u tijdens het onderzoek zelf meekijken op het beeldscherm. Een echografie is een eenvoudig en pijnloos onderzoek. > Echogeleide punctie Met behulp van een echografie kan afwijkend weefsel zichtbaar worden. Het is dan mogelijk om tijdens de echografie een stukje van dit afwijkende weefsel weg te halen. Dit is een zogenoemde echogeleide punctie. Het wegnemen van weefsel wordt een punctie of biopsie genoemd. Bij een echogeleide punctie wordt eerst met behulp van de echo de exacte plaats van de afwijking bepaald. Daarna prikt de arts met een speciale naald van buiten af door de huid in het afwijkende weefsel. Van dit afwijkende weefsel wordt een stukje weggehaald en samen met de naald naar buiten gebracht. Dit stukje weefsel (biopt) wordt onderzocht onder de microscoop. Een punctie kan heel even pijnlijk zijn. > CT-scan of computertomografie Dit is een onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van röntgenstralen. Tijdens het onderzoek wordt u heel langzaam door een kokervormige scanner bewogen. De scanner maakt een hele serie gedetailleerde foto s van de slokdarm. Vaak krijgt u van tevoren een contrastvloeistof ingespoten. Hierdoor worden de afbeeldingen duidelijker. Op de foto s is te zien of er een tumor is en hoe groot de tumor is. Ook is te zien of de tumor is doorgegroeid in borst- of buikholte en of er uitzaaiingen zijn naar andere delen van het lichaam. > Endo-echografie Met een endo-echo kan de grootte van de tumor worden bepaald. Dit onderzoek is een combinatie van een endoscopie met een echografie. Aan het eind van de flexibele slang (endoscoop) die via de mond in de slokdarm wordt gebracht zit een echo-apparaat. Met dit instrument wordt de slokdarm en de omgeving van de slokdarm van binnenuit zichtbaar gemaakt. De echografie-beelden worden getoond op een beeldscherm. Het is ook mogelijk om tijdens de endo-echo een punctie te doen. De arts neemt dan uit afwijkend weefsel een klein hapje weg. Dit weefsel wordt onder de microscoop verder onderzocht. Voor een endo-echografie moet u nuchter zijn. Het onderzoek gebeurt onder lichte narcose. U merkt er daarom heel weinig van. De punctie doet ook vrijwel geen pijn. Slokdarmkanker 12 13 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Soms is nog extra onderzoek nodig. Er kan dan een bronchoscopie of een kijkoperatie worden uitgevoerd. > Bronchoscopie Een bronchoscopie is een endoscopisch onderzoek. Het onderzoek wordt gedaan met een bronchoscoop. Dit is een flexibele slang die via de mond tot in de luchtwegen wordt geschoven. De arts kan zo de luchtwegen (bronchiën) goed bekijken. Dit onderzoek wordt gedaan om te bepalen of de tumor is doorgegroeid tot in de luchtwegen. Tijdens een bronchoscopie kan de arts ook kleine stukjes weefsel weghalen. (biopsie). Dit stukje weefsel (biopt) wordt onder de microscoop onderzocht. Om te zorgen dat u van een bronchoscopie weinig last hebt, krijgt u meestal een roesje. > Kijkoperatie (Laparoscopie) Soms is het na allerlei onderzoeken toch nog niet zeker hoe groot de tumor is en of de tumor in andere organen is doorgegroeid. In dat geval wordt een kijkoperatie uitgevoerd. Deze kijkoperatie gebeurt onder algehele narcose. Door middel van een paar kleine sneetjes brengt de chirurg kijkinstrumenten in de bovenbuik. Op die manier kan hij de slokdarm en de omgeving van uw slokdarm goed bekijken. Wat is de behandeling? Aan de hand van de uitslagen van alle onderzoeken bepaalt de arts welke behandeling mogelijk is. Afhankelijk van de ernst van de slokdarmkanker krijgt u een: > een curatieve behandeling Een curatieve behandeling is een behandeling die gericht is op