De essentie van het jaarverslag
Inhoudsopgave 1 Voorwoord van de voorzitter van de Raad van Bestuur 4 2 Kerncijfers 6 3 Profiel Essent 9 4 Bericht van de Raad van Commissarissen 10 5 Ondernemingsbestuur 12 6 Verslag van de Raad van Bestuur 15 Belangrijke gebeurtenissen in 15 Organisatie en omgeving 16 Strategie en marktontwikkeling 16 Liberalisering 17 Risico's en risicobeheer 18 Personeel en organisatie 21 Medezeggenschap 22 Informatie en communicatietechnologie 22 Onderzoek en ontwikkeling 23 Veiligheidsbeleid 24 Financiën 25 Resultaatontwikkeling 25 Kasstroom 28 Acquisities en desinvesteringen 28 Vennootschapsbelasting 28 Vermogensstructuur en financiering 29 Vooruitzichten 29 Dividendbeleid 30 Het jaar per segment 31 Het segment Energie 31 Het segment Milieu 40 Het segment Kabelcom 41 7 Jaarrekening 44 Grondslagen van de financiële verslaggeving 44 Geconsolideerde winst en verliesrekening 48 Geconsolideerde balans 49 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 50 Geconsolideerd overzicht eigen vermogen 52 Toelichting op de geconsolideerde winst en verliesrekening en balans 53 Vennootschappelijke winst en verliesrekening 74 Vennootschappelijke balans 75 Toelichting op de vennootschappelijke winst en verliesrekening en balans 76 8 Overige gegevens 81 Accountantsverklaring 81 Winstbestemming 82 Belangrijkste deelnemingen van Essent N.V. 83 Meerjarenoverzicht 1999 85 Berekeningswijze financiële ratio s en gebruikte afkortingen 88 9 Personalia 89 Colofon 95 3
1. Voorwoord van de voorzitter van de Raad van Bestuur Focus op kernactiviteiten en stroomlijning van bedrijfsprocessen zijn de woorden waarmee ik het jaar voor Essent zou willen typeren. Na een zorgvuldige analyse van onze activiteitenportefeuille hebben wij besloten ons te concentreren op wat wij beschouwen als de essentie van ons bedrijf: de opwekking, het transport, de handel in en de levering van energie. Aangevuld met een drietal toekomstvaste en kansrijke kabelcomproducten, te weten CATV, internettoegang en telefonie, vormen elektriciteit en gas in al hun facetten de kern van onze energieplus strategie. Aanhoudend slechte marktomstandigheden, mede als gevolg van uiteenlopende Europese regelgeving, maakten een herstructurering van ons milieubedrijf noodzakelijk. Voortaan zullen wij ons nog slechts richten op de verbranding van afval en het beheer van stortplaatsen. De overige milieuactiviteiten zoals afvalinzameling zijn of worden door ons op gecontroleerde wijze afgestoten. Essent is van oudsher een energiebedrijf met een grote kennis van zaken die de gehele energieketen, van opwekking tot en met distributie, omvat. Het hebben van expertise is echter maar een begin. Jarenlange kennis en ervaring zijn eerst werkelijk van waarde als ze dagelijks worden toegepast in het streven de klant zo optimaal mogelijk van dienst te zijn. Onze klanten mogen rekenen op een betrouwbare energievoorziening met een hoog serviceniveau en een redelijke prijs. Zeer bepalend voor ons vakmanschap en een absolute voorwaarde voor een gedegen bedrijfsvoering is het belang dat wij hechten aan veiligheid. Het opwekken en transporteren van met name elektriciteit is niet geheel van gevaar ontbloot. Door middel van uitgebreide veiligheidsvoorzieningen trachten wij medewerkers en maatschappij zo goed mogelijk te beschermen. Een enkele keer blijkt dat, alle voorzorgsmaatregelen ten spijt, het gevaar niet volledig kan worden uitgebannen. In zijn wij geconfronteerd met drie bedrijfsongevallen, waarbij in totaal zeven dodelijke slachtoffers waren te betreuren. Eén van de incidenten deed zich voor op 28 september in de Amercentrale te Geertruidenberg, waar bij de uitvoering van onderhoudswerkzaamheden vijf mensen om het leven kwamen. Mede namens mijn collega s in de Raad van Bestuur wil ik nogmaals mijn medeleven betuigen aan de nabestaanden van alle zeven slachtoffers. Zonder in alle gevallen de exacte oorzaak reeds te kennen, hebben wij in deze zeer ernstige incidenten aanleiding gezien om alle bestaande regelingen en voorschriften te bundelen in een Essentbreed VGWM (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn, Milieu)programma met de bedoeling het veiligheidsbesef in ons bedrijf nog verder te stimuleren. Met de inrichting van dit meerjarenprogramma is in een begin gemaakt. Behalve voor een veilige en ongestoorde energievoorziening acht Essent zich jegens haar aandeelhouders verantwoordelijk voor een deugdelijke financiële huishouding en robuuste resultaten. Onze afgewogen groeistrategie en conservatieve financiële doelstellingen vormen een solide basis voor aanhoudende waardecreatie. Een factor die niet zonder betekenis is voor de resultaten van Essent is de liberalisering van de energiemarkt. Grote en middelgrote zakelijke klanten kunnen inmiddels hun eigen leverancier kiezen. De laatste en tevens grootste groep van gebruikers, die van huishoudelijke en kleinzakelijke klanten, zal naar verwachting op 1 juli 2004 de vrije markt betreden. Essent wil deze klanten aan zich binden door een kwalitatief goed product te omringen met een deugdelijke service en dat aan te bieden tegen een redelijke prijs. In hebben wij hard gewerkt om onze systemen verder in gereedheid te brengen. Alle voorbereidingen zijn gericht op een tijdige afronding, zodat wij de volledige opening van de markt met vertrouwen tegemoet kunnen zien. Om in een geliberaliseerde en Europese energiemarkt de concurrentie het hoofd te kunnen bieden, dient Essent verder te groeien. Onze ambitie is erop gericht om op middellange termijn te behoren tot de toonaangevende energiebedrijven in NoordWest Europa. Deze positie willen wij bereiken door 4
