AARDRIJKSKUNDE Leen Van Hecke voor leraren aardrijkskunde ASO/KSO/TSO in het eerste leerjaar van de tweede graad (derdes) Nascholing Pittige ideeën voor de implementatie van het leerplan voor de derdes Het geactualiseerde leerplan van de tweede graad biedt meerdere mogelijkheden om op een andere en frissere manier met de thema s om te gaan. PEDIC organiseert een nascholing om je concrete ideeën aan te reiken om dit leerplan voor het derde jaar aan te pakken. Het is de bedoeling op een creatieve maar zeer leerplangerichte manier te werk te gaan zonder de essentie van de leerplandoelen uit het oog te verliezen. Er zal concreet lesmateriaal en een grote variatie aan werkvormen meegegeven worden, waaronder ook voorbeelden van zelfstandig werk. Deelnemers zullen eveneens kennismaken met een brede waaier aan digitaal bronnenmateriaal dat relevant is voor de leerplanonderdelen. Deze sessie is een herhaling van de toen zeer gesmaakte sessie op de dag van de aardrijkskunde die in Kortrijk en Leuven in maart 2011 is gegeven. Deze bijscholing gaat door op woensdag 26 oktober 2011 van 14.00 uur tot 17.00 uur in PEDIC. Lesgever is Pieter Logie, zelf leraar aardrijkskunde in Ieper. Meer praktische informatie (+ inschrijven) via de website www.pedic.be. Het codenummer van deze bijscholing is PN197SO/11-12 Kostprijs voor deze sessie is 47. voor niet-geografen die aardrijkskunde geven in de 3de graad (en bij uitbreiding ook geografen die zich (nog) wat onzeker voelen bij de uitwerking van bepaalde leerplanonderdelen van de derde graad) Wegwijzers voor aardrijkskunde: Hoe als niet-geograaf aardrijkskunde geven in de 3de graad? Bepaalde leerinhouden uit het leerplan aardrijkskunde van de derde graad zijn niet evident om uit te leggen aan leerlingen. Om vooral de niet-geografen te ondersteunen wordt een nascholing georganiseerd zodat zij beter gewapend voor de klas kunnen staan. De nascholing richt zich zowel tot (her)startende leraren die aardrijkskunde geven in de derde graad als tot leraren die zich nog onzeker voelen over bepaalde aspecten. Er worden drie vormingsdagen ingericht gespreid over het schooljaar. Daarin worden de thema s behandeld in de volgorde zoals het leerplan suggereert. Er komen zes thema s aan bod, telkens één thema per halve dag. Voor elk thema wordt vanuit het leerplan de grote inhoudelijke structuur geschetst. Vanuit goede praktijkvoorbeelden wordt gefocust op inhoudelijk en/of didactisch moeilijke onderdelen van het thema. DM september 2011 Aardrijkskunde pagina 1
Van hieruit worden achterliggende visies en didactische principes van de huidige schoolaardrijkskunde meegegeven. De referaathouders zijn ervaren aardrijkskundeleraren, die vanuit hun achtergrondkennis, ervaring en materiaal de deelnemers voorbereiden en/of verdiepen in hun taak als leraar aardrijkskunde. Er wordt gewerkt met concreet werkmateriaal bruikbaar voor de lespraktijk. De nascholing is een samenwerking tussen LUCON (voorheen Vliebergh- Senciecentrum) en PEDIC Gent. De sessies worden parallel op 2 plaatsen aangeboden, namelijk in Leuven (K.U.Leuven) en in Gent (PEDIC) THEMATISCHE SESSIES 1 KOSMOGRAFIE + ATMOSFEER Sessie voormiddag: Kosmografie (Wolfgang Partel) Sessie namiddag: Atmosfeer (Christ Naert) Sessie 1 oost Sessie 2 west K.U.Leuven PEDIC Gent Zaterdag 1 oktober 2011 AA13 Woensdag 28 september 2011 PN253SO/11-12 (voormiddag) OF PN254SO/11-12 (namiddag) 2 RUIMTELIJKE ORDENING EN VERSTEDELIJKING: DRAAGKRACHT VAN DE AARDE Sessie voormiddag: Ruimtelijke ordening en verstedelijking (Geert David) Sessie namiddag: Draagkracht van de aarde (Marc De Jonghe) Sessie 1 oost Sessie 2 west K.U.Leuven PEDIC Gent Zaterdag 10 december 2011 AA13 Vrijdag 9 december 2011 PN255SO/11-12 (voormiddag) OF PN256SO/11-12 (namiddag) 3 GEOLOGIE; FYSISCHE LANDSCHAPPEN EN EXCURSIES Sessie voormiddag: Geologie (Dirk Staelens) Sessie namiddag: Fysische landschappen + Excursies (Jan Callemeyn) Sessie 1 oost Sessie 2 K.U.Leuven PEDIC Gent Zaterdag 21 januari 2012 AA13 Dinsdag 17 januari 2012 DM september 2011 Aardrijkskunde pagina 2