genezing. Bij slokdarmkanker is een curatieve behandeling alleen mogelijk als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt. > een palliatieve behandeling Slokdarmkanker geeft meestal pas klachten als de tumor zich al behoorlijk heeft uitgebreid. Genezen van slokdarmkanker is dan vaak niet meer mogelijk. In dat geval krijgt u een palliatieve behandeling. Een palliatieve behandeling is bedoeld om de ziekte zoveel mogelijk af te remmen en de klachten te verminderen. De meest voorkomende behandelingen bij slokdarmkanker zijn: een operatie, bestraling, chemotherapie of het plaatsen van een stent. > Operatie Een operatie is alleen mogelijk als de tumor niet door de slokdarmwand tot in het omringende weefsel is doorgegroeid. Ook mogen er geen uitzaaiingen zijn naar andere delen van het lichaam. Helaas is dit niet altijd van te voren met zekerheid vast te stellen. Soms blijkt dit pas tijdens de operatie. De chirurg kan de tumor dan niet in zijn geheel verwijderen of hij ziet dat er toch uitzaaiingen zijn. Op dat moment moet hij soms besluiten om niet verder te opereren. Een operatie is een ingrijpende behandeling. Zorg daarom dat u in een zo goed Slokdarmkanker 14 15 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
mogelijke conditie verkeert. U kunt dan goed voorbereid de operatie ondergaan. Als u niet voldoende kunt eten, krijgt u sondevoeding. Deze vloeibare voeding komt via een dun slangetje (sonde) rechtstreeks in de maag of darm terecht. Is sondevoeding niet mogelijk, dan krijgt u via een infuus in een ader de noodzakelijke voedingsstoffen toegediend. Om bij de tumor te komen, maakt de chirurg een opening in uw buik en in de hals. Soms is ook nog een opening in uw borstkas nodig. Daarna wordt de tumor verwijderd samen met een deel van het omringende weefsel. Ook worden de lymfeklieren in de omgeving van de tumor weggehaald. Nadat het stuk slokdarm samen met de tumor is verwijderd, wordt het overgebleven deel van de slokdarm weer aan de maag vastgehecht. Dit kan op verschillende manieren: > Als het onderste deel van de slokdarm is verwijderd, wordt het bovenste deel van de slokdarm weer met de maag verbonden. Om dit mogelijk te maken wordt van de maag een soort buis gemaakt. Dit deel van de maag wordt daarna naar boven verplaatst en aan het overgebleven stuk slokdarm vastgemaakt. Dit heet een buismaag. Deze operatie wordt het meest toegepast. > Als de tumor tegen de maag aanzit, wordt vaak ook een stuk van de maag verwijderd. Voor het maken van een verbinding tussen slokdarm en maag kan een stuk van de dikke darm worden gebruikt. > Als de tumor in het bovenste deel van de slokdarm zit, gebruikt de chirurg soms een stuk dunne darm voor een nieuwe verbinding. Na de operatie ligt u een paar dagen op de afdeling Intensive Care. Daarna gaat u naar de verpleegafdeling om verder te herstellen. De eerste tijd na de operatie krijgt u sondevoeding via een opening in uw buikwand (voedingsstoma). Dit is nodig om de littekens in de slokdarm goed te laten genezen. Als sondevoeding niet mogelijk is, krijgt u een voedingsinfuus. Dit is een speciaal infuus, waarbij de voeding direct in de bloedbaan wordt toegediend. Na verloop van tijd mag u vloeibare voeding. Daarna gaat u voorzichtig over op vaste voeding. Voor een deskundig voedingsadvies verwijst de specialist u door naar een diëtist. Meer informatie over sondevoeding vindt u in de brochure Sondevoeding via een voedingsstoma. > Bestraling of radiotherapie Kankercellen gaan kapot door bestraling met radioactieve stoffen. Bestraling is mogelijk op twee manieren: 01 02 04 03 > Uitwendige bestraling Hierbij wordt de tumor