Compliance handboek mededingingsrecht Inhoud 1. Compliance Programma... 1 2. Korte uitleg van het mededingingsrecht... 1 2.1. Het kartelverbod... 2 2.2. Verbod van misbruik van een dominante positie... 2 2.3. Controle op fusies en overnames... 2 2.4. Sancties bij overtreding van de Mededingingswet... 2 2.5. Clementieregeling... 3 3. Onderwerpen uitgelicht... 3 3.1. Horizontale relatie... 3 3.2. Uitwisseling van Informatie... 4 3.3. Verticale relaties... 5 4. Raadplegen van de Compliance Officer... 6 5. Melding (vermoeden van) overtreding... 6 6. Inwerkingtreding... 6 1. Compliance Programma TMG wenst haar ambities met betrekking tot haar strategie en doelstellingen te realiseren binnen de regels van het recht en haar kernwaarden. Een belangrijk onderdeel daarvan zijn de mededingingsregels. TMG beschouwt naleving van deze regels van cruciaal belang voor haar reputatie en het succes van haar toekomst. Schending van de mededingingregels kan leiden tot hoge boetes, niet alleen voor TMG maar ook voor de betrokken medewerkers en leidinggevenden. TMG heeft in 2007 een Compliance Programma opgezet met als doel dat alle medewerkers bekend zijn met de mededingingsregels en deze correct toepassen. In het kader van dit programma worden met zekere regelmaat workshops gegeven over het mededingingsrecht zodat iedereen zich bewust is van de mededingingsregels. Dit handboek bevat een uitleg van het mededingingsrecht en van de belangrijkste principes waaraan alle medewerkers van TMG zich moeten houden. Daarbij zijn concrete voorbeelden gebruikt die naar aanleiding van de workshops naar voren zijn gekomen. Vragen over de toepassing van het mededingingsrecht kunnen worden gesteld aan de Compliance Officer telefonisch (088 824.1623) of via e-mail (compliance@tmg.nl). Dit handboek maakt onderdeel uit van het TMG Beleidsplan Integriteit. 1 2. Korte uitleg van het mededingingsrecht Het mededingingsrecht is het recht dat zorgt voor effectieve concurrentie. Daartoe verbiedt het een aantal gedragingen en bevat het toezichtregels op fusies. Het Nederlandse mededingingsrecht omvat: het kartelverbod (2.1); het verbod op misbruik van een dominante positie (2.2); voorafgaande controle op fusies en overnames (2.3); sancties bij overtreding van de Mededingingswet (2.4). 1 Het TMG Beleidsplan Integriteit en de overige reglementen waarnaar in dit document wordt verwezen zijn te vinden via https://circuit.tmg.nl/integriteit/. Compliance handboek mededingingsrecht augustus 2015 Pagina 1 van 6
2.1. Het kartelverbod Het kartelverbod vormt de kern van het mededingingsrecht. Onder kartel wordt verstaan: iedere overeenkomst of gedraging die er toe strekt of tot gevolg heeft dat de mededinging op de markt wordt beperkt. De volgende soorten gedragingen tussen TMG en haar concurrenten zijn met name verboden: Gezamenlijke prijsbepaling: het gezamenlijk bepalen of afstemmen van prijzen, kortingen of provisies. Uitwisseling vertrouwelijke informatie: het uitwisselen van vertrouwelijke of strategische informatie met een concurrent over activiteiten of commerciële projecten van TMG of de concurrent. Markt of klanten verdeling: het onderling verdelen van gebieden of klanten. Afspraken met een concurrent om dezelfde voorwaarden aan een klant of afnemer te vragen. Deze gedragingen zijn verboden ongeacht of zij mondeling zijn overeengekomen of schriftelijk. Een telefoongesprek met een concurrent over prijzen of zelfs het stilzwijgend bijwonen van een vergadering waarbij verboden zaken worden besproken kunnen evengoed in strijd zijn met het kartelverbod. De verboden overeenkomst kan geheim zijn ( een klassiek kartel ), maar ook verscholen liggen in een openbaar reglement of samenwerkingscontract. Het is dus verboden aan bovengenoemde lijst van overeenkomsten of gedragingen deel te nemen of TMG daarin te betrekken. 