HITEA Onderzoek naar de binnenluchtkwaliteit in basis scholen en de gezondheid van leerlingen en docenten
Achtergrond HITEA: Onderzoek naar de binnenluchtkwaliteit in basisscholen en de gezondheid van leerlingen en docenten Per 2008 start het HITEA project, dat wordt gefinancierd door de Europese Unie en wordt uitgevoerd in scholen in Nederland, Spanje en Finland. Het project heeft als doel meer inzicht te krijgen in de kwaliteit van binnenlucht in scholen en te kijken wat de samenhang is met de gezondheid van de luchtwegen. In Nederland wordt het onderzoek uitgevoerd door de Universiteit Utrecht. Waarom dit onderzoek? Kinderen brengen een groot gedeelte van hun tijd op school door. Uit diverse onderzoeken van de laatste jaren komt naar voren dat het mogelijk slecht gesteld is met de kwaliteit van de binnenlucht in scholen. Zo wordt gesuggereerd dat effecten op de gezondheid en op de leerprestaties op kunnen treden. Een systematisch overzicht ontbreekt echter in de Nederlandse situatie. Wij voeren dit onderzoek uit om meer inzicht te krijgen in de rol die de binnenluchtkwaliteit speelt op het ontwikkelen van gezondheidsklachten. Kwaliteit van de binnenlucht in scholen is een actueel onderwerp We hopen op basis van de onderzoeksresultaten te kunnen achterhalen: welke stoffen in de binnenlucht klachten kunnen veroorzaken; wat de precieze effecten zijn op de gezondheid; of er eventueel mogelijkheden zijn om te zorgen dat de niveaus van deze stoffen kunnen worden verlaagd.
De opzet van het onderzoek Het onderzoek zal uitgevoerd worden in verschillende fases: Fase 1: Algemene inventarisatie van de binnenluchtkwaliteit in scholen In de eerste fase van het onderzoek ontvangen ±100 scholen in de regio Utrecht een vragenlijst met vragen over het schoolgebouw en eventuele problemen die er voorkomen met betrekking tot ventilatie, schimmels, vocht en de binnenluchtkwaliteit. Aan de hand van de ingevulde antwoorden worden vervolgens 16 scholen geselecteerd die verder worden bestudeerd in de volgende onderzoeksfase. Fase 2: Het meten van de blootstelling en het invullen van gezondheidsvragenlijsten In fase 2 zullen de geselecteerde scholen worden bezocht en het schoolgebouw zal worden bekeken aan de hand van een checklist. Specifieke aandacht wordt gegeven aan de wijze van ventileren, problemen met vocht, condens, schimmelgroei en subjectief waarneembare luchtkwaliteit. Verder zullen metingen worden uitgevoerd om de binnenluchtkwaliteit te beoordelen. De stoffen die zullen worden gemeten zijn: Koolstofdioxide (CO 2 ), als indicator van de mate van ventilatie; Allergenen, afkomstig van huisstof, katten en honden; Microbiële producten van schimmels en bacteriën; Kleine deeltjes (PM 2.5 ) en NO x, wat verkeers- en verbrandingsgerelateerde luchtverontreinigingscomponenten zijn. De metingen zullen worden uitgevoerd met eenvoudige, nagenoeg geluidloze meetapparatuur. Tevens worden er vragenlijsten onder leerlingen verspreid om een indruk te krijgen van hun gezondheid. De vragenlijsten dienen thuis te worden ingevuld door de ouders/verzorgers van de kinderen in de groepen 3 t/m 8. De schoolgebouwen worden in juli 2008 bezocht (vlak voor de schoolvakantie) en de leerlingenvragenlijsten zullen na de zomervakantie worden uitgedeeld. Een medewerker van de Universiteit Utrecht zou graag op de school een mondelinge toelichting komen geven over het onderzoek. Fase 3: Aanvullend gezondheidskundig onderzoek In fase 3 worden zes scholen geselecteerd uit de scholen die zijn bezocht in fase 2. Na toestemming van de ouders/ verzorgers, worden bij de leerlingen van groep 3 tot en met groep 8 van deze zes scholen longfunctietesten (blaastesten) uitgevoerd en wordt een buisje bloed afgenomen voor allergieonderzoek. Aan de hand van de gezondheidsuitkomsten zullen per school 30 leerlingen worden benaderd om mee te doen aan een vervolgstudie, waarbij drie maal extra metingen worden uitgevoerd. Dit wordt gedaan om te kijken naar het verloop van de blootstelling gedurende een schooljaar en de gezondheidsklachten die hiermee samenhangen. Daarnaast vragen we 10 leerkrachten mee te werken aan het onderzoek. De extra metingen worden uitgevoerd op drie verschillende tijdstippen, namelijk aan het eind van het schooljaar 2008/2009, aan het begin van het schooljaar 2009/2010, en in de loop van het schooljaar 2009/2010. Alle onderdelen zullen weinig belastend zijn voor de leerlingen en de docenten. Deelname aan het onderzoek is vrijwillig en kan gedurende de hele periode worden beëindigd. De onderzoeksgegevens worden gehanteerd met inachtneming van de Wet Bescherming Persoonsgegevens en de privacy regelgeving. Alle onderzoeksgegevens worden volledig anoniem verwerkt en voor het onderzoek wordt toestemming van de medische ethische toetsingscommissie verkregen.