west PN257SO/11-12 (voormiddag) OF PN258SO/11-12 (namiddag) DAGVERLOOP Aan de K.U.Leuven: Sessie voormiddag 9.30 uur 12.30 uur 12.30 uur 13.30 uur middagpauze Sessie namiddag 13.30 uur - 16.30 uur In PEDIC Gent: Sessie voormiddag 9.00 uur 12.00 uur 12.00 uur 13.30 uur middagpauze Sessie namiddag 13.30 uur - 16.30 uur PRAKTISCHE INFO Plaats Sessies oost K.U.Leuven - Geo-Instituut lokaal 01.201 Celestijnenlaan 200 E - 3001 Heverlee Wegbeschrijving op http://aow.kuleuven.be/gi/ Sessies west Coupure Rechts 314-9000 Gent Wegbeschrijving op www.pedic.be Prijs 280 voor de drie dagen 100 voor één volledige dag 55 voor een halve dag Korting wordt enkel toegestaan indien je op hetzelfde moment inschrijft voor de verschillende sessies in één door jou gekozen centrum. Inschrijven sessies Gent Online inschrijven via http://www.pedic.be Helpdesk: 09 269 14 90 lindsay.decock@vsko.be sessies Leuven Online inschrijven ten laatste op 15 september via http://www.kuleuven.be/vliebergh Helpdesk 016 32 94 09 Leen.Wyndaele@avl.kuleuven.be DM september 2011 Aardrijkskunde pagina 3
voor leraren aardrijkskunde 3de graad ASO-KSO-TSO Systeem aarde: de planeet in 4 dimensies. In de leerplannen van de derde graad nemen dynamische processen van de aarde een prominente plaats in. Prof Louwye en prof. Van Rooy, geologen van Universiteit Gent, geven een overzicht van de recente inzichten in o.a. platentectoniek, vulkanisme, subductie, dateringsmethodes, evolutie van het leven op aarde, Deze nascholing is opgedeeld in twee namiddag-sessies, die onafhankelijk van elkaar kunnen bijgewoond worden. Sessie 1: De dynamiek van de aarde (woensdag 15 februari 2012 van 14.00 uur tot 17.00 uur in PEDIC) Inhoud: Processen als platentectoniek, hotspotvulkanisme en subductie zijn vanzelfsprekend een bekend verhaal voor aardrijkskunde-leraren, maar ze worden hier belicht volgens de recentste inzichten. Er wordt ook uitgebreid ingegaan op catastrofale aardbevingen en tsunami s. In de marge hiervan krijgen de deelnemers ook zicht op (en inzicht in) de winning van (nieuwe vormen van) fossiele brandstoffen. Sessie 2: Evolutie van de geosfeer en biosfeer doorheen de geologische tijd. (woensdag 21 maart 2012 van 14.00 uur tot 17.00 uur in PEDIC) Inhoud: De deelnemers zullen inzicht verwerven in de nieuwe technieken van absolute en relatieve datering. Verder wordt een overzicht gegeven van de cruciale fasen in de evolutie van het leven op aarde: de toenemende complexiteit van de bouwplannen van de eerste mariene organismen, de kolonisatie van het land door planten, de verovering van de continenten door de dieren. Er zal ook aandacht besteed worden aan twee ondergewaardeerde belangrijke momenten in de geschiedenis van de biosfeer: de ontwikkeling van het zaad en die van het amniote ei. Vanzelfsprekend mogen in deze sessie ook de crisismomenten in de geschiedenis van de aarde niet ontbreken: hoe gaan planten en dieren hier mee om? Hoe slagen ze erin om te overleven? De evolutie van het leven op aarde wordt bovendien gekoppeld aan de evolutie van de atmosfeer. Praktische info en inschrijvingsmodaliteiten: www.pedic.be (Het PEDIC-nummer voor sessie 1 is PN195SO/11-12, voor sessie 2 is het PN196SO/11-12; kostprijs voor elke sessie bedraagt 47) Helpdesk: 09 269 14 90 of lindsay.decock@vsko.be voor alle leraren aardrijkskunde ICT-nascholingen van het VVKSO. In het rijke aanbod aan ICT-nascholingen die onze koepel elk jaar aanbiedt, zijn er terug verschillende sessies voor de leraar aardrijkskunde. DM september 2011 Aardrijkskunde pagina 4