samen te werken met één of meer partijen van vergelijkbare grootte in binnen en/of buitenland. Om deze overlevingsstrategie te kunnen verwezenlijken, is het noodzakelijk dat wij ons bedrijf in zijn huidige geïntegreerde vorm kunnen voortzetten. Een gedwongen afsplitsing van onze netwerken zou onze positie ernstig verzwakken en ons van aantrekkelijke samenwerkingspartner tot goedkope overnamekandidaat degraderen. Nondiscriminatoire nettoegang kan perfect worden gewaarborgd door de bestaande toezichthouder. Overheidseigendom is daarvoor geen vereiste. Een gedwongen afsplitsing van onze netwerken is niet alleen een onwenselijk Europees novum, maar het heeft bovendien een aantal zeer nadelige gevolgen voor de Nederlandse energieverbruikers, de Nederlandse energiebedrijven, hun werknemers en hun aandeelhouders alsmede voor de positie van Nederland in Europa: afnemende leveringszekerheid en milieukwaliteit doordat de gehalveerde bedrijven hun investeringsruimte zien verschrompelen; stijgende kosten en tarieven vanwege het wegvallen van synergievoordelen; teruglopende werkgelegenheid als onafwendbaar gevolg van het verlies van concurrentiekracht; innovatie wordt onbetaalbaar. Slechts één van deze nadelen volstaat al om Nederland in Europa achterop te doen geraken. De mogelijkheid tot privatisering van ons bedrijf, met inbegrip van de netwerken, is essentieel voor onze toekomst. Essent dient in staat gesteld te worden onder dezelfde condities als onze Europese concurrenten deel te nemen aan een vrije energiemarkt. Arnhem, 2 april 2004 M.A.M. Boersma 5
2. Kerncijfers 1999 netto omzet 8.000 6.000 4.000 2.000 personeel ultimo jaar (fte) 15.000 10.000 5.000 0 1999 2000 2001 2002 0 1999 2000 2001 2002 netto omzet personeel fte bedrijfsresultaat en netto resultaat 800 600 400 200 kasstromen voor operationele activiteiten en netto investeringen 1500 1000 500 0 1999 2000 2001 2002 0 1999 2000 2001 2002 bedrijfsresultaat netto resultaat kasstroom operationele activiteiten netto investeringen gearing en solvabiliteit in % 80 60 40 20 rentedragend vreemd vermogen 4.000 3.000 2.000 1.000 0 1999 2000 2001 2002 0 1999 2000 2001 2002 gearing % solvabiliteit % langlopende schulden kortlopende rentedragende schulden 6
bedragen in miljoenen euro s 2002 2001 2000 1999 netto omzet bedrijfsresultaat resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen netto resultaat 7.131 674 503 389 6.623 665 452 311 5.970 600 393 414 5.030 465 348 369 3.831 423 289 716 eigen vermogen totaal rentedragend vreemd vermogen balanstotaal 2.556 2.912 8.525 2.276 3.688 8.975 2.110 3.126 8.680 1.960 2.714 7.489 2.224 3.313 7.671 materiële vaste activa 5.989 6.017 6.063 5.237 5.554 kasstroom uit operationele activiteiten uit investeringsactiviteiten uit financieringsactiviteiten 1.141 502 767 502 559 200 1.332 862 471 865 467 391 677 418 236 kasstroom 128 143 1 7 23 resultaat per aandeel netto resultaat dividend in euro 2,60 0,91 2,08 0,73 2,77 0,78 2,46 0,55 4,79 0,45 streefwaarde bedrijfsresultaat in % van de netto omzet 9,5 10,0 10,1 9,2 11,0 langlopende schulden in % van totaal rentedragend vreemd vermogen 75 77,3 42,2 50,4 57,7 62,3 rentedekking 7,5 x gearing % < 50,0 solvabiliteit % 6,9 x 51,6 32,0 6,2 x 60,3 27,0 5,7 x 56,8 27,4 7,6 x 55,8 28,7 6,1 x 58,0 31,2 personeelsleden ultimo jaar fte 11.755 12.140 11.848 9.875 9.852 7
transparant
3. Profiel Essent Wij zijn een in Nederland geworteld energiebedrijf. Aan onze klanten, zowel in de huishoudelijke als de zakelijke markt, leveren wij energie plus een aantal additionele producten en diensten. Naast elektriciteit, gas en warmte zijn dat onderhoudsdiensten voor CV en warmwaterapparatuur, maar ook een reeks kabelcomproducten, zoals kabeltelevisie en radio, breedband internettoegang en telefonie. Wij zijn een verticaal geïntegreerd energiebedrijf, hetgeen betekent dat de energie die wij leveren voor een groot deel door onszelf wordt opgewekt. Hierbij maken wij gebruik van conventionele productiecapaciteit zoals kolencentrales, maar ook van afvalverbrandingsinstallaties en in toenemende mate van duurzame bronnen zoals windenergie en biomassa. Wij beschouwen Nederland als onze thuismarkt, maar zijn daarnaast ook actief in het aangrenzende buitenland, te weten in Duitsland en België. Gemeten naar omzet zijn wij marktleider in de energiemarkt en op basis van het aantal klanten het tweede kabeltelevisiebedrijf van Nederland. Missie Leidraad voor ons handelen vormen de belangen van onze klanten, aandeelhouders en medewerkers. Onze klanten mogen rekenen op een betrouwbare energievoorziening met een hoog serviceniveau, een oplossingsgerichte behandeling en een redelijke prijs. We opereren daarbij met oog voor ontwikkelingen in de samenleving als een toonaangevende, internationale en zelfstandige onderneming, die met alle activiteiten waardegroei levert aan de aandeelhouders. Onze medewerkers mogen rekenen op een inspirerende werkomgeving en een appèl op hun persoonlijke verantwoordelijkheid. Algemene en financiële doelstellingen Wij willen op middellange termijn behoren tot de toonaangevende energiebedrijven in NoordWest Europa. Deze positie willen wij bereiken met behoud van onze zelfstandigheid en identiteit, financiële soliditeit en een evenwichtig samengestelde activiteitenportefeuille. Onze belangrijkste financiële doelstellingen zijn: gearing lager dan 50%; rentedekking 7,5 x en aandeel langlopende schulden in totale schulden ten minste 75%. Wij streven ernaar deze doelstellingen te realiseren vóór het eind van 2005. Afwijking is dan uitsluitend nog toegestaan in geval van strategische acquisities, op voorwaarde dat projecties aantonen dat afwijkingen van tijdelijke aard zijn en binnen een termijn van 1 tot 2 jaar zullen worden hersteld. Organisatie Wij zijn een nietbeursgenoteerde NV, opgericht in 1999. Onze aandeelhouders zijn Nederlandse provincies en gemeenten. Wij kennen een holdingstructuur met daarbinnen zes divisies (Energie, Retail, Netwerken, Internationaal, Milieu en Kabelcom). Van één daarvan, de divisie Milieu, worden de activiteiten geherstructureerd. Bij onze onderneming werken ruim 12.000 mensen. Bedrijfscode Ons handelen toetsen wij aan de verantwoordelijkheden en gedragsregels, zoals die zijn vastgelegd in onze bedrijfscode. Samengevat luiden deze als volgt: Onze verantwoordelijkheden 1 Onze klanten kunnen altijd op ons vertrouwen. 