Uitvoeringsplan beheer damhertenpopulatie Kop van Schouwen Periode 1 oktober 2010 tot 1 oktober 2011 1
INHOUD Inleiding... 3 Vigerend beleid zoals vastgelegd in het FBP... 3 Plangebied... 4 Evaluatie afgelopen planperiode... 4 Telling 2010... 5 Uitvoeringsplan voor de periode 1 oktober 2010 tot 1 oktober 2011... 6 Nawoord... 8 Bijlagen... 9 2
Inleiding Het damhert heeft in Zeeland twee concreet aangewezen leefgebieden, waarvan de Kop van Schouwen er één is. In het vastgestelde Faunabeheerplan 2010-2014 is aangegeven dat om diverse redenen populatiebeheer noodzakelijk is. De uitvoering van dat populatiebeheer wordt vanuit de Faunabeheereenheid gedelegeerd naar de Hoefdiercommissie Schouwen. In dit plan heeft de Hoefdiercommissie Schouwen vastgelegd op welke wijze uitvoering wordt gegeven aan het beheer van de damhertenpopulatie in de Kop van Schouwen, voor de periode 1 oktober 2010 tot 1 oktober 2011. Dit plan vormt een nadere uitwerking van het Faunabeheerplan Zeeland voor wat betreft het onderdeel damherten. Het uitvoeringsplan concretiseert de te nemen maatregelen voor het komende jaar (periode 1 oktober tot 1 oktober daaropvolgend) en vormt daarmee een jaartranche van het Faunabeheerplan. Vigerend beleid zoals vastgelegd in het FBP Het vastgestelde Faunabeheerplan vormt de basis voor dit Uitvoeringsplan. In het Faunabeheerplan is aangegeven dat een duurzame instandhouding van de twee populaties in de twee aangewezen leefgebieden het uitgangspunt is voor het beheer. Tegelijkertijd zal zonder ingrijpen in de populaties een exponentiële toename van het aantal damherten plaatsvinden. De wetenschappelijke literatuur en ervaringen elders laten zien dat daarbij zeer hoge dichtheden kunnen ontstaan. Dit zou in de Zeeuwse situatie leiden tot ongewenste effecten op de omgeving (sterke toename van het aantal verkeersslachtoffers, schade aan landbouwgewassen, schade aan de natuur en dierenleed). Bij sterk groeiende populaties, mag ook een toename van het aantal wegtrekkende (individuele) dieren uit de twee leefgebieden worden verwacht. Dit leidt niet alleen tot meer verkeersslachtoffers, maar kan ook leiden tot vestiging van nieuwe populaties elders in de provincie. Dit wordt ongewenst geacht. In het Faunabeheerplan zijn voor de uitvoering van het beheer de algemene regels geformuleerd. De voor het leefgebied Kop van Schouwen relevante onderdelen hieruit zijn: Voor het leefgebied wordt er onderscheid gemaakt tussen een voorkeurszone buiten het natuurmonument, afschotgebieden binnen het natuurmonument en rustgebieden. In de voorkeurszone ligt het accent, naast populatiebeheer, vooral op schadebestrijding. De afschotgebieden bevinden zich in de kern van het leefgebied van de damherten. Op Schouwen zijn deze vooral gelegen in het vlakke binnenduingebied (inclusief de daar aanwezige bossen) van het natuurmonument. Hier zal het grootste deel van het afschot ten behoeve van het populatiebeheer moeten worden gerealiseerd. Om recht te doen aan de instandhoudingsdoelen van de Natuurbeschermingswet, worden binnen het natuurmonument tevens rustgebieden onderscheiden. De rustgebieden hebben lagere populatiedichtheden en omvatten in ieder geval grote delen van de reliëfrijke buitenduinen. Op basis van tellingen en inventarisaties wordt de exacte begrenzing van rust- en afschotgebieden jaarlijks door de Hoefdiercommissie bepaald en in het uitvoeringsplan aan het FBE-bestuur voorgelegd. De uitvoering van afschot wordt jaarlijks door de Hoefdiercommissie gepland, waarbij rekening wordt gehouden met de specifieke omstandigheden en de ontwikkeling van de populatie. Om de rust in het natuurmonument te waarborgen wordt het aantal faunabeheerders en het aantal beheerdagen gelimiteerd (Schouwen 30 faunabeheerders met 50 beheerdagen). De afschotperiode in het Natuurmonument strekt zich uit over de periode van 1 november tot 1 maart daaropvolgend. De beheerdagen dienen minimaal 12 uur van tevoren met uitvoerder en locatie gemeld te worden bij het bevoegd gezag i.c. de Provincie. Uit een oogpunt van populatiebeheer is vooral afschot van vrouwelijke dieren gewenst. Bij de uitvoering van het afschot moet hiermee rekening worden gehouden, waarbij een gelijke verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke dieren in de streefstand het uitgangspunt vormt. In de voorkeurszone wordt voor vrouwelijke dieren een afschotperiode gehanteerd van 1 september tot 1 maart daaropvolgend. Mannelijke dieren kunnen daar het gehele jaar door geschoten worden. In de voorkeurszone dient schadebeperking primair plaats te vinden door afschot. Omdat toch tot populatiebeperking moet worden gekomen zijn preventieve maatregelen hier niet vereist. 3