2.2. Verbod van misbruik van een dominante positie Een onderneming heeft een machtspositie wanneer zij op een markt over een zodanige positie beschikt dat zij geen rekening hoeft te houden met het gedrag van haar concurrenten. Of sprake is van een machtspositie hangt met name af van het marktaandeel van de onderneming, maar ook andere marktomstandigheden kunnen van invloed zijn. Het hebben of bereiken van een machtspositie is natuurlijk niet verboden, maar het misbruiken van die machtspositie wel. Misbruik van een machtspositie kan bestaan uit: Het stellen van ongelijke of discriminerende voorwaarden aan verschillende handelspartners voor gelijkwaardige prestaties. Opleggen van extreem hoge of ongerechtvaardigde lage prijzen aan klanten c.q. leveranciers. Bij extreem lage prijzen (lager dan de kostprijs) zou de dominante onderneming kunnen voorkomen dat andere concurrenten de markt betreden. Het sluiten van overeenkomsten afhankelijk stellen van andere aanvullende prestaties, die geen verband houden met het onderwerp van die overeenkomsten. Toekennen van kortingen en/of bonussen aan trouwe klanten om te voorkomen dat klanten hun voorraden bij concurrerende leveranciers gaan kopen. Opleggen van exclusiviteitsclausules aan klanten ten aanzien van hun inkoop, ongeacht de duur ervan. Op bepaalde markten heeft TMG (mogelijk) een machtspositie. Bijvoorbeeld op de lezersmarkt van puzzelbladen in Nederland en op de markt voor lokale/regionale advertenties in lokale/regionale dagbladen. Daarnaast is het ook mogelijk dat TMG geconfronteerd wordt met gedragingen van een concurrent die een machtspositie heeft. 2.3. Controle op fusies en overnames Het mededingingsrecht eist dat TMG voor bepaalde overnames of joint ventures voorafgaande toestemming krijgt van de Autoriteit Consument en Markt (de ACM ). De ACM is de toezichthouder die erop toeziet dat in Nederland eerlijke concurrentie plaatsvindt. In Europa houdt de Europese Commissie toezicht. Het is dus van belang om in geval van mogelijke overnames of joint ventures ruimschoots van te voren overleg te plegen met de afdeling Concern Juridische Zaken over eventuele formaliteiten die vervuld moeten worden. 2.4. Sancties bij overtreding van de Mededingingswet Wanneer TMG en haar werknemers de regels niet naleven, riskeren zij zeer hoge boetes. Boetes kunnen worden opgelegd aan de onderneming en aan personen die betrokken zijn bij de overtreding. In andere landen (zoals de V.S. en Frankrijk) bestaan ook gevangenisstraffen. De persoonlijke straffen kunnen worden opgelegd aan verantwoordelijke werknemers en/of leidinggevenden. Compliance handboek mededingingsrecht augustus 2015 Pagina 2 van 6
Soorten sancties voor de onderneming: boete tot maximaal 450.000 of, indien dit meer is, 10 % van de wereldwijde omzet van TMG; oplegging van een last onder dwangsom. Hierbij wordt een verplichting opgelegd aan de onderneming om een eind te maken aan de overtreding. Als de onderneming zich daar niet aan houdt moet hij alsnog de dwangsom betalen. betaling van schadevergoeding aan klanten die schade hebben geleden als gevolg van de overtreding; nietigverklaring van de overeenkomsten en verplichtingen die zijn aangegaan; openbaarmaking van de veroordeling. Soorten sancties voor personen: oplegging van een persoonlijke boete aan de medewerker door de ACM van maximaal 450.000; daarnaast kan ook TMG disciplinaire maatregelen treffen ten aanzien van haar medewerkers, waaronder, afhankelijk van de aard en de ernst van de overtreding, tevens ontslag. 