2 Wij bieden onze aandeelhouders een optimale waardeontwikkeling. 3 Onze medewerkers mogen rekenen op respect en vertrouwen. 4 Wij tonen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Onze handelwijze 5 Wij handelen integer. 6 Wij zorgen voor een gezonde en veilige werkomgeving. 7 Wij dragen zorg voor een zorgvuldig ondernemingsbestuur. 8 Wij staan voor vrij ondernemerschap en eerlijke concurrentie. 9 Wij stellen aan onze zakelijke relaties dezelfde eisen als aan onszelf. Door naleving van de bedrijfscode willen wij tevens invulling geven aan onze kernwaarden: openheid, effectiviteit en gedrevenheid. 9
4. Bericht van de Raad van Commissarissen Aan de aandeelhouders Voor u ligt het verslag van de Raad van Bestuur en de jaarrekening van Essent N.V. over het boekjaar. Uit het jaarverslag blijkt dat in velerlei opzicht voor Essent een bewogen jaar is geweest. Niettemin heeft de onderneming het met goede resultaten kunnen afsluiten. Het is derhalve met genoegen dat wij het verslag aan u voorleggen. Wij hebben ingestemd met de door de Raad van Bestuur voorgestelde winstverdeling. De jaarrekening is door Ernst & Young van een goedkeurende accountantsverklaring voorzien. De verklaring is elders in het verslag opgenomen. Wij hebben de jaarrekening met de accountant besproken en deze daarna vastgesteld. Wij stellen u voor de jaarrekening en het daarin opgenomen voorstel tot winstverdeling in de op 22 april 2004 te houden Algemene Vergadering van Aandeelhouders goed te keuren. Tevens stellen wij u voor om in de vergadering voor het jaar decharge te verlenen aan de leden van de Raad van Bestuur voor het gevoerde beleid en aan de leden van de Raad van Commissarissen voor het uitgeoefende toezicht. De Raad van Commissarissen heeft in volgens een vooraf vastgesteld schema negen keer vergaderd met de Raad van Bestuur. Geen van de commissarissen is vaker dan drie keer verhinderd geweest om de vergaderingen van de Raad bij te wonen. In het overleg is uitvoerig aandacht besteed aan de aanscherping van de ondernemingsstrategie en aan de voorbereiding op de volledige liberalisering van de energiemarkt. Wij hebben kennis genomen van de maatregelen die de onderneming treft om haar huis verder op orde te brengen, waaronder het herinrichten van systemen en processen teneinde het intensieve berichtenverkeer tussen alle partijen op een vrije markt te kunnen faciliteren. Wij hebben kunnen vaststellen dat met de omvangrijke organisatorische en administratieve aanpassingen die daarvoor noodzakelijk zijn volgens schema voortgang wordt geboekt, zodat tijdige realisatie mag worden verwacht. Verder is uitgebreid van gedachten gewisseld over de bestuurlijke organisatie van Essent en de gewenste aanpassing daarvan op basis van de corporate governance code van de commissie Tabaksblat, over het onderwerp veiligheid alsmede over de nieuwe bedrijfscode. De Raad van Commissarissen heeft ook veel aandacht besteed gedeeltelijk in aanwezigheid van de voorzitter van de Raad van Bestuur aan de samenstelling en het functioneren van de Raad van Commissarissen en het functioneren van de Raad van Bestuur. De Raad van Commissarissen heeft voorts overleg gepleegd met de externe accountant over diens bevindingen naar aanleiding van uitgevoerde controles en financiële rapportages. Periodiek hebben leden van de Raad van Commissarissen vergaderingen bezocht van de Centrale Ondernemingsraad en zijn commissies. De Raad van Commissarissen hecht grote waarde aan deze contacten vanwege de openhartige uitwisseling van standpunten. De auditcommissie vergaderde viermaal, telkens in aanwezigheid van de externe accountant. De onderwerpen waaraan de commissie in het bijzonder aandacht heeft besteed, zijn de kwaliteit en de tijdigheid van de financiële rapportages en de verdere optimalisering van de procedures rond risicobeheer. Met het oog op de aanstaande liberalisering heeft de commissie zich voorts regelmatig laten informeren over de voortgang bij de aanpassing van de financiële en administratieve organisatie. Ook de remuneratie en selectiecommissie heeft viermaal vergaderd. Vooruitlopend op de publicatie van de corporate governance code heeft zij gesproken over omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zich beziggehouden met een nieuwe profielschets. De commissie heeft zich bovendien gebogen over de bezoldiging van de leden van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen. In heeft zich een belangrijke wijziging voorgedaan in de samenstelling van de Raad van Bestuur. Op 22 mei heeft de heer M.A.M. Boersma de heer W.K. Wiechers opgevolgd als voorzitter van de Raad van Bestuur, waarna op 1 juli 10