van buitenaf bestraald. De straling moet door de huid heen de tumor bereiken. Deze uitwendige bestraling duurt een paar minuten en wordt vier à vijf keer per week herhaald. Hoe lang de totale periode is dat u bestraald wordt, hangt van uw persoonlijke situatie af. Buismaag 01 Tumor in de slokdarm 02 Maag 03 Buismaag 04 Overgebleven stuk slokdarm Van der Zon Visueel > Inwendige bestraling Hierbij wordt de tumor van binnenuit bestraald. Dit gebeurt via een slangetje dat in de slokdarm wordt gebracht, tot dichtbij de tumor. De bestraling kan in totaal enkele minuten tot een uur duren. Het voordeel van inwendige bestraling is dat Slokdarmkanker 16 17 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
er zo min mogelijk gezond weefsel wordt beschadigd. Inwendige bestraling wordt ook wel brachytherapie genoemd. Wat kunt u zelf doen? Bij de bestraling worden niet alleen de kankercellen, maar ook gezonde cellen beschadigd. Dit kan bijwerkingen veroorzaken, zoals vermoeidheid, misselijkheid, een zere keel en een pijnlijke slokdarm. Door irritatie van het slijmvlies van de slokdarm worden de passageklachten soms tijdelijk iets erger. > Chemotherapie Bij chemotherapie worden via een infuus medicijnen toegediend. Deze medicijnen worden ook wel cytostatica genoemd. Chemotherapie remt de celdeling, waardoor ook de groei van de tumor wordt afgeremd. Chemotherapie wordt meestal geadviseerd als er uitzaaiingen zijn. De arts stelt van te voren vast hoe lang en welke dosis cytostatica u krijgt. Chemotherapie wordt vaak in combinatie met een andere behandeling gegeven. Bijvoorbeeld vóór of na een operatie of in combinatie met bestraling. Chemotherapie veroorzaakt bij veel mensen bijwerkingen. De bijwerkingen zijn: vermoeidheid, misselijkheid, haaruitval en aften in de mond. Deze bijwerkingen zijn voor veel mensen erg belastend. Bespreek van tevoren met uw arts of verpleegkundige wat u kunt verwachten en wat u er het beste tegen kunt doen. > Een stent of endoprothese Als slokdarmkanker niet geopereerd kan worden, kunt u steeds meer last krijgen van passageklachten. Eten is daardoor vaak een groot probleem. Om te zorgen dat u weer beter kunt eten, krijgt u een stent in de slokdarm geplaatst. Een stent is een buisje dat met behulp van een endoscopie in de slokdarm wordt geschoven. Op de hoogte van de tumor wordt de ingeklapte stent losgelaten. Daar ontplooit de stent zich en zet zich vast in de slokdarmwand. Op deze manier zorgt een stent ervoor dat de vernauwde slokdarm opgerekt wordt. Het voedsel kan dan beter door de slokdarm heen, waardoor u weer makkelijker kunt eten. Een stent wordt geplaatst onder een roesje. Daardoor merkt u er nauwelijks iets van. Een andere naam voor een stent is voedingsbuisje of endoprothese. U kunt uw conditie zo goed mogelijk op peil houden door: gezond en gevarieerd te eten. Eet vooral veel groente, fruit en volkoren producten; te zorgen dat u goed en voldoende slaapt; niet te roken; weinig of geen alcohol te drinken; zo veel mogelijk te bewegen, bij voorkeur in de buitenlucht; dingen te doen die u leuk vindt; niet te veel te piekeren. Hoe verder? Na een slokdarmoperatie hebben veel mensen last van vermoeidheid en pijn. Na verloop van tijd worden de klachten in het algemeen wat minder. Soms ontstaan er opnieuw passageproblemen. Dit wordt veroorzaakt doordat de verbinding tussen de buismaag en het restant van de slokdarm te nauw is geworden. Dit kan ook optreden bij de verbinding tussen het stuk dikke darm en het restant van de slokdarm. Deze vernauwing wordt behandeld door de slokdarm op te rekken. Door dit oprekken wordt de slokdarm weer wat wijder. Soms