2.5. Clementieregeling Als TMG ontdekt dat zij betrokken is bij een verboden afspraak en deze tijdig meldt bij de ACM en meewerkt met het onderzoek, kan een clementieregeling van toepassing worden. De regeling houdt in dat de onderneming die als eerste het verboden kartel verklikt in aanmerking komt voor volledige vrijstelling van de eventueel op te leggen boetes. De clementieregeling geldt alleen als TMG met relevante, nieuwe informatie komt waarmee de ACM het kartel daadwerkelijk kan opsporen. Ook als TMG niet de eerste is die een kartel meldt, kan TMG nog een boeteverlaging krijgen (tot maximaal 40%).Voorwaarde om in aanmerking te komen voor een matiging van een boete is verder dat TMG kan bewijzen dat het andere ondernemingen niet heeft gedwongen deel te nemen aan het kartel. 3. Onderwerpen uitgelicht 3.1. Horizontale relatie Met horizontaal wordt bedoeld relaties met bedrijven die op hetzelfde niveau van de markt werkzaam zijn, zoals concurrenten. Horizontale beperkingen van de mededinging zijn de ernstigste mededingingsbeperkingen. Samenwerking met concurrenten moet daarom met grote voorzichtigheid worden benaderd. Do s and Don ts Spreek nooit met concurrenten over prijzen of commerciële voorwaarden. Het is niet toegestaan met concurrenten te spreken over prijzen, (advertentie)tarieven of andere financiële verkoopvoorwaarden, zoals kortingen of toeslagen. Ieder formeel of informeel overleg over deze onderwerpen is ten strengste verboden. Het is ook niet toegestaan een gemeenschappelijk tarief toe te passen of een tarief dat in overeenstemming met andere concurrenten is vastgesteld. Ga in het bijzijn van de concurrent ieder gesprek uit de weg dat betrekking heeft op het commerciële of industriële beleid van TMG of dat van de concurrent. Dit zijn bijvoorbeeld tarieven of kortingen, verkoopvoorwaarden, winsten, marges, productie- en distributiekosten, inkoopoffertes. Zo zal een discussie met een concurrent over kortingen aangemerkt worden als een verboden uitwisseling van prijsinformatie. Dit soort gesprekken kan aanleiding geven tot hoge boetes. Zoals hierna zal blijken, is overleg tussen directe concurrenten in vrijwel alle gevallen onwenselijk. Als een concurrent u benadert met concurrentie gevoelige informatie, verbreek dan zo snel mogelijk het gesprek. Als een concurrent u benadert met concurrentie gevoelige informatie, verbreek dan zo snel mogelijk het gesprek, door zonodig de verbinding te verbreken of weg te lopen. Neem expliciet afstand van de opmerking door bijvoorbeeld te zeggen: hier wil ik het niet over hebben of ik kan hier niet over praten met u. Als de benadering schriftelijk is, overleg het document dan zo snel mogelijk aan de Compliance Officer. Verdeel geen markten met concurrenten. Bespreek nooit met een concurrent de mogelijkheid een bepaald geografisch gebied of adverteerders te verdelen. Compliance handboek mededingingsrecht augustus 2015 Pagina 3 van 6
Wissel geen concurrentiegevoelige informatie uit. Wissel geen concurrentiegevoelige informatie uit met de concurrent, zoals informatie over prijzen, volumes, verkoopvoorwaarden, marktaandelen of productie capaciteit. Wees voorzichtig bij bezoek aan vergaderingen van brancheverenigingen. Als u een vergadering van een branche organisatie bezoekt (zoals bijvoorbeeld NUV, Rota, Cebuco, Bedrijfsfonds voor de Pers) of een evenement waar ook concurrenten aanwezig zijn, wees alert of iets besproken wordt waarvan u het gevoel heeft dat het de mededinging