de heer Wiechers is teruggetreden uit de Raad van Bestuur wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De heer Wiechers was één van de grondleggers van Essent en de eerste voorzitter van de Raad van Bestuur. Onder zijn leiding is Essent uitgegroeid tot een toonaangevend Nederlands energiebedrijf met een nuchtere strategie en een gezonde financiële basis. Wij zijn hem daarvoor veel dank verschuldigd. Ook de samenstelling van de Raad van Commissarissen onderging een aantal wijzigingen. Volgens rooster zijn in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 22 mei afgetreden de heren D.D.P. Bosscher, J.H.M. Bronckers, Sj. Kremer en J.V.H. Pennings. Tussentijds afgetreden in verband met de uitkomst van de verkiezingen voor Provinciale Staten is de heer J.R.A. Boertjens. De heren Bosscher, Bronckers en Pennings zijn herbenoemd. Op grond van de statutaire bepaling dat bij zijn aftreden het aantal commissarissen voorgedragen door aandeelhouders zou worden teruggebracht van zeven naar zes, kwam de heer Kremer niet voor herbenoeming in aanmerking. De Raad van Commissarissen heeft afgezien van het doen van een voordracht en heeft daarmee een begin gemaakt met de beoogde vermindering van het totale aantal commissarissen. De zetel van de heer Boertjens is nog vacant. Met hun kennis en ervaring hebben de heren Kremer en Boertjens een belangrijke bijdrage geleverd aan het functioneren van de Raad van Commissarissen. Graag willen wij hun daarvoor dankzeggen. In weerwil van de turbulentie kan Essent het jaar afsluiten met een aansprekend financieel resultaat. Dit is te danken aan de inzet, het enthousiasme en de volharding van de Raad van Bestuur en de medewerkers van Essent. Wij zijn hun daarvoor zeer erkentelijk. Arnhem, 2 april 2004 J.V.H. Pennings, voorzitter 11
5. Ondernemingsbestuur Op 9 december publiceerde de Commissie Tabaksblat de Nederlandse corporate governance code. De commissie richtte zich met deze code tot beursgenoteerde vennootschappen. Als overheidsgedomineerde onderneming zonder beursnotering valt Essent niet onder de reikwijdte van de code. Voor onze financiering doen wij in toenemende mate een beroep op de internationale kapitaalmarkt, waar wij ons met grote private geldnemers moeten meten. Geldgevers kennen aan een transparante bedrijfsvoering een steeds groter gewicht toe. In een geïndustrialiseerde samenleving zijn onze producten van groot belang. Elektriciteit is praktisch een eerste levensbehoefte. De wijze waarop een onderneming als de onze wordt bestuurd, is dan ook maatschappelijk relevant. Deze constateringen hebben ons doen besluiten de corporate governance code in beginsel over te nemen. Wij hebben een analyse gemaakt van de organisatie van ons ondernemingsbestuur en vastgesteld dat deze op een aantal punten verschillen vertoont met de aanbevelingen van de corporate governance code. Voor een deel zijn deze verschillen het gevolg van het huidige publieke karakter van Essent en zullen de aanbevelingen buiten toepassing moeten blijven. Voor een ander deel achten wij het raadzaam nadere wetgeving af te wachten alvorens wij ons over implementatie uitspreken. Dit neemt niet weg dat er verschillende aanbevelingen resteren die, voor zover ze door ons al niet worden toegepast, op korte termijn kunnen worden doorgevoerd. In overleg met de Raad van Commissarissen bereiden wij een actieplan voor om nog in 2004 ons ondernemingsbestuur zo veel als mogelijk in overeenstemming te brengen met de corporate governance code. Zodra dit actieplan gereed is, zullen wij in overleg treden met aandeelhouders. Over de uitkomsten hiervan zullen wij rapporteren in het jaarverslag 2004. De Commissie stelt in haar preambule bij de code dat goed ondernemerschap en goed toezicht daarop de twee belangrijkste pijlers zijn onder goede corporate governance. Verantwoordelijk daarvoor zijn de Raad van Bestuur, de Raad van Commissarissen en de (Algemene Vergadering van) Aandeelhouders, ondersteund door een effectief stelsel van maatregelen van risicobeheersing en interne controle alsmede de accountantscontrole. Raad van Bestuur De Raad van Bestuur is belast met de dagelijkse leiding over Essent en heeft blijkens zijn reglement onder meer tot taak de vaststelling van de ondernemingsstrategie en doelstellingen en de bijbehorende financiële randvoorwaarden. Het aanwezige interne risicobeheersings en controlesysteem verschaft de Raad van Bestuur voldoende zekerheid dat de noodzakelijke sturingsinformatie betrouwbaar is. Het systeem zal op onderdelen nog worden verfijnd. De Raad van Bestuur legt over zijn gevoerde beleid verantwoording af aan de Raad van Commissarissen en de aandeelhouders. Het reglement van de Raad van Bestuur bevat een voorziening ter voorkoming van belangenverstrengeling. In heeft Essent een uitgebreide gedragscode vastgesteld. Bovendien hebben wij een regeling getroffen voor het aanhouden van, respectievelijk handelen in, door Essent uitgegeven obligaties. Raad van Commissarissen Het reglement van de Raad van Commissarissen bepaalt dat de Raad toezicht houdt op het beleid van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken binnen Essent. De Raad van Commissarissen vergewist zich ervan dat het beleid in overeenstemming is met wet en regelgeving en dat de continuïteit van de onderneming gewaarborgd is. De Raad van Commissarissen ziet in het bijzonder toe op de ondernemingsstrategie en de daaraan inherente risico s, de interne risicobeheersings en controlesystemen en het financiële verslagleggingsproces. De Raad vergadert ten minste eenmaal per jaar buiten aanwezigheid van de Raad van Bestuur en bespreekt dan zijn eigen samenstelling en functioneren alsmede het functioneren van de Raad van Bestuur. 12