Voor de Hoefdiercommissie is de streefstand aan het einde van de planperiode taakstellend. Er wordt vanuit gegaan dat het benodigde afschot om deze stand te bereiken wordt gehaald. Bewaking van de aantallen afgeschoten dieren zal door de Hoefdiercommissie plaatsvinden met behulp van een toonplicht van de geschoten dieren. Bij het tonen in het kader van de toonplicht zullen gegevens over het geslacht, leeftijd en conditie van de dieren worden geregistreerd. Plangebied Het plangebied is weergegeven in bijlage 1. Het betreft het Natura 2000 gebied, hetgeen beschouwd kan worden als het leefgebied van de damherten, een daarin onderscheiden rustgebied en een aan het Natura 2000 gebied grenzende zone waar regelmatig uit het natuurmonument tredende damherten voorkomen, de zogenaamde voorkeurszone. Evaluatie afgelopen planperiode De afgelopen planperiode (1 oktober 2009 tot 1 oktober 2010) heeft afschot van damherten plaatsgevonden. Onderstaande grafiek en tabellen geven een overzicht van de behaalde resultaten. Hierbij wordt opgemerkt dat het een overzicht is vanaf 1 oktober 2009 t/m 21 september 2010, de datum waarop de stand het laatst voor dit uitvoeringsplan is opgemaakt. Het kan dus zo zijn dat in de resterende 9 dagen van september nog afschot heeft plaatsgevonden. Voor een uitgebreid overzicht wordt verwezen naar bijlage 2. Regulatie damherten 01-10-2009 t/m 21-09-2010 20 18 16 14 12 aantal 10 8 6 4 2 bok hinde 0 oktober november december januari februari maart april mei juni juli augustus september hinde bok maanden oktober november december januari februari maart april mei juni juli augustus september bok 14 9 11 14 6 1 5 4 2 1 1 hinde 11 13 20 18 4
Aantal Geslacht Voorkeurszone Nbwet-gebied Totaal Bok 54 14 68 Hinde 36 26 62 Totaal 90 40 130 Tabel 1. Afschot damherten afgelopen beheerperiode, stand 1 oktober 2009 t/m 21 september 2010. Uit bovenstaande gegevens is een aantal zaken op te maken. Hoewel het uitvoeringsplan vanaf 1 oktober 2009 gold, kon pas in november worden gestart met de regulatie. In het NBwet-gebied kon pas met regulatie worden gestart in januari, zodat slecht twee van de vier maanden konden worden benut (januari en februari i.p.v. november t/m februari). De oorzaak hiervan is dat de benodigde vergunningen pas vanaf dat moment waren afgegeven. Ten behoeve van de regulatie was het nadrukkelijk de bedoeling om meer hinden dan bokken te schieten. Uit de gegevens blijkt echter dat de afschotverhouding tussen de geslachten vrijwel gelijk is. Dit heeft onder anderen te maken met het verschillende gedrag van bokken en hinden, in combinatie met de periodes dat afschot mocht plaatsvinden. Met name de bokken hebben de neiging om het Nbwet-gebied te verlaten en de omgeving daarbuiten te verkennen, de voorkeurszone. Daar mogen bokken ook het gehele jaar worden geschoten. Dat verklaart het hogere aantal afgeschoten bokken in de voorkeurszone. In de periode waarbinnen ook in het NBwet-gebied kon worden gereguleerd is duidelijk te zien dat daar conform de doelstelling meer hinden zijn geschoten. De regulatie in het NBwet-gebied werd aanzienlijk bemoeilijkt, omdat de damherten al snel in de gaten hadden wat er aan de hand was, waardoor ze in de afschotperiode in grote getalen naar de rustgebieden trokken. Naast actieve regulatie, zijn er ook door andere oorzaken damherten gestorven. In onderstaande tabel is weergegeven hoeveel verkeersslachtoffers er in de afgelopen planperiode zijn gevallen en hoeveel dieren er met andere doodsoorzaak zijn geweest. Voor een uitgebreid overzicht wordt verwezen naar bijlage 2. Verkeersslachtoffers Overige doodsoorzaak Totaal (valwild) Aantal 8 4 12 Tabel 2. Samenvatting valwild afgelopen beheerperiode, stand 1 oktober 2009 t/m 21 september 2010. Van de verkeerslachtoffers zijn er 5 gesneuveld op de N57. In de categorie overige doodsoorzaak is die van 2 damherten onbekend, de andere 2 stierven doordat ze in rasters waren verstrikt. Telling 2010 Net zoals voorgaande jaren, is er in 2010 een inventarisatie uitgevoerd middels een avond ochtend avond-telling. De telling is uitgevoerd op 26 en 27 maart. Net als aan de methodiek, is er aan de verdeling van de telgebieden niets gewijzigd, maar er zijn vanwege de vergroting van de voorkeurszone wel twee telgebieden toegevoegd in het open polderlandschap. Door deze toevoeging is in 2010 de gehele Kop van Schouwen gebiedsdekkend geteld. Op zaterdagochtend werden onder ideale weersomstandigheden en zonder veel verstoring 617 damherten geteld. Dit is duidelijk meer dan op de twee andere telmomenten. Het totaalaantal is opgebouwd uit 107 bokken, 256 hinden, 95 kalveren en 159 damherten die niet konden worden aangesproken. 617 Is het aantal waarmee voor dit uitvoeringsplan wordt gerekend. Voor een uitgebreid overzicht van de telresultaten wordt verwezen naar het rapport Hoefdiertelling 2010, Kop van Schouwen. 5