kan beperken. Ook het delen van bedrijfsvertrouwelijke, dat wil zeggen, nog niet openbare informatie over het beleid van TMG of een concurrent kan al verboden zijn. Bezoek zo mogelijk alleen vergaderingen van brancheverenigingen met een precieze agenda van de te bespreken onderwerpen. U moet de agenda en overige documenten van de vergadering zorgvuldig bewaren, zodat ze ook in de toekomst nog ingezien kunnen worden. Als er tijdens de vergadering (naar uw mening) onrechtmatige zaken worden besproken, neem hier dan expliciet afstand van tijdens de vergadering en verlaat de vergadering en laat uw vertrek en de reden daarvan in de notulen vastleggen. Informeer uw direct leidinggevende en de Compliance Officer van het gebeuren en zet uw bezwaren over de inhoud van de vergadering zelf ook op papier. Maak geen afspraken met concurrenten over inkoop- of verkoopvoorwaarden. Bespreek geen afname of leveringsvoorwaarden met concurrenten. Dit verbod strekt zich uit tot elke informatie-uitwisseling ten aanzien van de identiteit van uw leveranciers en afnemers of uw zakelijke betrekkingen met hen. Afspraken die ertoe leiden dat er een gemeenschappelijke leveringsweigering tot stand wordt gebracht, zijn evenmin toegestaan. Zelfs als TMG een objectieve rechtvaardiging heeft om niet langer zaken te doen met bepaalde afnemers - bijvoorbeeld omdat zij in het verleden niet kredietwaardig zijn gebleken - dient u zich te onthouden van gezamenlijke boycotacties. Het gezamenlijk opstellen en uitwisselen van lijsten met dubieuze debiteuren is in beginsel wel toegestaan. Iedere onderneming dient wel zelfstandig te blijven bepalen aan wie wordt geleverd. Een dergelijke debiteurenlijst mag dus niet vergezeld gaan van verplichtingen of aanbevelingen die leiden tot een gecoördineerde leveringsweigering. Verder mag geen sprake zijn van uniformering van betalingsvoorwaarden zoals de betalingstermijnen en ook geldt dat geen vertrouwelijke bedrijfsgevoelige gegevens mogen worden uitgewisseld (zie hierna). 3.2. Uitwisseling van Informatie De uitwisseling van statistische informatie tussen concurrenten, bijvoorbeeld via een brancheorganisatie (Cebuco, Hoi), kan ook verboden zijn. Dit hangt onder meer af van de structuur van de markt en de nauwkeurigheid van de informatie. Bezwaren ontstaan als ondernemingen (a) systematisch en regelmatig, (b) recente, (c) individuele informatie uitwisselen over prijzen (inclusief kortingen en toeslagen), oplagen (verwachte of voorgenomen), afzet of andere concurrentiegevoelige gegevens. Oudere (ouder dan 12 maanden), of geaggregeerde (informatie van drie of meer uitgevers samengevoegd) informatie mag wel worden uitgewisseld. Ook kan statistische informatie worden uitgewisseld via organisaties als Cebuco in markten met veel aanbieders. De wijze waarop de informatie wordt uitgewisseld - mondeling, schriftelijk, e-mail of via een website van een derde - is voor de mededingingsrechtelijke beoordeling niet relevant. Deze gegevens mogen wel door een onafhankelijk bureau zelfstandig worden verzameld. Welke informatie mag worden uitgewisseld? Zuiver statistische informatie waarin algemene inlichtingen worden verschaft over de product- en afzetsituatie in een bepaalde bedrijfstak. Voorwaarde hierbij is dat het niet mogelijk is de individuele ondernemingen te identificeren. Dat betekent dat ingeval van verspreiding van totaalcijfers er ten minste drie onafhankelijke concerns bij betrokken moeten zijn. Informatie over algemene onderwerpen die de gehele bedrijfstak aangaan. Daarbij kan men denken aan voorgenomen of voorgestelde overheidsmaatregelen of samenwerking op het gebied van algemene beroepsopleidingen, veiligheid en misdaadpreventie. Het laten opstellen van vergelijkingsmodellen op grond waarvan TMG haar eigen prestaties kan vergelijken met de gemiddelde prestaties van haar concurrenten is in beginsel toegestaan. Compliance handboek mededingingsrecht augustus 2015 Pagina 4 van 6