De Raad van Commissarissen telt maximaal 13 leden; twee zetels zijn op dit moment vacant. Zeven leden, onder wie de voorzitter, worden bij wijze van coöptatie benoemd door de Raad van Commissarissen. Zes leden worden rechtstreeks benoemd door de aandeelhouders. Er zijn voorbereidingen getroffen om de in de statuten vastgelegde (her)benoemingsprocedure te wijzigen, zodra de nieuwe wet op het structuurregime in werking is getreden. De Raad van Commissarissen heeft voor zijn leden inmiddels een profielschets opgesteld, die bepaalt dat elke commissaris zowel in staat moet zijn om de hoofdlijnen van het ondernemingsbeleid te beoordelen als dient te beschikken over specifieke deskundigheid, zodanig dat de leden met hun gezamenlijke expertise de bedrijfsactiviteiten van Essent volledig bestrijken. De bezoldiging van commissarissen is niet afhankelijk van het resultaat van Essent. Risicobeheersing, interne controle en externe accountant Zoals vastgelegd in zijn reglement is de Raad van Bestuur verantwoordelijk voor de financiële verslaggeving en de aanwezigheid en goede werking van een systeem van risicobeheersing en interne controle. In zijn de bestaande maatregelen aan nader onderzoek onderworpen en zijn de procedures waar nodig aangescherpt. Deze verfijning van het systeem zal in 2004 worden bestendigd met behulp van periodieke rapportages en hernieuwde controles. De externe accountant wordt benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Hij woont de vergadering bij van de Raad van Commissarissen die de jaarrekening tot onderwerp heeft en het merendeel van de vergaderingen van de auditcommissie. Een plan voor de periodieke beoordeling van het functioneren van de externe accountant is in voorbereiding. De Raad van Commissarissen kent twee commissies, een auditcommissie en een gecombineerde remuneratie en selectiecommissie. Hun taak en werkwijze is geregeld in het reglement van de Raad van Commissarissen. Afzonderlijke reglementen zijn in voorbereiding. Voor wat betreft hun samenstelling en functioneren voldoen de commissies in hoofdzaak reeds aan de aanbevelingen uit de corporate governance code. De (Algemene Vergadering van) Aandeelhouders Het hoogste besluitvormingsorgaan binnen Essent is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Zij komt ten minste één keer per jaar bijeen. De Algemene Vergadering keurt de jaarrekening goed, met inbegrip van het voorstel tot winstverdeling, en verleent al dan niet decharge voor het gevoerde beleid en voor het daarop uitgeoefende toezicht. Zodra de nieuwe structuurregeling in werking is getreden, zal de statutaire lijst van de door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders goed te keuren besluiten worden herzien. Voor de informatievoorziening van aandeelhouders en andere vermogensverschaffers hebben wij inmiddels een speciale website ingericht met als adres www.essentfinance.nl. 13
robuust
6. Verslag van de Raad van Bestuur Belangrijke gebeurtenissen in Obligatielening Op 10 juni heeft Essent een obligatielening uitgegeven van EUR 1 miljard met een looptijd van 10 jaar en een coupon van 4,500%. De lening was ons succesvolle debuut op de internationale kapitaalmarkt en vormde een belangrijke stap in de herstructurering van de financiering van Essent. De lening is uitgegeven als onderdeel van ons EUR 2 miljard Debt Issuance Programme en is genoteerd op Euronext Amsterdam. Euro Commercial Paper Programme Teneinde meer uniformiteit en efficiency te brengen in onze kortetermijnfinanciering hebben wij op 10 juli een Euro Commercial Paper Programme gelanceerd ter grootte van EUR 1 miljard. Onder dit programma heeft Essent de mogelijkheid kortlopende leningen aan te trekken op de Europese geldmarkt. Uitstel datum liberalisering Medio is door de minister van Economische Zaken besloten de volledige opening van de energiemarkt niet te laten plaatsvinden op 1 januari 2004, maar uit te stellen tot (vooralsnog) 1 juli 2004. De extra beschikbare tijd wordt door Essent benut om in samenspraak met alle andere partijen in de energiesector de organisatie, processen en systemen nog beter af te stemmen op de komst van de vrije markt. Overeenkomsten met toezichthouder Essent heeft samen met de andere Nederlandse netbeheerders overeenstemming bereikt met de toezichthouder (DTe) over de regulering van de transporttarieven. In twee overeenkomsten, waarvan één voor elektriciteit (gesloten in april met een looptijd tot 2006) en één voor gas (uit november en durend tot 2007) zijn afspraken gemaakt over de hoogte van de door de DTe op te leggen efficiencykorting. De overeenkomsten, die twee reguleringsperioden bestrijken, zorgen voor een stabiele financiële basis onder het netwerkbedrijf van Essent. Bedrijfsongevallen Bij de uitvoering van een periodieke onderhoudsbeurt in één van onze elektriciteitscentrales heeft zich op 28 september een ernstig bedrijfsongeval voorgedaan. Bij dit ongeval, dat plaatsvond in de Amercentrale te Geertruidenberg, zijn vijf werknemers van onderaannemers om het leven gekomen. Naar de exacte toedracht van het ongeval is door Justitie en de Arbeidsinspectie een onderzoek ingesteld, waarvan de resultaten eind 2004 worden verwacht. Vooruitlopend daarop hebben wij al onze veiligheidsprocedures met behulp van externe deskundigen op hun doelmatigheid onderzocht. Daarnaast hebben zich incidenten voorgedaan bij de divisie Milieu en Essent Netwerken. Op 25 februari is bij de uitvoering van laad en loswerkzaamheden op het terrein van Essent Milieu te Wijster een chauffeur van een extern transportbedrijf verongelukt. Een eenduidige ongevalsoorzaak kon niet worden vastgesteld. Nader onderzoek door de Arbeidsinspectie heeft geen onregelmatigheden aan het licht gebracht. Bij het bedrijfsonderdeel Netwerken is op 27 mei bij onderhoudswerkzaamheden aan een middenspanningsinstallatie een monteur van Essent om het leven gekomen. Volgens de Arbeidsinspectie is op onderdelen van de werkinstructie afgeweken, hetgeen voor haar aanleiding was ons een beperkte boete op te leggen. Ondergrondse gasopslag Essent is in oktober gestart met de bouw van een grootschalige ondergrondse opslagfaciliteit voor aardgas bij Epe, Duitsland. De gasopslag vindt plaats in ondergrondse koepels, zogeheten cavernes, die door zoutwinning zijn ontstaan. Begin 2005 moet de opslag, die een capaciteit heeft van 200 miljoen m aardgas, gereed zijn. Dit investeringsproject past in onze strategie om onze positie op de aardgasmarkt verder te versterken. 15