Uitvoeringsplan voor de periode 1 oktober 2010 tot 1 oktober 2011 a). Reductieaantal Op basis van de telling van 2010 en de daaruit volgende berekening van de huidige najaarsstand, komt de Hoefdiercommissie tot de conclusie dat de tabel met de ingeschatte jaarlijkse reductie zoals vastgelegd in het Faunabeheerplan moet worden verlaten. Uitgaande van de huidige najaarsstand en conform dezelfde uitgangspunten als gebruikt in het Faunabeheerplan (o.a. 30 % aanwas per jaar), zal het reductieaantal in deze planperiode (en volgende planperioden) aanzienlijk hoger moeten zijn dan voorzien. Dit is inzichtelijk gemaakt in onderstaande grafiek. Uitgangspunt is dat er vanaf 2014 een stabiele voorjaarsstand is van 325 damherten. In de grafiek is het jaar 2015 nog in het overzicht meegenomen, om duidelijk te maken dat er vanaf 2014 een stabiele situatie moet zijn, die vervolgens in de jaren daarna doorloopt. Populatieontwikkeling bij gelijkblijvende reductie Aantal 850 800 750 700 650 600 550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Voorjaarsstand 617 570 509 430 327 325 Aanwas (30%) 185 171 153 129 98 97 Najaarsstand 802 741 662 559 425 422 Reductie 232 232 232 232 100 97 De populatieontwikkeling zoals weergegeven in bovenstaande grafiek gaat dus uit van een situatie waar in de periode 2010 t/m 2013 een gelijkblijvende inspanning wordt geleverd ten aanzien van het te reduceren aantal damherten. Het is duidelijk dat bij een hoger reductieaantal in de eerstkomende jaren sneller naar lagere reductieaantallen kan worden uitgekeken in de jaren daarna. Op basis van het nu al hoge aantal te reduceren damherten, wordt dat laatste scenario door de Hoefdiercommissie echter niet reëel geacht. Voor wat betreft het te reduceren aantal damherten in de planperiode 1 oktober 2010 tot 1 oktober 2011, wordt uitgegaan van een najaarsstand van 802 damherten. Op basis van de berekening moet de populatie met 232 damherten verminderen om uit te komen op een voorjaarstand van 570 in 2011. Van die 232, moet de regulatie die in de periode 28 maart t/m eind september 2010 heeft plaatsgevonden en het aantal valwildslachtoffers in dezelfde periode nog worden afgetrokken. Dit is 232 minus respectievelijk 15 en 8 exemplaren. In de winter van 2010/2011 moeten er dus nog minimaal 209 damherten worden afgeschoten om de beoogde doelstelling te halen. Evenals vorige planperiode zal weer worden gestuurd op regulatie in een bepaalde geslachtsverhouding. In het protocol voor de uitvoerders duidelijk worden gemaakt dat afschot van hinden, met name in het NBwet-gebied, prioriteit heeft. 6
b). Gebieden en periode Om in het NBwet-gebied voldoende rust te waarborgen is, conform hetgeen daarover in het FBP is opgenomen, een rustgebied aangegeven waar komend seizoen geen regulatiemaatregelen worden genomen. Dit gebied staat aangegeven op de kaart van bijlage 1. Daaruit kan eveneens worden opgemaakt waar wel afschot kan plaatsvinden in het NBwet-gebied en de voorkeurszone. Bij de begrenzing van het afschotgebied in het NBwet-gebied is uiteraard rekening gehouden met de voorwaarden zoals die aan de uitvoering zijn gesteld. Gezien de forse opgave met betrekking tot de reductie, is 30 % van de reliëfrijke duinen bij het afschotgebied betrokken. De nadruk van de reductiemaatregelen komt te liggen in de gebieden waar zich ook de grootste concentraties damherten bevinden. Regulatie binnen het NBwet-gebied zal plaatsvinden in de periode 1 november 2010 tot 1 maart 2011. Indien zich in de voorkeurszone mogelijkheden voordoen tot regulatie, zullen deze maximaal worden benut. Om handelend op te kunnen treden bij (dreigende) schade aan landbouwgewassen of wanneer groepen damherten zich bij drukke verkeersaders bevinden, zal in de voorkeurszone gedurende de gehele planperiode afschot van herten kunnen plaatsvinden. Voor regulatie van hinden zullen in de voorkeurszone eveneens ruime mogelijkheden bestaan maar zal, in verband met dracht en lactatie, in de periode tussen 1 maart en 1 september geen afschot van hinden mogen plaatsvinden. c). Uitvoering In het NBwet-gebied Voor de ingreep in het NBwet-gebied is aangegeven dat het aantal faunabeheerders en het aantal beheerdagen is beperkt. Voor de Kop van Schouwen is dat gesteld op 30 faunabeheerders en 50 beheerdagen. De definitie voor faunabeheerders en beheerdagen luidt daarbij: Faunabeheerder: individu dat, na voorafgaande melding aan de FBE, met behulp van een geweer actief bezig is damherten te bemachtigen, doden of met het oog daarop op te sporen alsmede het doen van pogingen daartoe. Beheerdag: een dag of deel van de dag waarop één faunabeheerder individueel of meerdere faunabeheerders