Gemeenschappelijk onderzoek naar factoren en omstandigheden die in algemene zin van invloed zijn op de ondernemingen van bijvoorbeeld een brancheorganisatie - zoals de ontwikkeling van de vraag en de productiekosten. Van belang daarbij is dat op grond van dergelijke onderzoeken geen concrete aanbevelingen worden gedaan of conclusies worden getrokken, waardoor (een deel van) de betrokken ondernemingen zich op de markt op uniforme wijze kan gaan gedragen. Onderlinge uitwisseling tussen concurrenten van technische gegevens en productinformatie indien dit noodzakelijk is om de eigen klanten goed te kunnen bedienen. Onderling overleg over het oplossen van zeer complexe technische problemen kan onder omstandigheden toelaatbaar zijn, tenzij uit de uitgewisselde informatie de bedrijfsstrategie van individuele leden kan worden afgeleid. Wanneer zich in de praktijk situaties voordoen waarin technisch overleg met concurrenten wenselijk of noodzakelijk is, dient u contact op te nemen met de Compliance Officer. Welke informatie mag niet worden uitgewisseld? Het is niet toegestaan duidelijk geïndividualiseerde mededelingen tussen concurrenten uit te wisselen. Hieronder vallen: informatie die naar haar aard commercieel gevoelig is omdat ze rechtstreeks betrekking heeft op het huidige en toekomstige marktbeleid van de onderneming (prijzen, omzetten, kortingssystemen, etc.); informatie waaruit de toekomstige strategie van de onderneming kan worden afgeleid (investeringen, R&D-projecten, capaciteitsontwikkelingen, etc.); informatie over productiekosten van ondernemingen. Als hoofdregel geldt dat direct contact met concurrenten moet worden vermeden. Ten aanzien van medewerkers die niet in dienst zijn van TMG gelden onderstaande bepalingen uitsluitend voor zover het de uitoefening van hun werkzaamheden voor TMG betreft. Het toesturen aan concurrenten van prijslijsten of het ontvangen van prijslijsten van concurrenten is niet toegestaan. Ook niet wanneer het openbare informatie betreft die op eenvoudige en legale wijze zelf kan worden verkregen (bijvoorbeeld via reclameborden). Informatie uit de markt mag van klanten worden verkregen of door eigen marktonderzoek worden verzameld, maar mag nooit direct van uw concurrenten afkomstig zijn. Toegestane vormen van informatie-uitwisseling dienen bij voorkeur via een georganiseerd overleg - zoals een brancheorganisatie - plaats te vinden en niet via - één op één - overleg met een concurrent. Ook het ontvangen van post van concurrenten op uw privéadres is niet toegestaan. 3.3. Verticale relaties Verticale relaties zijn relaties tussen TMG en een andere, onafhankelijke onderneming die niet op hetzelfde niveau van de markt werkzaam is. Voorbeelden zijn leveranciers, distributeurs, adverteerders en kiosken en retailers. Een bijzonder geval is de agent. Een agent wordt in het mededingingsrecht omschreven als een persoon of onderneming die handelt voor rekening van TMG en geen eigen commercieel risico draagt in verband met de activiteiten voor TMG. Dergelijke agentuurovereenkomsten vallen niet onder het mededingingsrecht. Do s and Don ts Het opleggen van een bepaalde (minimum) verkoopprijs aan een wederverkoper is verboden. Het is verboden een onafhankelijke wederverkoper direct of indirect een vaste verkoopprijs