Ga naar de site www.nascholing.be klik op aardrijkskunde in. Klik nogmaals op zoeken. en vul in het zoekvenster Je vindt dan meteen een volledige oplijsting van de sessies. Je vindt er ook alle praktische informatie per cursus en de inschrijvingsmodaliteiten. Hier volgt een greep uit de aangeboden cursussen: 1 VOORAL VOOR LERAREN AARDRIJKSKUNDE 1STE GRAAD 1.1 Integratie 1ste graad: werken met kaarten Topografische kaarten, bodemkaarten, geologische kaarten, wegenkaarten, bodemgebruikskaarten, kaarten i.v.m. ruimtelijke ordening die relevant zijn voor de eigen omgeving of voor de schaal België opzoeken, aanpassen en in een eigen cursus integreren. Kaarten bewerken in een Office omgeving. Verschillende kaarten naadloos samenvoegen. Bebouwde en de open ruimte structureren en analyseren Bebouwde kern structureren. Centrum van de bebouwde kern en gemeentegrenzen aanduiden op een kaart. Europese wereldsteden structureren. 1.2 ipad binnen aardrijkskunde en geschiedenis in de 1ste graad Didactisch gebruik van een ipad binnen de lessen aardrijkskunde en geschiedenis in de 1ste graad. Downloaden van nuttige apps voor leerlingen bij de App Store Apps downloaden en gebruiken om de progressie van je leerlingen bij te houden en alles netjes op orde te houden. In deze workshop leer je de basisprincipes van het toestel en ga je er uiteraard ook zelf mee aan de slag 2 VOORAL VOOR LERAREN AARDRIJKSKUNDE 2de GRAAD 2.1 ICT integratie 2de graad: Youtube Na deze sessie zul je in staat zijn om: een eigen kanaal op YouTube aan te maken eigen videomateriaal naar jouw kanaal te uploaden een lange video in stukken te delen, uploaden en als afspeellijst terug te groeperen afspeellijsten maken geüploade video bewerken (annotaties toevoegen, ondertitels toevoegen...) video of afspeellijst te integreren in het vak aardrijkskunde via jouw digitaal leerplatform of via je eigen videokanaal DM september 2011 Aardrijkskunde pagina 5
3 SPECIFIEK VOOR LERAREN 3DE GRAAD: 3.1 ICT integratie 3de graad: platentektoniek In deze sessie leer je Verschillende (gratis) softwareprogramma s kennen die aansluiten bij de leerplandoelstellingen uit het thema opbouw en afbraak van fysische landschappen Een selectie van de beste websites kennen over dit thema Met behulp van ICT dit thema actualiseren en visualiseren De aangeboden softwareprogramma s optimaal gebruiken binnen dit thema, hetzij als lesmateriaal, hetzij als remediëringsmateriaal of zelfstandig werk 3.2 Starten met GIS (geografische informatiesystemen) In deze sessie leer je: Het belang van GIS in ruimtelijk denken en ruimtelijk burgerschap allerhande technieken van ruimtelijk denken uitvoeren a.h.v. verschillende oefeningen, en dit voor verschillende vakken werken met toepassingswebsites die gebruik maken van GIS werken met on line GIS software oefeningen maken voor gebruik in de lespraktijk 3.3 GIS voor gevorderden Deze module is een opvolging van iguess (www.iguess.eu) dat als doel heeft GIS te introduceren in meerdere vakken. Na deze sessies kun je : werken met verschillende GIS-software werken met de inotes allerhande technieken van ruimtelijk denken uitvoeren a.h.v. verschillende oefeningen, en dit voor verschillende vakken zelf oefeningen maken 4 AANBOD WAARIN TECHNIEKEN WORDEN AANGELEERD DIE IN ALLE GRADEN KUNNEN GEBRUIKT WORDEN. 4.1 Levende grafieken met Gapminder werken met de on line applicatie GapMinder werken met de off line versie van Gapminder Gapminder didactisch gebruiken in de les met Google Motion Charts je eigen data toevoegen en eigen levende grafieken maken je eigen levende grafieken didactisch gebruiken in de klas 4.2 De wereld op je scherm: Google Earth & Google Maps Na deze sessies kun je: de verschillende schermonderdelen gebruiken en beheren schermcaptaties maken in het 3D-venster plaatsen zoeken en markeren DM september 2011 Aardrijkskunde pagina 6