tegelijkertijd in het NBwet-gebied damherten bemachtigen, doden of met het oog daarop opsporen alsmede pogingen daartoe doen. Het in het NBwet-gebied te realiseren afschot, zoals onder a) bedoeld, zal door de Hoefdiercommissie worden verdeeld onder faunabeheerders. Daarbij wordt het maximaal in te zetten aantal faunabeheerders (30) niet overschreden. Ook zal de Hoefdiercommissie een verdeling van het aantal beheerdagen over het aantal faunabeheerders en over de gehele afschotperiode maken. Hiermee ontstaat een door de Hoefdiercommissie bepaalde, limitatieve lijst van actieve faunabeheerders. De FBE wordt in kennis gesteld van deze lijst en daarmee van de verdeling over faunabeheerders en beheerdagen. Minimaal 12 uur tevoren wordt per mail bij de FBE en de afdeling handhaving van de provincie gemeld dat een faunabeheerder actief is in het gebied. De FBE kan dit checken aan de hand van de toegezonden lijst en de provincie kan op basis van de melding handhaven op het aantal faunabeheerders en het aantal beheerdagen. In de voorkeurszone In de voorkeurszone is een groter aantal faunabeheerders actief. Faunabeheerders die ervaring hebben met hoefdierafschot of tenminste de basiscursus reewildbeheer met goed gevolg hebben afgelegd komen in aanmerking voor een machtiging. Voor het aantal beheerdagen geldt in de voorkeurszone geen beperking. Machtiging Alle faunabeheerders die worden ingeschakeld bij het damhertenbeheer worden hier afzonderlijk voor gemachtigd door de Hoefdiercommissie. Alleen faunabeheerders met een machtiging van de Hoefdiercommissie zijn geoorloofd om de populatie damherten te reguleren. Oplossen verkeersknelpunten In het vorige uitvoeringsplan is aangegeven dat de Hoefdiercommissie plannen zou uitwerken ten aanzien van het oplossen van specifieke verkeersknelpunten. De Hoefdiercommissie heeft echter in overleg met de Faunabeheereenheid besloten deze uitwerkingen niet te maken. De commissie is op basis van de kennis over valwildslachtoffers en knelpunten echter graag bereid om de wegbeheerders van advies te voorzien en oplossingen 7
aan te dragen, maar het opstellen en realiseren van gerichte uitvoeringsplannen is primair de verantwoordelijkheid van de wegbeheerders. Het is tot op heden niet gelukt deze hiervoor bereid te vinden. Zeker ten aanzien van de N57 is de noodzaak daarvoor wel duidelijk aanwezig. Monitoring en verslaglegging In het voorjaar van 2011 zal wederom een telling van damherten worden uitgevoerd. Dit zal op dezelfde wijze als voorgaande tellingen plaatsvinden. Eventuele verbeterpunten en aanbevelingen ter verbetering van de telling zullen hierbij waar mogelijk worden opgevolgd. Verslaglegging van afschot en valwild zal op gelijke wijze als dit jaar plaatsvinden. Zie hiervoor bijlage 2. Nawoord De Hoefdiercommissie constateert dat het behalen van de in het Faunabeheerplan beschreven doelstelling van een voorjaarsstand van 325 damherten in 2014 een zware opgave is, gezien de najaarsstand van 2010. Er zijn diverse factoren die de regulatie ook nog eens bemoeilijken, zoals de veiligheidsvoorschriften, regels ten aanzien van de uitvoering, weersomstandigheden e.d. Uiteraard zullen de Hoefdiercommissie en de uitvoerders alles in het werk stellen om de doelstelling voor de periode zoals beschreven te behalen. 8
Bijlagen 1. (a+b) Kaart met plangebied, grenzen NBwet-gebied, voorkeurszone en rustgebieden 2. (a+b) Afschot- en valwildregistratie 9
Bijlage 1a. Kaart plangebied met begrenzing NBwet-gebied en voorkeurszone (=landbouwgebied ten westen van de stippellijn) 10
Bijlage 1b. Kaart plangebied met begrenzing rustgebied binnen het NBwet-gebied 11
Bijlage 2a. Afschotregistratie afgelopen planperiode (1 oktober 2009 tot 1 oktober 2010) Onderstaande tabel is een overzicht is vanaf 1 oktober 2009 t/m 21 september 2010, de datum waarop de stand het laatst voor dit uitvoeringsplan is opgemaakt. datum geslacht leeftijd reden plaats 1 2-11-2009 bok 2 jaar Regulatie Renesse 2 3-11-2009 bok 2 jaar Regulatie Haamstede 3 3-11-2009 bok 4 jaar Regulatie Haamstede 4 3-11-2009 hinde 2 jaar Regulatie Haamstede 5 5-11-2009 hinde 2 jaar Regulatie Haamstede 6 5-11-2009 bok 3 jaar Schade Haamstede 7 6-11-2009 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 8 6-11-2009 hinde 0,5 jaar Regulatie Renesse 9 6-11-2009 bok 3 jaar Schade Haamstede 10 10-11-2009 hinde 1,5 jaar Regulatie Renesse 11 13-11-2009 bok 3 jaar Regulatie Haamstede 12 13-11-2009 bok 3 jaar Regulatie Renesse 13 14-11-2009 bok 4jaar Regulatie Haamstede 14 17-11-2009 bok 3 jaar Regulatie Haamstede 15 17-11-2009 bok 5 jaar Regulatie Haamstede 16 18-11-2009 hinde 3 jaar Regulatie Haamstede 17 19-11-2009 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 18 21-11-2009 bok 4 jaar Regulatie