op te leggen. Hetzelfde geldt voor een minimummarge. Een onafhankelijke retailer mag dus niet worden gehouden aan de coverprijs van een dagblad of tijdschrift. Als onverkochte exemplaren gratis terug worden gehaald door TMG, kan echter sprake zijn van een agent. Deze heeft in dit voorbeeld geen eigen risico en mag dan wel worden gehouden aan de coverprijs. In de advertentie branche komt het voor dat advertentieruimte door tussenpartijen wordt ingekocht bij TMG en doorverkocht aan adverteerders. TMG mag dan niet aan de tussenpartij een minimumprijs opleggen voor hoeveel de advertentieruimte wordt doorverkocht. Het is ook verboden een wederverkoper direct of indirect- een minimum verkoopprijs op te leggen waarvoor een product verkocht moet worden. Compliance handboek mededingingsrecht augustus 2015 Pagina 5 van 6
Wel toegestaan: adviesprijzen Het is TMG wel toegestaan prijzen te adviseren aan wederverkopers. Het verschil tussen een adviesprijs en een minimumprijs is, dat de wederverkoper van een adviesprijs af kan wijken zonder dat daar een sanctie op volgt. Aangezien de adviesprijs niet opgevolgd hoeft te worden, beperkt deze niet de mededinging. In de praktijk worden adviesprijzen vaak opgevolgd. Het is belangrijk dat er geen enkele sanctie door TMG verbonden is aan de adviesprijs wanneer de wederverkoper besluit de adviesprijs niet te volgen. 4. Raadplegen van de Compliance Officer Een ieder binnen TMG moet de Compliance Officer raadplegen indien: a. ten aanzien van enige voorgenomen gedraging twijfel kan bestaan of deze verenigbaar is met het mededingingsrecht; b. ten aanzien van enige voorgenomen uitlating in woord en/of geschrift twijfel kan bestaan of daardoor de indruk wordt gewekt dat TMG betrokken is bij gedragingen als onder a. bedoeld. Deze raadpleging dient mondeling te geschieden. Leidinggevenden zijn er mede voor verantwoordelijk dat de Compliance Officer wordt geraadpleegd ten aanzien van voorgenomen gedragingen respectievelijk uitlatingen waarbij één of meer van hun ondergeschikten uit hoofde van hun functie zijn betrokken. Bij raadpleging van de Compliance Officer wordt inzage gegeven in het gehele dossier en wordt alle relevante informatie verstrekt met betrekking tot de voorgenomen gedraging of uitlating. Aan de Compliance Officer wordt alle informatie verstrekt waarom wordt gevraagd. Er mag geen uitvoering worden gegeven aan een gedraging en/of uitlating die voorwerp is van een raadpleging voordat het daarop betrekking hebbende advies van de Compliance Officer ontvangen is. Een gemotiveerd advies van de Compliance Officer is bindend. Alle communicatie met de Compliance Officer in het kader van de hiervoor bedoelde raadplegingen geschiedt ter verkrijging van juridisch advies van een onafhankelijke advocaat en vormt in dat kader vertrouwelijke en beschermde correspondentie die niet mag worden ingezien door mededingingsautoriteiten. 5. Melding (vermoeden van) overtreding Een ieder binnen TMG is verder verplicht direct melding te doen bij het Meldpunt van: a. iedere gedraging binnen TMG waarmee hij of zij bekend is en waarvan kan worden vermoed dat deze in strijd is met het mededingingsrecht; b. iedere uitlating in woord en/of geschrift waarmee hij of zij bekend is en waarvan kan worden vermoed dat daarmee de indruk wordt gewekt dat TMG betrokken is bij gedragingen als onder a. bedoeld. Melding dient te worden gedaan conform de Meldprocedure. 6. Inwerkingtreding Dit handboek treedt in werking op 1 augustus 2015 en vervangt het Compliance Manual van november 2007. Compliance handboek mededingingsrecht augustus 2015 Pagina 6 van 6