reisweg of route berekenen, een afstand in vogelvlucht of via een traject over het wegennet wandel- en excursieroutes uittekenen en deze door het programma laten herhalen een beeldoverlay maken, zowel met statische als dynamische beelden foto s en filmpjes toevoegen aan plaatsmarkeringen op de interactieve globe de mogelijkheden van Street View gebruiken, zowel bij Google Earth en Google Maps als bron van informatie kmz bestanden van verschillende thema s maken en organiseren werken met mashups en mapplets invoegen van data en grafisch voorstellen Daarbij komen ook de onvermoede mogelijkheden van Google Maps (kaarten maken, delen, samenwerken, basis voor een beeld- en videopresentatie 4.3 Professioneel excursiedossier maken Werken met stijlen, even en oneven paginanummering en secties. Handig een inhoudstafel en figurenlijst opmaken en aanpassen. Op een efficiënte manier beelden in een Worddocument plaatsen zonder een té groot bestand te maken. De belangrijkste NBN-normen hanteren. 4.4 Didactische wenken en handige tips voor een goede presentatie Op een handige manier een presentatie bedienen. Snel een professioneel uitziende presentatie maken. Statische beelden toevoegen. Allerlei vormen toevoegen aan een presentatie en manipuleren. Bewegende beelden van verschillende formaten integreren in een presentatie. Vuistregels en afspraken, met betrekking tot het maken van een goede presentatie, kennen en spontaan toepassen. Online presentaties maken. Een evaluatiemodel gebruiken voor een goede presentatie. 4.5 Eenvoudige beeldverwerking in PowerPoint en Word 2010 Beelden integreren in Word en PowerPoint op een efficiënte manier. De grootte van bestanden aanpassen door beelden indien nodig te comprimeren. Beelden aanpassen aan het doel (afdrukken, projecteren). Gebruik maken van het lint Hulpmiddelen voor afbeeldingen. Een schermopname via Word 2010 integreren in een document. Contrast, helderheid, bijsnijden, kleur verscherpen, effecten en terugloop van een beeld binnen in Word of PowerPoint aanpassen of toepassen. 4.6 Geocaching, oriëntatieloop of excursie? De GPS met Google Earth helpt je op weg. een GPS instellen voor een wandeling of oriëntatieloop lokalisatie van stopplaatsen invoegen een kruimelspoor maken van een wandeling DM september 2011 Aardrijkskunde pagina 7
een hoogteprofiel maken software voor verwerking op de computer installeren en gebruiken digitale gegevens aflezen uit een GPS en deze importeren in een toepassing (Google Earth) gegevens presenteren en delen in enkele online / offline toepassingen digitale fotografie koppelen aan de GPS 4.7 Andere zinvolle cursussen: Eerste stappen met digitale beelden in de lespraktijk Photoshop: er op los met Photoshop Elements Eerste stappen met digitale video s in de lespraktijk Online videobewerking met gratis software voor leraren aardrijkskunde 1ste graad 2de leerjaar Mogelijkheden voor terreinwerk en excursie in de tweedes (2de leerjaar van de eerste graad) In het huidige leerplan van het tweede leerjaar van de eerste graad neemt het thema relaties tussen landschappen een prominente plaats in. Er wordt verwacht dat deze relaties zowel in de klas als op een excursie bestudeerd worden. Kaartstudie in de klas en terreinwaarnemingen/veldwerk horen hierbij complementair aangewend te worden. Leerkrachten kunnen deze doelstellingen op een eigen manier invullen. Er kan geopteerd worden om terreinwerk uit te voeren op een wandeling/fietstocht in de nabije omgeving van de school, maar evengoed kan er gekozen worden voor een echte (bus)excursie waarbij andere landschappen dan die van de eigen schoolomgeving gekozen worden om de relaties binnen en tussen landschappen te bestuderen. We willen beide mogelijke benaderingen van dergelijke excursie relaties tussen landschappen illustreren op een nascholing in de loop van het tweede semester. Een werkgroepje van enkele leraren bereidt dit initiatief momenteel voor. Meer gegevens hierover volgen in de volgende Diocesane Mededelingen. DM september 2011 Aardrijkskunde pagina 8