Organisatie en omgeving Strategie en marktontwikkeling Het in 1999 uit een fusie voortgekomen bedrijf Essent ontwikkelde een strategie, gebaseerd op de begrippen Focus & Groei. Essent concentreerde zich op drie terreinen, te weten energie, kabelcom en milieu, en besloot haar klanten een geïntegreerd pakket producten en diensten aan te bieden. Met dit zogeheten multiutility concept heeft Essent in de eerste jaren van haar bestaan goede resultaten geboekt. Externe ontwikkelingen zoals de liberalisering en de internationalisering van de energiemarkt in combinatie met de voortgaande consolidatie op die markt hebben ons er medio toe gebracht onze strategie bij te stellen. Deze aangescherpte strategie, die kan worden getypeerd als Groei door Focus, is vastgelegd in een aantal uitgangspunten die tezamen de huidige missie van ons bedrijf vormen. Centraal staat daarin de constatering dat Essent een energiebedrijf is en geen multiutility. Als energiebedrijf concentreert Essent zich voortaan op de productie, het transport, de handel in en de levering van energie. In toenemende mate zal het daarbij gaan om duurzame energie. De focus op energie omvat eveneens de levering van een aantal energiegerelateerde diensten, zoals het onderhoud van CV en warmwaterapparatuur alsmede energiebesparingsadviezen. In aanvulling op deze kernactiviteiten blijven wij voorts actief op kabelcomgebied, waar wij een driesporenbeleid volgen: naast kabeltelevisie en radio bieden wij ook breedband internettoegang en telefonie. Leidraad bij de uitvoering van deze energieplus strategie vormen de belangen van onze klanten, aandeelhouders en medewerkers. Onze klanten mogen rekenen op een betrouwbare energievoorziening met een hoog serviceniveau, een oplossingsgerichte behandeling en een redelijke prijs. Wij opereren daarbij met oog voor ontwikkelingen in de samenleving als een toonaangevende, internationale en zelfstandige onderneming, die met alle activiteiten waardegroei levert aan de aandeelhouders. Onze medewerkers mogen rekenen op een inspirerende werkomgeving en een appèl op hun persoonlijke verantwoordelijkheid. Willen wij al onze belanghebbenden in de naaste toekomst kunnen blijven dienen, dan is verdere groei noodzakelijk. Onze ambitie is erop gericht om op middellange termijn te behoren tot de toonaangevende energiebedrijven in Noord West Europa. Deze positie willen wij bereiken met behoud van onze zelfstandigheid en identiteit, financiële soliditeit en een evenwichtig samengestelde activiteitenportefeuille. Deze groei verwachten wij te realiseren door samen te werken met partners met een vergelijkbare strategie en ambitie. Als energiebedrijf heeft Essent gekozen voor een verticaal geïntegreerd model. Dit betekent dat wij, exploratie en winning uitgezonderd, aanwezig zijn in alle schakels van de energievoorziening. De recente ontwikkelingen op de Nederlandse energiemarkt hebben ons nog eens in deze keuze bevestigd. Zo zijn in de groothandelsprijzen voor elektriciteit opnieuw aanzienlijk gestegen en waren de prijspieken extremer en groter in aantal. Belangrijke oorzaken van deze ontwikkeling zijn de gestegen brandstofkosten (steenkool, aardolie, aardgas) en een toegenomen vraag naar elektriciteit in combinatie met een niet toegenomen productiecapaciteit. Ook de onzekerheid over de effecten van de in 2005 te starten handel in CO2 emissierechten heeft bijgedragen aan de volatiliteit van de markt. Als verticaal geïntegreerd bedrijf beschikt Essent over eigen productiecapaciteit. Ruim 80% van de door ons geleverde elektriciteit wordt door onszelf geproduceerd; een omstandigheid die Essent minder gevoelig maakt voor prijsstijgingen op de inkoopmarkt voor elektriciteit. De aanstaande liberalisering van de energiemarkt wierp in haar schaduw vooruit. Ontwikkelingen, inherent aan een vrije markt, vielen voor het eerst ook waar te nemen op de energiemarkt. Er was sprake van een verhevigde concurrentie tussen energiebedrijven (zeker op het gebied van Groene Stroom), concentratie van energiebedrijven (bijvoorbeeld het samengaan van Eneco en REMU) en het faillissement van 16
een energiebedrijf (EnergyXS). Essent heeft zich in deze dynamiek uitstekend staande weten te houden. Met betrekking tot Groene Stroom zijn wij in Nederland uitgegroeid tot marktleider met een aandeel van 31%. Bovendien zijn wij de grootste binnenlandse producent van duurzame energie. De wijziging van het subsidieregime ten gunste van binnenlandse productie, die medio door de overheid werd doorgevoerd, onderstreept voor ons nog eens de juistheid van onze duurzame energiestrategie. Een bijkomend voordeel van de grotere inzet van duurzame bronnen zoals biomassa is dat onze energieproductie minder wordt geraakt door de prijsstijging van conventionele brandstoffen. De aangescherpte strategie houdt in dat Essent zich concentreert op haar kernactiviteiten, te weten energie en een aantal additionele producten en diensten. Voor de milieuactiviteiten had deze accentverschuiving een aantal consequenties waarvan de noodzaak nog eens werd onderstreept door de omstandigheid dat de resultaten van de milieudivisie zich reeds geruime tijd ongunstig ontwikkelden. Vanwege het uiteenlopen van de regelgeving in Nederland en de ons omringende landen is het stortvolume aanzienlijk