moet deze behandeling na enige tijd worden herhaald. Het oprekken van de slokdarm gebeurt tijdens een endoscopie. Slokdarmkanker 18 19 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Voedingsproblemen komen na een slokdarmoperatie regelmatig voor. Het is dan belangrijk om een diëtist om advies te vragen. Een diëtist kan goed beoordelen of uw voeding alle noodzakelijke voedingsstoffen bevat. De diëtist geeft een persoonlijk voedingsadvies dat is aangepast aan uw eigen situatie. Slokdarmkanker is een ernstige ziekte. De ziekte zorgt ervoor dat uw leven en dat van uw naasten plotseling erg verandert. U krijgt te maken met angst, onzekerheid en verdriet. Het is onzeker of u wel behandeld kunt worden, want slokdarmkanker wordt vaak pas in een laat stadium ontdekt. Het is misschien ook nog onzeker of u wel behandeld wilt worden. Praat hierover met uw arts. Hij kan u veel informatie en advies geven. Zorg goed voor uzelf en probeer de adviezen van uw arts en diëtist op te volgen. Zo zorgt u ervoor dat u zo lang mogelijk fit blijft en zo aangenaam mogelijk kunt leven. Extra informatie of vragen? Hebt u nog vragen over uw klachten, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn 0900-20 25 625 ( 0,15 pm) op werkdagen van 10.00 tot 14.00 uur E-mail voorlichting@mlds.nl Internet www.mlds.nl Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over ander onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Kijk dan in het brochureoverzicht op pagina 22 voor extra informatie. > Stichting Doorgang p/a Nederlandse Federatie Kankerpatiënten Verenigingen (NFK) Postbus 8152, 3503 RD Utrecht Telefoon: 088 00 29 775 Internet: www.stichtingdoorgang.nl E-mail: secretariaat@stichtingdoorgang.nl Deze patiëntenvereniging behartigt de belangen van patiënten, geeft informatie en biedt lotgenotencontact aan. Bent u op zoek naar een deskundige diëtist, neem dan contact op met: > de Nederlandse Vereniging van Diëtisten Telefoon: 030 63 46 222 Internet: www.nvdietist.nl Op deze website kunt u een lijst downloaden met adressen van diëtisten bij u in de buurt. Wilt u meer informatie over kanker, neem dan contact op met: > KWF Kankerbestrijding (KWF) Delflandlaan 17 1602 EA Amsterdam Informatielijn 0800-022 66 22 Internet www.kwfkankerbestrijding.nl Kijk voor uitgebreide informatie en een forum over slokdarmkanker op www.slokdarmkanker.info Slokdarmkanker 20 21 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Overzicht brochures Deze brochures kunt u bestellen in de webshop op onze website www.mlds.nl, of via onze Infolijn, telefoon 0900 20 25 625 ( 0,15 per minuut). Lever- gal- en Voeding Slokdarm- en alvleesklier- en spijs- Algemene Maagbrochures brochures Darmbrochures vertering Onderzoek Kinderen Sondevoeding brochures Brandend maagzuur Maagkanker Maagklachten Maagzweer Slokdarmkanker Alvleesklierontsteking Galstenen Hepatitis Kanker in de lever Levercirrose Levertransplantatie Aambeien Coeliakie Darmflora Diarree Dikkedarmkanker Dikke darmpoliep Divertikels Leveraandoeningen door alcoholgebruik Ontlastingsincontinentie Spijsvertering bij 50+ ers Voeding bij leveraandoeningen Voeding bij MDLaandoeningen Colonoscopie ERCP Gastroscopie Sigmoïdoscopie Buikpijn bij kinderen Diarree bij kinderen Rottige buiken boekje Verstopping bij kinderen Sondevoeding bij u thuis Sondevoeding via een neussonde Sondevoeding via een voedingsstoma Corporate brochure Preventiebrochure Preventie van spijsverteringsaandoeningen Pouch Prikkelbare Darm Syndroom Verstopping Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Slokdarmkanker 22 23 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen