FORUM Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt: effecten van de economische crisis 2 e kwartaal 29 Groei van werkloosheid onder zet door! In het 2 e kwartaal van 29 groeide de werkloosheid onder (niet-westers) van 77 tot duizend. Het werkloosheidspercentage steeg van naar 11%. De totale werkloosheid in Nederland nam toe met duizend, van, naar,%. Een kwart van deze stijging kwam voor rekening van de, hoewel zij slechts % van de beroepsbevolking vormen. Allochtone vrouwen worden harder getroffen door de economische crisis dan de mannen. Vooral Surinaamse en overige allochtone vrouwen zijn nu vaker werkloos dan in het 1 e kwartaal. De werkloosheid onder Turkse vrouwen is juist gedaald. In de leeftijdsgroep van 1 tot 2 jaar nam de werkloosheid onder Surinamers en vooral onder overig niet westerse toe. Daarentegen daalde de werkloosheid onder jonge Turken en Marokkanen, vooral dank zij de meisjes/vrouwen. Terwijl het aantal met een vaste baan is afgenomen, bleef het aantal flexibele banen onder hen constant. In het 2 e kwartaal is het aantal zelfstandige ondernemers gedaald, vooral onder Marokkanen en overige niet westerse. Het aantal werkende met een laag functieniveau is gestegen. Meer zijn in het 2 e kwartaal werkzaam geworden in de handel. Ondanks de groei van het aantal banen in de horeca en de bouw, werkten er minder in deze sectoren dan in het 1 e kwartaal. @Forum, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling, september 29
FORUM volgt sinds 29 nauwgezet de gevolgen van de economische crisis voor de allochtone bevolking. Daarvoor analyseert het kennisinstituut de kwartaalcijfers van het CBS 1. De conclusie van de vorige meting, waarin stond dat allochtone werknemers de dans nog ontspringen, is door de nieuwe gegevens achterhaald. WERKLOOSHEID ETNISCHE GROEPEN Stijging van werkloosheid onder 2 Het aantal werklozen in Nederland is in het 2 e kwartaal toegenomen met duizend. In totaal waren 7 duizend personen werkloos. Het (algemene) werkloosheidspercentage steeg van, naar,%. Het aantal werklozen van allochtone herkomst steeg van 77 naar duizend, waarmee het werkloosheidspercentage met 1 procentpunt toenam, van naar 11. Een kwart van de totale groei van de werkloosheid in dit kwartaal komt voor rekening van de, die ongeveer % van de Nederlandse beroepsbevolking vormen. Figuur 1 2 2 1 Werkloosheid naar etnische groep en van mannen, vrouwen, jongens en meisjes, 1e en 2e kwartaal 29, in % 1e kwartaal 29 2e kwartaal 29 11 9 11 11 11 11 2 121 11 12 12 totaal Nederland autochtonen totaal Turken Marokkanen Surinamers Antillianen/Arubanen overige nietwesterse De werkloosheid ontwikkelt zich niet gelijkmatig over de etnische groepen. Terwijl de werkloosheid onder de meeste groepen steeg, is er onder Turken sprake van een lichte daling. mannen vrouwen mannen 1-2 jaar vrouwen 1-2 jaar Allochtone vrouwen harder getroffen door crisis De werkloosheid onder allochtone vrouwen is in het 2 e kwartaal gestegen van naar 12%. Daarmee zijn zij relatief vaker werkloos zijn dan mannen (11%). De werkloosheid groeide met name onder Surinaamse vrouwen, en vrouwen van overig niet westerse herkomst. Turkse vrouwen daarentegen zijn minder werkloos dan in het 1 e kwartaal (figuur 2). De 1 De cijfers van het CBS zijn gebaseerd op de Enquête Beroepsbevolking die doorlopend wordt afgenomen onder de Nederlandse bevolking. 2 Waar in deze notitie gesproken wordt van, worden niet westerse bedoeld, dat wil zeggen, verblijfsgerechtigde personen die geboren zijn in een niet-westers land, dan wel met minimaal één ouder uit een niet-westers land. 2
werkloosheid van allochtone vrouwen is in het 2 e kwartaal sneller gegroeid dan die van autochtone vrouwen. Figuur 2 1 12 9 6 Werkloosheid onder naar geslacht, 1e en 2e kwartaal 29, in % 1e kw. 29 2e kw. 29 11 9 1 12 11 9 11 1 12 11 9 9 12 1 11 man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw autochtoon totaal nietwesterse Turks Marokkaans Surinamers Antillianen overig nietwesters De stijging van werkloosheid onder allochtone mannen komt op het conto van Marokkaanse en Antilliaanse mannen. Tweede generatie heeft het moeilijker dan de eerste generatie Over het algemeen kennen in Nederland geboren mannen en vrouwen, de tweede generatie, een hogere werkloosheid dan hun herkomstgenoten die in het buitenland zijn geboren. De grootste verschillen doen zich in dit opzicht voor bij Surinaamse vrouwen en bij Turkse en Marokkaanse mannen. 17% van de 2 e generatie Surinaamse vrouwen is werkloos, tegenover 7% van de eerste generatie. Turkse vrouwen en Turkse jongeren (1-2 jaar) vormen overigens een opvallende uitzondering: de eerste generatie is nu vaker werkloos dan de tweede. Figuur 2 16 Werkloosheid naar herkomst, geslacht en generatie, 2e kwartaal 29, in % eerste generatie tweede generatie 12 11 11 1 1 12 7 12 1 11 man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw autochtoon totaal Turks Marokkaans Surinamers
Groei van jeugdwerkloosheid De werkloosheid onder allochtone jongeren bereikte in 2 een hoogtepunt (27%). Daarna volgde een sterke daling tot 1% in 27. Sinds het e kwartaal van 2 is er weer sprake van een stijging. Allochtone jongeren lijden zwaarder onder de crisis dan hun oudere landgenoten. In het 2 e kwartaal groeide de werkloosheid van de 1-2 jarigen van 19 naar 21%. Ook onder de 2- jarigen nam de werkloosheid toe, van naar 11%. Opvallend is dat de werkloosheid onder de -plussers juist is gedaald. Mogelijk hangt dat samen met de stevigere arbeidspositie van ouderen, zoals een vaste baan en vakbondlidmaatschap. Figuur 2 2 Werkloosheid naar leeftijd, 1e en 2e kwartaal 29, in % 1e kw. 29 2e kw. 29 1 19 9 21 1 11 1 tot 2 jaar 2 tot jaar tot jaar tot jaar tot 6 jaar Werkloosheid onder Turkse en Marokkaanse jongeren nog hoog, maar daalt! Wanneer we inzoomen op de jongste leeftijdsgroep (figuur ) dan zien we twee verschillende ontwikkelingen. De werkloosheid onder jonge Turken daalde in het 2 e kwartaal van 2 naar 19%, en onder Marokkanen van 2 naar 21%. Onder de andere groepen leeftijdgenoten steeg de werkloosheid juist. De stijging onder de overig jongeren van 12 naar 2% is dramatisch te noemen. De hoogste werkloosheid onder 1-2 jarigen vinden we nu bij Surinamers (2%). De aantallen Antillianen en Arubanen in de leeftijd van 1 tot 2 jaar in de steekproef van het 1 e kwartaal zijn te gering om uitspraken te kunnen doen.
Figuur Werkloosheid onder 1-2 jarigen naar etniciteit, 1e en 2e kwartaal 29, in % 1e kw. 29 2e kw. 29 2 2 1 9 19 2 22 12 21 19 2 21 autochtoon totaal nietwesterse Turks Marokkaans Surinamers Antillianen overig nietwesters Wel zijn er grote verschillen tussen mannen en vrouwen (figuur 6). De werkloosheid van jonge allochtone vrouwen is het afgelopen kwartaal sterk gestegen van 1% naar 2%, terwijl die van jonge allochtone mannen is gedaald van 2 tot 21%. De stijging onder vrouwen komt vooral op conto van de Surinaamse jonge vrouwen (van 17 naar 2%). Onder Turkse vrouwen is juist sprake van dalende werkloosheid. De werkloosheid onder Marokkaanse jongens van 1 tot 2 jaar blijft vrijwel stabiel op hoog niveau (29%). Figuur 6 2 2 1 Werkloosheid onder jongeren van 1 tot 2 jaar naar herkomst en geslacht, 1e en 2e kwartaal 29, in %. 1e kw. 29 2e kw. 29 9 2 1 2 26 21 2 19 1 29 man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw autochtoon totaal nietwesterse Turks Marokkaans Surinamers overig nietwesters Allochtonen buiten de Randstad vaker werkloos In het 2 e kwartaal steeg de werkloosheid onder met name in de provincies Groningen (van 1% naar 16%), Noord-Holland en Noord-Brabant. Daarentegen constateren we een daling in Friesland (dat nog steeds de lijst aanvoert met 22%) en Gelderland (Zie figuur 7). Voor autochtonen zijn de kwartaalverschillen naar provincie aanzienlijk kleiner. Hoewel de aantallen te gering zijn om te verschijnen in figuur 6, zijn waarschijnlijk ook de jonge overig niet westerse allochtone vrouwen vaker werkloos geworden. Uit figuur 2 bleek namelijk dat de vrouwen uit deze groep harder werden getroffen dan de mannen.
Figuur 7 2 2 1 Werkloosheid per provincie van autochtonen en, 1e en 2e kwartaal 29, in % Autochtonen 1e kw. Autochtonen 2e kw. Niet-westerse 1e kw. Niet-westerse 2e kw. 6 6 1 16 2 22 Groningen Friesland Drenthe 1 1 12 7 11 Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Noord- Holland Zuid- Holland Zeeland 1 1 1 1 Noord- Brabant Limburg In de Randstad is de werkloosheid onder duidelijk lager dan in de noordelijke en zuidelijke provincies (figuur 7). In de regio Zuidwest-Overijssel (Deventer en omstreken) is zelfs % van de werkloos. Laagopgeleide zijn vaker werkloos In het 2 e kwartaal steeg de werkloosheid bij alle opleidingsniveaus met ongeveer 1 procentpunt. (zie tabel 2 in bijlage). De grootste stijgers zijn laagopgeleide Surinamers (van 1 naar 16%) en laagopgeleide overige (van 11 naar 1%). Onder Turkse laagopgeleiden daalde juist de werkloosheid in het 2 e kwartaal. Laagopgeleiden zijn vaker werkloos dan hoog opgeleiden. 1% van de laagopgeleide is werkloos in het 2 de kwartaal, tegenover 6% van laagopgeleide autochtonen. 6
ONTWIKKELINGEN IN DE WERKGELEGENHEID VAN ALLOCHTONEN Naast gegevens over werkloosheid kunnen ook cijfers over de ontwikkeling van de werkgelegenheid en het aandeel in vaste en flexibele banen de effecten van de crisis weerspiegelen. Alleen groei van aantal allochtone werkenden in laagste functies Vergeleken met het 1 e kwartaal zijn in de meeste functieniveaus minder werkzaam. Alleen in beroepen op elementair en op wetenschappelijk functieniveau is hun aantal gestegen. Minder met een vaste baan Het aantal flexibele banen in Nederland nam toe van 16 naar duizend banen. De stijging zit vooral bij oproep- en invalkrachten en overige flexibele medewerkers, want het aantal uitzendkrachten is wel gedaald. De stijging is vrijwel geheel aan autochtone werknemers toe te schrijven. Net als in het