Renesse 19 21-11-2009 bok 2 jaar Regulatie Renesse 20 21-11-2009 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 21 21-11-2009 hinde 3 jaar Regulatie Renesse 22 21-11-2009 hinde 0,5 jaar Regulatie Renesse 23 21-11-2009 bok 5 jaar Regulatie Renesse 24 28-11-2009 bok 10 mnd Regulatie Renesse 25 30-11-2009 hinde 1,5 jaar Regulatie Renesse 26 1-12-2009 hinde 3 jaar Regulatie Renesse 27 1-12-2009 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 28 1-12-2009 hinde 9 mnd Regulatie Haamstede 29 2-12-2009 hinde 4 jaar Regulatie Renesse 30 2-12-2009 hinde 0,5 jaar Regulatie Renesse 31 2-12-2009 hinde 4 jaar Regulatie Haamstede 32 4-12-2009 bok 4 jaar Regulatie Renesse 33 4-12-2009 hinde 8 mnd Regulatie Renesse 34 4-12-2009 bok 2 jaar Regulatie Haamstede 35 4-12-2009 bok 3 jaar Regulatie Haamstede 36 7-12-2009 bok 2,5 jaar Regulatie Renesse 37 11-12-2009 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 38 11-12-2009 bok 7 mnd Regulatie Renesse 39 14-12-2009 hinde 1 jaar Regulatie Renesse 40 14-12-2009 hinde 1 jaar Regulatie Renesse 41 14-12-2009 hinde 1,5 jaar Regulatie Renesse 42 18-12-2009 hinde 3 jaar Regulatie Renesse 43 19-12-2009 hinde 1 jaar Regulatie Renesse 44 22-12-2009 bok 3 jaar Regulatie Haamstede 45 29-12-2009 bok 7 jaar Regulatie Haamstede 46 29-12-2009 bok 5 jaar Regulatie Haamstede 47 31-12-2009 bok 3 jaar Regulatie Haamstede 48 6-1-2010 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 49 6-1-2010 bok 4 jaar Schade Haamstede 50 9-1-2010 hinde 7 mnd Regulatie Renesse 51 9-1-2010 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 52 9-1-2010 bok 9 mnd Regulatie Renesse 12
datum geslacht leeftijd reden plaats 53 9-1-2010 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 54 9-1-2010 hinde 1,2 jaar Regulatie Renesse 55 9-1-2010 bok 2 jaar Regulatie Renesse 56 9-1-2010 hinde 1,5 jaar Regulatie Renesse 57 9-1-2010 bok 2 jaar Regulatie Haamstede 58 11-1-2010 bok 5 jaar Regulatie Renesse 59 12-1-2010 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 60 13-1-2010 hinde 2,5 jaar Regulatie Renesse 61 13-1-2010 hinde 3 jaar Regulatie Renesse 62 13-1-2010 hinde 7 mnd Regulatie Renesse 63 13-1-2010 hinde 9 mnd Regulatie Renesse 64 15-1-2010 bok 4 jaar Regulatie Renesse 65 16-1-2010 hinde 3 jaar Regulatie Renesse 66 18-1-2010 hinde 3 jaar Regulatie Renesse 67 19-1-2010 hinde 3 jaar Regulatie Renesse 68 19-1-2010 hinde 2 jaar Regulatie Renesse 69 19-1-2010 bok 2 jaar Regulatie Renesse 70 21-1-2010 bok 2 jaar Regulatie Haamstede 71 22-1-2010 bok 9 mnd Regulatie Renesse 72 23-1-2010 bok 9 mnd Regulatie Renesse 73 25-1-2010 bok 2 jaar Regulatie Haamstede 74 25-1-2010 hinde 2 jaar Regulatie Haamstede 75 25-1-2010 hinde 2 jaar Regulatie Haamstede 76 26-1-2010 hinde 10mnd Regulatie Renesse 77 27-1-2010 hinde 2jaar Regulatie Renesse 78 27-1-2010 hinde 2jaar Regulatie Renesse 79 2-2-2010 bok 9mnd Regulatie Renesse 80 3-2-2010 hinde 10mnd Regulatie Renesse 81 3-2-2010 hinde 10mnd Regulatie Renesse 82 4-2-2010 hinde 2jaar Regulatie Renesse 83 6-2-2010 hinde 4mnd Regulatie Renesse 84 6-2-2010 bok 6jaar Regulatie Haamstede 85 6-2-2010 hinde 2jaar Regulatie Haamstede 86 9-2-2010 hinde 2jaar Regulatie Haamstede 87 9-2-2010 bok 4jaar Regulatie Haamstede 88 9-2-2010 hinde 10mnd Regulatie Renesse 89 10-2-2010 bok 14mnd Regulatie Renesse 90 10-2-2010 hinde 10mnd Regulatie Renesse 91 10-2-2010 bok 5 jaar Regulatie Haamstede 92 10-2-2010 hinde 2jaar Regulatie Renesse 93 10-2-2010 hinde 3jaar Regulatie Renesse 94 11-2-2010 hinde 1 jaar Regulatie Haamstede 95 12-2-2010 hinde 3jaar Regulatie Renesse 96 12-2-2010 hinde 3 jaar Regulatie Renesse 97 13-2-2010 bok 2jaar Regulatie Haamstede 98 15-2-2010 bok 3 jaar Regulatie Renesse 99 15-2-2010 bok 3 jaar Regulatie Renesse 100 17-2-2010 hinde 3jaar Regulatie Haamstede 101 17-2-2010 hinde 1 jaar Regulatie Haamstede 102 19-2-2010 hinde 2 jaar Regulatie Haamstede 103 23-2-2010 bok 2 jaar Regulatie Haamstede 104 24-2-2010 bok 5 jaar Regulatie Haamstede 105 24-2-2010 bok 5 jaar Regulatie Renesse 106 26-2-2010 hinde 6mnd Regulatie Renesse 107 26-2-2010 hinde 1jaar Regulatie Renesse 108 27-2-2010 bok 3jaar Regulatie Renesse 109 27-2-2010 bok 3jaar Regulatie Renesse 13
datum geslacht leeftijd reden plaats 110 27-2-2010 bok 3jaar Regulatie Renesse 111 23-3-2010 bok 2 jaar Schade Haamstede 112 23-3-2010 bok 5jaar Regulatie Haamstede 113 24-3-2010 bok 2jaar Regulatie Haamstede 114 24-3-2010 bok 5jaar Regulatie Haamstede 115 25-3-2010 bok 3jaar Regulatie Haamstede 116 29-3-2010 bok 3jaar Regulatie Haamstede 117 28-4-2010 bok 6jaar Regulatie Haamstede 118 4-5-2010 bok 1.5jaar Regulatie Haamstede 119 10-5-2010 bok 1jaar Regulatie Noordwelle 120 14-5-2010 bok 2jaar Regulatie Haamstede 121 31-5-2010 bok 6jaar Regulatie Renesse 122 31-5-2010 bok 4jaar Regulatie Haamstede 123 2-6-2010 bok 4jaar Regulatie Haamstede 124 3-6-2010 bok 2jaar Regulatie Haamstede 125 3-6-2010 bok 2jaar Regulatie Haamstede 126 9-6-2010 bok 2jaar Regulatie Haamstede 127 7-7-2010 bok 3jaar Regulatie Haamstede 128 7-7-2010 bok 3jaar Regulatie Haamstede 129 31-8-2010 bok 3jaar Regulatie Renesse 130 15-9-2010 bok 2jaar Regulatie Noordwelle Totaaloverzicht Voorkeurszone Nbwet-gebied Totaal Bok 54 14 68 Hinde 36 26 62 Totaal 90 40 130 14