afgenomen en staan de verbrandingstarieven onder grote druk. Omdat wij ook op middellange termijn geen verbetering in deze marktomstandigheden verwachtten, hebben wij onze milieuportefeuille geherstructureerd. Uitsluitend van twee activiteiten, te weten de verbranding van afval en het beheer van stortplaatsen, achtten wij de voortzetting gerechtvaardigd. Zij zijn inmiddels van de milieuportefeuille afgesplitst en zullen elders in de organisatie worden ondergebracht. De overige milieubelangen zijn of worden afgestoten. Na deze noodzakelijke ingreep zijn onze inspanningen er nu op gericht het rendement van de resterende milieuactiviteiten naar een aanvaardbaar niveau te brengen. De kabelcomsector liet in een snelle groei zien van de markt voor breedband internet. Tegelijkertijd nam de concurrentie tussen de aanbieders van verschillende infrastructuren toe. Essent maakt gebruik van coaxkabels, die technisch superieur zijn aan het koperdraad van andere aanbieders. Onze 283.000 @Homeabonnees delen deze mening. In het door ons bekabelde gebied zijn wij inmiddels de grootste internetaanbieder. Ons telefonieproduct heeft in korte tijd eveneens een respectabel marktaandeel behaald. Ook hier zien wij de concurrentie met andere infrastructuren met vertrouwen tegemoet. CATV, ons meest volwassen kabelcomproduct, heeft door de introductie van TV Home Digitaal een aanzienlijke kwaliteitsimpuls gekregen. Alternatieve aanbieders zijn hierdoor voorlopig weer op flinke achterstand geplaatst. Nog onduidelijk is of Third Party Access (TPA) op grotere schaal in de kabelcomsector zal worden ingevoerd. TPA, het openstellen van netwerken voor concurrerende dienstenaanbieders, zal weliswaar de concurrentie doen toenemen, maar tevens interessante nieuwe mogelijkheden bieden. Liberalisering Toen op 1 januari 2002 de tweede fase van de liberalisering intrad, kregen 65.000 middelgrote zakelijke klanten de mogelijkheid om zelf hun energieleverancier te kiezen. Circa 30% van hen is vervolgens ook naar een andere leverancier overgestapt. Tegelijk met de introductie van deze keuzevrijheid werd een drietal andere overheidsmaatregelen van kracht. Bij een groot deel van de zogeheten tweedefaseklanten werd een nieuwe registratie van het energieverbruik ingevoerd. In plaats van maandelijks werd het verbruik voortaan elke vijf minuten vastgelegd. De bij de klanten aanwezige meters waren veelal op deze hogere meetfrequentie niet berekend, zodat vervanging noodzakelijk was. Omdat met de liberalisering van de energiemarkt ook de metermarkt door de overheid was vrijgegeven, konden de klanten hun nieuwe meter desgewenst laten installeren door een meetbedrijf zonder binding met of ervaring in de energiewereld. De derde complicerende factor werd gevormd door de wettelijk voorgeschreven scheiding van taken en functies binnen de energiebedrijven zelf. De netbeheerder, verantwoordelijk voor het transport, werd juridisch en administratief ontkoppeld van de rest van het bedrijf. De exponentieel gegroeide meetinformatie, die door een veelheid van deels onervaren 17
derden verwerkt moest worden, in combinatie met overstappende klanten leidde tot knelpunten in de facturatie. Alle bedrijven in de sector hadden ermee te kampen. Derhalve is ook sectorbreed gewerkt aan het oplossen van de oorzaak, gelegen in de zogeheten ketenproblematiek. Voor een goed functionerende vrije markt is een feilloze informatieketen tussen leverancier (levering energie), klant, meetbedrijf (meting energieverbruik), netwerkbedrijf (facturatie energietransport) en opnieuw leverancier (facturatie energielevering) een eerste vereiste. Het Nederlandse marktmodel biedt een veel grotere reeks keuzemogelijkheden aan klanten dan in de ons omringende landen gebruikelijk is, terwijl de voorgeschreven tijdslimieten voor het doorvoeren van klantswitches (vijf werkdagen) korter zijn dan elders. De geïntroduceerde complexiteit betekent ook dat de klant veelal niet bekend is met de verantwoordelijkheden die de wet bij hem legt. Zo heeft in het zakelijke segment circa 17% van alle klantaansluitingen nog steeds niet de vereiste technische uitvoering, waardoor de uitvoering van de energiemeting voor deze klanten niet correct kan geschieden, hetgeen aanleiding geeft tot vaak handmatige correctiehandelingen en vertraging. Niettemin zijn de systemen van Essent klaar voor de vrije markt, zij het dat geen rekening is gehouden met de eventuele gevolgen van een mogelijke totale afscheiding van onze distributienetwerken. Wij willen dan hier ook pleiten voor een duidelijke prioriteitstelling door de overheid. Het belang van de klant gaat voor en dat belang is vlak voor de opening van de markt niet gediend met een discussie over het al dan niet afsplitsen dan wel privatiseren van de netwerken. Wij zijn overigens van mening dat de discussie over privatisering geen haast heeft, omdat de energiesector en dus ook Essent eerst moet aantonen om te kunnen gaan met de vrije markt. In 2002 en is door alle bedrijven voortvarend gewerkt aan de verbetering van zowel het proces van gegevensuitwisseling en verwerking als aan de kwaliteit van de gehanteerde gegevens. Essent heeft een speciaal project opgezet, onder direct toezicht van de Raad van Bestuur, dat moet leiden tot een juiste facturatie op basis van correcte klantinformatie ruimschoots vóór de door de sector met de minister van Economische Zaken afgesproken datum van 1 maart 2004. De uitvoering van het project ligt goed op schema, aangezien wij reeds in het noodzakelijke minimumniveau hadden bereikt. De door de minister aangekondigde onafhankelijke toetsing zien wij dan ook met vertrouwen tegemoet. De derde en laatste fase van de liberalisering zal