vorige kwartaal zijn er zo n 92 duizend flexibele werknemers met een herkomst. Terwijl het aantal autochtone werknemers met een vaste baan stabiel is gebleven, daalde het aantal allochtone werknemers met een vast contract van 17 naar duizend. De daling is onder Surinamers is het grootst. Alleen bij de Turkse Nederlanders bleef het aantal vaste banen stabiel. Allochtonen vissen achter het net Terwijl het totaal aantal werkzame personen in het 2 e kwartaal groeide met duizend, daalde het aantal allochtone werkenden juist met 1 duizend (2%), van 677 naar 66 duizend (zie tabel 1 in de bijlage). Deze daling geldt niet voor alle groepen, want het aantal Turkse werkenden is in het afgelopen kwartaal toegenomen. In het 2 e kwartaal is de werkgelegenheid van vooral gedaald in de zakelijke dienstverlening en vervoer & communicatie (beide 6 duizend), horeca ( duizend), openbaar bestuur en bouwnijverheid ( duizend) (zie figuur ). Meer vonden werk in de handel ( duizend) en industrie (2 duizend). Het aantal in de handel is opnieuw toegenomen, zoals in Utrecht en vooral in Groot- Amsterdam. In Groot-Rijnmond werken daarentegen minder dan in het 1 e kwartaal. Minder allochtone ondernemers Het totaal aantal zelfstandige ondernemers is in het 2 e kwartaal afgenomen met 9 duizend. Die daling komt vooral voor rekening van westerse ( duizend) en van ( duizend), met name Marokkanen en overige. 7
Figuur Cultuur en overige dienstverlening Gezondheids-en welzijnszorg 1e kw. 29 2e kw. 29 Werkgelegenheid naar sector, van autochtonen en, 1e en 2e kwartaal 29, x1. personen autochtonen Onderwijs Openbaar bestuur Zakelijke dienstverlening Financiele Instellingen Vervoer en communicatie Horeca Handel Bouwnijverheid Industrie Landbouw/visserij 266 2 1. 1.19 26 1 2 9 72 71 191 179 9 17 1 7 7 26 61 66 1 17 2 6 12 Cultuur en overige dienstverlening 27 26 Gezondheids-en welzijnszorg 9 Onderwijs 29 Openbaar bestuur Zakelijke dienstverlening 99 Financiele Instellingen 1 19 Vervoer en communicatie Horeca Handel 92 Bouwnijverheid 26 Industrie 7 9 7 Landbouw/visserij 1e kw. 29 2e kw. 29 2 6 12
Tabellenbijlage Tabel 1 Arbeidspositie van personen van 1-6 jaar naar herkomst, geslacht en van jongeren, 2e kwartaal 29 (x 1. personen) Etnische herkomst totaal 1-6 jaar Beroepsbevolking Niet beroepsbevolking totaal werkzaam werkloos Totaal Nederland 97 7762 7 7 2 Autochtonen 69 6262 62 29 21 121 77 66 67 Turken 2 1 19 1 Marokkanen 212 12 1 92 Surinamers 26 171 1 1 7 Antillianen/Arubanen 9 6 7 Overige 22 21 29 166 mannen 66 2 1 7 17 vrouwen 67 1 22 7 29 mannen 1-2 jaar 16 62 9 1 9 vrouwen 1-2 jaar 12 92 Figuur 1 2 2 Werkloosheid naar etnische groep en van mannen, vrouwen, jongens en meisjes, 2e kwartaal 2 en 29, in % 2e kwartaal 2 2e kwartaal 29 1 7 1 11 9 11 1 12 2 11 12 12 totaal Nederland autochtonen totaal Turken Marokkanen Surinamers Antillianen/Arubanen overige nietwesterse mannen vrouwen mannen 1-2 jaar vrouwen 1-2 jaar 9
Figuur 2 22 2 1 16 1 12 6 2 Werkloosheid naar leeftijdsgroep, 1e kwartaal 2-2e kwartaal 29, in % 1-2 2- - - -6 1e kw. 2 2e kw. 2 e kw. 2 e kw. 2 1e kw. 29 2e kw. 29 Tabel 2 Werkloosheid naar opleidingsniveau, in %, 29 herkomstgroep opleidingsniveau 1e kwartaal 2e kwartaal autochtoon hoog 2, 2, midden,6, laag, 6, totaal niet-westers hoog 7,2,6 midden 9,1,1 laag 1,1 1,1 Turks hoog.. midden 11 laag 1 11 Marokkaans hoog 9. midden 7 11 laag 1 16 Surinaams hoog 6 midden 9 laag 1 16 Antilliaans/Arubaans hoog.. midden 9 laag 19 19 overig niet-westers hoog 9 11 midden 11 11 laag 11 1