Bijlage 2b. Valwildregistratie afgelopen planperiode (1 oktober 2009 tot 1 oktober 2010) Onderstaande tabel is een overzicht is vanaf 1 oktober 2009 t/m 21 september 2010, de datum waarop de stand het laatst voor dit uitvoeringsplan is opgemaakt. locatie datum bok/hinde reden/oorzaak opmerking 1 Haamstede, Kraaijensteinweg 19 10 09 Bok 2 jaar Dood door aanrijding 2 Haamstede, Duinhoevepad 9 12 09 Bok 1 jaar In raster dood 3 Serooskerke N57 14 3 2010 Bok 3 jaar Aanrijding la achterloper stuk Genadeschot 4 Renesse de Brem 26 3 2010 Hinde 3 jaar In staat van ontbinding 5 Renesse Watergat 13 4 2010 Hinde 1 jaar In staat van ontbinding 6 Haamstede Duinhoevepad 8 5 2010 Bok 1,5 jaar In raster; nek gebroken 7 Serooskerke N57 10 5 2010 Bok 2 jaar Dood door aanrijding 8 Scharendijke N57 18 5 2010 Bok 2 jaar Dood door aanrijding 9 Scharendijke N57 19 5 2010 Bok 3 jaar Dood door aanrijding 10 Renesse Recreatieverdeelweg 12 6 2010 Bok 2 jaar Dood door aanrijding 11 Haamstede Kraaijensteinweg 18 6 2010 Bok 2 jaar Dood door aanrijding 12 Haamstede N57 19 9 2010 Bok 0,5 jaar Dood door aanrijding 15
Rapportage beheer damhertenpopulatie Manteling van Walcheren Periode 1-4-2010 tot 1-10-2010 Uitvoeringsplan beheer damhertenpopulatie Manteling van Walcheren Periode 1-10-2010 tot 1-10-2011-1 -
Inhoud Inleiding 3 Vigerend beleid. 3 Plangebied. 4 Evaluatie afgelopen beheerperiode 1-4-2009 tot 1-10-2010 4 Inventarisatie 2010 en recente waarnemingsgegevens... 5 Uitvoeringsplan in de periode 1 januari 2010 t/m 30 september 2010. 6 Bijlage. 9-2 -
Inleiding Het damhert heeft in Zeeland twee concreet aangewezen leefgebieden, waarvan De Manteling van Walcheren er een is. In het vastgestelde Faunabeheerplan 2010-2014 is aangegeven dat om diverse redenen populatiebeheer noodzakelijk is. De uitvoering van dat populatiebeheer is door de Faunabeheer eenheid gedelegeerd naar de Hoefdiercommissie Walcheren. In dit plan heeft de HC Walcheren vastgelegd op welke wijze uitvoering wordt gegeven aan het beheer van damherten in de Manteling van Walcheren, voor de periode 1 oktober 2010 tot 1 oktober 2011. Tevens omvat deze rapportage een evaluatie over het gevoerde beheer in de periode 1-4-2009 tot 1-10-2010. Dit plan vormt een nadere uitwerking van het Faunabeheerplan Zeeland voor wat betreft het onderdeel damherten. Het uitvoeringsplan concretiseert de te nemen maatregelen voor het komende jaar (periode 1 oktober 2010 tot 1 oktober daaropvolgend) en vormt daarmee een jaartranche van het Faunabeheerplan. Vigerend beleid zoals vastgelegd in het FBP. Het vastgestelde Faunabeheerplan vormt de basis voor dit Uitvoeringsplan. In het FBP is aangegeven dat een duurzame instandhouding van twee populaties in de twee aangewezen leefgebieden het uitgangspunt is voor het beheer. Tegelijkertijd zal zonder ingrijpen in de populaties een exponentiële toename van het aantal damherten plaatsvinden. De wetenschappelijke literatuur en ervaringen elders laten zien dat daarbij zeer hoge dichtheden kunnen ontstaan. Dit zou in de Zeeuwse situatie leiden tot ongewenste effecten op de omgeving ( sterke toename van het aantal verkeersslachtoffers, schade aan landbouwgewassen, schade aan de natuur en dierenleed). Bij sterk groeiende populaties, mag ook een toename van het aantal wegtrekkende ( individuele) dieren uit de twee leefgebieden worden verwacht. Dit leidt niet alleen tot meer verkeersslachtoffers, maar kan ook leiden tot vestiging van nieuwe populaties elders in de provincie. Dit wordt ongewenst geacht. In het FBP zijn voor de uitvoering van het beheer de algemene regels geformuleerd. Voor De Manteling van Walcheren meest relevante onderdelen hieruit zijn: Voor het leefgebied wordt er onderscheid gemaakt tussen een voorkeurszone buiten het natuurmonument, afschotgebieden binnen het natuurmonument en rustgebieden. In de voorkeurzone ligt het accent vooral op schade bestrijding en waar mogelijk op populatie beheer. De afschotgebieden bevinden zich in de kern van het leefgebied van de damherten. In De Manteling van Walcheren bevinden zich deze afschotzones vooral in de vlakke binnen duinranden, incl. de daar aanwezige bossen en op de Buitenplaatsen Overduin, Zeeduin en Hoogduin ter bescherming van de stinzenflora en de hakhoutcultuur. Om recht