vooralsnog ingaan op 1 juli 2004. Per die datum krijgen alle huishoudelijke en kleinzakelijke klanten toegang tot de vrije markt. Wij verwachten niet dat ook deze klantengroep geconfronteerd zal worden met materiële facturatieproblemen. Vanzelfsprekend heeft de sector bij de voorbereiding op de marktopening voor fasedrieklanten lering getrokken uit de recente ervaringen. Een bijkomend voordeel is nog dat de hoeveelheid meetinformatie ongewijzigd zal blijven. Ook in de nieuwe situatie zal van deze klanten slechts eens per jaar de meterstand worden opgenomen. Na de liberalisering per 1 juli 2001 van de markt voor Groene Stroom is ruim 5% van de Nederlandse huishoudens al naar een andere leverancier overgestapt. Onze heringerichte systemen stellen ons in staat deze wisselingen goed te verwerken. Hetzelfde geldt voor verhuizingen en andere wijzigingen van klantgegevens. Ook zal er in 2004 onverminderd worden gewerkt aan en geïnvesteerd in de verbetering van onze processen ten aanzien van klantgerichtheid. De grote inspanningen die hiervoor in de achterliggende jaren zijn getroost, dienen in 2004 te leiden tot betere resultaten voor de klant in de zin van een correcte en efficiënte dienstverlening, tijdige en correcte facturen en een oplossingsgerichte afhandeling van vragen en klachten. Risico s en risicobeheer In de uitoefening van haar bedrijfsactiviteiten wordt Essent geconfronteerd met diverse risico s. Ondernemerschap brengt nu eenmaal bepaalde onzekerheden met zich mee. Niet alle risico s kunnen op voorhand worden uitgesloten. 18
Ondernemerschap betekent echter ook dat risico s tijdig worden geïdentificeerd en actief worden beheerd. Wij hebben de risico s die samenhangen met onze kernactiviteiten in kaart gebracht. Een gecoördineerde aanpak zorgt ervoor dat vitale risico s bijtijds worden gesignaleerd en dat adequate maatregelen worden getroffen. Het onderkennen en onder controle houden van risico s is permanent onderwerp van managementaandacht op alle niveaus in de organisatie. Door deze integrale en consequente benadering wint ons risicobeheer nog steeds aan effectiviteit. Energiehandel Als verticaal geïntegreerd energiebedrijf zijn wij betrokken bij alle aspecten van de energievoorziening: van de inkoop van brandstoffen voor onze centrales tot en met de levering aan onze eindverbruikers. Met het oog op de continuïteit van het productieproces en ter bevordering van de leveringszekerheid sluiten wij termijncontracten af voor de in en verkoop van zogeheten commodities als steenkool, aardolie, aardgas en elektriciteit. De prijsrisico s die voortvloeien uit deze contracten worden in de hand gehouden met behulp van een stelsel van financiële en volumetrische limieten, vastgesteld per commodity en per geografische markt. Om de risico s te kunnen kwantificeren, maken wij gebruik van het begrip Value at Risk (VaR): het maximale verlies dat Essent, bij een betrouwbaarheidsgraad van 95%, tijdens een maand kan oplopen als gevolg van de prijsontwikkeling van de verhandelde commodities alsmede van de daarbij gehanteerde valuta s. In hebben wij het systeem nog verder verfijnd, zodat bij de bepaling van de VaR nu ook rekening wordt gehouden met fluctuaties in de prijs van bijvoorbeeld groencertificaten en biomassa. Het volgens de VaRmethodiek maximaal toelaatbare risico op enig moment bedraagt EUR 20 miljoen. De daadwerkelijke hoogte van de VaR wordt door ons wekelijks getoetst. Ondanks de aanhoudende stijging van de brandstofprijzen en een zeer volatiele groothandelsmarkt voor energie werd de limiet in geen enkele keer overschreden. Niet alleen de commodityprijs, maar ook de kredietwaardigheid van de contractpartner vormt een risico. Om die reden hanteert Essent ook een zogeheten Credit Value at Risk (CVaR), gedefinieerd als het maximale verlies dat Essent gedurende een periode van een jaar kan oplopen doordat handelspartners niet aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen, wederom bij een betrouwbaarheidsniveau van 95%. Hiertoe zijn met alle individuele handelspartners kredietlimieten afgesproken. Regulering van tarieven Een deel van onze energieactiviteiten staat onder toezicht van de DTe, de Dienst uitvoering en toezicht energie. De dienst waakt over de goede werking van de Nederlandse energiemarkt en in het bijzonder van het netwerksegment waar van oudsher sprake is van een natuurlijk monopolie. Tot de taken van de toezichthouder behoort ook de vaststelling van de tarieven voor het transport van energie over het netwerk. Met deze bevoegdheid heeft de DTe rechtstreeks invloed op de hoogte van een deel van onze inkomsten. In zijn wij erin geslaagd om met de DTe een tweetal overeenkomsten te sluiten waarin afspraken zijn gemaakt over de maximaal door de netbeheerders in rekening te brengen transporttarieven. Omdat deze overeenkomsten zijn aangegaan voor de duur van twee reguleringsperioden (voor elektriciteit tot en met 2006 en voor gas tot en met 2007) bieden zij ons voor langere tijd zekerheid ten aanzien van het rendement van het gereguleerde netwerkbedrijf. Deze financiële stabiliteit draagt ertoe bij dat wij ook in de toekomst in onderhoud en uitbreiding van het netwerk kunnen blijven investeren. Marktopening De Nederlandse energiemarkt wordt in drie stappen vrijgegeven, waarvan de laatste naar verwachting zal plaatsvinden op 1 juli 2004. Liberalisering houdt in dat afnemers zelf hun energieleverancier kunnen kiezen en desgewenst kunnen overstappen naar een ander bedrijf. Ten tijde van de opening van de markt voor grote, respectievelijk middelgrote zakelijke klanten hebben wij besloten niet tegen elke prijs te streven naar klantbehoud, maar ons in plaats daarvan te 19
gedreven