Vrijwilligheid, toestemming en privacy Deelname aan het onderzoek is voor de school uiteraard vrijwillig. Deelname kan gedurende de hele periode worden beëindigd. De onderzoeksgegevens worden gehanteerd met inachtneming van de privacy regelgeving. Alle onderzoeksgegevens worden anoniem verwerkt en gerapporteerd. De verkregen gegevens worden gecodeerd opgeslagen d.m.v. een schoolidentificatienummer. De gegevens zullen uitsluitend worden gebruikt ten behoeve van dit onderzoek en zullen na afloop van het onderzoek worden vernietigd. De centrale vraag: Heeft een slechte binnenluchtkwaliteit effecten op de gezondheid? Aanvullend gezondheidsonderzoek: een blaastest om de longinhoud te bepalen Wat gebeurt er met de resultaten van het onderzoek? Als de gegevens zijn verzameld, zal onderzocht worden wat de mogelijke gevolgen zijn van de kwaliteit van de binnenlucht in scholen op de luchtwegen van basisschoolkinderen en -docenten. Wanneer het onderzoek is afgerond, krijgt de school een kort verslag met de algemene resultaten van het onderzoek en de resultaten van de eigen school.
Medewerking van de school Screeningsvragenlijst (fase 1) De screeningsvragenlijst wordt per post naar scholen in de regio Utrecht gestuurd. De vragenlijst dient te worden ingevuld door een medewerker van de school (bijvoorbeeld de directeur, een leerkracht of iemand van het ondersteunend personeel) en te worden teruggestuurd. Indien een school uit meerdere gebouwen bestaat, wordt verzocht om voor elk gebouw een aparte vragenlijst in te vullen. Extra vragenlijsten zijn te downloaden van internet via de website: www.iras.uu.nl/hitea. Via deze website kan de vragenlijst tevens online worden ingevuld. Het meten van de binnenluchtkwaliteit (fase 2) Voor het meten van de binnenluchtkwaliteit in 16 scholen zal gebruik worden gemaakt van eenvoudige apparatuur die gemakkelijk te plaatsen is, weinig ruimte in beslag neemt en weinig tot geen geluid maakt. Een medewerker van de universiteit zal deze apparatuur in enkele ruimtes van het schoolgebouw komen plaatsen en weer op komen halen. Vragenlijst (fase 2) De leraren van groep 3 tot en met groep 8 worden verzocht de informatiebrief met bijbehorende vragenlijst uit te delen en vervolgens de ingevulde deelnameformulieren en vragenlijsten weer te verzamelen. De scholen die aan deze fase mee zullen doen, worden hiervoor aan het eind van het schooljaar 2007/2008 benaderd. Gezondheidkundig onderzoek (fase 3) Aan de 6 scholen die deelnemen aan fase 3 wordt gevraagd om tijdelijk een ruimte beschikbaar te stellen waarin de gezondheidsmetingen kunnen worden uitgevoerd. Onze ervaring is dat het voor de kinderen leuker is om gelijktijdig met andere kinderen mee te doen aan het onderzoek. Daarom zullen we de meting telkens op school en in kleine groepjes uitvoeren. Scholen die in aanmerking komen voor aanvullend gezondheidkundig onderzoek worden hiervoor begin 2009 benaderd.
Vragen Mocht u vragen hebben over de uitvoering van het onderzoek dan kunt u contact opnemen met: Drs. José Jacobs Dr. Esmeralda Krop email j.h.jacobs@uu.nl email e.j.m.krop@uu.nl telefoon 030-2531468 telefoon 030-2539523