te doen aan de instandhoudingsdoelen van het Natuurbescherminggebied, worden binnen het Natuurmonument rustgebieden onderscheiden. Deze rustgebieden hebben lagere populatie dichtheden en omvatten in ieder geval grote delen van de reliëfrijke buitenduinen. Op basis van tellingen, inventarisaties en waarnemingen wordt de exacte begrenzing van rust- en afschotgebieden jaarlijks door de HC bepaald en in een jaarplan aan het FBE bestuur voorgelegd. De uitvoering van het afschot wordt jaarlijks door de HC gepland, waarbij rekening gehouden wordt met de doelstellingen van het damherten beheer in De Manteling. Hierbij geldt dat gestreefd wordt naar een voorjaarsstand van 80 dieren met een geslachtverhouding van 1 : 1 en een leeftijdsopbouw van 1 tot 12 jaar. Uitgangspunt is dat deze situatie uiterlijk in 2014 is gerealiseerd. Om de rust in het natuurmonument te waarborgen wordt het aantal jagers en het aantal jachtdagen gelimiteerd. Voor de Manteling geldt: 10 jagers en 50 jachtdagen. - 3 -
Hoewel het FBE plan jacht toestaat tussen 1 november en 1 maart daaropvolgend, wordt de jacht in de Manteling zoveel mogelijk beperkt tot de periode 1 januari tot 1 maart daaropvolgend. De jachtdagen dienen 12 uur van tevoren met aan het bevoegd gezag te worden gemeld i.c. de Provincie. In de voorkeurszone wordt voor vrouwelijke dieren een afschotperiode gehanteerd van 1 september tot 1 maart. Mannelijke dieren kunnen daar het gehele jaar geschoten worden. In de voorkeurszone dient schadebeperking primair plaats te vinden door afschot. Omdat toch de populatie moet worden gecontroleerd, zijn preventieve maatregelen in de voorkeurszone niet vereist. Voor de HC is de streefstand aan het einde van de planperiode taakstellend. Er wordt vanuit gegaan dat het benodigde afschot om deze stand te bereiken wordt gehaald. Als de streefstand eerder wordt gehaald dan hierboven voorzien, dan zal het jaarlijkse afschot worden aangepast. Bewaking van de aantallen afgeschoten dieren zal door de HC plaatsvinden met behulp van toonplicht van de geschoten dieren. De HC van Walcheren registreert hierbij het geslacht, leeftijd en conditie en voorziet het karkas van een wildmerk. Plangebied Het plangebied van De Manteling is weergegeven in bijlage 1. Het betreft het Natura 2000 gebied, wat beschouwd kan worden als het leefgebied van damherten, een daarin onderscheiden rustgebied en een aan het Natura 2000 gebied grenzende zone waar regelmatig uit het natuurmonument tredende damherten voorkomen, de zogenaamde voorkeurszone. Evaluatie afgelopen beheerperiode De afgelopen beheerperiode ( 1 april 2009-30 september 2010 ) heeft regulatie van de damhert populatie plaats gevonden. In de onderstaande tabellen zijn daarvan de resultaten weergegeven. B=Bok G=Geit Maand Voorkeurszone NB gebied Overige Walcheren Totaal B G B G B G April 3 3 Mei 2 2 Juni 4 4 Juli 2 2 Aug 2 2 Sept Okt. 3 1 4 Nov 3 3 Dec. 1 1 Jan 11 21 32 Febr 7 24 31 Maart April 5 5 Mei 8 8 Juni 6 6 Juli 1 1 Aug 1 1 1 3 Sept 2 2 totaal 40 4 18 45 1 1 109-4 -
Naast actieve regulatie zijn er ook door andere oorzaken damherten gestorven. In onderstaande tabel zijn vermeld verkeer-, draad en valwild slachtoffers Verkeersslachtoffers Draad Overig valwild Totaal Maand B G B B G April / 2009 1 4 5 Mei 1 1 Juni 1 1 2 Juli Aug 1 1 Sept 1 1 Okt. Nov 2 1 1 4 Dec. 1 2 3 Jan / 2010 1 1 3 4 Febr 1 2 1 1 5 Maart 1 1 April 1 1 Mei Juni Juli 1 1 Aug 1 1 Sept 1 1 totaal 4 5 18 1 3 31 Inventarisatie 2010 In de maand maart en april 2010 zijn er vijf tellingen uitgevoerd volgens een monitoring methode waarbij in en buiten het natuurgebied De Manteling s avonds een telling wordt uitgevoerd. In onderstaande tabel zij de resultaten van deze tellingen opgenomen. Tabel inventarisatie Datum Bokken Kaalwild Totaal 11-3-2010 12 123 135 17-3-2010 6 74 80 23-3-2010 13 128 141 29-03-2010 5 139 144 06-04-2010 9 114 123 De tellingen geven een beeld van de minimaal in het gebied levende dieren. Het maximaal aantal waargenomen bokken(geweidragers, ) bedraagt 13. Het maximaal waargenomen stuks kaalwild (niet geweidragers, geiten, geitkalveren, bokkalveren, smaldieren en spitsers) bedraagt 139. In totaal derhalve 152 dieren. - 5 -
Bij nader bestudering van de populatie komt de HC Walcheren tot de volgende onderverdeling van de geslachten: Bokken Meerjarig en spitsers 35 Bokkalveren 29 Geiten Meerjarig en smaldieren 58 Geitkalveren 30 Totaal 152 zijnde de voorjaarstand per 1-04-2010 ( 64 B en 88 G) Uitvoeringsplan in de periode 1 januari 2010 tot 1 oktober 2011 a. Aantallen Afschotplan leefgebied De Manteling B G Voorjaarsstand 64 88 Aanwas 23 22 (30% x 152 = 45) Totaal 87 110-25 -4 Tussen 1 april en 1 oktober uit populatie verwijderd Totaal 62 106 Stand per 1 oktober 2010-40 -40 Streefstand 22 66 Vrij voor afschot Voorstel afschot bokken 22,verdeeld in 13 bokkalveren 6 meerjarige bokken 3 spitsers Voorstel afschot geiten 66, verdeeld in 31 meerjarige geiten 23 smaldieren 12 geitkalveren Verkeersslachtoffers, genadeschot slachtoffers en dood gevonden dieren worden in mindering gebracht op het afschot. b. Gebieden en periode Conform het FBP Damherten stelt de HC Walcheren voor om de begrenzing van het rustgebied t.b.v. een beter beheer enigszins te wijzigen. Hierbij wordt de 70% rustgebied oppervlakte gerespecteerd. Om in het Natura 2000 gebied voldoende rust te waarborgen is, conform hetgeen daarover in het FBP is opgenomen, een rustgebied aangegeven waar komend seizoen geen regulatie maatregelen worden genomen. Dit gebied staat aangegeven op kaart (Bijlage 1) en omvat globaal het gehele reliëfrijke buiten duin. - 6 -
De nadruk van de beheermaatregelen komt te liggen in de binnenduingebieden waar zich ook de grootste concentraties damherten bevinden. Getracht zal worden daar de beoogde regulatie volledig te laten plaatsvinden. Regulatie binnen De Manteling zal zoveel mogelijk plaatsvinden in januari en februari 2011. Indien in de voorkeurszone mogelijkheden voordoen tot regulatie zullen deze maximaal worden benut. Ervaringen uit de laatste jaren bieden echter weinig soelaas. Om bij optredende verkeershinder en schade aan landbouwgewassen handelend te kunnen optreden in de voorkeurszone zal gedurende de gehele planperiode afschot mogelijk moeten zijn. In verband met de dracht en lactatie periode zal afschot van geiten niet plaatsvinden tussen 1 maart en 1 september. c.uitvoering In het Natura 2000 gebied. In De Manteling is het aantal toegelaten jagers en het aantal beschikbare jachtdagen beperkt tot 10 jagers en 50 jachtdagen. De definitie voor jagers en jachtdagen luidt daarbij: Jager: individu dat, na voorafgaande melding aan de FBE, met behulp van een geweer actief bezig is damherten te bemachtigen,doden of met het oog daarop op te sporen alsmede pogingen daartoe doen. Jachtdag: een dag of dagdeel waarop een jager individueel of meerdere jagers tegelijkertijd in het Natura 2000 gebied damherten bemachtigen,doden of met het oog daarop opsporen alsmede pogingen daartoe doen. Het in het natuurgebied te realiseren afschot, zoals onder a) bedoelt, zal door de HC worden verdeeld onder de jagers. Daarbij wordt het aantal jagers niet overschreden. Ook zal de HC een verdeling maken van het aantal jachtdagen over het aantal jagers en over de gehele afschotperiode. De FBE wordt in kennis gesteld van deze planning. Minimaal 12 uur van te voren wordt per mail bij de FBE en de afdeling handhaving van de Provincie gemeld, dat een jager actief is in het gebied. De FBE kan dit checken aan de hand van de toegezonden planning en de Provincie kan op basis van de melding handhaven op het aantal jagers en het aantal jachtdagen. In de voorkeurszone In de voorkeurszone worden alleen jagers toegelaten, die aantoonbare ervaring hebben met hoefdierafschot of minimaal de basiscursus Reewildbeheer hebben gevolgd. Voor het aantal jachtdagen geldt in de voorkeurszone geen beperking. Machtiging Alle jagers die worden ingeschakeld bij het damherten beheer worden afzonderlijk gemachtigd door de HC. Alleen jagers met een machtiging van de HC zijn geoorloofd damherten te bejagen. Oplossen verkeersproblematiek damherten. In het vorige uitvoeringsplan is aangegeven dat de Hoefdiercommissie plannen zou uitwerken ten aanzien van het oplossen van specifieke verkeersknelpunten. De Hoefdiercommissie heeft echter in overleg met de Faunabeheereenheid besloten deze uitwerkingen niet te maken. De commissie is op basis van kennis over valwild slachtoffers en knelpunten echter graag bereid om de wegbeheerders van advies te voorzien en oplossingen aan te dragen, maar het opstellen - 7 -
en realiseren van gerichte uitvoeringsplannen is primair de verantwoordelijkheid van de de wegbeheerders. Het is tot op heden niet gelukt deze hiervoor bereid te vinden. Zeker ten aanzien van de Domburgseweg en de Kon.Emmaweg is de noodzaak daarvoor wel duidelijk aanwezig. Draad bokken Via de gemeente Veere en de ZLTO afd. Walcheren zijn burgers en agrariërs verzocht inscharingsdraad na gebruik op te ruimen teneinde te verkomen, dat geweidragers daarin verstrikt raken. Monitoring en verslaglegging In maart zal wederom een inventarisatie c.q. telling van het aantal damherten in De Manteling plaatsvinden. Verslaglegging van afschot en valwild zal op gelijke wijze plaatsvinden als in 2010. Voor een gedetailleerde eindrapportage over het beheer in het Natuurgebied De Manteling verwijzen we naar de in maart toegezonden Eindrapportage Afschot damherten De Manteling Ontheffings no 09040822/NB.09.063/11-8 -